Ταραουέρα—Η Ηφαιστειακή Καταστροφή στη Νέα Ζηλανδία

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στη Νέα Ζηλανδία

ΜΠΟΡΕΙΤΕ να φανταστείτε πώς θα ήταν αν ξυπνούσατε τις πρώτες πρωινές ώρες από το θόρυβο ενός βουνού που κομματιάζεται; Πώς θα νιώθατε αν κοιτάζατε έξω από το παράθυρο και βλέπατε σε απόσταση περίπου 30 χιλιομέτρων φλόγες να υψώνονται και έναν καταιγισμό από πυρωμένες πέτρες να εκσφενδονίζονται στον αέρα; Και κατόπιν να αισθάνεστε το έδαφος κάτω από το κρεβάτι σας να αρχίζει να τρέμει; Τρομοκρατημένοι, είπατε; Λοιπόν, αυτό συνέβη στη Ροτορούα, που βρίσκεται στην κεντρική περιοχή της Βόρειας Νήσου της Νέας Ζηλανδίας, στις 10 Ιουνίου 1886, στις 2:00 π.μ., όταν εξερράγη το όρος Ταραουέρα. Τότε, το χωριό Τε Γουαϊρόουα έγινε η Πομπηία της Νέας Ζηλανδίας, θαμμένο από το δικό του Βεζούβιο.

Για εκείνους που έμεναν στην περιοχή και επέζησαν, ήταν τρομακτική εμπειρία. Ένας αυτόπτης μάρτυρας είπε: «Είδαμε ένα θέαμα που κανείς από όσους το είδαν δεν θα μπορέσει ποτέ να ξεχάσει. . . . Το βουνό είχε τρεις κρατήρες, και οι φλόγες αναπηδούσαν σε ύψος τουλάχιστον τριακοσίων μέτρων». Κάποιος άλλος, ο οποίος είχε βγει έξω για να δει το θέαμα, είπε: «Ο άνεμος δυνάμωσε, και δεν είχαμε καλά-καλά φτάσει στο σπίτι όταν άρχισε, όπως νομίσαμε, να βρέχει καταρρακτωδώς. Τα παράθυρα έσπασαν, και εμείς ανακαλύψαμε ότι αυτό που είχαμε εκλάβει ως βροχή ήταν ηφαιστειακή σκωρία και πέτρες. . . . Βρισκόμασταν μεταξύ σεισμού και φωτιάς περιμένοντας το θάνατο».

Η έκρηξη της οροσειράς μήκους 19 χιλιομέτρων δημιούργησε μια αλυσίδα από εννιά βαθιούς κρατήρες. Ο ατμός ανακατευόταν με ιπτάμενη τέφρα και έπεφτε σαν βροχή. Τα χωριά γύρω από τη λίμνη, μαζί με τους Μαορί κατοίκους τους και άλλους που ζούσαν εκεί, πιθανώς 155 άτομα, θάφτηκαν· πολλά από αυτά κάτω από λάσπη σε βάθος αρκετών μέτρων!

Περίπου δεκαέξι χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα δάσους και αγροτικής γης καλύφτηκαν με λάσπη, και ηφαιστειακά συντρίμματα σκορπίστηκαν ακόμη και στα καταστρώματα πλοίων σε απόσταση εκατόν εξήντα χιλιομέτρων από την ακτή. Το απαράμιλλο θαύμα του κόσμου, οι Ροζ και Λευκές Αναβαθμίδες, «θαύματα φυσικής αρχιτεκτονικής σε αστραφτερό διοξείδιο του πυριτίου», καταστράφηκαν και μαζί με αυτές και τα ιερά οστά των προγόνων των Μαορί. (Άγρια Νέα Ζηλανδία [Wild New Zealand], που εκδόθηκε από το Ρίντερς Ντάιτζεστ) Αυτή ήταν μια καταστροφή τεραστίων διαστάσεων για το γαλήνιο νησί του Νότιου Ειρηνικού.

Η Ζωή στο Χωριό των Μαορί

Στο αρχαίο χωριό Τε Γουαϊρόουα, δεκατέσσερα χιλιόμετρα από το όρος Ταραουέρα, η ζωή πριν από την έκρηξη ήταν ειρηνική και πλούσια. Καθώς βρισκόταν μέσα στο δάσος στις ακτές μιας ψυχρής λίμνης, της Ταραουέρα, του έλειπε η θερμική δραστηριότητα των χωριών που βρίσκονταν πιο κοντά στη Ροτορούα. Ακόμη και τις κρύες μέρες, το χωριό Οουχινιμούτου είχε περιοχές με ζεστό χορτάρι. Ωστόσο, για την εποχή του, το Τε Γουαϊρόουα ήταν μοναδικό από άλλες πλευρές. Το διέσχιζαν οδοί. Σπίτια που βρίσκονταν πάνω σε οικόπεδα με έκταση πέντε στρεμμάτων αποτελούσαν ατομικές περιφραγμένες ιδιοκτησίες αντί να βρίσκονται όλα μαζί σε κοινής ιδιοκτησίας φυλετική γη.

