Ενέργεια Μέσα από την Καρδιά ενός Βουνού

«ΤΟ ΜΟΝΟΗΜΕΡΟ ταξίδι που θα θυμάστε σε όλη σας τη ζωή». Μ’ αυτά τα λόγια περιέγραφαν τα τουριστικά διαφημιστικά φυλλάδια την επίσκεψη που έκανα στο νοτιοδυτικό τμήμα της Νότιας Νήσου στη Νέα Ζηλανδία. Και ήταν αλήθεια. Η διαδρομή από το Μαναπούρι στο Στενό Ντάουτφουλ, κατά μήκος της οποίας υπάρχουν υδάτινοι όγκοι και βουνά, με έφερε μπροστά σε μοναδικά αξιοθέατα και εντυπωσιακά μηχανολογικά επιτεύγματα. Ήταν σαν να είχα εμπρός μου το όγδοο θαύμα του κόσμου—έναν υδροηλεκτρικό σταθμό θαμμένο στην καρδιά ενός βουνού.

Το ταξίδι μου μού έφερε επίσης στο νου τους παλιότερους κατοίκους της Νέας Ζηλανδίας, τους Μαορί, και τους αρχαίους μύθους και τις γλώσσες τους. Σύμφωνα με δυο ερμηνείες των Μαορί, «Μαναπούρι» μπορεί να σημαίνει είτε ‘λίμνη της θλίψης ή των δακρύων’ είτε ‘λίμνη της θλιμμένης καρδιάς’. Για εμένα ήταν επίσης το όνομα της πόλης από την οποία ξεκίνησα το ταξίδι μου εκείνη την αλησμόνητη μέρα.

Ένα Απροσδόκητο Θέαμα

Καθώς η βάρκα μας διέσχιζε απαλά την ήρεμη λίμνη, ξεπρόβαλλαν μπροστά μας υπέροχες υοειδείς κοιλάδες και πανύψηλα βουνά. Ήμασταν τυχεροί που η μέρα ήταν ωραία και αίθρια, γιατί σ’ αυτή την περιοχή οι ετήσιες βροχοπτώσεις φτάνουν τα 7.500 χιλιοστόμετρα! Ήταν λοιπόν ο παράδεισος του φωτογράφου, με όλα αυτά τα δέντρα και την πλούσια βλάστηση που απλωνόταν παντού, από την άκρη του νερού ως επάνω στις βουνοπλαγιές. Ο θόρυβος της βάρκας μας ήταν η μόνη ένδειξη ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή κατά τη διάρκεια των 75 λεπτών που κάναμε να διασχίσουμε τη λίμνη. Αλλά πού πηγαίναμε;

Πηγαίναμε να συναντήσουμε κάποιο απροσδόκητο θέαμα—στο Γουέστ Αρμ, στο τέλος της λίμνης, μέσα από το πουθενά, υψωνόταν ο υποσταθμός μετασχηματισμού ενός υδροηλεκτρικού σταθμού. Τι θα μπορούσε να υποκινήσει κάποιον να χτίσει έναν ηλεκτροπαραγωγό σταθμό εδώ, τόσο μακριά από κατοικημένες περιοχές; Μόνο ένας μοναδικός συνδυασμός γεωγραφικών και γεωλογικών συνθηκών θα μπορούσε να δώσει σ’ ένα μηχανικό ή τοπογράφο μια τέτοια έμπνευση.

Η σύλληψη αυτής της ιδέας έγινε το 1904 όταν ο Π. Τζ. Χέι, ένας τοπογράφος, παρατήρησε τις δυνατότητες που είχε αυτός ο υδάτινος όγκος. Η επιφάνειά του βρίσκεται σε ύψος 180 και πλέον μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και το βάθος του φτάνει σχεδόν τα 450 μέτρα, πράγμα που σημαίνει ότι ο πυθμένας του βρίσκεται γύρω στα 260 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας! Επιπλέον, τον χωρίζουν από τη θάλασσα μόλις 10 χιλιόμετρα ορεινού εδάφους. Χρειάστηκε, όμως, να περάσουν άλλα 60 χρόνια πριν να γίνει πραγματικότητα η ιδέα του. Ποια ήταν η αφορμή για να ξεκινήσει αυτό το έργο; Μια αυστραλέζικη εταιρία μεταλλουργικών επιχειρήσεων με έδρα των εργασιών της τη Νέα Ζηλανδία χρειαζόταν ενέργεια για το μεταλλουργείο της στο Τίγουαϊ Πόιντ, κοντά στο Ινβερκάργκιλ, μια ευθεία απόσταση 160 χιλιομέτρων. Αλλά πώς θα παραγόταν ηλεκτρισμός;

