Η Αναζήτηση της Μακροζωίας
Η ΕΡΕΥΝΑ για μακροζωία είναι σχεδόν τόσο παλιά όσο και η ίδια η ζωή. Δεν είναι λοιπόν παράδοξο το ότι η ιστορία, τόσο η αρχαία όσο και η σύγχρονη, είναι γεμάτη από αφηγήσεις και μύθους για ανθρώπους που αναζητούσαν το μυστικό της μακροζωίας.
Για παράδειγμα, η ρομαντική ιστορία θέλει να μας κάνει να πιστέψουμε ότι ο Ισπανός εξερευνητής Χουάν Πόνθε δε Λεόν έψαχνε για την πηγή της νιότης, όταν ταξίδεψε από το Πόρτο Ρίκο προς το βορρά, το έτος 1513. Εντούτοις, ιστορικές πηγές της εποχής του δηλώνουν ότι έκανε αυτό το ταξίδι για να αποκτήσει σκλάβους και νέα εδάφη. Και ανακάλυψε, όχι μια πηγή που να ξαναδίνει τη νιότη, αλλά τη σημερινή Φλόριντα. Παρ’ όλα αυτά ο μύθος επιμένει.
Ταξιδεύοντας ακόμα πιο πίσω στο χρόνο, το ακκαδικό έπος του Γκιλγκαμές, γραμμένο σε πήλινες πινακίδες που χρονολογούνται πριν από το 18ο αιώνα Π.Κ.Χ., αφηγείται πώς ο φόβος του θανάτου έγινε έμμονη ιδέα στον Γκιλγκαμές, ύστερα από το θάνατο του φίλου του Ενκιντού. Περιγράφει τα ταξίδια του και τις επίπονες, αλλά άκαρπες, προσπάθειές του να αποκτήσει την αθανασία.
Πιο πρόσφατα, το 1933, στο μυθιστόρημά του Χαμένος Ορίζοντας (Lost Horizon), ο Τζέιμς Χίλτον σκιαγράφησε μια φανταστική χώρα, την οποία ονόμασε Σάνγκρι-λα. Εκεί, οι κάτοικοι απολάμβαναν σχεδόν τέλεια και εξαιρετικά μακρόχρονη ζωή σε παραδεισιακό περιβάλλον.
Μέχρι και σήμερα, υπάρχουν άτομα αφιερωμένα στην αναζήτηση ασυνήθιστων και παράδοξων σχεδίων που υπόσχονται να βελτιώσουν τη ζωή και να αυξήσουν τη διάρκειά της. Άλλοι, όμως, έχουν μια πιο ρεαλιστική άποψη. Παίρνουν σχολαστικά μέτρα για την υγεία ή ακολουθούν ένα αυστηρό πρόγραμμα δίαιτας και ασκήσεων. Ελπίζουν ότι αυτό θα τους βοηθήσει να φαίνονται νεότεροι και να νιώθουν καλύτερα.
Όλα αυτά υπογραμμίζουν τη βασική επιθυμία των ανθρώπων να ζουν περισσότερο και με μεγαλύτερη ευτυχία.
Η Επιστημονική Άποψη
Η μελέτη της γήρανσης και των προβλημάτων των ηλικιωμένων έχει εξελιχθεί σε σοβαρή επιστήμη. Ευυπόληπτοι επιστήμονες πιστεύουν ότι είναι κοντά στην ανακάλυψη της αιτίας της γήρανσης. Μερικοί νομίζουν πως η γήρανση είναι προγραμματισμένη στα γονίδια. Άλλοι πιστεύουν ότι είναι το αποτέλεσμα που έχει προκύψει από τις επανειλημμένες φθοροποιές ασθένειες και τα επιβλαβή παραπροϊόντα του μεταβολισμού. Άλλοι πάλι αποδίδουν τη γήρανση στις ορμόνες ή στο ανοσοποιητικό σύστημα. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αν γίνει εφικτή η απομόνωση της αιτίας της γήρανσης, τότε το γήρας ίσως και να εξαλειφθεί.