Δυο ξενοδοχεία του Τε Γουαϊρόουα, τα οποία βρίσκονταν σε βολική τοποθεσία κοντά στη λίμνη Ταραουέρα, πρόσφεραν ευπρόσδεκτη ανακούφιση στους αποκαμωμένους Ευρωπαίους τουρίστες της δεκαετίας του 1880. Εκεί μπορούσαν να ξεκουραστούν από το ταξίδι με το άλογο και την άμαξα, και από τους ανώμαλους, εκτεθειμένους στα στοιχεία της φύσης καρόδρομους του δάσους. Την επόμενη μέρα, φορώντας τα καλά τους, όπως ήταν η συνήθεια, θα ξεκινούσαν το ταξίδι προς τις Ροζ και Λευκές Αναβαθμίδες. Ξακουστές τότε ως ένα θαύμα του κόσμου, οι αναβαθμίδες περιγράφονταν ως «μεγάλες λευκές λεκάνες κλιμακούμενες κατά μέγεθος . . . προς την κορυφή και γεμάτες νερό με το πιο υπέροχο γαλάζιο χρώμα, και περιβαλλόμενες γύρω-γύρω από αστραφτερό, εκθαμβωτικό λευκό . . . και οι Ροζ Αναβαθμίδες όλες σε φωτεινό ροζ, με το ίδιο υπέροχο γαλάζιο νερό στις μεγάλες ρηχές λεκάνες». Μικρά παιδιά των Μαορί τσαλαβουτούσαν στις λιμνούλες με το ζεστό μεταλλικό νερό, οι οποίες βρίσκονταν διάσπαρτες κατά μήκος των βαθμίδων, και ενήλικοι έκαναν μπάνιο για να καταπραΰνουν τα κουρασμένα τους σώματα.

Κάτω από τις αναβαθμίδες, στα θολά πράσινα νερά της λίμνης Ροουταμαχάνα, υπήρχαν θερμές πηγές που κόχλαζαν. Μερικές ανάβλυζαν σαν συντριβάνια στην επιφάνεια του νερού και ήταν τόσο καυτές, ώστε ο ντόπιος Μαορί μάγειρας μπορούσε να βράσει σε αυτές τις κουμέρας του (ντόπιες πατάτες) ή τις κούρα (καραβίδες του γλυκού νερού). Στους τουρίστες άρεσε πάρα πολύ να δοκιμάζουν αυτές τις λιχουδιές στη διάρκεια πικνίκ που έκαναν στις όχθες της λίμνης μαζί με τις Μαορί ξεναγούς, όπως η Κέιτ και η Σοφία, οι οποίες τους μετέφεραν απέναντι στις αναβαθμίδες μέσα σε βάρκες φτιαγμένες από λαξευμένο κορμό δέντρου.

Προειδοποίηση για Καταστροφή

Η έκρηξη και των τριών κορυφών του όρους Ταραουέρα ήταν εντελώς απρόσμενη. Στη γλώσσα μαορί, τα ονόματα Γαχάνα, Ρουαγάχια και Ταραουέρα όλα υποδηλώνουν φωτιά, αλλά δεν υπήρχαν κρατήρες στο βουνό και συνεπώς ούτε υποψία κινδύνου. Στην πραγματικότητα, επί αιώνες ο θόλος του Ταραουέρα (όπως κατέληξε να ονομάζεται ολόκληρο το βουνό) θεωρούνταν ασφαλές έδαφος για την ταφή των προγόνων των Μαορί και αποτελούσε ταπού, δηλαδή ήταν ιερό μέρος. Έτσι, είναι πιθανό ότι τα ονόματα αναφέρονταν στην κοκκινωπή χροιά του χώματος. Μερικές ασυνήθιστες αλλά μικρής σημασίας δραστηριότητες είχαν λάβει χώρα, όπως για παράδειγμα, πριν από δέκα μέρες που η Σοφία είχε πάει στον κολπίσκο όπου άφηναν τις βάρκες, μόνο και μόνο για να τις βρει γερμένες έξω από το νερό στην κοίτη του κολπίσκου. Καθώς στεκόταν εκεί, το νερό όρμησε ξαφνικά σαν κύμα, σήκωσε τις βάρκες και κατόπιν τις πέταξε ξανά στην κοίτη του κολπίσκου. Εκ των υστέρων φάνηκε ότι οι μοναδικές αληθινές προειδοποιήσεις ήταν οι ασυνήθιστα συχνοί σεισμοί και η μεγάλη θερμική δραστηριότητα της λίμνης Ροουταμαχάνα. Μολονότι αυτά προξένησαν κάποια ανησυχία, δεν ήγειραν υποψίες για την ερήμωση που επρόκειτο να ακολουθήσει.

Μια Επίσκεψη που Προκαλεί Συγκίνηση

Σήμερα, εκατό χρόνια αργότερα, οι τουρίστες οι οποίοι φτάνουν στην τοποθεσία όπου οι ανασκαφές έφεραν στο φως το Τε Γουαϊρόουα, που τώρα ονομάζεται Θαμμένο Χωριό, αρχικά δεν μπορούν να νιώσουν τον τρόμο που έφερε εκείνη η νύχτα.