Το Όραμα Γίνεται Πραγματικότητα

Το σχέδιο, επινόημα της εταιρίας κατασκευών Μπέκτελ η οποία εδρεύει στις Η.Π.Α., προέβλεπε το άνοιγμα μιας σήραγγας μέσα στο βουνό, που ονομάζεται Κορυφή Λίνινγκ, καθώς και την κατασκευή ενός σταθμού παραγωγής ενέργειας ακριβώς κάτω από το άκρο της λίμνης Μαναπούρι. Έτσι, τα νερά της θα έπεφταν μέσα από αγωγούς και θα έθεταν σε λειτουργία εφτά στροβίλους, οι οποίοι θα παρήγαν ηλεκτρισμό. Η ηλεκτρική ενέργεια θα μεταφερόταν στο εθνικό ηλεκτρικό δίκτυο μέσω του υποσταθμού μετασχηματισμού ο οποίος θα βρισκόταν στην άκρη της λίμνης. (Βλέπε σχεδιάγραμμα, σελίδα 17.) Αλλά πού θα διοχετευόταν όλο αυτό το νερό; Οι εργάτες χρειάστηκε να σκάψουν και να κατασκευάσουν μια σήραγγα απαγωγής του νερού με διάμετρο 9 μέτρα που θα εκτεινόταν 10 περίπου χιλιόμετρα κάτω από τα βουνά. Αυτό θα έδινε στο νερό τη δυνατότητα να χυθεί μέσα στο Ντιπ Κόουβ, στο Στενό Ντάουτφουλ, που είναι ένα από τα υπέροχα φιόρδ της Νέας Ζηλανδίας. Για τη σήραγγα και μόνο, χρειάστηκε να αφαιρεθούν 760.000 κυβικά μέτρα βράχου.

Φανταστείτε τον τεράστιο όγκο βράχου που θα χρειαζόταν να αφαιρεθεί από το βουνό μόνο για τους υδραγωγούς και για το θάλαμο με τους στροβίλους. Και μόνο ο θάλαμος αυτός, δηλαδή το μηχανοστάσιο, έχει μήκος 111 μέτρα, ύψος 39 μέτρα και πλάτος 18 μέτρα. Από πλευράς μήκους, θα χωρούσε μέσα σ’ αυτό ένα ολόκληρο γήπεδο ποδοσφαίρου. Αλλά χρειαζόταν πρώτα μια σήραγγα, ώστε να φτάσουν στο σημείο όπου θα κατασκεύαζαν το μηχανοστάσιο, στο οποίο θα βρίσκονταν οι στρόβιλοι και οι γεννήτριες. Αυτό και μόνο το έργο ήταν πραγματική πρόκληση!

Αυτή η σήραγγα, μέσα από την οποία περνάει δρόμος και η οποία έχει μήκος πάνω από δύο χιλιόμετρα και σταθερή κλίση ένα μέτρο ανά δέκα μέτρα, κατέρχεται σπειροειδώς μέχρι το μηχανοστάσιο. Καθώς μπαίναμε μέσα στο βουνό με το τουριστικό λεωφορείο που μας μετέφερε, σκεφτόμασταν με δέος ότι κατεβαίναμε στα έγκατα του βουνού.

Όταν τελικά βγήκαμε από το λεωφορείο και μπήκαμε μέσα στο θάλαμο με τους στροβίλους, το όλο περιβάλλον θύμιζε έργο επιστημονικής φαντασίας—ένας πελώριος καθεδρικός ναός της επιστήμης μέσα στα βάθη ενός βουνού! Αλλά με προβλημάτιζε ένα ερώτημα: Πώς μετέφεραν ως εδώ όλα τα βαριά μηχανήματα που χρειάζονταν γι’ αυτό το περίπλοκο έργο; Τα μόνα σημεία προσέγγισης ήταν είτε μέσω της θάλασσας είτε μέσω της λίμνης. Δεν υπήρχαν δρόμοι. Τελικά αποφάσισαν ότι θα ήταν ευκολότερο να φέρουν τις περισσότερες γεννήτριες μέσω της θάλασσας. Έτσι, απέμενε μια ορεινή περιοχή που έκλεινε τη δίοδο προς το μέρος του ηλεκτροπαραγωγού σταθμού. Ποια λύση υπήρχε; Να κατασκευαστεί ένας δρόμος.

