Όταν η Βία Πλήττει το Σπίτι

«Η ανθρώπινη βία—είτε πρόκειται για χαστούκι είτε για σπρώξιμο, μαχαίρωμα ή πυροβολισμό—εμφανίζεται συχνότερα μέσα στον οικογενειακό κύκλο από οπουδήποτε αλλού στην κοινωνία μας».—Πίσω από τις Κλειστές Πόρτες (Behind Closed Doors).

ΠΕΡΠΑΤΗΣΤΕ σε οποιονδήποτε δρόμο της Αμερικής. Σε κάθε δεύτερο σπιτικό, θα κάνει την εμφάνισή του κάποιο είδος βίας στο σπίτι μια τουλάχιστον φορά φέτος. Και σε κάθε τέσσερα σπίτια αυτό θα συμβαίνει κατ’ επανάληψη. Είναι ειρωνικό πως πολλοί που φοβούνται να περπατήσουν στο δρόμο τη νύχτα βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο όταν είναι στο σπίτι τους.

Αλλά η βία στο σπίτι δεν αποτελεί ένα φαινόμενο που εμφανίζεται μόνο στην Αμερική. Υπάρχει σε ολόκληρο τον κόσμο. Για παράδειγμα, στη Δανία οι 2 στους 3 φόνους λαβαίνουν χώρα μέσα στην οικογένεια. Έρευνες που έγιναν στην Αφρική δείχνουν ότι το ποσοστό, επί του συνόλου, των φόνων που έγιναν μέσα στην οικογένεια κυμαίνεται από 22 ως 63 τοις εκατό, ανάλογα με τη χώρα. Και στη Λατινική Αμερική πολλοί άνθρωποι, ιδιαίτερα γυναίκες, υποβιβάζονται, ξυλοκοπούνται και θανατώνονται από άντρες που παριστάνουν τους παλικαράδες.

Στον Καναδά περίπου εκατό γυναίκες πεθαίνουν κάθε χρόνο στα χέρια του συζύγου τους ή του άντρα με τον οποίο συζούν. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, που έχουν σχεδόν δεκαπλάσιο πληθυσμό από τον Καναδά, κάθε χρόνο θανατώνονται περίπου 4.000 γυναίκες από τους βάναυσους συζύγους ή φίλους τους. Επιπλέον, κάθε χρόνο θανατώνονται περίπου 2.000 παιδιά από τους γονείς τους, και ο ίδιος αριθμός γονέων θανατώνονται από τα παιδιά τους.

Έτσι, σε ολόκληρο τον κόσμο, άντρες ξυλοκοπούν τις συζύγους τους, γυναίκες χτυπούν τους συζύγους τους, γονείς δέρνουν τα παιδιά τους, παιδιά επιτίθενται στους γονείς τους, και παιδιά βιαιοπραγούν το ένα σε βάρος του άλλου. «Το μεγαλύτερο μέρος του θυμού και της βίας που δοκιμάζουν οι ενήλικοι στη ζωή τους προέρχεται από ή κατευθύνεται σε κάποιο στενό συγγενή», ισχυρίζεται το βιβλίο Όταν οι Οικογένειες Καβγαδίζουν (When Families Fight), «και αυτού του είδους ο θυμός είναι πιο έντονος από το θυμό που μπορεί να νιώσει κανείς σε οποιαδήποτε άλλη σχέση».

Η Οικογένεια σε Πόλεμο

Κακομεταχείριση συζύγων: Πολύ συχνά, οι άντρες θεωρούν την άδεια γάμου ως άδεια για να ξυλοκοπούν τις συζύγους τους. Παρ’ όλο που και οι γυναίκες χτυπούν τους άντρες, η βλάβη δεν είναι συνήθως τόσο μεγάλη όσο αυτή που προκύπτει όταν οι άντρες ξυλοκοπούν τις συντρόφους τους. Το περιοδικό Γονείς (Parents) αναφέρει: «Πάνω από το 95 τοις εκατό των περιπτώσεων [σοβαρής] κακομεταχείρισης συζύγων οι οποίες αναφέρθηκαν περιλαμβάνουν άντρες που ξυλοκόπησαν γυναίκες».

