Νυχτερίδες—Παρεξηγημένες, Θαυμάσιες, Πολύτιμες και Υπό Εξαφάνιση

‘ΝΥΧΤΕΡΙΔΕΣ! Τις μισώ! Είναι γεμάτες παράσιτα, είναι τυφλές και μπερδεύονται στα μαλλιά σου, μεταδίδουν τη λύσσα, σου ρουφάνε το αίμα. Αχ! Με κάνουν ν’ ανατριχιάζω!’ Μήπως αισθάνεστε κι εσείς έτσι;

Στην πραγματικότητα, οι νυχτερίδες είναι μικρά πλάσματα που έχουν δυσφημιστεί αρκετά. Έχουν πέσει θύματα κακής κριτικής. Περιποιούνται τους εαυτούς τους σχολαστικά. Οι περισσότερες έχουν καλή όραση· καμιά δεν είναι τυφλή. Δεν έχουν καμιά ιδιαίτερη επιθυμία να μπλεχτούν στα μαλλιά σας. Σπάνια έχουν λύσσα, κι όταν αυτό συμβαίνει, δεν έχουν καμιά τάση να σας δαγκώσουν—αντίθετα με τα λυσσασμένα σκυλιά. «Περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από τσιμπήματα μελισσών ή επιθέσεις κατοικίδιων σκυλιών», λέει ένας ερευνητής. Και μόνο τρία από τα σχεδόν χίλια διαφορετικά είδη νυχτερίδων πίνουν αίμα.

Ο Μέρλιν Ντ. Τατλ, θεμελιωτής του Ιδρύματος Διεθνούς Προστασίας Νυχτερίδων, που εδρεύει στο Όστιν του Τέξας, αναγνωρίζεται παγκόσμια ως αυθεντία στις νυχτερίδες.a Αυτός μας δίνει την εξής πληροφορία: «Αποτελούν σχεδόν το ένα τέταρτο όλων των ειδών των θηλαστικών και εμφανίζονται σε εκπληκτική ποικιλία, που κυμαίνεται από το μικρότερο θηλαστικό του κόσμου—τη Νυχτερίδα Βόμβος της Ταϋλάνδης που ζυγίζει το ένα τρίτο της πένας—μέχρι τις γιγαντιαίες ιπτάμενες αλεπούδες της Ιάβας που το άνοιγμα των φτερών τους φτάνει τα 1,8 μέτρα. . . . Περίπου το 70 τοις εκατό των νυχτερίδων τρώνε έντομα. Πολλές τρέφονται με φρούτα ή νέκταρ, ενώ μερικές είναι σαρκοφάγες». Αυτός τις βρίσκει αξιαγάπητες, συμπαθητικές, έξυπνες, ικανές να εκπαιδευτούν, παρεξηγημένες και σίγουρα

Θαυμάσιες!

Το περιοδικό Scientific American συμφωνεί: «Σ’ αυτές τις μέρες των τεχνολογικών θριάμβων, είναι καλό να υπενθυμίζουμε στους εαυτούς μας από καιρό σε καιρό ότι οι ζωντανοί οργανισμοί είναι συχνά ασύγκριτα αποτελεσματικότεροι από τις τεχνητές απομιμήσεις τους. Δεν υπάρχει καλύτερο παράδειγμα γι’ αυτόν τον κανόνα από το σύστημα σονάρ που διαθέτουν οι νυχτερίδες. Από κάθε άποψη, το σύστημα αυτό είναι δισεκατομμύρια φορές πιο αποτελεσματικό και πιο ευαίσθητο από τα ραντάρ και τα σονάρ που έχουν εφεύρει οι άνθρωποι».—Ιούλιος 1958, σελίδα 40.