Ο Πιο Απότομος Εθνικός Δρόμος της Νέας Ζηλανδίας

Το έργο άρχισε το 1963 στο δρόμο που συνδέει το Ντιπ Κόουβ με το Γουέστ Αρμ, και ήταν «ένα από τα δυσκολότερα οδικά έργα στον κόσμο», σύμφωνα με κάποια πηγή. Γιατί αυτό; «Η βροχή, το χιόνι, οι ποταμοί από λάσπη και οι σωροί από κάθε είδους βλάστηση ήταν η αιτία που το έργο τελείωσε σε 24 μήνες, αντί σε 12». Το μήκος του έφτασε τα 23 χιλιόμετρα και το κόστος του ανήλθε τελικά σε 4 δολάρια Νέας Ζηλανδίας (περ. 400 δρχ.) ανά εκατοστό—πανάκριβος δρόμος! Με κλίση που σε μερικά σημεία φτάνει το 1 μέτρο για κάθε 5 μέτρα, έγινε ο πιο απότομος εθνικός δρόμος της Νέας Ζηλανδίας. Ωστόσο, αποτέλεσε ζωτικό κρίκο για τη μετακίνηση υλικών βάρους 87.000 τόνων από το επίπεδο της θάλασσας, πάνω από το Γουίλμοτ Πας (670 μ.) και μέχρι το επίπεδο της λίμνης. Ένα και μόνο φορτίο ζύγιζε 290 τόνους, και χρειάστηκε ένας μεταφορέας με 140 τροχούς που τον έσερνε μια μπουλντόζα-οδοστρωτήρας και τον έσπρωχνε άλλη μια μπουλντόζα! Πάντως η δουλειά έγινε.

Συνέπειες στην Οικολογία

Πώς επιδρά αυτό το τεράστιο έργο στην οικολογία του τόπου; Εφόσον το μεγαλύτερο μέρος του ηλεκτροπαραγωγού σταθμού βρίσκεται κάτω από τη γη, παρεμβαίνει ελάχιστα στο τοπίο από οπτικής πλευράς, αν εξαιρέσει κανείς τον υποσταθμό μετασχηματισμού και τις γραμμές μεταφοράς του ρεύματος οι οποίες διασχίζουν τα βουνά. Σ’ αυτή την τεράστια περιοχή, ακόμα και οι πύργοι μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος και τα σύρματα φαίνονται ασήμαντα. Υπάρχει όμως και άλλο ένα ερώτημα στο οποίο πρέπει να δοθεί απάντηση.

Αν πράγματι η λίμνη Μαναπούρι αδειάζει από το πίσω μέρος, πώς συμβαίνει να διατηρείται το επίπεδό της; Ένας βασικός παράγοντας είναι οι υψηλές τιμές των ετήσιων βροχοπτώσεων στην περιοχή. Στην πόλη Μαναπούρι οι μέσες ετήσιες βροχοπτώσεις φτάνουν τα 1.250 χιλιοστόμετρα, ενώ στον ηλεκτροπαραγωγό σταθμό του Γουέστ Αρμ φτάνουν τα 3.750 χιλιοστόμετρα. Επίσης, ακολουθούνται αυστηρές κατευθυντήριες γραμμές σ’ ό,τι αφορά τον έλεγχο του επιπέδου της λίμνης, ώστε αυτό να παραμένει όσο το δυνατόν περισσότερο στο φυσικό του ύψος. Επειδή η λίμνη Μαναπούρι βρίσκεται στο ανώτατο άκρο ενός υδάτινου συστήματος το οποίο περιλαμβάνει τη λίμνη Τε Άναου και τους ποταμούς Άπερ και Λόουερ Γουάιαου, χρησιμοποιούνται φράγματα ελέγχου για να διατηρούν το επίπεδο που χρειάζεται ο ηλεκτροπαραγωγός σταθμός. Όταν το νερό είναι τόσο πολύ ώστε οι γεννήτριες αδυνατούν να αντεπεξέλθουν, οι πύλες των φραγμάτων ανοίγουν και απελευθερώνουν το επιπλέον νερό.

