Η Λεοπάρδαλη—Ένα Απόκοσμο Αιλουροειδές

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΚΕΝΥΑ

Ο ΗΛΙΟΣ έδυε. Είχαμε περάσει τη μέρα μας παρακολουθώντας και φωτογραφίζοντας τα εκπληκτικά άγρια ζώα του Καταφύγιου Θηραμάτων Μασάι Μάρα της Κένυας. Προτού πάμε για ύπνο στις σκηνές που υπήρχαν στο συγκρότημα, επρόκειτο να δούμε άλλο ένα συγκλονιστικό θέαμα. Το σκηνικό στήθηκε όταν ένα από τα μέλη του προσωπικού του συγκροτήματος διέσχισε αργά-αργά μια σχοινένια γέφυρα που βρισκόταν πάνω από τον ποταμό Τάλεκ, έχοντας ένα μεγάλο κομμάτι κατσικίσιο κρέας κρεμασμένο στους ώμους του. Έδεσε το κρέας σε ένα διχαλωτό κλαδί, ψηλά σε μια ακακία.

Καθώς τα χρώματα του σύντομου τροπικού σούρουπου εξαφανίζονταν και τη θέση τους έπαιρνε το σκοτάδι, μια μεγάλη αρσενική λεοπάρδαλη σκαρφάλωσε αθόρυβα στο δέντρο και άρχισε να κομματιάζει και να ξεσκίζει το κρέας. Τη φώτιζαν προβολείς οι οποίοι βρίσκονταν στη βεράντα από όπου παρακολουθούσαμε. Αποφασισμένη όμως να απολαύσει το γεύμα της, η λεοπάρδαλη μας αγνόησε ενώ εμείς παρακολουθούσαμε με δέος και θαυμασμό. Αργότερα μας είπαν ότι αυτή η επίσκεψή της στο δολωμένο δέντρο αποτελούσε νυχτερινή συνήθεια, την οποία τηρούσε εδώ και έξι χρόνια περίπου. Έτσι την επόμενη νύχτα απολαύσαμε μια επανάληψη της παράστασης!

Μπορούσαμε στ’ αλήθεια να καταλάβουμε γιατί η λεοπάρδαλη έχει περιγραφεί ως «το πιο τέλειο από τα μεγάλα αιλουροειδή, με ωραία εμφάνιση και κινήσεις όλο χάρη». Η λεοπάρδαλη ζυγίζει 60 κιλά ή και περισσότερο, ανήκει στα ζώα με τους πιο ισχυρούς μυς, και έχει κατά προσέγγιση πάνω από εξήντα εκατοστά ύψος στους ώμους και μήκος δύο μέτρα από τη μύτη μέχρι την άκρη της ουράς. Κοιτάζοντας τις χαρακτηριστικές μαύρες κηλίδες σε σχήμα ροζέτας που υπάρχουν στο καστανοκίτρινο τρίχωμά της, θυμόμαστε την ερώτηση που είχε κάνει κάποτε ο προφήτης Ιερεμίας: «Δύναται ο Αιθίοψ να αλλάξη το δέρμα αυτού ή η πάρδαλις τα ποικίλματα αυτής;»—Ιερεμίας 13:23.

Ιδιαίτερα εντυπωσιακά είναι τα φωτεινά πράσινα μάτια της. Είναι εφοδιασμένα με μια ειδική κυτταρική στιβάδα—το ταπήτιο—η οποία της δίνει εξαιρετική νυχτερινή όραση. Η λεοπάρδαλη μπορεί να δει μόνο με το ένα έκτο της ποσότητας του φωτός που χρειάζονται τα ανθρώπινα μάτια. Αυτή η κυτταρική στιβάδα, η οποία αντανακλά το φως μέσω του αμφιβληστροειδούς, δημιουργεί αυτό το λαμπερό αποτέλεσμα όταν μια ακτίνα φωτός πέσει πάνω στα μάτια της τη νύχτα.

Αν μπορούσατε να παρατηρήσετε τη λεοπάρδαλη όταν ξεκουράζεται στη διάρκεια της μέρας, θα προσέχατε ότι ασθμαίνει σαν να βρίσκεται στα πρόθυρα της εξάντλησης. Ωστόσο, αυτή η γρήγορη αναπνοή είναι μέρος ενός αποτελεσματικού ψυκτικού συστήματος. Με το να ανασαίνει μέχρι και 150 φορές το λεπτό, η υγρασία μπορεί να εξατμιστεί από τη γλώσσα, το στόμα και τις ρινικές διόδους της.

