Νιαλαλάντ—Ένας Παράδεισος που Δεν τον Έχει Αγγίξει ο Άνθρωπος
Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στη Νότια Αφρική
ΤΙ ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΤΙΚΗ αλλαγή για εμάς τους οχτώ κατοίκους της πόλης!
Βρισκόμαστε στο Νιάλαλαντ—μια τεράστια περιοχή με μονοπάτια για πεζοπόρους, η οποία βρίσκεται στο βόρειο μέρος του Εθνικού Δρυμού Κρούγκερ της Νότιας Αφρικής. Το όνομα της περιοχής προέρχεται από τη γοητευτική αντιλόπη που βλέπετε σε αυτή τη σελίδα. Αυτό είναι το αρσενικό νιάλα.
Είναι νύχτα, και καθόμαστε γύρω από μια υπαίθρια φωτιά τρώγοντας βούβαλο ραγού. Στη σαβάνα που μας περιβάλλει υπάρχουν ελέφαντες, λιοντάρια, λεοπαρδάλεις, βούβαλοι και άλλα μεγαλόπρεπα άγρια ζώα. Εμείς, όμως, αισθανόμαστε ασφαλείς καθώς βρισκόμαστε κάτω από την επίβλεψη δύο δασοφυλάκων. Μάλιστα υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ότι είναι πολύ πιο ασφαλές να βρίσκεται κάποιος εδώ από το να ζει σε μια πόλη που βρίθει από έγκλημα ή να ταξιδεύει σε έναν πολυσύχναστο αυτοκινητόδρομο.
«Ακούσατε αυτόν τον γκιώνη;» ρωτάει ο Κούεμπος Βέντζελ, ο υπεύθυνος δασοφύλακας. Επαναλαμβάνει επιδέξια τη φωνή του πουλιού, πρρρρραπ. «Αυτή», προσθέτει, «είναι μια από τις συνηθισμένες φωνές που ακούγονται στην περιοχή. Στην πεζοπορία που θα κάνουμε αύριο θα σας δείξω μερικά πουλιά, γι’ αυτό πάρτε μαζί σας ένα βιβλίο που να ασχολείται με πουλιά».
Το Νιάλαλαντ αποτελεί επίσης παράδεισο για τους βοτανολόγους. Ελάχιστα μέρη στη γη μπορούν να συγκριθούν με την ποικιλία της φυτικής ζωής που υπάρχει εκεί. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι, σύμφωνα με τον Εικονογραφημένο Οδηγό για τα Εθνικά Πάρκα και τα Φυσικά Καταφύγια της Νότιας Αφρικής (Illustrated Guide to the Game Parks and Nature Reserves of Southern Africa) του Ρίντερς Ντάιτζεστ, ότι «εννιά από τα μεγαλύτερα οικοσυστήματα της Αφρικής» συναντιούνται στο βόρειο μέρος του Εθνικού Δρυμού Κρούγκερ. «Εδώ», συνεχίζει το βιβλίο, «οι υγρότοποι συναντούν τις άγονες δενδροθαμνώδεις περιοχές, τα δάση τις ανοιχτές πεδιάδες, οι βραχώδεις εκτάσεις τη βαθιά άμμο». Περίπου 400 τετραγωνικά χιλιόμετρα αυτής της μοναδικής περιοχής έχουν ξεχωριστεί και αποτελούν την περιοχή Νιάλαλαντ για πεζοπορία. Με εξαίρεση το λιγοστό προσωπικό της κατασκήνωσης, δεν μένουν εκεί άλλοι άνθρωποι και δεν υπάρχουν δρόμοι για τους τουρίστες.
Ο Κούεμπος προσπαθεί να φάει το δείπνο του ενώ απαντάει στις πολλές ερωτήσεις μας. Έχει πάρει Πτυχίο Φυσικών Επιστημών από το Πανεπιστήμιο της Πρετόρια, όπου σπούδασε σχετικά με την προστασία της άγριας ζωής, ζωολογία και βοτανική. Σύντομα μάθαμε ότι οι γνώσεις του δεν ήταν μόνο θεωρητικές.
