Μια Ματιά στη Σύγχρονη Επιστημονική Φαντασία

ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ, τηλέφωνα, κομπιούτερ—είναι δυνατόν να είχε προβλέψει κάποιος την εφεύρεσή τους πριν από 130 και πλέον χρόνια; Ο Ιούλιος Βερν, συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας, το πρόβλεψε αυτό! Οι εκπληκτικές αυτές επιστημονικές προαναλαμπές βρίσκονται σε ένα χειρόγραφο της νουβέλας του Ιουλίου Βερν με τίτλο Το Παρίσι στον 20ό Αιώνα (Paris in the Twentieth Century), το οποίο ανακαλύφτηκε πρόσφατα. Μάλιστα, σε αυτή τη μέχρι σήμερα αδημοσίευτη νουβέλα, ο Βερν περιγράφει μια εφεύρεση που μοιάζει καταπληκτικά με τη σύγχρονη συσκευή φαξ!a

Ακόμα και οι πιο οξυδερκείς συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας, ωστόσο, απέχουν έτη φωτός από το να είναι αληθινοί προφήτες. Για παράδειγμα, το Ταξίδι στο Κέντρο της Γης του Ιουλίου Βερν σε συναρπάζει όταν το διαβάζεις, αλλά οι επιστήμονες τώρα γνωρίζουν ότι δεν είναι δυνατόν να γίνει ένα τέτοιο ταξίδι. Ούτε φαίνεται να υπάρχει πιθανότητα να γίνονται το έτος 2001 επανδρωμένα ταξίδια στον Δία ή σε άλλους πλανήτες, όπως υπαινίχτηκαν μερικοί στο παρελθόν.

Οι συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας έχουν επίσης αποτύχει να προβλέψουν πολλές από τις συναρπαστικές επιστημονικές εξελίξεις που έχουν λάβει χώρα. Σε ένα άρθρο που εμφανίστηκε στο περιοδικό Δι Ατλάντικ Μάνθλι (The Atlantic Monthly), ο συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Τόμας Μ. Ντις παραδέχτηκε: «Σκεφτείτε όλες τις αποτυχίες της επιστημονικής φαντασίας να συλλάβει την εποχή της κυβερνητικής [των κομπιούτερ] . . . , το φαινόμενο του θερμοκηπίου, την καταστροφή του όζοντος ή το AIDS. Σκεφτείτε τη νέα γεωπολιτική ανισορροπία δυνάμεων. Σκεφτείτε όλα αυτά τα πράγματα και κατόπιν ρωτήστε τι είχε πει για αυτά η επιστημονική φαντασία. Σχεδόν τίποτα».

Επιστημονική Φαντασία—Μεγάλη Επιχείρηση

Για τους φίλους της, βέβαια, η επιστημονική φαντασία δεν είναι πραγματική επιστήμη αλλά διασκέδαση. Εντούτοις, υπάρχουν ορισμένοι που αμφισβητούν την αξία της ακόμα και σε αυτόν τον τομέα. Η φήμη ότι η επιστημονική φαντασία αποτελεί χαμηλής ποιότητας λογοτεχνία ξεκίνησε στις αρχές αυτού του αιώνα με την έκδοση φτηνών λαϊκών περιοδικών που ειδικεύονταν στην επιστημονική φαντασία. Το πρώτο από αυτά, το περιοδικό Απίστευτες Ιστορίες (Amazing Stories), κυκλοφόρησε το 1926. Στο δημιουργό του, Ούγκο Γκέρνσμπακ, αποδίδεται η επινόηση μιας λέξης που εξελίχτηκε στον όρο «επιστημονική φαντασία». Πολλοί πίστευαν ότι αυτά τα εντυπωσιακά περιπετειώδη μυθιστορήματα είχαν ελάχιστη, ή ίσως και καμιά, λογοτεχνική αξία.