Στην αναζήτηση της αθανασίας, η γραμμή που χωρίζει την επιστήμη από την επιστημονική φαντασία γίνεται ολοένα και πιο δυσδιάκριτη. Ο κλωνισμός είναι ένα συναφές παράδειγμα. Σύμφωνα με τη θεωρία του κλωνισμού, θα αναπαράγεται ένα σώμα πανομοιότυπο με το σώμα του ατόμου, μέσω κατάλληλου χειρισμού των κυττάρων και των γονιδίων. Κατόπιν, καθώς τα μέρη του σώματος αρρωσταίνουν ή φθείρονται, ένα καινούριο όργανο θα λαμβάνεται από τον κλώνο και θα μεταμοσχεύεται—διαδικασία αρκετά όμοια με την αντικατάσταση του χαλασμένου εξαρτήματος ενός αυτοκινήτου με ένα καινούριο ανταλλακτικό. Μερικοί επιστήμονες ισχυρίζονται ότι θεωρητικά οι δυνατότητες του κλωνισμού είναι απεριόριστες.
Περαιτέρω, υπάρχει η διαδικασία που λέγεται κρυοέκθεση. Όταν ένα άτομο πεθαίνει, μας εξηγούν οι υποστηρικτές της διαδικασίας, είναι δυνατόν να καταψυχθεί το σώμα με σκοπό τη διατήρησή του, μέχρι τον καιρό που θα βρεθεί η θεραπεία για μια νόσο που σήμερα θεωρείται ανίατη. Ύστερα, είναι δυνατή η επαναφορά του σώματος στην κανονική θερμοκρασία, και κατόπιν η επαναφορά του στη ζωή—με πολλές ελπίδες για ευτυχέστερη και μεγαλύτερης διάρκειας ζωή.
Ενόψει αυτών των προσπαθειών και των αμέτρητων εκατομμυρίων δολαρίων που δαπανούνται για έρευνες, ποιο είναι το αποτέλεσμα; Έχουμε φτάσει πιο κοντά στην απελευθέρωση από το ζυγό του θανάτου απ’ όσο είχαν φτάσει όλοι αυτοί οι δισεκατομμύρια άνθρωποι που έζησαν και πέθαναν πριν από εμάς;
Ποιες Είναι οι Προοπτικές;
Αν κρίνουμε από τις αισιόδοξες διακηρύξεις και προβλέψεις ορισμένων απ’ όσους έχουν λάβει μέρος σε τέτοιου είδους έρευνες, θα φαινόταν ότι η ζωή που θα έχει πολύ μεγαλύτερη διάρκεια απ’ αυτήν που έχουμε συνηθίσει είναι απλώς ζήτημα λίγου χρόνου. Ακολουθούν μερικά παραδείγματα σταχυολογημένα από τα τέλη της δεκαετίας του 1960.
«Η γνώση που αποκτούμε μ’ αυτές τις έρευνες θα μας δώσει τα όπλα που χρειαζόμαστε για να παλέψουμε με τον τελευταίο εχθρό—το Θάνατο—στο ίδιο του το έδαφος. Αυτό θα κάνει τη σχετική αθανασία προσιτή για εμάς . . . Πιθανώς να το δούμε αυτό στον καιρό μας».—Άλαν Ε. Νορς, γιατρός και συγγραφέας.
«Θα υπερνικήσουμε το πρόβλημα της γήρανσης εντελώς, έτσι ώστε τα δυστυχήματα θα είναι ουσιαστικά το μόνο αίτιο θανάτου».—Αουγκούστους Μπ. Κίνζελ, τότε πρόεδρος του Ινστιτούτου Βιολογικών Μελετών Σολκ.
«Η αθανασία (με την έννοια της επ’ άπειρον παράτασης της ζωής) είναι τεχνικώς εφικτή, όχι μόνο για τους απογόνους μας, αλλά και για εμάς τους ίδιους».—Ρόμπερτ Κ. Γ. Έτινγκερ, στο σύγγραμμα Η Προοπτική της Αθανασίας (The Prospect of Immortality).
Αν και τον καιρό εκείνο δεν συμμερίζονταν όλοι οι γεροντολόγοι και οι ερευνητές αυτόν τον ενθουσιασμό, η γενική ομολογία μεταξύ των ειδικών φαινόταν να είναι ότι στην αρχή του 21ου αιώνα, η γήρανση θα μπορούσε να ελέγχεται και η ζωή θα παρατεινόταν σημαντικά.
Τώρα που είμαστε πολύ πιο κοντά στην αρχή του 21ου αιώνα, ποια είναι η εικόνα της κατάστασης; Είναι η μακροζωία, κι ακόμα περισσότερο η αθανασία, προσιτή; Εξετάστε τις ακόλουθες παρατηρήσεις.