«Είχες καθόλου επικίνδυνες συναντήσεις με άγρια ζώα;»
«Μερικές φορές έχω δεχτεί προσποιητή επίθεση», απαντάει ο Κούεμπος, «αλλά ποτέ από κάποιο ζώο που είχε πραγματικά σκοπό να με σκοτώσει».
«Όταν επιτίθεται κάποιο λιοντάρι, πώς ξέρεις ότι είναι απλώς μια προσποιητή επίθεση;»
«Όταν αρχίζει να τρέχει και σταματάει σε απόσταση τεσσάρων ή πέντε μέτρων από εσένα», απαντάει εκείνος.
Δασοφύλακες όπως ο Κούεμπος έχουν εκπαιδευτεί για να κρατάνε την ψυχραιμία τους όταν τους επιτίθεται κάποιο ζώο. Ο Κούεμπος εξηγεί: «Σε προκαλούν, και εσύ δοκιμάζεις το ζώο. Μια τυπική περίπτωση είναι να συναντήσεις μια λιονταρίνα με τα μικρά της ή ένα αρσενικό στην περίοδο της ερωτοτροπίας. Όταν επιτίθεται το ζώο σού λέει: ‘Μπαίνεις στη δική μου περιοχή—παραβιάζεις τον ιδιωτικό μου χώρο και το καλύτερο που θα είχες να κάνεις είναι να φύγεις’. Στο μεταξύ, έχω οπλίσει το τουφέκι μου και το περιμένω. Πάντοτε τραβάω μια υποθετική γραμμή. Αν το ζώο περάσει αυτή τη γραμμή, τότε πρέπει να πυροβολήσω. Αλλά από όση εμπειρία έχω αποκτήσει, πάντοτε σταματάνε πριν από αυτή τη γραμμή και ποτέ δεν αναγκάστηκα να σκοτώσω κανένα ζώο στη διάρκεια κάποιας πεζοπορίας».
Είναι σαφές ότι ο Κούεμπος δεν θέλει να αποκτήσει κυνηγετικά τρόπαια. Εκτιμούμε το σεβασμό του για την άγρια ζωή. Όμως, η ώρα περνάει και αύριο πρέπει να σηκωθούμε νωρίς. Αφού λέμε καληνύχτα, αποσυρόμαστε σε τέσσερα μικρά μπανγκαλόου τα οποία έχουν αχυρένια σκεπή σε σχήμα Α και είναι χτισμένα πάνω σε πασσάλους.
Στις 4:45 π.μ. μας ξυπνάει ο Γουίλσον, ο μάγειρας της κατασκήνωσης. Αφού απολαμβάνουμε το πρωινό μας, πηγαίνουμε με το αυτοκίνητο στο σημείο από το οποίο θα αρχίσουμε την πεζοπορία μας. Κοιτάζουμε με ευγνωμοσύνη το συννεφιασμένο ουρανό. Τις ανέφελες καλοκαιρινές μέρες η θερμοκρασία μπορεί να ξεπεράσει τους 40 βαθμούς Κελσίου.
Για μερικούς από εμάς, αυτή είναι μια εντελώς πρωτόγνωρη εμπειρία. Στην αρχή ανησυχούμε κάπως με την ιδέα ότι ίσως πατήσουμε κανένα φίδι ή μας επιτεθεί κάποιο άγριο ζώο. Αλλά σύντομα τη θέση των φόβων μας παίρνει ένα αίσθημα θαυμασμού για τις απέραντες ανοιχτές περιοχές που καλύπτονται από πράσινα δέντρα μέχρι εκεί που φτάνει το μάτι μας. Η σαβάνα βρίθει από τα κελαηδίσματα των πουλιών και από το βουητό των εντόμων. Τι απόλαυση είναι να αναπνέεις το φρέσκο, καθαρό αέρα!