Ποιος Ωφελείται;

Η εγκατάσταση του μεγαλύτερου υδροηλεκτρικού σταθμού της Νέας Ζηλανδίας αποτελεί παράδειγμα διεθνούς συνεργασίας. Οι στρόβιλοι κατασκευάστηκαν στη Σκοτία, οι γεννήτριες στη Γερμανία και οι μετασχηματιστές στην Ιταλία. Οι πρώτες γεννήτριες παραγγέλθηκαν το 1969. Το Σεπτέμβριο του 1971 λειτουργούσαν και οι εφτά. Ποιοι ωφελούνται από όλη αυτή την ενέργεια που παράγεται; Το μεγαλύτερο μέρος της πηγαίνει στις μεταλλουργικές εργασίες του Τίγουαϊ Πόιντ, και το υπόλοιπο πηγαίνει στο εθνικό ηλεκτρικό δίκτυο της Νέας Ζηλανδίας. Η λειτουργία του ηλεκτροπαραγωγού σταθμού στο Μαναπούρι και η συνεχής παροχή ηλεκτρισμού είναι ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία του μεταλλουργείου. Διακοπές στην παροχή ρεύματος διάρκειας μεγαλύτερης από δυο ώρες μπορούν να προκαλέσουν διακοπή των εργασιών επί ολόκληρους μήνες. Γι’ αυτό ο ηλεκτροπαραγωγός σταθμός στο Μαναπούρι και οι εργαζόμενοι στο μεταλλουργείο συνεργάζονται με σκοπό την εξασφάλιση σταθερότητας.

Με το λεωφορείο περάσαμε πάνω από το Γουίλμοτ Πας και κατεβήκαμε στο Στενό Ντάουτφουλ. Εκεί είδαμε τα νερά που έβγαιναν από τον ηλεκτροπαραγωγό σταθμό στο Μαναπούρι να πέφτουν μέσα στο σιωπηρό στενό. Αυτό το στενό ή φιόρδ έχει ένα παράξενο χαρακτηριστικό. «Η επιφάνεια του φιόρδ αποτελείται από ένα στρώμα πόσιμου νερού το οποίο επικάθεται σ’ ένα στρώμα πιο πυκνού, θαλασσινού νερού. Στο φιόρδ το πόσιμο νερό παραμένει ένα ξεχωριστό στρώμα—ένας ποταμός που επιπλέει απαλά πάνω σ’ αυτή την κλειστή θάλασσα».—Από το Μαναπούρι στο Στενό Ντάουτφουλ (Manapouri to Doubtful Sound), των Μπάρι Μπρέιλσφορντ και Ντέρικ Μίτσελ.

Μια άλλη βενζινάκατος μας πήρε για μια ήρεμη βόλτα γύρω από το στενό. Σε κάποιο σημείο ο καπετάνιος έσβησε τις μηχανές κι εμείς αφουγκραστήκαμε την απόλυτη ησυχία αυτού του παρθένου παραδείσου. Κάπου-κάπου ερχόταν από την άλλη μεριά του νερού ο ήχος της φωνής κάποιου πουλιού. Μεγάλη αντίθεση με την ορμητική ενέργεια του υδροηλεκτρικού σταθμού στο Μαναπούρι, που είναι κρυμμένος στην καρδιά ενός βουνού, μόλις λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα.—Από Συνεργάτη.

[Διάγραμμα/Εικόνες στη σελίδα 17]

(Για το πλήρως μορφοποιημένο κείμενο, βλέπε έντυπο)

Διάγραμμα του Ηλεκτροπαραγωγού Σταθμού

Λίμνη Μαναπούρι

Φρέαρ ανελκυστήρα

Υδατοφράκτης

Αγωγοί προσαγωγής και δικτυωτά πλέγματα

Σήραγγα απαγωγής προς το Ντιπ Κόουβ

Έξοδος κινδύνου

Εξωτερικός σταθμός

Αγωγός με ηλεκτρικά καλώδια

Σήραγγα

Θάλαμος μετασχηματισμού

Μηχανοστάσιο

Σήραγγα υπηρεσίας

[Εικόνες]

Υποσταθμός μετασχηματισμού

Μηχανοστάσιο

Ηλεκτροπαραγωγός σταθμός στο Μαναπούρι

[Εικόνα στη σελίδα 15]

Doubtful Sound, New Zealand

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Η σήραγγα που οδηγεί μέσα στο βουνό και κάτω στο μηχανοστάσιο