«Πολλοί γεροντολόγοι θα συμφωνήσουν ότι αυτοί οι καιροί είναι καιροί εξαιρετικής σύγχυσης για εμάς. Ούτε ξέρουμε ποιος είναι ο βασικός μηχανισμός της γήρανσης ούτε είμαστε σε θέση να μετρήσουμε το ρυθμό της γήρανσης με ακριβείς βιοχημικές τιμές».—Περιοδικό της Γεροντολογίας (Journal of Gerontology), Σεπτέμβριος 1986.
«Κανένας δεν ξέρει ακριβώς ποια είναι η διαδικασία της γήρανσης ή γιατί αυτή ακολουθεί διαφορετικά είδη πορείας σε διαφορετικούς ανθρώπους. Ούτε γνωρίζει κανείς πώς να αυξήσει τη μακροβιότητα του ανθρώπου, παρά τους συχνά απατηλούς και μερικές φορές επικίνδυνους ισχυρισμούς περί ‘παράτασης της ζωής’ που προέρχονται από διάφορους διαφημιστές και άλλους οι οποίοι εκμεταλλεύονται αθέμιτα τους φόβους και τις αρρώστιες των ηλικιωμένων».—Ο Καταναλωτής της Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA Consumer), το επίσημο περιοδικό της Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων των Η.Π.Α., Οκτώβριος 1988.
Είναι ξεκάθαρο ότι οι προβλέψεις που έγιναν στο παρελθόν σχετικά με την υπερνίκηση του θανάτου και την παράταση της ζωής επ’ άπειρον χαρακτηρίζονταν από υπερβολικό ενθουσιασμό. Η επίτευξη αθανασίας μέσω της επιστήμης εξακολουθεί να είναι πολύ μακρινό όνειρο. Μήπως αυτό σημαίνει πως μέχρι να γίνει κάποια επαναστατική ανακάλυψη από την επιστήμη ή την τεχνολογία, δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να παρατείνει ή τουλάχιστο να βελτιώσει τη ζωή;
Ζωή με Περισσότερη Ευτυχία και Διάρκεια Τώρα;
Μολονότι οι ερευνητές δεν έχουν ανακαλύψει το μυστικό της μακροζωίας, έχουν μάθει πολλά πράγματα για τη ζωή και τη διαδικασία της γήρανσης. Και μέρος των πληροφοριών που έχουν αποκτηθεί μ’ αυτόν τον τρόπο μπορούν να εφαρμοστούν με μεγάλα οφέλη.
Για παράδειγμα, διάφορα πειράματα σε ζώα έχουν αποκαλύψει ότι «η ελεγχόμενη ολιγοφαγία μπορεί να παρατείνει τη μέγιστη διάρκεια ζωής κατά 50 και πλέον τοις εκατό, και να καθυστερήσει την εμφάνιση και τη σοβαρότητα πολλών προβλημάτων που σχετίζονται με το γήρας», αναφέρει η εφημερίδα Τάιμς (Times) του Λονδίνου. Αυτό έχει οδηγήσει σε μελέτες προκειμένου να διαπιστωθεί αν αληθεύει το ίδιο και για τους ανθρώπους.
Έτσι, στο βιβλίο του Η Δίαιτα των 120 Χρονών (The 120-Year Diet), ο Δρ Ρόι Γουόλφορντ συνιστά μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε θερμίδες και λίπη, και υψηλής περιεκτικότητας σε θρεπτικά συστατικά, μαζί μ’ ένα καλό πρόγραμμα ασκήσεων. Αυτός φέρνει ως παράδειγμα τους κατοίκους της Οκινάβα. Αν η διατροφή τους συγκριθεί με τη διατροφή του μέσου Ιάπωνα, περιέχει περίπου 40 τοις εκατό λιγότερες θερμίδες· κι όμως, «έχουν από 5 ως 40 φορές περισσότερους αιωνόβιους απ’ ό,τι τα άλλα ιαπωνικά νησιά».
