Ασφαλής Εξερεύνηση του Κόσμου Κάτω από τα Κύματα

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στην Αυστραλία

ΥΠΑΡΧΕΙ ένας συναρπαστικός κόσμος τον οποίο συγκριτικά ελάχιστοι άνθρωποι έχουν δει από πρώτο χέρι. Βρίσκεται κάτω ακριβώς από την επιφάνεια της θάλασσας. Είναι ο κόσμος κάτω από τα κύματα, που περιμένει να τον εξερευνήσετε. ‘Πόσο ασφαλές είναι ένα τέτοιο ταξίδι;’ ίσως ρωτήσετε. ‘Πρέπει να είμαι δεινός κολυμβητής για να μπορέσω να επισκεφτώ αυτόν το συναρπαστικό υποβρύχιο κόσμο; Και μήπως αποκλείομαι αν δεν μπορώ να κολυμπήσω καθόλου;’

Δύο Είδη Εξερεύνησης

Δύο βασικές μέθοδοι εξερεύνησης του υποβρύχιου κόσμου είναι δημοφιλείς—η ελεύθερη κατάδυση (με αναπνευστήρα) και η αυτόνομη κατάδυση.a

Ο αναπνευστήρας είναι ένας λυγισμένος σωλήνας που εφαρμόζει στο στόμα του κολυμβητή και εξέχει πάνω από το νερό όταν αυτός κολυμπάει μπρούμυτα στην επιφάνεια του νερού με το πρόσωπό του βυθισμένο. Δίνει τη δυνατότητα στον κολυμβητή να αναπνέει χωρίς να σηκώνει το κεφάλι του έξω από το νερό για να πάρει αέρα. Μια μάσκα προστατεύει τα μάτια του.

Η αυτόνομη κατάδυση, από την άλλη μεριά, περιλαμβάνει εξοπλισμό που αποτελείται από έναν κύλινδρο ή κυλίνδρους οι οποίοι περιέχουν πεπιεσμένο αέρα και είναι προσαρμοσμένοι σε μια αναπνευστική συσκευή. Έτσι η αυτόνομη κατάδυση προφανώς είναι για όσους ενδιαφέρονται να κατεβούν πολύ κάτω από την επιφάνεια, είναι πολύ πιο περίπλοκη και μπορεί να είναι πολύ δαπανηρή.

Το απλούστερο και πολύ φτηνότερο χόμπι της ελεύθερης κατάδυσης θα σας δώσει τη δυνατότητα να δείτε τις εξαίσιες ομορφιές του υποβρύχιου κόσμου ακόμη και από την επιφάνεια. Να πώς περιέγραψε την πρώτη του εμπειρία κάποιος ενθουσιώδης δύτης: «Ακόμη θυμάμαι ζωντανά την πρώτη φορά που ενώ κολυμπούσα είδα μέσα από τη μάσκα ένα τεράστιο κοπάδι από χιλιάδες ψαράκια, όταν ήμουν μόνο 14 ετών. Τα ψάρια έμοιαζαν να σχηματίζουν μια ζωντανή σήραγγα για εμένα καθώς γλιστρούσα ανάμεσά τους. Τα ασημένια σώματά τους αντανακλούσαν τον ήλιο, δημιουργώντας ένα όμορφο αποτέλεσμα. Έμεινα εκστατικός. Έτσι άρχισε η ισόβια αγάπη μου για την ελεύθερη κατάδυση».

Αλλά Είναι Πράγματι Ασφαλής;

