Μπρόλγκα, Καζουάριος, Εμού και Γιαμπιρού—Μερικά από τα Παράξενα Πουλιά της Αυστραλίας

Από τον ανταποκριτή του Ξύπνα! στην Αυστραλία

ΟΠΛΙΣΜΕΝΟΣ με φοβερά νύχια, ο καζουάριος, ο οποίος δεν μπορεί να πετάξει και περιγράφεται ως το πιο επικίνδυνο πουλί στον κόσμο, πηδάει, κλωτσάει και κομματιάζει με εξαιρετική δύναμη. Παρόμοιος στην όψη και εξίσου καλά εξοπλισμένος, ο συγγενής του, το εμού, δεν χρειάζεται φτερά—τρέχει σαν τον άνεμο. Όσον αφορά το χορό, το μπρόλγκα (αυστραλιανός γερανός) αποκαλύπτει τη μεγαλοφυΐα του Δημιουργού και Χορογράφου του. Στο βάδισμα, το ψηλόλιγνο γιαμπιρού αποτελεί υπόδειγμα μεγαλοπρέπειας και αρμονίας κινήσεων ανάμεσα στα πουλιά. Ο μακρόουρος αετός, είτε όταν πετάει είτε όταν φυλάει το θήραμά του, έχει τα χαρακτηριστικά ενός τέλειου εναέριου κυνηγού. Ναι, καθένα από αυτά τα υπέροχα πουλιά αποτελεί πράγματι θαύμα της δημιουργίας. Με χαρά, λοιπόν, σας τα παρουσιάζουμε . . .

Ο Πολύχρωμος Καζουάριος—Φίλος του Βροχερού Δάσους

Ο κοινός καζουάριος, που ζυγίζει 30 ως 60 κιλά και ζει στα καταπράσινα βροχερά δάση της βορειοανατολικής Αυστραλίας και της Νέας Γουινέας, είναι όμορφο αλλά μοναχικό πουλί. Η θηλυκιά, με ύψος περίπου 2 μέτρα, είναι μεγαλύτερη από τον αρσενικό και—πράγμα ασυνήθιστο για πουλί—είναι ελαφρώς πιο πολύχρωμη από τον αρσενικό, ο οποίος εκτός από την περίοδο του ζευγαρώματος με σύνεση μένει μακριά της. Μετά το ζευγάρωμα, η θηλυκιά γεννάει μερικά γυαλιστερά πράσινα αβγά, αλλά κατόπιν φεύγει και αφήνει τον αρσενικό να τα κλωσήσει και να φροντίσει τα νεογνά. Στη συνέχεια ζευγαρώνει με άλλους αρσενικούς και αφήνει στον καθένα ξεχωριστά μερικά αβγά για να φροντίσει!

Ωστόσο, η αποψίλωση των δασών αποδεικνύεται καταστροφική για τους καζουάριους. Σε μια προσπάθεια να αυξήσει τον αριθμό τους, το Καταφύγιο Μπίλαμπονγκ κοντά στο Τάουνσβιλ του Κουίνσλαντ έχει εφαρμόσει ένα πρόγραμμα αναπαραγωγής σε αιχμαλωσία, το οποίο έχει ως στόχο την απελευθέρωση των πουλιών στο φυσικό τους περιβάλλον όταν μεγαλώσουν αρκετά. Μολονότι είναι παμφάγοι, οι καζουάριοι τρέφονται κυρίως με καρπούς, τους οποίους καταπίνουν ολόκληρους. Έτσι, οι σπόροι εκατό και πλέον διαφορετικών φυτών περνάνε αχώνευτοι από το έντερο του πουλιού και διασκορπίζονται σε όλο το δάσος μέσα σε έναν προστατευτικό και θρεπτικό σβόλο λιπάσματος. Αυτό, λένε οι ειδικοί του καταφυγίου, ίσως κάνει τον καζουάριο ένα βασικό είδος, επειδή η εξαφάνισή του θα είχε ως επακόλουθο την εξάλειψη πολλών άλλων ειδών. Αλλά είναι αυτό το πουλί επικίνδυνο για τους ανθρώπους;

Μόνο για τους ανόητους που το πλησιάζουν πολύ. Στην πραγματικότητα, ο άνθρωπος απειλεί πολύ περισσότερο τον καζουάριο από ό,τι ο καζουάριος τον άνθρωπο. Στις πυκνές σκιές του βροχερού δάσους, το πουλί βγάζει ένα βαθύ λαρυγγικό βρυχηθμό για να σας προειδοποιήσει ότι είναι κοντά. Προσέξτε την προειδοποίηση· μην πλησιάσετε περισσότερο. Πιθανότατα θα χαθεί τρέχοντας μέσα στους θάμνους, χρησιμοποιώντας τη σκληρή του περικεφαλαία ή κράνος για να προστατέψει το κεφάλι του. Αλλά σε περίπτωση που παγιδευτεί, τραυματιστεί ή όταν προσέχει τα μικρά του, μπορεί να σας επιτεθεί αν πλησιάσετε πολύ.