Οι λεοπαρδάλεις, οι πιο ευπροσάρμοστες από τα μεγάλα αιλουροειδή, μπορούν να βρεθούν σε ερήμους και δάση· σε βουνά και στο επίπεδο της θάλασσας· σε χώρες τόσο διαφορετικές όπως είναι η Ινδία, η Κένυα και η Κίνα. Παρά το ότι ο άνθρωπος έχει καταπατήσει μεγάλο μέρος του φυσικού περιβάλλοντος της λεοπάρδαλης, οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι υπάρχουν σχεδόν ένα εκατομμύριο λεοπαρδάλεις στην Αφρική και στην Ασία μόνο. Παρ’ όλα αυτά, επί αιώνες η λεοπάρδαλη δεν είχε γίνει αντικείμενο σοβαρής επιστημονικής μελέτης. Πάρτε, για παράδειγμα, τη λεοπάρδαλη του Σινά. Εδώ και πολύ καιρό πιστευόταν ότι αυτή η λεοπάρδαλη είχε εκλείψει μέχρι που πρόσφατα ανακαλύφτηκε ξανά στην έρημο της Ιουδαίας!

Το Μοναχικό Αιλουροειδές

Πώς καταφέρνει η λεοπάρδαλη να μη γίνεται αντιληπτή από τους ανθρώπους; Αυτό το πετυχαίνει με το να είναι κυρίως νυχτόβιο ζώο—και μάλιστα εξαιρετικά ύπουλο και απόκοσμο. Σε περιοχές όπου ο άνθρωπος αποτελεί απειλή, η λεοπάρδαλη παραμένει επιφυλακτικά σιωπηλή. Μόνο όταν θυμώσει θα βγάλει απειλητικούς βρυχηθμούς και μουγκρητά που μοιάζουν με του λιονταριού. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, η «φωνή» της είναι πολύ λιγότερο τρομακτική: ένας τραχύς συρτός ήχος—ο οποίος μοιάζει πολύ με τον ήχο που κάνει το πριόνι όταν κόβει το ξύλο. Σύμφωνα με το βιβλίο Ζώα της Ανατολικής Αφρικής (Animals of East Africa), του Κ. Τ. Άστλι Μέιμπερλι, ακούγεται σαν «Γκρουντ-χα! Γκρουντ-χα! Γκρουντ-χα! Γκρουντ-χα!—και συνήθως τελειώνει με έναν τραχύ ήχο που μοιάζει με αναστεναγμό». Σε αρμονία με την αγάπη της για τη μυστικότητα, η λεοπάρδαλη βγάζει επίσης διάφορους ήχους χαμηλής έντασης, τους περισσότερους από τους οποίους δεν μπορούν να ακούσουν οι άνθρωποι.

Επιπλέον, σε αντίθεση με το λιοντάρι που ζει σε αγέλες, η λεοπάρδαλη δεν είναι κοινωνικό αιλουροειδές. Αν και κατά καιρούς μπορεί κάποιος να δει ζευγάρια, οι λεοπαρδάλεις είναι μοναχικοί κυνηγοί. Για να μειώσει τις ανεπιθύμητες ή εχθρικές συναντήσεις, η λεοπάρδαλη οροθετεί την προσωπική της επικράτεια, η οποία είναι πιθανό να καλύπτει από 25 μέχρι 65 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Καθορίζει τα σύνορα του πεδίου δράσης της ψεκάζοντας με μια ουσία που εκκρίνει από ειδικούς αδένες. Αυτή η ιδιαίτερη οσμή που καθορίζει την επικράτειά της ίσως πληροφορεί τις άλλες λεοπαρδάλεις για το φύλο, την ηλικία, τη σεξουαλική κατάσταση και πιθανώς ακόμα και για την ταυτότητα του «γαιοκτήμονα».