Κάποιος που ασχολείται πάρα πολύ με την ελεύθερη κατάδυση, και ο οποίος την απολαμβάνει με ασφάλεια επί 20 και πλέον χρόνια, λέει ότι το πιο επικίνδυνο πράγμα σε σχέση με αυτήν είναι η οδήγηση ως την παραλία! Όταν βρεθείς στο νερό, η ασφάλεια εξαρτάται περισσότερο από το άτομο παρά από τη δραστηριότητα. Αν δεν είστε δεινός κολυμβητής, δεν πρέπει να απομακρύνεστε από τα ήρεμα, ρηχά νερά και ποτέ δεν πρέπει να πηγαίνετε πέρα από εκεί που πατάτε. Στην πραγματικότητα, μπορεί να υπάρχουν πολλά να δείτε μόλις σε ένα μέτρο νερό. Καθώς αποκτάτε επιδεξιότητα και αυτοπεποίθηση, θα είστε σε θέση να πηγαίνετε με ασφάλεια σε βαθύτερα νερά, αλλά ακόμη και τότε θα πρέπει πάντοτε να έχετε μαζί σας κάποιον ικανό σύντροφο. Οι πιο έμπειροι δύτες έχουν ως κανόνα ποτέ να μην ξεμακραίνουν από την ακτή ή να πηγαίνουν σε βαθιά νερά μόνοι. Επίσης, εκτός από τον παράγοντα ασφάλεια, είναι πιο αναζωογονητικό και απολαυστικό να μοιράζεσαι την εμπειρία της ελεύθερης κατάδυσης με κάποιο σύντροφο.

Είναι αλήθεια ότι ίσως χρειαστεί να συνηθίσετε να αναπνέετε με αναπνευστήρα έχοντας το πρόσωπό σας μέσα στο νερό, αλλά αν επιμείνετε, θα διαπιστώσετε ότι αυτό δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο. Μερικοί αρχάριοι εξασκούνται σε κάποια πισίνα ή στα ρηχά στην ακροθαλασσιά όπου δεν υπάρχουν κύματα. Μερικοί μάλιστα εξασκούνται στην μπανιέρα.

Εξοπλισμός που θα Χρειαστείτε

Ο απαραίτητος εξοπλισμός για την ελεύθερη κατάδυση είναι σχετικά απλός και δεν είναι ακριβός: μια μάσκα προσώπου, δύο πτερύγια κολύμβησης (βατραχοπέδιλα) και ο αναπνευστήρας. Φυσικά, αν σκοπεύετε να βουτάτε το χειμώνα ή σε νερά που είναι πολύ κρύα για συνηθισμένο κολύμπι, πιθανότατα θα χρειαστείτε μια στολή υγρού τύπου, και αυτό θα αυξήσει σημαντικά τις δαπάνες. Ας εξετάσουμε μόνο τα τρία βασικά αντικείμενα που χρειάζεστε για να αρχίσετε.

Η μάσκα πρέπει να εφαρμόζει καλά, να είναι στεγανή και να είναι άνετη. Πρέπει επίσης να έχει εξισωτή πίεσης, δηλαδή μερικές εγκοπές για να μπορείτε να σφίγγετε τη μύτη σας έξω από τη μάσκα. Ο λόγος για αυτό θα εξηγηθεί αργότερα. Η μάσκα πρέπει να έχει καλό οπτικό πεδίο, και πρέπει να είναι μικρού όγκου, δηλαδή το γυαλί πρέπει να είναι κοντά στο πρόσωπό σας, ελαχιστοποιώντας τον όγκο του αέρα στο εσωτερικό. Οι πιο βολικές μάσκες φτιάχνονται από σιλικόνη. Μάλιστα σήμερα είναι πιθανό να βρεθούν μάσκες προσώπου με οπτική διόρθωση για εκείνους που έχουν μυωπία.

Κατόπιν έρχονται τα βατραχοπέδιλα, ένα για κάθε πόδι. Αυτά συνήθως είναι φτιαγμένα από λάστιχο, μοιάζουν με πτερύγια και φοριούνται στα πόδια για να δίνουν ταχύτητα στην κολύμβηση. Υπάρχουν δύο είδη από τα οποία μπορείτε να διαλέξετε: αυτά που καλύπτουν ολόκληρο το πέλμα και αυτά που έχουν λουριά. Αν χρειάζεστε παπούτσια επειδή περπατάτε σε βράχια καλυμμένα με πεταλίδες ή σε ρηχά νερά με κοράλλια προτού φτάσετε σε βαθύτερα νερά, τότε θα χρειαστείτε το είδος με τα λουριά. Αυτό σας δίνει τη δυνατότητα να φορέσετε τα βατραχοπέδιλά σας πάνω από τα παπούτσια σας και να βουτήξετε. Το βατραχοπέδιλο που καλύπτει ολόκληρο το πέλμα εφαρμόζει κατευθείαν στο πόδι σας και μπορεί να χρησιμοποιηθεί αν δεν χρειάζεται κάποιο παπούτσι εκτός από το βατραχοπέδιλο.