Επειδή το σονάρ των νυχτερίδων είναι πολύ πιο περίπλοκο από αυτό του ανθρώπου, πολλοί προτιμούν τον όρο «ηχοεντοπισμός» ως μια πιο ακριβή λέξη για να το περιγράψουν. Καθώς η εντομοφάγα νυχτερίδα πετάει, εκπέμπει ηχητικούς παλμούς, που ο καθένας τους έχει διάρκεια 10 ως 15 χιλιοστά του δευτερολέπτου. Όταν ο ήχος προσκρούει σ’ ένα έντομο και η νυχτερίδα συλλαμβάνει την ηχώ, τότε αυτή πλησιάζει προς το γεύμα της. Μειώνει τη διάρκεια των παλμών σε λιγότερο από ένα χιλιοστό του δευτερολέπτου και αυξάνει το ρυθμό εκπομπής τους σε 200 ηχητικούς παλμούς το δευτερόλεπτο, ανανεώνοντας έτσι συνεχώς την εικόνα που συλλαμβάνει καθώς πλησιάζει τη λεία της. Σ’ ένα δωμάτιο γεμάτο από λεπτά σύρματα οι νυχτερίδες που είναι ειδικευμένες στον ηχοεντοπισμό τα αποφεύγουν όλα—μπορούν να αποφύγουν σύρματα με διάμετρο 1 χιλιοστόμετρο!

Το σύστημα ηχοεντοπισμού που διαθέτουν οι νυχτερίδες βελτιώνεται ακόμα περισσότερο λόγω της μεταβαλλόμενης συχνότητας κάθε παλμού, η οποία κυμαίνεται από 50.000 ως 25.000 κύκλους ανά δευτερόλεπτο. Καθώς η συχνότητα αλλάζει, το μήκος κύματος αυξάνεται, αρχίζοντας από 6 χιλιοστά περίπου και φτάνοντας τα 12 χιλιοστά. Αυτό βοηθάει τη νυχτερίδα να εντοπίζει στόχους διαφόρων μεγεθών, αφού αυτή η ποικιλία του μήκους κύματος καλύπτει όλο το φάσμα μεγέθους των περισσότερων εντόμων με τα οποία τρέφεται. Η νυχτερίδα είναι επίσης σε θέση να ξεχωρίζει από την ηχώ αν το αντικείμενο είναι φαγώσιμο έντομο ή όχι. Αν πρόκειται για ένα σκληρό χαλίκι, η νυχτερίδα θα στρίψει την τελευταία στιγμή.

Ιδιαίτερα εκπληκτική είναι η ικανότητα της νυχτερίδας να αναγνωρίζει και να συλλαμβάνει κάθε δική της ηχώ παρ’ όλη την ηχορύπανση που προκαλούν οι χιλιάδες άλλες νυχτερίδες. Εκατομμύρια νυχτερίδες που κουρνιάζουν σε σπηλιές πετούν εδώ κι εκεί γεμίζοντας τον αέρα με κάθε είδους κραυγή και ηχώ, η κάθε νυχτερίδα όμως διακρίνει κάθε ηχώ από τις δικές της κραυγές κι έτσι αποφεύγει τις συγκρούσεις με τις άλλες νυχτερίδες. Κάτι που περιπλέκει το πρόβλημα και δείχνει πόσο μεγάλο είναι το θαύμα του ηχοεντοπισμού που διαθέτουν οι νυχτερίδες, είναι το γεγονός ότι πρέπει να συνειδητοποιήσουμε «πως η ηχώ είναι πολύ πιο αδύναμη από τον ήχο που εκπέμπουν οι νυχτερίδες—στην πραγματικότητα, 2.000 φορές πιο αδύναμη. Και πρέπει να διακρίνουν κάθε τέτοια ηχώ σ’ ένα χώρο τόσο θορυβώδη όσο και οι ήχοι που εκπέμπουν. . . . Παρ’ όλα αυτά η νυχτερίδα διακρίνει και χρησιμοποιεί αυτά τα σήματα, που είναι περίπου 2.000 φορές πιο αδύναμα από τους υπόλοιπους θορύβους!» Ένα τόσο περίπλοκο σύστημα σονάρ υπερβαίνει τα όρια της αντίληψής μας.