Το κυνήγι γίνεται με το χαρακτηριστικό ύπουλο τρόπο της λεοπάρδαλης. Στους Βιβλικούς χρόνους ήταν γνωστό ότι ενέδρευε κοντά στις πόλεις, έτοιμη να επιτεθεί αιφνιδιαστικά σε κατοικίδια ζώα με θανατηφόρα γρηγοράδα. (Ιερεμίας 5:6· Ωσηέ 13:7· Αββακούμ 1:8) Για να προστατέψει τη λεία της από τα αρπακτικά, όπως είναι οι ύαινες και τα τσακάλια, φυλάει τα μεγαλύτερα θηράματά της στη διχάλα κάποιου δέντρου που βρίσκεται 9 με 12 μέτρα πάνω από το έδαφος. Αλλά πώς καταφέρνει να τραβήξει το πτώμα μιας αντιλόπης ή μιας μικρής καμηλοπάρδαλης ύψους 1,5 μέτρου σε τέτοια ύψη; Αυτό το μυστικό δεν το αποκαλύπτει εύκολα η λεοπάρδαλη. Αλλά οι υπομονετικοί παρατηρητές ισχυρίζονται ότι αυτό επιτυγχάνεται μέσω τρομερής κτηνώδους δύναμης. Οι λεοπαρδάλεις προτιμούν να τρώνε με την ησυχία τους, με το σώμα τους να κρέμεται τεμπέλικα στα κλαδιά των δέντρων και με απόλυτη μυστικότητα, καμουφλαρισμένες από τα κλαδιά και το φύλλωμα.

Όταν δεν την προκαλούν, η λεοπάρδαλη τείνει να είναι ντροπαλή και επιφυλακτική και αποφεύγει τη σύγκρουση με τον άνθρωπο. Έτσι, αν και ορισμένες λεοπαρδάλεις έχουν χάσει το φόβο τους για τους ανθρώπους και έχουν γίνει ανθρωποφάγες, οι περισσότερες δεν αποτελούν μεγάλη απειλή για τους ανθρώπους. Ωστόσο, αν την τραυματίσουν ή την παγιδέψουν, η λεοπάρδαλη δεν φοβάται καθόλου, όποιος και αν είναι ο εχθρός της. «Μια εξαγριωμένη λεοπάρδαλη», γράφει ο Τζόναθαν Σκοτ στο βιβλίο Ο Μύθος της Λεοπάρδαλης (The Leopard’s Tale), «είναι η ίδια η προσωποποίηση της αγριότητας, . . . ικανή να συγκεντρώσει όλη την αξιόλογη δύναμή της για να εφορμήσει από κοντά με αστραπιαία ταχύτητα».

Η Μητέρα Λεοπάρδαλη

Συνεπώς δεν είναι να απορεί κανείς που οι λεοπαρδάλεις ανατρέφουν επίσης τα μικρά τους με ανάλογη μυστικότητα. Κρατάνε κρυμμένα τα νεογέννητα, συνήθως σε κάποια σπηλιά, τους δύο πρώτους μήνες της ζωής τους. Μολονότι ο πατέρας δεν συμμετέχει καθόλου στην ανατροφή των μικρών, η μητέρα δημιουργεί ένα στενό δεσμό μαζί τους με το να τα ταΐζει, να τα καθαρίζει και να τα κρατάει ζεστά. Τελικά, η μητέρα μπορεί να μεταφέρει τα δύο ή τρία νεογνά της σε ένα καινούριο σπίτι, κουβαλώντας τα με το στόμα της αν είναι μικρούτσικα ή απλώς καλώντας τα να την ακολουθήσουν αν είναι μεγαλύτερα.

Η μητέρα λεοπάρδαλη προσπαθεί επίσης να κρατάει τα μικρά της μακριά από τα βλέμματα των εχθρών, όπως είναι οι μπαμπουίνοι. Αν όμως οι μπαμπουίνοι επιτεθούν στα μικρά της, θα εφορμήσει εναντίον τους, διακινδυνεύοντας τη ζωή της για να δώσει στα μικρά της την ευκαιρία να διαφύγουν σε ασφαλές μέρος. Επίσης εκτίθεται σε τρομερούς κινδύνους προκειμένου να ταΐσει τα μικρά της. Αυτό το συνήθως επιφυλακτικό αιλουροειδές θα περάσει μέσα από ένα κοπάδι ελεφάντων οι οποίοι σαλπίζουν με θόρυβο, προκειμένου να πάει κρέας στα πεινασμένα παιδιά της.