Τελικά, ας πάμε στον αναπνευστήρα. Ο καλύτερος είναι ένας απλός αναπνευστήρας σε σχήμα J, ιδιαίτερα για τον αρχάριο, επειδή το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό είναι η ευκολία στην αναπνοή. Ένα εγχειρίδιο καταδύσεων αναφέρει ότι ο πιο αποδεκτός τύπος πρέπει να έχει σωλήνα με διάμετρο τουλάχιστον 2 εκατοστά και να έχει μήκος 30 ως 35 εκατοστά.

Βοηθητικές Οδηγίες για τη Χρήση Αναπνευστήρα

Όπως ήδη εξηγήσαμε, ο αναπνευστήρας σάς επιτρέπει να αναπνέετε ενώ κολυμπάτε στην επιφάνεια του νερού χωρίς να σηκώνετε το κεφάλι σας. Τι θα πούμε για τις βουτιές κάτω από την επιφάνεια; Αυτό είναι επίσης δυνατόν, αλλά πρώτα πρέπει να πάρετε μια καλή, βαθιά αναπνοή. Φυσικά, το νερό θα μπει στον αναπνευστήρα μόλις αυτός βρεθεί κάτω από την επιφάνεια. Ίσως έχετε δει ότι, όταν κάποιος δύτης ανεβαίνει στην επιφάνεια, συνήθως εκτοξεύεται ένας πίδακας νερού από τον αναπνευστήρα του. Αυτή η μέθοδος λέγεται διώξιμο του νερού με φύσημα. Είναι αρκετά εύκολο να τη μάθετε αλλά απαιτεί να φυσήξετε δυνατά· έτσι πρέπει να αναδυθείτε έχοντας ακόμα αρκετό αέρα στα πνευμόνια σας για να μπορέσετε να αδειάσετε με επιτυχία τον αναπνευστήρα.

Μερικοί θεωρούν καλύτερη τη μέθοδο εκτόπισης, αλλά αυτή χρειάζεται λίγο περισσότερη εξάσκηση. Πώς λειτουργεί αυτή η μέθοδος; Καθώς πλησιάζετε στην επιφάνεια μετά την κατάδυση, κοιτάξτε ίσια πάνω. Η άκρη του αναπνευστήρα σας τώρα πρέπει να δείχνει ελαφρά προς τα κάτω. Με το κεφάλι σας σε αυτή τη θέση, θα χρειαστεί μόνο να φυσήξετε ελαφρά για να εκτοπίσετε το νερό που έχει γεμίσει τον αναπνευστήρα σας. Κρατήστε το κεφάλι σας σε αυτή τη θέση ώσπου το πρόσωπό σας να είναι έτοιμο να βγει στην επιφάνεια. Εκείνη τη στιγμή, κατεβάστε το κεφάλι σας και εκπνεύστε. Ο άδειος αναπνευστήρας θα παραμείνει άδειος, και θα διαπιστώσετε ότι μπορείτε να αναπνεύσετε χωρίς κόπο.

Μην ανησυχήσετε αν κάποια φορά μπει νερό στον αναπνευστήρα από ένα περαστικό κύμα ενώ ακόμη είστε στην επιφάνεια. Αν συμβεί αυτό, απλώς φυσήξτε δυνατά, και ο αναπνευστήρας θα αδειάσει από όλο το νερό.

Απολαύστε την Ελεύθερη Κατάδυσή Σας

Ενώ βρίσκεστε στην επιφάνεια, προσπαθήστε να μάθετε να αναπνέετε σταθερά—να εισπνέετε βαθιά, και κατόπιν να εκπνέετε με δύναμη. Τα πνευμόνια σας θα ωφεληθούν από αυτό. Να θυμάστε ότι το μυστικό για να απολαμβάνετε την ελεύθερη κατάδυση είναι, όχι το πόσο μακριά ή το πόσο γρήγορα κολυμπάτε, αλλά το πόσο πολλά βλέπετε και εξερευνάτε στην πορεία. Όταν θέλετε να βουτήξετε κάτω από την επιφάνεια, μάθετε να χαλαρώνετε και να κρατάτε όσο το δυνατόν περισσότερο οξυγόνο, επειδή τότε θα μπορείτε να παραμείνετε κάτω για μεγαλύτερο χρόνο. Αλλά μην προσπαθήσετε να κάνετε ρεκόρ αντοχής!

