Επιστημονική Φαντασία—Πώς Έγινε Δημοφιλής

ΤΟ ΕΤΟΣ 1982 συνέβη κάτι το πρωτοφανές στην αμερικανική βιομηχανία του κινηματογράφου. Στη διάρκεια της περιόδου 1982/1983, ο πιο δημοφιλής «ηθοποιός» δεν ήταν κάποιος άνθρωπος. Σύμφωνα με την Εικονογραφημένη Ιστορία του Κινηματογράφου (The Illustrated History of the Cinema), ήταν ο Ε.Τ., ο αλλόκοτος αλλά κατά κάποιον τρόπο χαριτωμένος χαρακτήρας από το έξω διάστημα που πρωταγωνιστούσε στην ταινία Ε.Τ.: Ο Εξωγήινος!

Αυτό το αξιοσημείωτο γεγονός είναι απλώς μια απόδειξη της φοβερής δημοτικότητας που απολαμβάνει η επιστημονική φαντασία τα τελευταία χρόνια. Ενώ κάποτε περιοριζόταν στα φτηνά λαϊκά περιοδικά και θεωρούνταν η διασκέδαση των μοναχικών και των ονειροπόλων, η επιστημονική φαντασία αποτελεί τώρα μόνιμο χαρακτηριστικό της επικρατούσας διασκέδασης. Αλλά τι κρύβεται πίσω από την εντυπωσιακή αύξηση της δημοτικότητάς της;

Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, πρέπει πρώτα να εξετάσουμε την ιστορία της επιστημονικής φαντασίας. Από αμνημονεύτων χρόνων, οι άνθρωποι διηγούνται φανταστικές ιστορίες προκειμένου να τρομάξουν, να εντυπωσιάσουν ή απλώς να διασκεδάσουν τους άλλους. Ωστόσο, στη διάρκεια του 17ου και του 18ου αιώνα, η Ευρώπη εισήλθε σε μια εποχή επιστημονικής και υλικής προόδου. Πολλοί άρχισαν να αμφισβητούν τις παραδοσιακές αντιλήψεις και αρχές. Μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα μερικοί άρχισαν να κάνουν εικασίες γύρω από το πώς θα επηρέαζε η επιστημονική πρόοδος την ανθρωπότητα στο μέλλον.

Δεν είναι σίγουρο ποιος ακριβώς επινόησε την επιστημονική φαντασία. Οι συγγραφείς του 17ου αιώνα, Φράνσις Γκόντγουιν και Σιρανό ντε Μπερζεράκ, έγραψαν μυθιστορήματα που σχετίζονταν με ταξίδια στο διάστημα. Το 1818, το βιβλίο της Μαίρης Σέλεϊ Φρανκενστάιν, ή ο σύγχρονος Προμηθέας περιέγραφε έναν επιστήμονα που είχε την ικανότητα να δημιουργεί ζωή και εξιστορούσε επίσης τις φρικτές συνέπειες.

Μερικοί συγγραφείς χρησιμοποίησαν αυτού του είδους τη μυθιστοριογραφία για να τονίσουν τα ελαττώματα της ανθρώπινης κοινωνίας. Έτσι, όταν ο Τζόναθαν Σουίφτ διακωμώδησε την κοινωνία της Αγγλίας του 18ου αιώνα, βάσισε την πλοκή της σάτιράς του σε μια σειρά φανταστικών ταξιδιών. Το αποτέλεσμα ήταν Τα Ταξίδια του Γκιούλιβερ, μια δηκτική αλληγορία που χαρακτηρίστηκε «το πρώτο λογοτεχνικό αριστούργημα» της επιστημονικής φαντασίας.

Αλλά εκείνοι για τους οποίους συνήθως λέγεται ότι έδωσαν στις νουβέλες επιστημονικής φαντασίας τη σύγχρονη μορφή τους είναι οι συγγραφείς Ιούλιος Βερν και Χ. Τζ. Γουέλς. Το 1865, ο Βερν έγραψε το βιβλίο Από τη Γη στη Σελήνη—το οποίο αποτέλεσε μέρος μιας σειράς με επιτυχημένες νουβέλες. Το 1895, εκδόθηκε το δημοφιλές βιβλίο του Χ. Τζ. Γουέλς Η Μηχανή του Χρόνου.