Πληροφορούμαστε ότι οι νυχτερίδες με τα μακριά αφτιά, «μπορούν, αν ψιθυρίσουν, να ακούσουν την ηχώ τους τέλεια». Μερικά είδη έχουν τόσο ευαίσθητη ακοή ώστε μπορούν ν’ ακούσουν ένα σκαθάρι που περπατάει πάνω στην άμμο, από τρία μέτρα μακριά. Παρ’ όλα αυτά, όταν χρησιμοποιούν το σύστημα ηχοεντοπισμού, δεν ακούνε τις δικές τους κραυγές. «Κάθε φορά που βγάζουν μια κραυγή ένας μυς του αφτιού συστέλλεται αυτόματα, απομονώνοντας έτσι προς στιγμή τον ίδιο τον ήχο, ώστε το μόνο που μπορεί ν’ ακουστεί είναι η ηχώ. Είναι πιθανό ότι κάθε ζώο έχει το δικό του ατομικό ηχητικό μοντέλο και οδηγείται από τη δική του ηχώ».

Οι μητέρες νυχτερίδες είναι αξιέπαινες. Συνήθως αποκτούν μόνο ένα μικρό κάθε χρόνο και ορισμένες το μεταφέρουν πάνω τους καθώς εκείνες πετούν για να βρουν τροφή. Άλλες το αφήνουν στη σπηλιά σ’ ένα είδος νηπιακής φωλιάς, στριμωγμένο μαζί με 4.000 άλλα ανά τετραγωνικό μέτρο. Όταν η μητέρα επιστρέφει φωνάζει το μωρό της και το μωρό απαντάει, και μέσα στο πανδαιμόνιο που δημιουργείται από εκατομμύρια μωρά που στριγγλίζουν και από μητέρες που τα καλούν, εκείνη βρίσκει το μικρό της και το θηλάζει. Ορισμένες θηλυκές δείχνουν μεγάλη αλληλεγγύη. Αφού σταματήσουν να τρώνε, μοιράζονται το γεύμα τους, αφού το κάνουν εμετό, με άλλες θηλυκές που δεν μπόρεσαν να βρουν φαγητό.

Πολύτιμες

Μια εντομοφάγα νυχτερίδα, λέει ο Τατλ, ‘μπορεί να πιάσει 600 κουνούπια σε μια ώρα και να φάει 3.000 έντομα σε μια νύχτα’. Ανακαλύφθηκε ότι μια αποικία νυχτερίδων στην Αριζόνα «καταβρόχθιζε περίπου 160.000 κιλά έντομα, ή περίπου το αντίστοιχο βάρος 34 ελεφάντων, κάθε νύχτα»!

Μερικές νυχτερίδες τρέφονται με νέκταρ, προσφέροντας πολύτιμη υπηρεσία αφού συμβάλλουν στη γονιμοποίηση. Φτερουγίζουν πάνω από τα μπουμπούκια, όπως κάνουν και τα κολύβρια, και χρησιμοποιώντας τις μακριές τους γλώσσες, που οι άκρες τους έχουν τρίχες σαν της βούρτσας, απορροφούν νέκταρ και γύρη. Αυτές είναι ζώα των τροπικών περιοχών και μεταναστεύουν από το Μεξικό προς τις νοτιοδυτικές Ηνωμένες Πολιτείες και αντίστροφα. Όσες είναι φρουτοφάγες σκορπίζουν τους σπόρους σε μεγάλες περιοχές. Ο Τατλ λέει: «Οι φρουτοφάγες νυχτερίδες κι εκείνες που τρέφονται με νέκταρ, οι οποίες σκορπίζουν τους σπόρους και γονιμοποιούν τα λουλούδια, είναι ζωτικές για την επιβίωση των βροχερών δασών καθώς και για την παραγωγή των σχετικών συγκομιδών, η ετήσια αξία των οποίων ανέρχεται σε εκατομμύρια δολάρια».