Καθώς γλιστράτε στο νερό, αφήστε τα χέρια σας να πλέουν νωχελικά στο πλευρό σας. Να χρησιμοποιείτε μόνο τα βατραχοπέδιλά σας, με μεγάλα, σταθερά χτυπήματα, κρατώντας τα γόνατά σας ελαφρά λυγισμένα. Στην αρχή, θα χρειαστεί συγκέντρωση προκειμένου να το κάνετε αυτό χωρίς κόπο και ήρεμα, αλλά σε λίγο χρόνο αυτό θα γίνεται αυτόματα. Αλλά τι πρέπει να κάνετε αν η μάσκα σας θολώνει; Ένας απλός τρόπος για να μη συμβαίνει αυτό είναι να τρίψετε λίγο σάλιο στο γυαλί προτού φορέσετε τη μάσκα. Απλώς ξεπλύνετε το σάλιο έπειτα από λίγο και θα διαπιστώσετε ότι το γυαλί θα παραμείνει καθαρό για αρκετό χρονικό διάστημα.

Μερικές φορές ίσως νιώσετε πόνο στο μεσαίο αφτί στη διάρκεια μιας κατάδυσης. Αυτό λέγεται πίεση του μεσαίου αφτιού. Προκαλείται από τη διαφορά πίεσης ανάμεσα στα τύμπανα των αφτιών σας. Συνήθως αυτό αρχίζει αφού κατεβείτε 1 με 2 μέτρα. Μην αγνοήσετε αυτόν τον πόνο και μη συνεχίσετε να κατεβαίνετε, ελπίζοντας ότι θα περάσει. Θα χειροτερεύει όσο πιο βαθιά πηγαίνετε, και θα μπορούσατε μάλιστα να πάθετε ρήξη τυμπάνου. Το περιοδικό για δύτες Εγχειρίδιο Δυτών Πάντι (Padi Diver Manual) συστήνει να εξισώνεται η πίεση κάθε ένα μέτρο ή λιγότερο προτού γίνει αισθητός τυχόν πόνος. Αυτό γίνεται με το να σφίγγετε τη μύτη σας και να φυσάτε απαλά. Γι’ αυτό χρειάζεται εξισωτής πίεσης στη μάσκα, έτσι ώστε να μπορείτε να πιέζετε τη μύτη σας ενώ η μάσκα είναι ακόμη στη θέση της. Με την πείρα, αυτή η διαδικασία γίνεται πολύ εύκολη, σχεδόν δεύτερη φύση. Μόλις, όμως, νιώσετε πόνο είναι καλύτερα να αναδυθείτε, επειδή αφού αρχίσει η δυσφορία, οι συνεχείς προσπάθειες για εξίσωση της πίεσης θα είναι αναποτελεσματικές.

Ως μορφή αναψυχής, οι ελεύθερες καταδύσεις είναι υγιείς, εκπαιδευτικές και αναζωογονητικές. Για όλες σχεδόν τις ηλικίες, είναι ένας εξαίρετος τρόπος για να συνδυάσετε την άσκηση, τον καθαρό αέρα και τη λιακάδα. Απλώς το να μάθουν να αναγνωρίζουν και να βρίσκουν τα ονόματα έστω και λίγων πλασμάτων που ζουν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας κάνει την ελεύθερη κατάδυση μια πρόκληση για εκείνους που έχουν κλίση σε αυτήν. Ωστόσο, για τους περισσότερους, όπως ο Τόνι, που μόλις επέστρεψε από τα νησιά Φίτζι όπου επιδόθηκε σε ελεύθερες καταδύσεις, η απόλυτη απόλαυση του «να είσαι σε έναν άλλον κόσμο με χρώματα που σου κόβουν την ανάσα» είναι αυτό που έχει αξία. Η φίλη του, η Λένα, συμφωνεί: «Με συνάρπασε τόσο πολύ η ομορφιά που με περιέβαλλε ώστε ξέχασα πού βρισκόμουν!»