Κάθε τόσο, ο Κούεμπος και ο βοηθός του, ο Έλιον Νκούνα, σταματάνε για να μας δείξουν κάτι ενδιαφέρον, όπως μια φάλαγγα από μυρμήγκια λεγεωνάριους ή τα ίχνη κάποιου ζώου. Συναντάμε ένα δέντρο γύρω από τον κορμό του οποίου υπάρχει ένα ύψωμα φτιαγμένο από τερμίτες. «Αυτό το δέντρο», εξηγεί ο Κούεμπος, «είναι μια μουριά νιάλα». Συχνά τις βλέπεις να μεγαλώνουν πάνω σε υψώματα φτιαγμένα από τερμίτες. Οι δραστηριότητες των τερμιτών εμπλουτίζουν το χώμα, και αυτό κάνει καλό στο δέντρο».
Έπειτα από μια ώρα πεζοπορίας, περνάμε δίπλα από ένα δέντρο που το έχει ρίξει κάτω κάποιος ελέφαντας. «Μολονότι αυτό είναι γερό δέντρο», εξηγεί ο Κούεμπος, «δεν αποτελεί εμπόδιο για τον ελέφαντα. Αυτός απλώς το ποδοπατάει στο πέρασμά του. Οι ελέφαντες το κάνουν αυτό συχνά. Αυτό μπορεί να φαίνεται κάπως αρνητικό, αλλά έχει και τις θετικές του πλευρές. Σε μερικούς μήνες, αυτό το δέντρο πιθανότατα θα είναι νεκρό. Καθώς αποσυντίθεται, προμηθεύει τροφή για μικροοργανισμούς και απελευθερώνει μεταλλικά στοιχεία στο έδαφος».
«Υποθέτω», προσθέτει κάποιος από την παρέα μας, «ότι αν ο πληθυσμός των ελεφάντων δεν ελέγχεται, μια περιοχή σαν και αυτή θα μπορούσε να μετατραπεί σε λιβάδι».
«Σωστά», απαντάει ο Κούεμπος. «Δεν θα έμενε ούτε ένα δέντρο. Στον Εθνικό Δρυμό Κρούγκερ προσπαθούμε να διατηρήσουμε τον πληθυσμό των ελεφάντων περίπου στους 7.500, αριθμό που, σύμφωνα με τη γνώση που έχουμε τώρα, μπορεί να συντηρήσει το Κρούγκερ».
Τότε κάποιος βλέπει ένα ευδιάκριτο ίχνος ζώου στην άμμο. Αυθόρμητα, φωνάζω: «Πρέπει να ανήκει σε λεοπάρδαλη!»
«Όχι», λέει ο Κούεμπος, «είναι ύαινας. Προσέξτε ότι είναι ασύμμετρο και επιμήκες αποτύπωμα. Επίσης, μπορείτε να δείτε ίχνη από νύχια, επειδή η ύαινα είναι ζώο που μοιάζει με σκύλο. Δεν μπορεί να τραβήξει μέσα τα νύχια της. Τώρα, αν συγκρίνετε αυτό το αποτύπωμα με εκείνο των αιλουροειδών, όπως είναι η λεοπάρδαλη ή το λιοντάρι, είναι πολύ εύκολο να το ξεχωρίσετε. Το αποτύπωμα των αιλουροειδών είναι συμμετρικό, δηλαδή είναι στρογγυλεμένο και δεν έχει ίχνη από νύχια επειδή τα αιλουροειδή μαζεύουν τα νύχια τους. Επίσης, αν κοιτάξετε στα πίσω πέλματα, στην περίπτωση της ύαινας υπάρχουν δυο ελαστικά άκρα πίσω, ενώ τα αιλουροειδή έχουν μεγαλύτερα πίσω πέλματα με τρία ελαστικά άκρα».
Τώρα έχουμε αρχίσει να πεινάμε. Έτσι, καθόμαστε σε ένα μεγάλο ύψωμα φτιαγμένο από τερμίτες και απολαμβάνουμε ένα πρόχειρο γεύμα, το οποίο εμείς οι άντρες κουβαλούσαμε σε σακίδια στην πλάτη. Κατόπιν πλησιάζουμε σε κάποιο λόφο στον οποίο ο Κούεμπος μας παροτρύνει να ανεβούμε. Στη μέση της διαδρομής καθόμαστε να ξεκουραστούμε σε μερικά βράχια και απολαμβάνουμε την υπέροχη θέα των πυκνών θάμνων και δέντρων που εκτείνονται σε όλο το πλάτος μιας αχανούς πεδιάδας και φτάνουν μέχρι μια κορυφογραμμή που φαίνεται στο βάθος του ορίζοντα. Ο Κούεμπος μας υπενθυμίζει πως ό,τι βλέπουμε είναι πρωτόγονο, κάτι που στην κυριολεξία δεν το έχει αγγίξει ο άνθρωπος του 20ού αιώνα. Αλλά, καθώς φτάνουμε στην κορυφή του λόφου, μας εκπλήσσει το γεγονός ότι βρίσκουμε κάτι που μοιάζει με πολυσύχναστο μονοπάτι ανθρώπων.