Την επιστημονική φαντασία άρχισαν να την παίρνουν περισσότερο στα σοβαρά μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο συγκλονιστικός ρόλος που έπαιξε η επιστήμη σε εκείνον τον πόλεμο προσέδωσε νέο κύρος στην επιστήμη. Οι προβλέψεις των συγγραφέων επιστημονικής φαντασίας άρχισαν να φαίνονται πιο πιστευτές. Έτσι, άρχισαν να πληθαίνουν τα κόμικς, τα περιοδικά και τα χαρτόδετα βιβλία επιστημονικής φαντασίας. Τα σκληρόδετα βιβλία επιστημονικής φαντασίας αναρριχήθηκαν στους καταλόγους των μπεστ σέλερ. Αλλά καθώς η επιστημονική φαντασία αγωνίζεται να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις της μαζικής αγοράς, η λογοτεχνική ποιότητα—και η επιστημονική ακρίβεια—συνήθως θυσιάζεται. Ο συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Ρόμπερτ Α. Χάινλαϊν λέει με θλίψη ότι τώρα εκδίδεται «οτιδήποτε διαβάζεται ευχάριστα και είναι έστω και λίγο διασκεδαστικό», καθώς και «πάρα πολλές φανταστικές νουβέλες κατώτερης ποιότητας». Η συγγραφέας Ούρσουλα Κ. Λε Γκεν προσθέτει ότι δημοσιεύονται ακόμα και «ιστορίες δεύτερης διαλογής».

Παρά τις επικρίσεις αυτού του είδους, η επιστημονική φαντασία έχει φτάσει σε νέα ύψη δημοτικότητας, λαβαίνοντας σημαντική ώθηση, όχι από τους επιστήμονες, αλλά από τη βιομηχανία του κινηματογράφου.

Η Επιστημονική Φαντασία στη «Μεγάλη Οθόνη»

Η γέννηση ταινιών επιστημονικής φαντασίας ανάγεται στο 1902, όταν ο Ζορζ Μελιές γύρισε την ταινία Ένα Ταξίδι στη Σελήνη (A Trip to the Moon). Μια μεταγενέστερη γενιά νεαρών κινηματογραφόφιλων γαλουχήθηκε με τον Φλας Γκόρντον. Αλλά το 1968, ένα χρόνο προτού ο άνθρωπος πατήσει στη σελήνη, η ταινία 2001: Οδύσσεια του Διαστήματος κέρδισε καλλιτεχνική αναγνώριση και επίσης σημείωσε εμπορική επιτυχία. Το Χόλιγουντ άρχισε τώρα να διαθέτει μεγάλα ποσά για ταινίες επιστημονικής φαντασίας.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980, οι μισές από τις εισπράξεις των κινηματογράφων σε όλες τις Η.Π.Α. προέρχονταν από ταινίες όπως οι εξής: Άλιεν, Ο Πόλεμος των Άστρων, Μπλέιντ Ράνερ και Ε.Τ.: Ο Εξωγήινος. Μάλιστα, η επιστημονική φαντασία δημιούργησε μια από τις πιο δημοφιλείς ταινίες όλων των εποχών, το Τζουράσικ Παρκ. Μαζί με την ταινία κατασκευάστηκε ένα πλήθος προϊόντων, που έφτασαν περίπου τα 1.000, τα οποία είχαν σχέση με το Τζουράσικ Παρκ. Δεν είναι να απορεί κανείς που και η τηλεόραση έσπευσε να ακολουθήσει το ρεύμα. Η δημοφιλής σειρά Σταρ Τρεκ οδήγησε στη δημιουργία αρκετών προγραμμάτων με θέμα το έξω διάστημα.

Ωστόσο, πολλοί πιστεύουν ότι, υποκύπτοντας στις λαϊκές απαιτήσεις, μερικοί συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας έχουν θυσιάσει τις ιδιότητες εκείνες που έδιναν στην επιστημονική φαντασία κάποια αξία. Ο Γερμανός συγγραφέας Καρλ Μίκαελ Άρμερ ισχυρίζεται ότι ‘η επιστημονική φαντασία είναι τώρα απλώς ένα δημοφιλές σήμα κατατεθέν που καθορίζεται όχι πλέον από το περιεχόμενο αλλά από τις μεθόδους του μάρκετινγκ’. Άλλοι λένε με θλίψη ότι οι πραγματικοί «αστέρες» των σύγχρονων ταινιών επιστημονικής φαντασίας δεν είναι άνθρωποι αλλά ειδικά εφέ. Μάλιστα, κάποιος κριτικός λέει ότι η επιστημονική φαντασία είναι «αποκρουστική και άθλια σε πάμπολλες εκδηλώσεις της».