Τι θα Λεχθεί για τις Αυτόνομες Καταδύσεις;

Για όσους είναι καλοί κολυμβητές και τους ελκύουν τα θαύματα των βαθύτερων νερών ή ίσως θέλουν να δοκιμάσουν την υποβρύχια φωτογραφία, οι αυτόνομες καταδύσεις είναι το επόμενο βήμα. Αν η υγεία σας είναι καλή, αν φροντίζετε τον εξοπλισμό σας και αν ακολουθείτε τους βασικούς κανόνες, μπορείτε να μπείτε στο νερό με σιγουριά. Ωστόσο, ποτέ δεν πρέπει να κάνετε αυτόνομη κατάδυση χωρίς προηγουμένως να έχετε κάνει τα κατάλληλα μαθήματα και, αν χρειάζεται, να έχετε πάρει άδεια από κάποιον αναγνωρισμένο εκπαιδευτή. Ακόμη και τότε, δεν πρέπει να ξεπερνάτε τα όρια βάθους που επιτρέπει η άδειά σας. Και πάντοτε να καταδύεστε με κάποιο σύντροφο. Σε μερικές χώρες, όπως η Αυστραλία, ο νόμος απαιτεί να κάνετε κάποιες ειδικές ιατρικές εξετάσεις προτού αρχίσετε μια τέτοια σειρά μαθημάτων.

Ο εξοπλισμός για την αυτόνομη κατάδυση μπορεί να είναι πολύ ακριβός. Εκτός από το βασικό εξοπλισμό που χρησιμοποιείται για τις ελεύθερες καταδύσεις—μάσκα προσώπου, βατραχοπέδιλα και αναπνευστήρας—σχεδόν οπωσδήποτε θα χρειαστείτε στολή υγρού τύπου, εκτός ίσως αν βρίσκεστε σε ζεστά, τροπικά νερά. Θα χρειαστείτε επίσης ένα ρυθμιστή πλευστότητας, μια ζώνη με βάρη, ένα μαχαίρι, μια αναπνευστική συσκευή (με ανταλλακτικό για το σύντροφό σας αν αυτός έχει προβλήματα με τη δική του παροχή αέρα) και μια φιάλη με πεπιεσμένο αέρα. Πρέπει επίσης να έχετε τα στοιχειώδη όργανα, όπως ρολόι καταδύσεων, βαθύμετρο και ένα υποβρύχιο μανόμετρο για τη φιάλη σας ώστε να ξέρετε πόσο αέρα έχετε. Σε πολλές δημοφιλείς τοποθεσίες καταδύσεων, μπορείτε εύκολα να νοικιάσετε αυτόν τον εξοπλισμό, πράγμα που συχνά αποδεικνύεται πιο οικονομικό από το να αγοράσετε δικό σας αν δεν κάνετε καταδύσεις συχνά.

Σεβασμός για τη Θάλασσα και τα Πλάσματά Της

«Έκανα ελεύθερη κατάδυση σε έναν ύφαλο κοντά στο Καλαούντρα στην ακτή Σάνσαϊν του Κουίνσλαντ, παρακολουθώντας ένα πολύχρωμο πεταλουδόψαρο από απόσταση δύο μέτρων», θυμάται ο Πίτερ που ασχολείται πάρα πολύ με την ελεύθερη κατάδυση. «Τότε, ξαφνικά, ένα αστραφτερό ατσάλινο καμάκι πέρασε από μπροστά μου και σταμάτησε με βίαιο χτύπο. Το μικρό ψάρι σπαρταρούσε μάταια—το καμάκι το χτύπησε στα βράγχια και το κάρφωσε σε ένα βράχο. Αυτός που το έκανε παραδέχτηκε ότι είχε σκοτώσει το όμορφο ψάρι για να εξασκηθεί στη σκοποβολή! Ήταν τόσο μικρό που δεν άξιζε να φαγωθεί». Δυστυχώς, τέτοιες απερίσκεπτες πράξεις αυξάνονται σε όλο τον κόσμο.