«Αυτό είναι μονοπάτι ελεφάντων», παρατηρεί ο Κούεμπος.
Ωστόσο, αναρωτιέμαι πώς μπορεί να είναι τόσο σίγουρος ότι το έφτιαξαν ζώα και όχι άνθρωποι. Ενώ αυτές οι σκέψεις περνάνε από το μυαλό μου, ο οξυδερκής Έλιον βρίσκει ένα αποδεικτικό στοιχείο. Σηκώνει από κάτω ένα φθαρμένο ελεφαντόδοντο.
«Πιθανότατα αυτό έχει ηλικία πολλών δεκαετιών», λέει ο Κούεμπος.
«Λοιπόν», παραδέχομαι, «αυτό φαίνεται να αποδεικνύει το γεγονός ότι πρέπει να έχει περάσει πολύς καιρός από την τελευταία φορά που πέρασε κάποιος άνθρωπος από αυτό το σημείο, επειδή ο άνθρωπος δεν θα άφηνε ένα τέτοιο πολύτιμο κομμάτι». Ο Έλιον βάζει το ελεφαντόδοντο στο σακίδιο στην πλάτη του για να το παραδώσει στις αρχές του Εθνικού Δρυμού Κρούγκερ.
Η ώρα πέρασε γρήγορα, και είναι σχεδόν μεσημέρι όταν βλέπουμε το Λαντ-Ρόβερ. Πεζοπορήσαμε διαγράφοντας κύκλο και καλύψαμε περίπου 11 χιλιόμετρα. Όταν επιστρέφουμε πίσω στην κατασκήνωση, διαπιστώνουμε ότι ο Γουίλσον έχει ετοιμάσει το γεύμα, το οποίο με ευγνωμοσύνη καταβροχθίζουμε. Μετά το μεσημεριανό ύπνο, φεύγουμε αργά το απόγευμα για έναν περίπατο κατά μήκος του ποταμού Λουβούβου.
Το τοπίο εδώ είναι υπέροχο, με πυκνή χαμηλή βλάστηση και μεγάλα δέντρα, όπως είναι μια συκομουριά με τη συναρπαστική στριφογυριστή μορφή της. Αφού μαθαίνουμε τα ονόματα και τα χαρακτηριστικά διάφορων δέντρων, περνάμε μια ομάδα βαβουίνων, οι οποίοι μας κοιτάνε επιφυλακτικά πίσω από μερικούς θάμνους. Στη συνέχεια, καθόμαστε σε ένα βράχο που έχει θέα προς το ποτάμι.
Καθώς ακούμε το νερό που τρέχει ορμητικά, ο Έλιον στρέφει την προσοχή μας σε τέσσερα θηλυκά νιάλα που πλησιάζουν στο ποτάμι πίσω μας. Ευτυχώς, ένα αεράκι φυσάει προς την κατεύθυνσή μας, έτσι δεν αντιλαμβάνονται τη μυρωδιά μας. Παρακολουθούμε αυτές τις όμορφες αντιλόπες καθώς σταματάνε κάθε τόσο για να κορφολογήσουν κάποιο θάμνο. Έπειτα από δέκα λεπτά περίπου, μια από αυτές αντιλαμβάνεται την ύπαρξή μας και βγάζει μια προειδοποιητική κραυγή. Αμέσως, όλες τους το βάζουν στα πόδια.