Για παράδειγμα, πολλές λεγόμενες ταινίες επιστημονικής φαντασίας δεν έχουν στην πραγματικότητα καμιά σχέση με την επιστήμη ή με το μέλλον. Τα φουτουριστικά σκηνικά είναι μερικές φορές απλώς και μόνο το φόντο στο οποίο εκτυλίσσεται απροκάλυπτη βία. Ο συγγραφέας Νόρμαν Σπίνραντ παρατηρεί ότι, σε πολλές από τις σύγχρονες ιστορίες επιστημονικής φαντασίας, κάποιος «πυροβολείται, μαχαιρώνεται, εξαϋλώνεται, τραυματίζεται ή πεθαίνει από μια δέσμη λέιζερ, γδέρνεται, καταβροχθίζεται ή ανατινάζεται». Σε πολλές ταινίες αυτό το μακελειό απεικονίζεται με φρικιαστικές λεπτομέρειες!

Ένας άλλος τομέας ο οποίος προκαλεί ανησυχία είναι το στοιχείο του υπερφυσικού που υπάρχει σε αρκετά βιβλία και ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Ενώ μερικοί άνθρωποι ίσως θεωρούν αυτές τις ιστορίες απλώς αλληγορικές μάχες μεταξύ του καλού και του κακού, μερικά από αυτά τα έργα φαίνεται ότι προχωρούν πέρα από την αλληγορία και προωθούν τις πνευματιστικές πράξεις.

Η Ανάγκη για Ισορροπία

Ασφαλώς, η Αγία Γραφή δεν καταδικάζει αυτή καθαυτή τη διασκέδαση που έχει σχέση με τη φαντασία. Στην παραβολή του Ιωθάμ με τα δέντρα, τα άψυχα φυτά παριστάνονται να συνομιλούν—ακόμα και να καταστρώνουν σχέδια και πλεκτάνες. (Κριταί 9:7-15) Ο προφήτης Ησαΐας παρόμοια χρησιμοποίησε ένα φανταστικό επινόημα όταν απεικόνισε τους προ πολλού νεκρούς εθνικούς άρχοντες να συζητάνε στον τάφο. (Ησαΐας 14:9-11) Ακόμα και μερικές από τις παραβολές του Ιησού περιείχαν στοιχεία που δεν θα μπορούσαν να συμβούν πραγματικά. (Λουκάς 16:23-31) Αυτά τα φανταστικά επινοήματα χρησιμοποιήθηκαν όχι απλώς για να διασκεδάσουν αλλά για να εκπαιδεύσουν και να διδάξουν.

Μερικοί συγγραφείς σήμερα μπορεί δικαιολογημένα να χρησιμοποιούν ένα φουτουριστικό σκηνικό προκειμένου να εκπαιδεύουν ή να διασκεδάζουν άλλους. Οι αναγνώστες, όμως, που είναι ευσυνείδητοι Χριστιανοί θυμούνται ότι η Αγία Γραφή μάς προτρέπει να επικεντρώνουμε την προσοχή σε πράγματα που είναι αγνά και υγιή. (Φιλιππησίους 4:8) Επίσης μας υπενθυμίζει: «Ολόκληρος ο κόσμος βρίσκεται στην εξουσία του πονηρού». (1 Ιωάννη 5:19) Μερικές ταινίες και βιβλία επιστημονικής φαντασίας χρησιμεύουν ως βάση για την προώθηση ιδεών και φιλοσοφιών που είναι ασυμβίβαστες με την Αγία Γραφή, όπως είναι η εξέλιξη, η αθανασία του ανθρώπου και η μετενσάρκωση. Η Αγία Γραφή μάς προειδοποιεί να μη γίνουμε λεία «της φιλοσοφίας και της κενής απάτης». (Κολοσσαείς 2:8) Έτσι, είναι απαραίτητο να είμαστε προσεκτικοί σε ό,τι αφορά την επιστημονική φαντασία, όπως αληθεύει και για όλες τις μορφές διασκέδασης. Θα πρέπει να είμαστε εκλεκτικοί στο τι διαβάζουμε και στο τι βλέπουμε.—Εφεσίους 5:10.