Το Εμού—Νομάδας και Εθνικό Σύμβολο

Το εμού, το οποίο έχει στενή σχέση με τον καζουάριο αλλά είναι λίγο ψηλότερο, απαντάται στα περισσότερα μέρη της αυστραλιανής ενδοχώρας. Από τα πουλιά, μόνο η στρουθοκάμηλος είναι μεγαλύτερη σε μέγεθος. Το επιφυλακτικό εμού έχει ψηλά, ισχυρά πόδια ικανά να αναπτύσσουν ξαφνικά ταχύτητα περίπου 50 χιλιομέτρων την ώρα, και σαν τον καζουάριο, το κάθε πόδι έχει τρία θανατηφόρα νύχια. Ωστόσο, ανόμοια με το συγγενή του που υπεραμύνεται της εδαφικής του περιοχής, το εμού είναι ένας περιφερόμενος νομάδας και σπάνια είναι επιθετικό. Τρώει, στην κυριολεξία, τα πάντα—κάμπιες, λάχανα, ακόμα και παλιές μπότες! Αφού το θηλυκό εμού γεννήσει τα σκουροπράσινα αβγά του—συνήθως 7 με 10, αλλά μερικές φορές μέχρι και 20—αναθέτει την επώαση και την ανατροφή στο αρσενικό, όπως κάνει και η θηλυκιά καζουάριος.

Η συνάντησή του με τους Ευρωπαίους ήταν πολύ σκληρή για το εμού. Οι άποικοι το εξάλειψαν γρήγορα από την Τασμανία. Επίσης, στην ηπειρωτική χώρα εξαιτίας της αγάπης του για το στάρι χαρακτηρίστηκε βλαβερό είδος και έγινε θύμα των κυνηγών που ήθελαν να πάρουν τα χρήματα της επικήρυξης. Εντούτοις, παρά την ανελέητη σφαγή, ο αριθμός των εμού ανανεωνόταν αφύσικα, σε τέτοιο σημείο ώστε στη Δυτική Αυστραλία κήρυξαν πόλεμο σε αυτό το πουλί το 1932. Η κυβέρνηση στην κυριολεξία κάλεσε το στρατό, ο οποίος έφερε και δύο πολυβόλα Λιούις! Αν και δεν φημίζεται για την εξυπνάδα του, το εμού κέρδισε αυτή τη μάχη. Ο «πόλεμος» έγινε αντικείμενο δημόσιου εμπαιγμού και ντρόπιασε την πολιτική ηγεσία· δέκα χιλιάδες σφαίρες σκότωσαν, το πολύ πολύ, λίγες εκατοντάδες πουλιά. Αλλά στον κλεφτοπόλεμο που ακολούθησε—το εμού εναντίον της διμέτωπης επίθεσης, δηλαδή της επικήρυξης των πουλιών και των δωρεάν πυρομαχικών που έδινε η κυβέρνηση στους αγρότες—τα εμού δεν μπορούσαν πλέον να αντέξουν.

Ωστόσο, σήμερα το εμού είναι εθνικό σύμβολο. Απεικονίζεται να κοιτάζει υπερήφανα ένα καγκουρό στο θυρεό της Αυστραλίας, και τριγυρίζει με ασφάλεια στα δάση. Ο χειρότερος εχθρός του είναι η ξηρασία. Μερικοί μάλιστα αναπαράγουν και εκτρέφουν εμού δοκιμαστικά σε αγροκτήματα για μια μεγάλη γκάμα προϊόντων: κρέας χωρίς καθόλου λίπος· γερό, ανθεκτικό δέρμα· φτερά, καθώς και λάδι το οποίο το παίρνουν από ένα κομμάτι λίπους που υπάρχει στο στήθος του πουλιού. Το κρέας τους δεν έχει καθόλου λίπος λόγω αυτού του αποθηκευμένου λίπους που υπάρχει αποκλειστικά σε εκείνο το σημείο.

Σας Αρέσει ο Χορός;

Ίσως όχι, αλλά στα μπρόλγκα αρέσει σίγουρα. Στην «αίθουσα χορού» που έχουν δίπλα στο νερό, «δύο ως δέκα [τέτοιοι γκρίζοι γερανοί] ή και περισσότεροι», λέει το βιβλίο Τα Υδρόβια Πουλιά της Αυστραλίας (The Waterbirds of Australia), «μπαίνουν στη σειρά, σχεδόν αντικριστά και αρχίζουν το χορό. Κάνουν ένα βήμα μπροστά, με πόδια που μοιάζουν με ξυλοπόδαρα και με φτερά που τρεμοπαίζουν μισάνοιχτα. Υποκλίνονται ανεβοκατεβάζοντας το κεφάλι τους, κινούνται μπρος πίσω, γουργουρίζοντας και βγάζοντας έναν απαλό ήχο σαν του φλάουτου. Πότε πότε, κάποιο πουλί σταματάει και, ρίχνοντας πίσω το κεφάλι του, ‘σαλπίζει’ δυνατά. Τα πουλιά μπορεί επίσης να πηδήξουν λίγα μέτρα ψηλά και να προσγειωθούν με ανοιγμένα τα γκριζόμαυρα φτερά τους. Τα μπρόλγκα πετάνε κλαδάκια ή χορτάρια στον αέρα και κατόπιν προσπαθούν να τα πιάσουν ή να τα καρφώσουν με το ράμφος τους καθώς εκείνα πέφτουν». Μια έξοχη επίδειξη, ειδικά αν σκεφτεί κανείς το μέγεθος αυτών των πουλιών που έχουν ύψος πάνω από ένα μέτρο και άνοιγμα φτερών γύρω στα δύο μέτρα!