Η Φαντασία Γίνεται Πραγματικότητα

Στις αρχές του 20ού αιώνα, οι επιστήμονες άρχισαν να πραγματοποιούν μερικά από τα όνειρα εκείνων των οραματιστών. Σύμφωνα με το βιβλίο Οι Μεγάλοι (Die Großen), ο Γερμανός φυσικός Χέρμαν Όμπερτ δαπάνησε πολλά χρόνια προσπαθώντας να πραγματοποιήσει το όνειρο του Ιουλίου Βερν όσον αφορά τις επανδρωμένες διαστημικές πτήσεις. Οι υπολογισμοί του Όμπερτ συνέβαλαν στη δημιουργία μιας επιστημονικής βάσης για τα διαστημικά ταξίδια. Ωστόσο, αυτός δεν ήταν ο μόνος επιστήμονας που επηρεάστηκε από την επιστημονική φαντασία. Ο διάσημος συγγραφέας έργων επιστημονικής φαντασίας Ρέι Μπράντμπουρι λέει: «Ο Βέρνερ φον Μπράουν και οι συνάδελφοί του στη Γερμανία, καθώς και όλοι όσοι βρίσκονταν στο Χιούστον και στο Ακρωτήριο Κένεντι, διάβαζαν Χ. Τζ. Γουέλς και Ιούλιο Βερν όταν ήταν παιδιά. Είχαν αποφασίσει ότι όταν θα μεγάλωναν θα τα έκαναν όλα αυτά πραγματικότητα».

Είναι αλήθεια ότι η επιστημονική φαντασία έγινε αφορμή για να ανοίξουν νέοι ορίζοντες σε πολλούς τομείς. Ο συγγραφέας Ρενέ Οτ υποστηρίζει ότι υπάρχουν λίγες «εφευρέσεις ή ανακαλύψεις που να μην τις πρόβλεψε η επιστημονική φαντασία». Υποβρύχια, ρομπότ και επανδρωμένοι πύραυλοι αποτελούσαν όλα κοινά στοιχεία της επιστημονικής φαντασίας πολύ προτού γίνουν πραγματικότητα. Γι’ αυτό, ο συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Φρέντερικ Πολ ισχυρίζεται ότι «η ανάγνωση έργων επιστημονικής φαντασίας διευρύνει το νου».

Ασφαλώς, δεν σχετίζονται όλα τα έργα επιστημονικής φαντασίας με την επιστήμη. Μερικά από τα πιο δημοφιλή βιβλία και ταινίες επιστημονικής φαντασίας είναι στην πραγματικότητα παραλλαγές εκείνου που μερικοί αποκαλούν επιστημονική φαντασιοπληξία. Η επιστημονική αληθοφάνεια είναι συνήθως το διακριτικό γνώρισμα της επιστημονικής φαντασίας, ενώ οι ιστορίες φαντασιοπληξίας περιορίζονται μόνο από τη φαντασία του συγγραφέα τους. Μάλιστα, ακόμα και η μαγεία και η μαγγανεία μπορεί να παίζουν κάποιο ρόλο.

Πόσο ακριβείς, ωστόσο, είναι οι απόψεις της επιστημονικής φαντασίας για το μέλλον; Αξίζει να διαβάζουμε ή να βλέπουμε όλα τα έργα επιστημονικής φαντασίας; Τα επόμενα άρθρα θα ασχοληθούν με αυτά τα ερωτήματα.

[Εικόνα στη σελίδα 3]

Η νουβέλα του Ιουλίου Βερν «Από τη Γη στη Σελήνη» κέντρισε πολύ το ενδιαφέρον για τα διαστημικά ταξίδια

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 3]

Rocket Ship: General Research Division/The New York Public Library/Astor, Lenox and Tilden Foundations