Όπως προαναφέρθηκε, πολλές δημοφιλείς ταινίες είναι βίαιες. Θα ήταν δυνατόν η τακτική επαφή μας με άφθονη αιματοχυσία να ευαρεστεί τον Ιεχωβά, για τον οποίο λέγεται: «Τον αγαπώντα την αδικίαν [βία, ΜΝΚ] μισεί η ψυχή αυτού»; (Ψαλμός 11:5) Και εφόσον ο πνευματισμός καταδικάζεται στις Γραφές, οι Χριστιανοί θα πρέπει να ασκούν καλή κρίση σε ό,τι αφορά βιβλία ή ταινίες που περιέχουν στοιχεία όπως η μαγεία και η μαγγανεία. (Δευτερονόμιον 18:10) Πρέπει επίσης να καταλάβετε ότι, ενώ ένας ενήλικος μπορεί να ξεχωρίσει τη φαντασία από την πραγματικότητα χωρίς δυσκολία, δεν μπορούν όλα τα παιδιά να κάνουν το ίδιο. Για άλλη μια φορά, λοιπόν, οι γονείς θα πρέπει να είναι προσεκτικοί όσον αφορά το πώς επηρεάζονται τα παιδιά τους από τα όσα διαβάζουν και τα όσα βλέπουν.b

Μερικοί μπορεί να αποφασίσουν ότι προτιμούν άλλες μορφές αναγνωσμάτων και διασκέδασης. Αλλά αυτοί δεν χρειάζεται να επικρίνουν τους άλλους σε αυτόν τον τομέα ή να δημιουργούν θέμα για ζητήματα προσωπικής εκλογής.—Ρωμαίους 14:4.

Από την άλλη πλευρά, οι Χριστιανοί που επιλέγουν να απολαμβάνουν διάφορες μορφές μυθιστορημάτων ως τακτική αναψυχή θα ήταν καλό να θυμούνται την προειδοποίηση του Σολομώντα: «Το να κάμνη τις πολλά βιβλία δεν έχει τέλος, και η πολλή μελέτη είναι μόχθος εις την σάρκα». (Εκκλησιαστής 12:12) Πολλοί άνθρωποι στο σημερινό κόσμο έχουν σαφώς φτάσει στα άκρα σε σχέση με την αφοσίωσή τους στα βιβλία και στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Οι λέσχες και τα συνέδρια επιστημονικής φαντασίας πληθαίνουν. Σύμφωνα με το περιοδικό Τάιμ (Time), οι μανιώδεις θεατές του Σταρ Τρεκ στις πέντε ηπείρους έχουν αφοσιωθεί στην εκμάθηση της φανταστικής γλώσσας Κλίνγκον, η οποία παρουσιάζεται στην τηλεοπτική σειρά και στην κινηματογραφική ταινία Σταρ Τρεκ. Αυτή η ακραία συμπεριφορά δεν εναρμονίζεται με τη συμβουλή της Αγίας Γραφής που αναφέρεται στο εδάφιο 1 Πέτρου 1:13: «Διατηρείτε πλήρως τη διανοητική σας διαύγεια [‘διατηρείτε την ισορροπία σας’, υποσημείωση στη ΜΝΚ]».

Ακόμα και τα καλύτερα έργα επιστημονικής φαντασίας δεν μπορούν να ικανοποιήσουν την περιέργεια του ανθρώπου για το τι επιφυλάσσει το μέλλον. Εκείνοι που θέλουν πραγματικά να ξέρουν το μέλλον πρέπει να στραφούν σε μια σίγουρη πηγή. Αυτό θα το εξετάσουμε στο επόμενο άρθρο μας.

[Υποσημειώσεις]

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Οι γονείς θα πρέπει να επιβλέπουν τη διασκέδαση των παιδιών τους

[Εικόνα στη σελίδα 7]

Οι Χριστιανοί πρέπει να είναι εκλεκτικοί σε ό,τι αφορά την επιστημονική φαντασία