Κάποια εισαγγελέας στη Νέα Υόρκη δηλώνει: «Η βία εναντίον των γυναικών έχει πάρει επιδημικές διαστάσεις στην αμερικανική κοινωνία. Το FBI υπολόγισε ότι . . . ως και 6 εκατομμύρια γυναίκες ξυλοκοπούνται κάθε χρόνο». Ενώ ο αριθμός αυτών των περιστατικών ποικίλλει από χώρα σε χώρα, εκθέσεις δείχνουν ότι το ξυλοκόπημα γυναικών από άντρες είναι επιδημία σε πολλές, αν όχι στις περισσότερες, χώρες.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες υπολογίζεται ότι «μία στις 10 γυναίκες θα δεχτεί σοβαρή επίθεση (χτυπήματα, κλωτσιές, δαγκωματιές ή και χειρότερα) από το σύζυγό της κάποια στιγμή στην πορεία του γάμου της». Αν συμπεριληφτούν και οι λιγότερο σοβαρές περιπτώσεις, δηλώνει το περιοδικό Οικογενειακές Σχέσεις (Family Relations), «μία στις δύο γυναίκες στις Ηνωμένες Πολιτείες θα υποστεί βία στο σπίτι».

Στην πραγματικότητα, μια εισαγγελέας στη Νέα Υόρκη λέει ότι έχει υπολογιστεί πως «ο ξυλοδαρμός των γυναικών συζύγων προξενεί στις γυναίκες περισσότερα τραύματα που απαιτούν νοσοκομειακή περίθαλψη από ό,τι όλοι οι βιασμοί, οι ληστείες και τα αυτοκινητικά δυστυχήματα μαζί».

Η Δρ Λόις Γκ. Λιβίζι παρατηρεί: «Είναι φανερό ότι η βία εναντίον των γυναικών και η βία μέσα στην οικογένεια είναι πολύ κοινή, και ότι οι δράστες . . . είναι συνηθισμένοι άνθρωποι. . . . Αποτελεί σοβαρό πρόβλημα σε όλες τις τάξεις και τις φυλές του πληθυσμού».

Τα θύματα κατά καιρούς κατηγορούν τον εαυτό τους για την κακομεταχείριση, πράγμα που καταλήγει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση. Το περιοδικό Γονείς εξηγεί: «Η γυναίκα που στερείται αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης γίνεται στόχος κακομεταχείρισης. . . . Ο αντιπροσωπευτικός τύπος γυναίκας που υφίσταται κακομεταχείριση φοβάται να προγραμματίσει και να ενεργήσει για το άτομό της».

Η βία στο γάμο επίσης επιδρά επιζήμια στα παιδιά. Αυτά μαθαίνουν ότι η βία μπορεί να χρησιμοποιείται για να κατευθύνονται οι άλλοι. Μερικές μητέρες μάλιστα αναφέρουν ότι τα παιδιά τους τις απειλούν, λέγοντας «θα φωνάξω τον μπαμπά να σε δείρει», για να γίνει το δικό τους.

Κακομεταχείριση παιδιών: Κάθε χρόνο εκατομμύρια παιδιά αντιμετωπίζουν ακραία σωματική τιμωρία η οποία θα μπορούσε να καταλήξει σε σοβαρό τραυματισμό, σε ακρωτηριασμό ή και σε θάνατο. Υπολογίζεται ότι σε κάθε περίπτωση κακομεταχείρισης που αναφέρεται αναλογούν 200 περιπτώσεις που δεν αναφέρονται. «Για τα παιδιά, το σπίτι είναι συχνά το πιο επικίνδυνο μέρος όπου μπορεί να βρεθούν», ισχυρίζεται το βιβλίο Κοινωνιολογία του Γάμου και της Οικογένειας (Sociology of Marriage and the Family).

Ο καθηγητής πανεπιστημίου Τζον Ε. Μπέιτς λέει ότι η κακομεταχείριση είναι η πιο ισχυρή από τις επιδράσεις που μπορεί να ασκήσει το σπίτι όσον αφορά τη μελλοντική συμπεριφορά του παιδιού στη ζωή. Η Δρ Σούζαν Φόργουορντ λέει: «Διαπίστωσα ότι κανένα άλλο γεγονός της ζωής δεν τραυματίζει τόσο την αυτοεκτίμηση των ανθρώπων και δεν τους καθιστά επιρρεπείς σε μεγάλες συναισθηματικές δυσκολίες στην ενήλικη ζωή τους». Ενδείξεις επιθετικότητας σε δύσκολες καταστάσεις μπορούν να παρατηρηθούν ακόμη και σε παιδιά ηλικίας τεσσάρων ως πέντε χρονών. Καθώς μεγαλώνουν, αυτά τα παιδιά παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά χρήσης ναρκωτικών, κατάχρησης αλκοόλ, εγκληματικής συμπεριφοράς, ψυχωτικών διαταραχών και καθυστερημένης ανάπτυξης.

