Ο Αστείος Φακόχοιρος

ΕΝΑ από τα πιο διασκεδαστικά θεάματα στην αφρικανική σαβάνα είναι μια οικογένεια φακόχοιρων που κάνει σιγανό τροχάδην. Μπορεί να τους δει κανείς να τρέχουν με ζωηρό ρυθμό, με τον ξεχωριστό επιβλητικό τους τρόπο, έχοντας ο καθένας τη λεπτή, φουντωτή ουρά του αλύγιστα σηκωμένη σαν μικρή κεραία ραδιοφώνου. Φυσικά, ο σκοπός του φακόχοιρου δεν είναι να ψυχαγωγήσει τους παρατηρητές. Σύμφωνα με το βιβλίο Θηλαστικά του Νότιου Τμήματος της Αφρικής, του Μέιμπερλι (Maberly’s Mammals of Southern Africa), «αυτή η συνήθεια πιθανότατα βοηθάει τα ζώα να βλέπουν το ένα το άλλο όταν τρέχουν για να ξεφύγουν σε περιοχές με ψηλό χορτάρι, ιδιαίτερα στην περίπτωση των μικρών που έχουν πολύ περιορισμένη όραση».

Ακόμη πιο αστείος είναι ο τρόπος που μπαίνουν στο «σπίτι» τους, ιδιαίτερα αν το κάνουν αυτό με μεγάλη ταχύτητα. Το «σπίτι» για τους φακόχοιρους μπορεί να είναι κάποια διευρυμένη τρύπα που έχει γίνει στο χώμα από αφρικανικούς μυρμηγκοφάγους ή σκαντζόχοιρους, και οι φακόχοιροι έχουν ένα μοναδικό τρόπο να μπαίνουν. Τα μικρά, που δεν έχουν μάθει ακόμη τους σωστούς τρόπους των φακόχοιρων, ορμούν στη φωλιά με το κεφάλι όπως κάθε άλλο ζώο που σέβεται τον εαυτό του. Όχι όμως και οι γονείς! Ολοταχώς και με στρατιωτική ακρίβεια κάνουν μια γρήγορη αναστροφή μπροστά στην είσοδο της φωλιάς τους—και γρήγορα-γρήγορα μπαίνουν με την «όπισθεν» στο ασφαλές περιβάλλον του σπιτιού τους! Αυτή η μικρή μανούβρα δεν γίνεται μόνο για να διασκεδάσει τους παρατηρητές. Βλέπετε, ο φακόχοιρος έχει τώρα το σημαντικό πλεονέκτημα να βλέπει τον κυνηγό του και να αποκρούει κάθε περαιτέρω επίθεση με τους θανατηφόρους χαυλιόδοντές του.

Βέβαια, αυτή η βεβιασμένη υποχώρηση μπορεί μερικές φορές να έχει απρόσμενες επιπλοκές. Το πρόβλημα είναι ότι οι φακόχοιροι δεν είναι τα μόνα ζώα που μπορεί να μένουν σε αυτές τις σκονισμένες υπόγειες φωλιές. Ύαινες, μελιφάγοι, τσακάλια και σκαντζόχοιροι μπορεί να αναζητήσουν καταφύγιο σε αυτές τις τρύπες. «Αν οι τρύπες είναι ήδη κατειλημμένες, [οι φακόχοιροι] μπορεί κάπου-κάπου να έχουν δυσάρεστες συναντήσεις», αναφέρει το περιοδικό Κούστος (Custos). «Σε μερικές περιπτώσεις έχουν δει φακόχοιρους με αγκάθια [σκαντζόχοιρου] να εξέχουν από τα οπίσθιά τους». Ομολογουμένως, αυτό δεν είναι και πολύ διασκεδαστικό για τον άτυχο φακόχοιρο.

Με τους απειλητικούς του χαυλιόδοντες, ο φακόχοιρος μοιάζει με θηριώδες αρπακτικό σε αναζήτηση θηράματος. Αλλά δεν είναι έτσι. Ο φακόχοιρος έχει περιγραφεί ως «γενικά άκακο ζώο». Φαίνεται ότι ο φακόχοιρος είναι χορτοφάγος, και μάλιστα υπερβολικά εκλεκτικός! Τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά με κοντά χόρτα, και προτιμάει μόνο τις τρυφερές άκρες των χόρτων· αποφεύγει τα ζιζάνια, τα ψηλά χόρτα ή άλλα φυτά. Επιπλέον, ο φακόχοιρος είναι πρόθυμος να εξερευνήσει ακόμη και τα πιο αφιλόξενα μέρη για να βρει το φαγητό του. Και όταν χώνει το κεφάλι του σε περιοχές με αγκαθωτούς θάμνους σε αναζήτηση νόστιμων μικρών χόρτων που μπορεί να φυτρώνουν από κάτω, οι χαυλιόδοντές του χρησιμεύουν για να προστατεύουν το πρόσωπό του.