Είναι ενδιαφέρον ότι οι νεαρές λεοπαρδάλεις δεν εκδηλώνουν το ανεξάρτητο πνεύμα τους για κάποιο διάστημα. Τα μικρά απογαλακτίζονται σε ηλικία έξι μηνών περίπου, αλλά δεν σκοτώνουν δικό τους θήραμα μέχρι να γίνουν ενός έτους. Τα αρσενικά δεν γίνονται μοναχικοί ενήλικοι παρά μόνο όταν φτάσουν δυόμισι χρονών περίπου. Τα θηλυκά νεογνά ίσως συνεχίσουν να μοιράζονται την εδαφική επικράτεια της μητέρας τους και όταν ενηλικιωθούν.

Η Λεοπάρδαλη—Επιτέλους Ειρηνική Συνύπαρξη;

Αλλά αυτά τα χαριτωμένα «γατάκια» όταν μεγαλώνουν γίνονται δολοφόνοι. Γι’ αυτό ίσως σας είναι δύσκολο να πιστέψετε ότι τα λόγια του προφήτη Ησαΐα θα βγουν κάποτε αληθινά: «Ο λύκος θέλει συγκατοικεί μετά του αρνίου, και η λεοπάρδαλις θέλει αναπαύεσθαι μετά του εριφίου».—Ησαΐας 11:6.

Πρόσφατες προσπάθειες για την εξημέρωση της λεοπάρδαλης είχαν μόνο περιορισμένη επιτυχία. Η Σιούκι Μπισλέτι φαν ντερ Λάαν και ο σύζυγός της ανέθρεψαν τα μικρά κάποιας λεοπάρδαλης στο αγρόκτημά τους στην Αφρική. Τα μικρά απολάμβαναν «πλήρη ελευθερία» και συχνά τα τάιζαν στο στόμα. Αλλά ποτέ δεν εξημερώθηκαν πραγματικά. Η Σιούκι Μπισλέτι γράφει: «Μόλις μια λεοπάρδαλη μεγαλώσει, τραβάει το δρόμο της. Το λιοντάρι θα σε αγαπάει και θα σε υπακούει πάντοτε· η λεοπάρδαλη θα σε γνωρίζει πάντοτε αλλά θα αποφασίζει μόνη της για το πώς θα αντιδράσει σε κάθε δεδομένη στιγμή».

Τελικά, το θεώρησαν επικίνδυνο να επιτρέψουν στις λεοπαρδάλεις που είχαν πια μεγαλώσει να συνεχίσουν να περιφέρονται ελεύθερα στο αγρόκτημα. Πήραν την απόφαση να τις ξαναγυρίσουν στο φυσικό τους περιβάλλον. Μήπως το ότι είχαν μεγαλώσει ανάμεσα σε φιλικούς ανθρώπους είχε κακομάθει τις νεαρές λεοπαρδάλεις; Καθόλου. Μέσα σε τρεις μέρες από την απελευθέρωσή τους, είδαν το αρσενικό να κάθεται δίπλα σε ένα γουότερμπακ που είχε σκοτώσει.

Εντούτοις, αυτή η μικρή επιτυχία στην εξημέρωση λεοπαρδάλεων δεν αναιρεί τη θεόπνευστη προφητεία του Ησαΐα σχετικά με την ειρηνική συνύπαρξη λεοπάρδαλης και εριφίου. Αυτό το καταπληκτικό γεγονός θα λάβει χώρα, όχι μέσω ανθρώπινων προσπαθειών, αλλά μέσω θεϊκής παρέμβασης. Ωστόσο, η διακυβέρνηση του Θεού θα κάνει περισσότερα από το να φέρει ειρήνη στο ζωικό βασίλειο. ‘Η γη θέλει είσθαι πλήρης της γνώσεως του Ιεχωβά’, προείπε ο Ησαΐας. (Ησαΐας 11:1-9) Συνεπώς ακόμα και οι άνθρωποι θα εγκαταλείψουν τη ζωώδη συμπεριφορά που έχει επιφέρει πόλεμο και διαίρεση. Ταυτόχρονα, η στάση των ανθρώπων απέναντι στον κόσμο των ζώων θα αλλάξει επίσης. Κανένα άγριο ζώο δεν θα πέφτει πια θύμα αλόγιστης σφαγής. Ο άνθρωπος δεν θα λεηλατεί το φυσικό τους περιβάλλον ούτε θα απειλεί την ύπαρξή τους, επειδή ο Ιεχωβά θα έχει ‘καταστρέψει εκείνους που καταστρέφουν τη γη’.—Αποκάλυψη 11:18.