Πόλεμος—Το Σοκ και το Τραύμα

«ΕΙΧΑΜΕ κάνει μια περιπολία, στη διάρκεια της οποίας δεν συνέβηκε τίποτα εξαιρετικό. Ο αξιωματικός μας, ένας ήρεμος και ευγενικός άνθρωπος που δεν ήταν επαγγελματίας στρατιωτικός, μας οδηγούσε πίσω στις γραμμές μας. Κάποιος σκοπός μάς ζήτησε το σύνθημα. Προτού προλάβει να απαντήσει ο αξιωματικός μας, ένας νευρικός στρατιώτης, που βρισκόταν πίσω από τις γραμμές μας, πυροβόλησε και χτύπησε τον αξιωματικό στο πρόσωπο. Ο καημένος ο άνθρωπος πέθανε, πνιγμένος στο ίδιο του το αίμα». Για τον Έντουαρντ Μπ——, Βρετανό στρατιώτη, αυτό συνόψισε το τραύμα του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.

Μερικοί προσπαθούν να κρύψουν το αληθινό πρόσωπο του πολέμου. Για παράδειγμα, μερικοί προπαγανδιστές περιέγραψαν τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ως «εν μέρει Αρμαγεδδώνα—η τελική μάχη του Καλού ενάντια στο Κακό . . . και εν μέρει μεσαιωνικό κονταροχτύπημα, με μια δόση κρίκετ». (The Faces of Power [Τα Πρόσωπα της Εξουσίας]) Ο πόλεμος δεν ήταν τίποτα απ’ αυτά. Καλύτερη ήταν η περιγραφή που του έδωσε ο ειδησεογραφικός ανταποκριτής και συγγραφέας Έρνεστ Χέμινγουεϊ, όταν έγραψε ότι ήταν «ο πιο κολοσσιαίος, φονικός και κακοδιοικούμενος σφαγιασμός που έγινε ποτέ στη γη»—μέχρι το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τέτοιου είδους σφαγιασμός έχει σημαδέψει όλους τους πολέμους σ’ αυτόν τον αιώνα, και πριν απ’ αυτόν. «Κάθε πόλεμος στην ιστορία», γράφει ο Μάλκολμ Μπράουνι, «όποια αιτία ή δικαιολογία κι αν είχε, ήταν βρώμικος, οδυνηρός και εξαχρειωτικός για όλους όσοι περιλαμβάνονταν». Στο Βιετνάμ, αυτός είδε από πρώτο χέρι μεγάλο μέρος της σφαγής και της αγωνίας του πολέμου, οι οποίες απασχόλησαν τόσο πολύ τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αλλά εξακολούθησε να πιστεύει ότι «το φάσμα των φρικαλεοτήτων που διαπράχθηκαν στο Βιετνάμ δεν είναι τίποτα καινούριο για την ανθρώπινη εμπειρία».—The New Face of War (Το Καινούριο Πρόσωπο του Πολέμου).

Σίγουρα, οι άνθρωποι έζησαν παρόμοιες φρικαλεότητες στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Η Γερμανία και η Ιαπωνία γέμισαν συντρίμμια και οι νεκροί τους από τον πόλεμο—στρατιώτες και πολίτες—ανήλθαν συνολικά σε εκατομμύρια. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχασαν περίπου 400.000 ανθρώπους, η Βρετανία 450.000 και η Γαλλία περισσότερους από μισό εκατομμύριο. Υπολογίζεται ότι η Σοβιετική Ένωση έχασε γύρω στα 20 εκατομμύρια. Το βιβλίο World War II (Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος), αφού περιγράφει «αυτόν τον απολογισμό των ανθρώπινων δεινών», δηλώνει: «Συνολικά, οι απώλειες σ’ αυτόν τον πόλεμο, περιλαμβανομένων και των πολιτών, ανήλθαν τουλάχιστον σε 50 εκατομμύρια».

Οι απώλειες σε πολίτες ήταν μέρος αυτού που ο Τζέραλντ Πρίστλαντ, στο βιβλίο του Priestland—Right and Wrong (Πρίστλαντ—Σωστό και Λάθος), περιέγραψε ως «ολοκληρωτικό πόλεμο: πόλεμος για τους άντρες, τις γυναίκες και τα παιδιά, άσχετα με το πού βρίσκονται ή το τι κάνουν, πόσων χρονών ή πόσο αβοήθητοι μπορεί να είναι». Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού, είπε ο ίδιος, ήταν τότε που «οι σύμμαχοι αποτέφρωσαν το Αμβούργο και τη Δρέσδη, και οι Γερμανοί ερείπωσαν το Λίβερπουλ και το Κόβεντρι».

Η εξολόθρευση δεκάδων εκατομμυρίων ατόμων στον πόλεμο είναι αποτροπιαστική. Αλλά τι γίνεται μ’ εκείνους που επιζούν από το ‘βρώμικο, αγωνιώδες και εξαχρειωτικό’ τραύμα του πολέμου; Πώς επηρεάζονται αυτοί; Και πώς μπορούν να αντιμετωπίσουν τα επακόλουθα; Τα επόμενα άρθρα θα εξετάσουν αυτά τα ερωτήματα.