Οι κάτοικοι της περιοχής του Καύκασου στη δυτική Σοβιετική Ένωση είναι άλλο ένα παράδειγμα που παρατίθεται συχνά σε σχέση με τη μακροβιότητα. Η Σούλα Μπένετ, που έζησε μαζί με τους Καυκάσιους, ανέφερε στο βιβλίο της Πώς να Γίνετε Αιωνόβιος (How to Live to Be 100) ότι ένας ασυνήθιστα μεγάλος αριθμός Καυκάσιων ζουν υγιή και δραστήρια ζωή ακόμα και αρκετό καιρό μετά τα 100 χρόνια τους, και λέγεται ότι μερικοί έχουν ζήσει περισσότερο από 140 χρόνια. Η ίδια σημείωσε ότι «δυο παράγοντες παραμένουν σταθεροί στη διατροφή των Καυκάσιων: 1. Δεν τρώνε περισσότερο από το κανονικό . . . 2. Τρώνε πάρα πολλές φυσικές βιταμίνες που βρίσκονται στα φρέσκα λαχανικά». Επιπρόσθετα, «η εργασία που κάνουν τους βοηθάει, όχι μόνο να ασκούνται σωματικά, αλλά και να ξέρουν ότι συμβάλλουν σημαντικά στην κοινότητά τους».
Τι Μπορείτε να Κάνετε
Μήπως η λύση είναι να μετακομίσετε στην Οκινάβα ή στον Καύκασο ή σε κάποιο άλλο μέρος όπου οι κάτοικοι απολαμβάνουν μακροζωία; Προφανώς όχι. Υπάρχουν όμως μερικά πράγματα που μπορείτε να κάνετε. Μπορείτε να μιμείστε τις καλές συνήθειες αυτών των ατόμων που ζουν τόσο πολλά χρόνια και να ακολουθείτε τις συμβουλές ικανών γιατρών, διαιτολόγων και ειδικών σε θέματα υγείας.
Τέτοιου είδους άτομα σ’ ολόκληρο σχεδόν τον κόσμο συνιστούν μετριοπάθεια στη ζωή. Αυτό σημαίνει, όχι μόνο να δίνετε προσοχή στην ποσότητα του φαγητού που τρώτε, αλλά και να φροντίζετε να τρώτε θρεπτικές και υγιεινές τροφές που έχετε στη διάθεσή σας. Επίσης, είναι πολύ γνωστά και τα καλά αποτελέσματα της τακτικής άσκησης. Μια λογική προσπάθεια να εφαρμόσετε αυτές τις αρχές και να αποβάλετε τις καταστρεπτικές συνήθειες της σύγχρονης κοινωνίας, λόγου χάρη το κάπνισμα, τα ναρκωτικά και την κατάχρηση αλκοόλ, δεν μπορεί παρά να σας κάνει να νιώθετε καλύτερα.
Είναι λογικό ότι, όσο καλύτερα μεταχειριζόμαστε το σώμα μας τόσο πιο υγιείς θα είμαστε. Και όσο πιο υγιείς είμαστε τόσο περισσότερες πιθανότητες έχουμε να ζήσουμε πιο πολύ. Εντούτοις, άσχετα με το τι κάνουμε, η μέση διάρκεια ζωής παραμένει 70 ή 80 χρόνια, όπως αναφέρει η Αγία Γραφή. (Ψαλμός 90:10) Υπάρχει ελπίδα να παραταθεί κάποτε αυτή η διάρκεια ζωής, κι αν ναι, πόσο θα παραταθεί;
[Πλαίσιο στη σελίδα 5]
ΠΟΣΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΕΙΣΤΕ;
Είτε το αντιλαμβάνεστε είτε όχι, είστε πολύ πιο μεγάλης ηλικίας απ’ όσο νομίζετε. Η βιολογία μάς λέει ότι στη γέννηση, οι ωοθήκες της γυναίκας περιέχουν ήδη όλα τα ωάρια που θα παράγει στη ζωή της. Αυτό σημαίνει ότι, αν η μητέρα σας ήταν 30 χρονών όταν σας συνέλαβε, το ωάριο που τελικά έγινε ο εαυτός σας ήταν ήδη 30 χρονών.
Αυτό προφανώς δεν σας κάνει να νιώθετε μεγαλύτεροι, ωστόσο μέρα με τη μέρα, μεγαλώνετε. Νέοι και γέροι, όλοι μας γινόμαστε πιο ηλικιωμένοι και οι περισσότεροι από εμάς ενδιαφερόμαστε να επιβραδύνουμε αυτή τη διαδικασία—αν όχι να τη σταματήσουμε εντελώς.