Όπως είναι κατανοητό, πολλά παιδιά που υφίστανται κακομεταχείριση τρέφουν θυμό για το γονέα που τα κακομεταχειρίζεται, αλλά συχνά είναι επίσης θυμωμένα και με το γονέα που δεν τα κακομεταχειρίζεται, επειδή αυτός επιτρέπει να συνεχίζεται η βία. Στο μυαλό του παιδιού, ο σιωπηλός μάρτυρας μπορεί να θεωρηθεί συνένοχος.

Κακομεταχείριση ηλικιωμένων: Υπολογίζεται ότι το 15 τοις εκατό των ηλικιωμένων στον Καναδά υφίστανται σωματική και ψυχολογική κακομεταχείριση στα χέρια των ενήλικων παιδιών τους. Κάποιος γιατρός προβλέπει ότι «η κατάσταση μπορεί μόνο να επιδεινωθεί καθώς όλο και περισσότερα μέλη του πληθυσμού γερνούν και τα οικονομικά και συναισθηματικά φορτία των παιδιών τους αυξάνονται». Παρόμοιοι φόβοι υπάρχουν παγκόσμια.

Συχνά οι ηλικιωμένοι διστάζουν να αναφέρουν την κακομεταχείριση. Μπορεί να εξαρτώνται από αυτόν που τους κακομεταχειρίζεται και έτσι προτιμούν να συνεχίζουν να ζουν κάτω από τρομερές συνθήκες. «Την επόμενη φορά», ήταν η σταθερή απάντηση που έδινε κάποια ηλικιωμένη όταν τη ρωτούσαν αν θα μήνυε το γιο της και τη νύφη της. Αυτοί την είχαν χτυπήσει τόσο σοβαρά ώστε χρειάστηκε να μείνει ένα μήνα στο νοσοκομείο.

Κακομεταχείριση αδελφών: Αυτή είναι μια διαδεδομένη μορφή βίας στο σπίτι. Μερικοί υποτιμούν τη σοβαρότητά της λέγοντας: «Τα αγόρια είναι αγόρια». Ωστόσο, σε κάποια έρευνα τα μισά και πλέον από τα αδέλφια είχαν διαπράξει ενέργειες που ήταν τόσο σοβαρές ώστε να ασκηθεί ποινική δίωξη σε βάρος τους αν αυτές στρέφονταν εναντίον κάποιου που δεν ήταν μέλος της οικογένειας.

Πολλοί πιστεύουν ότι η κακομεταχείριση αδελφών διδάσκει ένα πρότυπο που μεταφέρεται στην ενήλικη ζωή. Για μερικούς μπορεί να συντελεί ακόμη περισσότερο στη μετέπειτα συζυγική κακομεταχείριση από ό,τι αν παρατηρούσαν βία μεταξύ των γονέων τους.

Επικίνδυνο Πεδίο Μάχης

Ένας νομικός ερευνητής υπολόγισε κάποτε ότι η αστυνομία καλούνταν για το χειρισμό οικογενειακών συγκρούσεων πιο συχνά από ό,τι για όλα τα άλλα εγκληματικά περιστατικά μαζί. Επίσης ισχυρίστηκε ότι περισσότεροι ήταν οι αστυνομικοί που είχαν σκοτωθεί όταν ανταποκρίθηκαν σε κλήσεις λόγω προβλήματος στην οικογένεια από όσους σκοτώθηκαν όταν απάντησαν σε οποιοδήποτε άλλο είδος κλήσης. «Τουλάχιστον με μια ληστεία είσαι προετοιμασμένος», είπε κάποιος αστυνομικός. «Αλλά μπες στο σπίτι κάποιου . . . Δεν ξέρεις τι σε περιμένει».

Έπειτα από μια εκτεταμένη μελέτη σχετικά με τη βία στο σπίτι, μια ερευνητική ομάδα στην Αμερική συμπέρανε ότι, με εξαίρεση το στρατό σε καιρό πολέμου, η οικογένεια είναι η πιο βίαιη μονάδα που υπάρχει στην κοινωνία.

Τι προκαλεί τη βία στην οικογένεια; Θα τερματιστεί ποτέ; Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες είναι δικαιολογημένη; Το επόμενο άρθρο θα ερευνήσει αυτά τα ερωτήματα.

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 4]

«Η βία εναντίον των γυναικών έχει πάρει επιδημικές διαστάσεις στην αμερικανική κοινωνία».—Κάποια εισαγγελέας

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 5]

«Για τα παιδιά, το σπίτι είναι συχνά το πιο επικίνδυνο μέρος όπου μπορεί να βρεθούν».—Κοινωνιολογία του Γάμου και της Οικογένειας