Το περιοδικό New Scientist, του Σεπτεμβρίου του 1988, ανέφερε: «Οι αγρότες, που σκοτώνουν τις φρουτοφάγες νυχτερίδες επειδή τις θεωρούν επιβλαβείς, είναι πιθανό να υποστούν ακόμη μεγαλύτερες απώλειες στην παραγωγή, αφού οι νυχτερίδες είναι εκείνες που γονιμοποιούν τα καρποφόρα δέντρα τους με διασταύρωση». Οι αγρότες μαζεύουν τα φρούτα που προορίζονται για αποστολή πέντε ως εφτά μέρες πριν ωριμάσουν, ενώ εκείνα που προορίζονται για τοπική χρήση δύο ως τέσσερις μέρες νωρίτερα· οι νυχτερίδες όμως, τρώνε μόνο τα ώριμα φρούτα που δεν έχουν μαζευτεί—αυτά που έτσι κι αλλιώς είναι άχρηστα για τους αγρότες. Η γονιμοποίηση και το σκόρπισμα των σπόρων που κάνουν οι νυχτερίδες έχουν πολύ μεγάλη σημασία για πάνω από 500 είδη φυτών και δέντρων. Παρεμπιπτόντως, οι φρουτοφάγες νυχτερίδες δεν χρησιμοποιούν σονάρ όταν πετούν—έχουν καλή όραση. Συχνά εκείνοι που αποδεικνύονται τυφλοί είναι οι αγρότες, όχι οι νυχτερίδες.

Υπό Εξαφάνιση

Ωστόσο, οι ανεκτίμητες νυχτερίδες περνούν δύσκολους καιρούς. Η απώλεια της φυσικής τους κατοικίας, τα εντομοκτόνα και η χωρίς διάκριση σφαγή μεγάλων αριθμών από αυτές, τις μειώνουν από εκατομμύρια σε χιλιάδες και καταδικάζουν ορισμένες σε εξαφάνιση. Συνήθως, υπεύθυνη γι’ αυτό είναι η προκατάληψη, η παρεξήγηση και η πλήρης άγνοια. Στη Λατινική Αμερική, υπάρχει πράγματι ανάγκη να καταπολεμηθεί η κοινή νυχτερίδα βάμπιρος ώστε να προστατευθούν τα κατοικίδια ζώα του σύγχρονου ανθρώπου, αλλά οι «ανεπαρκώς εκπαιδευμένοι υπάλληλοι που ασχολούνται με την καταπολέμηση των βάμπιρων συχνά σκοτώνουν όλες τις νυχτερίδες χωρίς διάκριση, αγνοώντας το γεγονός ότι, στη συντριπτική τους πλειονότητα, τα άλλα 250 είδη νυχτερίδων που ζουν στην περιοχή είναι πάρα πολύ ωφέλιμα».

Στην Αυστραλία, χιλιάδες ιπτάμενες αλεπούδες, στην ουσία φρουτοφάγες νυχτερίδες, έχουν εξαλειφθεί, «παρά το γεγονός ότι ορισμένα από τα σημαντικότερα από οικολογική και οικονομική άποψη δέντρα της περιοχής εξαρτιούνται απ’ αυτές», καθώς επίσης ότι «η ίδια η κυβέρνηση κατέληξε, μετά από έρευνα, στο συμπέρασμα πως οι ζημιές που προκαλούνται στις συγκομιδές από τις νυχτερίδες δεν δικαιολογούν την καταπολέμησή τους». Στο Ισραήλ, «σπηλιές, για τις οποίες υπήρχε η υποψία ότι χρησίμευαν ως καταφύγια φρουτοφάγων νυχτερίδων, δηλητηριάστηκαν—ακόμη κι αν βρίσκονταν σε εκτάσεις που έχουν χαρακτηριστεί εκτροφεία—με αποτέλεσμα να καταστραφεί από αμέλεια περίπου το 90 τοις εκατό των εντομοφάγων νυχτερίδων της χώρας».

Οι παλιοί φόβοι, σύμφωνα με τους οποίους οι νυχτερίδες είναι φορείς λύσσας και άλλων ασθενειών, είναι πολύ υπερβολικοί: «Οι πιθανότητες που υπάρχουν να πεθάνει κάποιος από μια ασθένεια που μεταδίδουν οι νυχτερίδες είναι τρομερά ελάχιστες, πολύ λιγότερες από τις πιθανότητες να πεθάνει από σκύλο, από τσίμπημα μέλισσας, ή από τροφική δηλητηρίαση στη διάρκεια μιας εκδρομής οργανωμένης από την τοπική εκκλησία».