Στο μεταξύ, μερικοί από τους φιλοπερίεργους βαβουίνους έχουν έρθει πιο κοντά, και ακούμε κάτι που μοιάζει με υπερβολικά δυνατή κραυγή ενός μικρού βαβουίνου. Πιθανώς, η μητέρα του τού τις «βρέχει» επειδή πλησίασε πάρα πολύ. Τη φανταζόμαστε να λέει: ‘Μην τολμήσεις να πας ξανά κοντά σε αυτούς τους ανθρώπους!’
Νυχτώνει και έτσι πρέπει να επιστρέψουμε στην κατασκήνωση. Αφού επιστρέφουμε, αρχίζει να βρέχει, και έτσι παίρνουμε το δείπνο μας κάτω από ένα πολύ όμορφο προστατευτικό υπόστεγο φτιαγμένο από καλάμια. Ακούμε τον απαλό, μονότονο ήχο της βροχής που τον διακόπτουν κατά διαστήματα οι ήχοι της ζούγκλας. Άγρια ζώα βρίσκονται στη γύρω περιοχή και η συζήτηση στρέφεται ξανά στα λιοντάρια. Ρωτάμε τον Κούεμπος πόσες φορές έχει έρθει πρόσωπο με πρόσωπο με κάποιο λιοντάρι ενώ βρισκόταν σε πεζοπορία.
«Περίπου 70 φορές», αποκρίνεται.
«Όταν συμβαίνει αυτό, ποια είναι η συνηθισμένη αντίδραση;»
«Αυτό που συμβαίνει συνήθως», απαντάει ο Κούεμπος, «είναι ότι και οι δυο παρατάξεις μένουν έκπληκτες. Προχωράς σε κάποια περιοχή, όπως κάναμε σήμερα, περιμένοντας να δεις τα συνηθισμένα άγρια ζώα, όταν, εντελώς ξαφνικά, λίγα μέτρα πιο εκεί υπάρχει ένα κοπάδι λιονταριών που ξεκουράζεται στη σκιά. Σε κοιτάνε, και βλέπεις τα μάτια τους να μεγαλώνουν σαν να μην μπορούν να πιστέψουν τα όσα βλέπουν. Μάλλον και τα δικά μου μάτια», λέει γελώντας ο Κούεμπος, «μεγαλώνουν επίσης. Τότε λέω στους πεζοπόρους: ‘Ελάτε γρήγορα! Ρίξτε μια ματιά!’ Έπειτα από μια στιγμή, ακούς δυο ή τρεις βρυχηθμούς και τα λιοντάρια φεύγουν. Αυτά μας φοβούνται πολύ περισσότερο από ό,τι τα φοβόμαστε εμείς.
»Άλλες φορές, συναντάς λιονταρίνες με τα μικρά τους, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Αντί για βρυχηθμό, ακούς ένα μακρόσυρτο απειλητικό μούγκρισμα και βλέπεις την ουρά της να τινάζεται από τη μια μεριά στην άλλη. Οπλίζω το τουφέκι μου και λέω στους πεζοπόρους να μείνουν ήσυχοι. Κατόπιν οπισθοχωρούμε με εύτακτο τρόπο, κρατώντας τα μάτια μας καρφωμένα στο ζώο και χωρίς να του γυρίζουμε την πλάτη μας».
Το επόμενο πρωί, διασχίζουμε το πανέμορφο Μασικίριπουερτ—ένα στενό φαράγγι με απότομες βραχώδεις επιφάνειες και από τις δυο πλευρές του. Τελικά φτάνουμε σε ένα λόφο στον οποίο υπάρχει κάποια σπηλιά. Προτού σκαρφαλώσουμε, ο Έλιον πετάει μια πέτρα η οποία κάνει δυνατό θόρυβο. «Πέταξα την πέτρα», μας εξηγεί αργότερα, «σε περίπτωση που υπήρχαν λιοντάρια ή άλλα επικίνδυνα ζώα. Αυτό τους δίνει την ευκαιρία να φύγουν».
«Αλλιώς», προσθέτει ο Κούεμπος, «μπορεί να φέρεις σε δύσκολη θέση κάποιο επικίνδυνο ζώο και τότε θα έχεις προβλήματα». Όταν φτάνουμε στη σπηλιά, βλέπουμε πως εκεί, σε έναν από τους πέτρινους τοίχους, υπάρχει μια ζωγραφιά που την έχουν κάνει οι Βουσμάνοι. Είναι μια καμηλοπάρδαλη που, όπως λέει ο Κούεμπος, μπορεί να την έχουν ζωγραφίσει πριν από διακόσια και πλέον χρόνια.