Στη διάρκεια των πιο καυτών ωρών της ημέρας, οι φακόχοιροι βρίσκονται συνήθως στο «σπίτι» σε μια εγκαταλειμμένη τρύπα άαρντ-βαρκ την οποία έχουν διευρύνει με τους χαυλιόδοντές τους. Αν δεν ξεκουράζονται, μπορεί να τους δείτε να κυλιούνται στη λάσπη και να πίνουν νερό από κάποια κοντινή πηγή. Όταν είναι ώρα για φαγητό, μπορείτε να τους δείτε να τρέχουν πηδηχτά στις χορταριασμένες πεδιάδες. (Αρνούνται να καλπάσουν εκτός αν αναγκαστούν να το κάνουν αυτό). Κινούνται με αξιοπρέπεια, όλα τους—από τα ενήλικα ως τα πολύ μικρά—έχοντας τις λεπτές τους ουρές αλύγιστα σηκωμένες προς τα πάνω.

Οι φακόχοιροι δεν είναι τα ομορφότερα μέλη της οικογένειας των χοίρων. Ωστόσο, έχουν ένα πολύ κατάλληλο όνομα, που προέρχεται από τους εμφανείς «φακούς» (λέξη που σημαίνει κρεατοελιές) που έχουν στο μακρόστενο πρόσωπό τους. Αυτοί δεν είναι στην πραγματικότητα αληθινές κρεατοελιές αλλά εξογκώματα από σκληρό δέρμα, και είναι πολύ λειτουργικοί. Μπορεί να προστατεύουν τα μάτια του φακόχοιρου όταν αυτός σκάβει και όταν τρώει. Μπορούν επίσης να αποβούν χρήσιμοι όταν καβγαδίζουν τα αρσενικά, ενεργώντας ως ασπίδες απέναντι στους κοφτερούς χαυλιόδοντες του αντιπάλου.

Πίσω από αυτό το κωμικό πρόσωπο κρύβεται ένας φοβερός μαχητής. Οι μητέρες φακόχοιροι προσέχουν και προστατεύουν πολύ τα μικρά τους. Τα άλλα ενήλικα μέλη του κοπαδιού παρόμοια προστατεύουν τα μικρά, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή τους. Για παράδειγμα, αν ένας γατόπαρδος προσπαθήσει να αρπάξει ένα μικρό φακόχοιρο, ένας ενήλικος θα επιτεθεί στον εισβολέα. Συνήθως, και μόνο η θέα αυτού του επιτιθέμενου μανιασμένου όγκου με τους κοφτερούς χαυλιόδοντες θα κάνει το γατόπαρδο να το βάλει στα πόδια. Στο μεταξύ, τα μικρά θα σκορπιστούν προσπαθώντας να παραμείνουν ασφαλή κάτω από την κοιλιά της μητέρας τους. Φυσικά, αν η απειλή είναι πιο σοβαρή, όπως κάποιο λιοντάρι ή λεοπάρδαλη, τότε οι φακόχοιροι υποχωρούν σοφά, εξακολουθώντας να έχουν ψηλά σηκωμένες τις ουρές τους. Οι ενήλικοι, όμως, θα ακολουθούν τα μικρά, επιτρέποντάς τους να φτάσουν πρώτα σε ασφαλές μέρος.

Παρ’ όλα αυτά, ο Δρ Ντάριλ Μέισον παρατηρεί στο περιοδικό Κούστος: «Οι ενήλικοι φακόχοιροι μπορεί να αποτελέσουν σθεναρούς αντιπάλους για τους γατόπαρδους, τις λεοπαρδάλεις και τις ύαινες». Κάποτε παρατήρησαν κάποιο θηλυκό φακόχοιρο να υπερασπίζεται ένα από τα μικρά του από μια μεγάλη αρσενική λεοπάρδαλη. Θαρραλέα επιτέθηκε στη λεοπάρδαλη, και την κυνήγησε τριάντα μέτρα ώσπου τελικά την έκανε να υποχωρήσει βιαστικά σε κάποιο δέντρο. Σε κάποια άλλη περίπτωση, είδαν δυο φακόχοιρους να αντιστέκονται σε ένα κοπάδι 16 αγριόσκυλων.

Πόσο συναρπαστικό είναι να παρατηρεί κανείς τα καμώματα αυτού του φοβερού κωμικού της αφρικανικής σαβάνας!