Η μόλυνση έχει αφήσει και αυτή τα ίχνη της. Δημοφιλείς τοποθεσίες συχνά καταλήγουν να γίνουν σκουπιδότοποι, γεμάτοι πλαστικές σακούλες και χρησιμοποιημένα κουτάκια αναψυκτικών. Ακόμη και η καταστροφική ρίψη χημικών ουσιών γίνεται αυξανόμενο πρόβλημα σε μερικές χώρες. Καθώς αυξάνονται τα σκουπίδια και τα απορρίμματα, τα ψάρια μετακινούνται αλλού, και τα κοράλλια πεθαίνουν.

Είναι μια καλή συνήθεια να φοράτε πάντοτε γάντια όταν κάνετε αυτόνομες καταδύσεις. Ακόμη και τότε, αξίζει να προσέχετε τι αγγίζετε. Για παράδειγμα, ο πανταχού παρών αχινός έχει αγκάθια σαν βελόνες που μπορούν να τρυπήσουν τα απροστάτευτα χέρια. Και το γοητευτικό λεοντόψαρο, αν και μικρό, φαίνεται να προειδοποιεί: ‘Μην πλησιάζετε πολύ. Αυτή είναι η περιοχή μου!’ καθώς επιδεικνύει περήφανα τις ζωηρόχρωμες κόκκινες και λευκές ραβδώσεις του. Απατηλά χωμένα ανάμεσα στις πτυχές του υπάρχουν μεγάλα αγκάθια που είναι καλυμμένα με δηλητηριώδη βλέννα. Αν απλώς τα αγγίξετε στο πέρασμά σας μπορεί να πονέσετε.

Άλλα πλάσματα ξεγελούν τα μάτια. Η όμοια με φύκι σακοράφα, για παράδειγμα, είναι ιδιοφυΐα στο καμουφλάρισμα. Μοιάζει απόλυτα με ένα κομμάτι βλάστησης, προκαλώντας την οπτική δεινότητα κάθε δύτη. Αντίθετα, τα έξοχα, ζωηρά χρώματα του γυμνοβράγχιου, ενός γυμνοσάλιαγκα της θάλασσας, απλώς αιχμαλωτίζουν την προσοχή σας. Αλλά μήπως είναι ένας λαχταριστός μεζές; Τα επίδοξα αρπακτικά σύντομα μαθαίνουν το αντίθετο, επειδή είναι οπλισμένο με μερικές βλαβερές χημικές ουσίες.

Πολλά Ανταμειφτικά Αξιοθέατα

Για το δύτη και τον αυτοδύτη, η θάλασσα είναι πράγματι γεμάτη ζωή. Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι είναι ένα πανόραμα αμέτρητων πλασμάτων και χρωμάτων το οποίο οποιοσδήποτε μπορεί να το απολαύσει με λίγες μόνο απαλές κινήσεις με τα βατραχοπέδιλά του. «Είναι δύσκολο να βρεθεί χαρά όμοια με αυτήν που νιώθεις όταν σε περικυκλώνουν πολύχρωμα ψάρια κάθε σχήματος και μεγέθους, και μερικά τρώνε από το χέρι σου. Είναι πολύ συγκινητική εμπειρία», είπε κάποιος δύτης. Κατόπιν πρόσθεσε: «Το να βρίσκεσαι εκεί σαν ένα από αυτά, ενώ αιωρείσαι σχεδόν ανεπηρέαστος από τη βαρύτητα, είναι σχεδόν εξωπραγματικό».

Συνεπώς, αν ποτέ βρείτε την ευκαιρία να κάνετε ελεύθερη ή αυτόνομη κατάδυση, να θυμάστε ότι αυτό μπορεί να γίνει με μεγάλη ασφάλεια αν πάρετε τις απλές προφυλάξεις τις οποίες συστήνουν έμπειροι δύτες. Ίσως κάποια μέρα απολαύσετε και εσείς αυτή την ανταμειφτική εμπειρία της εξερεύνησης της ομορφιάς του κόσμου που βρίσκεται κάτω από τα κύματα.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 16]

Λεοντόψαρο

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Cyphoma gibbosum

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Μπλε χειρουργόψαρο

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Γυμνοβράγχιο πάνω σε κοράλλι

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 15]

By courtesy of Australian International Public Affairs