Το Science Year του 1985 συνοψίζει όσα έγραψε σ’ ένα άρθρο του για τις νυχτερίδες ως εξής: «Δυστυχώς, ενώ αποδεικνύεται ότι οι νυχτερίδες είναι ωφέλιμες με ολοένα και περισσότερους τρόπους, αυξάνονται ταυτόχρονα και οι απειλές ενάντια στην ύπαρξη αυτών των πλασμάτων. Σε όλο τον κόσμο οι πληθυσμοί των νυχτερίδων μειώνονται ραγδαία. Κάθε χρόνο μεγάλες αποικίες νυχτερίδων εξαφανίζονται επειδή η φυσική τους κατοικία είτε διαταράσσεται είτε καταστρέφεται. Στην Αφρική και στην Ασία, όλο και μεγαλύτεροι αριθμοί νυχτερίδων πέφτουν θύματα των κυνηγών, είτε για να καταναλωθούν ως ανθρώπινη τροφή είτε για να χρησιμοποιηθούν σε γιατροσόφια και γιατρικά ποτά. Οι φρουτοφάγες νυχτερίδες, που τρέφονται κυρίως με φρούτα των τοπικών δασών, σκοτώνονται συχνά από τους αγρότες που λανθασμένα πιστεύουν ότι οι νυχτερίδες προκαλούν σοβαρή καταστροφή στις συγκομιδές τους. Και οι θρύλοι για τις νυχτερίδες εξακολουθούν να υπάρχουν, ώστε εκατομμύρια από αυτά τα ζώα εξολοθρεύονται κάθε χρόνο απλώς και μόνο επειδή οι άνθρωποι τα φοβούνται. Ορισμένα είδη νυχτερίδων έχουν ήδη εξαφανιστεί και πολλά άλλα βρίσκονται σε κίνδυνο. Μέχρι τη στιγμή που περισσότεροι άνθρωποι θα μπορέσουν να αντιληφθούν την αξία των νυχτερίδων και την ανάγκη που υπάρχει να τις προστατεύουν, το μέλλον αυτών των σπουδαίων ζώων παραμένει αβέβαιο».

Αφού αναφέρει ορισμένα από τα επιτεύγματα του Ιδρύματος Διεθνούς Προστασίας Νυχτερίδων, ο Μέρλιν Τατλ καταλήγει: «Έχουμε κάνει ελάχιστα μόνο απ’ όσα πρέπει να γίνουν για να σωθούν οι υγιείς πληθυσμοί των νυχτερίδων. Για μερικούς απ’ αυτούς τους πληθυσμούς είναι ήδη πολύ αργά και για άλλους ο χρόνος τελειώνει. Η απώλεια των πληθυσμών των νυχτερίδων συνεπάγεται για το περιβάλλον σοβαρές και πιθανόν αμετάκλητες συνέπειες τις οποίες πρέπει να υποστούμε όλοι μαζί».

Κι εδώ πάλι, το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: Τόσο η αρχαία όσο και η σύγχρονη ιστορία δείχνουν ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να κατευθύνει τα βήματά του. (Ιερεμίας 10:23) Η φιλαργυρία του, η έλλειψη διορατικότητας που δείχνει και ο εγωκεντρισμός του έχουν σαν αποτέλεσμα την καταστροφή του περιβάλλοντος—του αέρα, του νερού, του εδάφους, της χλωρίδας και της πανίδας—όπως και των ανθρώπων. Μόνο ο Ιεχωβά Θεός μπορεί να σταματήσει αυτή την καταστροφή. Μόνο εκείνος θα ‘διαφθείρη τους διαφθείροντας την γην’.—Αποκάλυψις 11:18.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Φρουτοφάγες νυχτερίδες της Γκάμπια, η μητέρα και το μικρό

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Νυχτερίδα που τρέφεται με νέκταρ

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Ιπτάμενη αλεπού του Lyle

[Εικόνες στη σελίδα 18]

Από πάνω προς τα κάτω: Κοινή νυχτερίδα με μακριά αφτιά

Ιπτάμενη αλεπού

Νυχτερίδα με μύτη σε σχήμα καρδιάς τη στιγμή που συλλαμβάνει ένα σκαθάρι

Ενθουσιασμός την ώρα του γεύματος!