Ούτε και εμείς μπορέσαμε, καθώς ακολουθούσαμε τα ελικοειδή μονοπάτια ανάμεσα στα ερείπια των μικρών σπιτιών των Μαορί, τα οποία ανακαλύφτηκαν στις ανασκαφές της δεκαετίας του 1930. Πουλιά που ονομάζονται ριπίδουροι γυρόφερναν πάνω από τα κεφάλια μας καθώς τα βήματά μας ξεσήκωναν τα αγαπημένα τους έντομα. Ήταν δύσκολο να πιστέψει κανείς τη βιαιότητα και τον τρόμο που κατέκλυσαν τους ανθρώπους που κάποτε ζούσαν εκεί.

Σταθήκαμε στην είσοδο ενός αμυδρά φωτισμένου μικρού σπιτιού και κατεβήκαμε σε αυτό που κάποτε ήταν το δάπεδό του. Αναλογιστήκαμε τα λασπωμένα μωρουδιακά παπουτσάκια και τη σκουριασμένη κούνια του 19ου αιώνα, που είχαμε δει νωρίτερα ανάμεσα στα εκθέματα. Ανήκαν άραγε σε κάποιο κοριτσάκι που ζούσε σε αυτό εδώ το μικρό σπίτι; Μήπως έπαιζε πάνω στο λασπωμένο πάτωμα που στεκόμασταν τώρα εμείς;

Σε κάποιες άλλες εκθέσεις, κοιτάζαμε συνεπαρμένοι ένα μπουκάλι κρασί που ξεθάφτηκε το 1949 και τρία δοχεία με καρύδια τουρσί που ανακαλύφτηκαν το 1963, όλα με τα πώματά τους άθικτα. Τι γεύση να έχουν το κρασί και τα καρύδια ηλικίας εκατό χρόνων; αναρωτηθήκαμε. Δεν επιθυμούσαμε ιδιαίτερα να δοκιμάσουμε! Όμως, λυπήθηκε η καρδιά μας όταν διαβάσαμε αφηγήσεις σε παλιές εφημερίδες που βρίσκονταν ανάμεσα στα εκθέματα σχετικά με τους επιζώντες. Η κυρία Χάζαρντ, μητέρα τεσσάρων παιδιών, βρέθηκε ζωντανή από τα σωστικά συνεργεία μόνο και μόνο για να διαπιστώσει ότι τρία από τα παιδιά της, ένα σε κάθε πλευρό της και το τρίτο ακόμη στην αγκαλιά της, ήταν νεκρά από ασφυξία εξαιτίας της λάσπης και της τέφρας που έπεσαν. Καταπλακωμένη από το μεγάλο βάρος της λάσπης και των δοκαριών του σπιτιού, ήταν ανήμπορη να ανταποκριθεί στις κραυγές τους για βοήθεια.

Τα Επακόλουθα

Οι 50.000 κάτοικοι της Ροτορούα σήμερα δεν ανησυχούν ιδιαίτερα καθώς ζουν κάτω από τη σκιά ενός τόσο βίαιου βουνού. Δεν ενοχλούνται ούτε και οι 800.000 και πλέον τουρίστες το χρόνο, οι οποίοι χαίρονται τις πολλές μοναδικές δραστηριότητες και τα μέρη που αυτή η περιοχή θερμικής ενέργειας έχει να προσφέρει. Βαθιά μέσα από το έδαφος, μερικοί Νεοζηλανδοί, αντλούν ατμό από τη θερμική ενέργεια και μεταλλικό νερό για να θερμαίνουν τις εσωτερικές και τις εξωτερικές πισίνες τους. Και όμως, κατά βάθος ξέρουν ότι το καυτό νερό που βλέπουν να αναβλύζει μέσα από σχισμές του εδάφους και να συγκεντρώνεται σε λάσπη που βράζει κάποτε, πριν από πολλά χρόνια, ήταν απόδειξη της κρυμμένης ενέργειας που τίναξε στον αέρα ένα βουνό με το όνομα Ταραουέρα και έθαψε το χωριό Τε Γουαϊρόουα.

[Εικόνα στις σελίδες 16, 17]

Το όρος Ταραουέρα και το μήκους 6 χιλιομέτρων ρήγμα του, με τη λίμνη Ταραουέρα στο βάθος

[Εικόνες στη σελίδα 18]

Χαρακτηριστικό μικρό σπίτι, ή καλύβα, των Μαορί που θάφτηκε κάτω από την ηφαιστειακή τέφρα

Το εσωτερικό μικρού σπιτιού των Μαορί μετά τις ανασκαφές· διακρίνονται το τζάκι και διάφορα σκεύη

Ερείπια ενός φούρνου που καταστράφηκε το 1886

[Ευχαριστίες]

Above photos: Published with the permission of The Buried Village