Στη διάρκεια της πεζοπορίας, βλέπουμε επίσης κοπάδια με καμηλοπαρδάλεις, γκνου και ζέβρες. Με ένα αυτοκίνητο, μπορείς συνήθως να πλησιάσεις αυτά τα πλάσματα, αλλά όταν είσαι με τα πόδια και ο άνεμος φυσάει προς το μέρος τους, αυτά διακρίνουν πάντοτε τη μυρωδιά σου και φεύγουν προτού τα πλησιάσεις. Ακούμε ένα απομακρυσμένο κοπάδι από ζέβρες να φεύγει καλπάζοντας και μου έρχονται στο νου τα αληθινά λόγια της Αγίας Γραφής: «Ο φόβος σας και ο τρόμος σας θέλει είσθαι επί πάντα τα ζώα της γης».—Γένεσις 9:2.
Τώρα έχουμε φτάσει στο σημείο να εκτιμούμε την ικανότητα που έχει ο Έλιον να εντοπίζει ζώα και να αναγνωρίζει τα ίχνη τους. Προέρχεται από τη φυλή Τσόνγκα—λαό που φημίζεται για τις ιχνηλατικές του ικανότητες. Τον ρωτάμε σχετικά με αυτό.
«Άρχισα να μαθαίνω όταν ήμουν μικρό παιδί και έβοσκα ζώα», εξηγεί.
Αργότερα, στη διάρκεια της τελευταίας απογευματινής μας βόλτας, ο Έλιον είναι εκείνος που μας εφιστά την προσοχή στον ήχο των ιπποπόταμων. Σύντομα φτάνουμε σε ένα σημείο που δεσπόζει στο ποτάμι. Είναι σίγουρο ότι εκεί μέσα στο νερό βρίσκεται ένα κοπάδι ιπποπόταμων. Πολλοί πιστεύουν ότι ο ιπποπόταμος είναι το πιο επικίνδυνο ζώο στην Αφρική. Αλλά έχουμε μάθει να εμπιστευόμαστε τους προσεκτικούς και καλά εκπαιδευμένους δασοφύλακές μας. Ήσυχα, καθόμαστε στην όχθη και παρακολουθούμε. Κάθε τόσο, το κεφάλι κάποιου ιπποπόταμου εξαφανίζεται κάτω από το νερό. Μόλις νομίζουμε ότι ένας έχει χαθεί, ξαφνικά σηκώνεται, ξεφυσάει και πετάει νερό από τα μεγάλα ρουθούνια του. Κατόπιν, όλοι μαζί βγάζουν ηχηρά γρυλίσματα, τα οποία θα μας μείνουν αξέχαστα, και ανοίγουν το γιγαντιαίο στόμα τους.
Αφού για περίπου μισή ώρα μένουμε εκστατικοί από τα καμώματά τους, φεύγουμε απρόθυμα επειδή αρχίζει να νυχτώνει. Το ίδιο βράδυ, καθώς καθόμαστε γύρω από τη φωτιά της κατασκήνωσης, ανασκοπούμε τις πλούσιες εμπειρίες των τελευταίων δυο ημερών. Χαιρόμαστε που ξέρουμε ότι η γη έχει ακόμα όμορφες τοποθεσίες, σαν και αυτήν, που δεν έχουν καταστραφεί. Όσο για το μέλλον, βρίσκουμε παρηγοριά στη Βιβλική υπόσχεση ότι, πριν να είναι πολύ αργά, θα παρέμβει ο Θεός και θα σώσει τη γη από την καταστροφή. Τότε, όχι μόνο το Νιάλαλαντ αλλά ολόκληρη η γη θα ωφεληθεί από τη βέβαιη υπόσχεση του Θεού: «Ιδού, κάμνω νέα τα πάντα».—Αποκάλυψις 11:18· 21:3-5· Ησαΐας 35:5-7.