Αν και πολλά είδη πουλιών κάνουν περίπλοκες γαμήλιες επιδείξεις στη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου, το μπρόλγκα, ένας από τους μεγαλύτερους γερανούς, είναι αθεράπευτος χορευτής όλο το χρόνο. Μάλιστα, το όνομά του προέρχεται από κάποιο μύθο των Αβοριγίνων για μια διάσημη χορεύτρια, την Μπουράλγκα. Εκείνη απέρριψε τις προτάσεις ενός κακού μάγου. Αυτός, σε απάντηση, τη μεταμόρφωσε σε λυγερό γερανό.

Το Γιαμπιρού—Ο Μόνος Πελαργός της Αυστραλίας

Το γιαμπιρού, ή μαυρολαίμης πελαργός, ζει στους υγρότοπους και συχνάζει στις υγρές βόρειες και ανατολικές ακτές της Αυστραλίας. (Το γιαμπιρού της Νότιας Αμερικής είναι ένα άλλο είδος πελαργού.) Λεπτό, με ύψος που φτάνει το 1,30 και με εντυπωσιακά χρώματα, το γιαμπιρού ξεχωρίζει ανάμεσα στα χιλιάδες άλλα πουλιά που ζουν στους υγρότοπους. Ενώ βαδίζει στα ρηχά, βυθίζει το μακρύ ισχυρό ράμφος του στο νερό τόσο ορμητικά ώστε πρέπει να μισανοίξει τις φτερούγες του με ένα απότομο τίναγμα για να αντισταθμίσει τη δύναμη.

Πόσο ισχυρές είναι αυτές οι φτερούγες! Με ανοιγμένες τις φτερούγες του, που έχουν μήκος περίπου δύο μέτρα, το γιαμπιρού τεντώνει τα πρωτεύοντα φτερά του σαν δάχτυλα και ανυψώνεται διαγράφοντας αργά κύκλους μέχρις ότου γίνει ένας μικρός σταυρός στον ουρανό. Επίσης, η εικόνα του γιαμπιρού, με τις μεγάλες φτερούγες, το λαιμό και τα πόδια του, την ώρα που πετάει μπροστά από την τεράστια κόκκινη σφαίρα του ισημερινού ήλιου ο οποίος δύει αποτελεί αγαπημένο σύμβολο των υγρότοπων της βόρειας Αυστραλίας.

Ο Μακρόουρος Αετός—Βασιλιάς των Ουρανών

Λίγο πιο πέρα από τη βραχώδη κορυφή κάποιου βουνού της Βικτόριας, και ενώ φυσούσε ένας τσουχτερός άνεμος που έδιωξε όλα τα άλλα πουλιά από τον ουρανό, έπαιζε ένας μακρόουρος αετός. Ο συγγραφέας Ντέιβιντ Χόλαντς παρακολούθησε μια ακροβατική επίδειξη που θα του μείνει αξέχαστη: «Ο αετός κρεμόταν εκεί», γράφει, «στην κυριολεξία ακίνητος και πλήρως εγκλιματισμένος σε εκείνο το άγριο περιβάλλον. . . . Καθώς τον παρακολουθούσα, έκανε μια βουτιά, κλείνοντας τα φτερά του για να πέσει κατακόρυφα. Η πτώση συνεχίστηκε για εκατό μέτρα και κατόπιν τα φτερά άνοιξαν ελάχιστα με αποτέλεσμα να εκτιναχτεί και να κερδίσει το περισσότερο από το ύψος που είχε χάσει πέφτοντας. . . . Οριζοντιώθηκε διαγράφοντας μια ημιπεριστροφή, έπειτα ανέβηκε ακόμα πιο ψηλά [και] επανέλαβε τη βουτιά ξανά και ξανά, πέφτοντας με ορμή στον πυθμένα της κοιλάδας και ανεβαίνοντας ξανά, παρουσιάζοντας μια συναρπαστική επίδειξη διαρκείας».

Αυτός ο χαριτωμένος και ισχυρός μονάρχης, που έχει άνοιγμα φτερών δυόμισι μέτρα και ιδιαίτερα μακριά ουρά, είναι αδύνατον να μπερδευτεί με οποιοδήποτε άλλο πουλί των ουρανών της Αυστραλίας. Τα νύχια του μπορούν να κλείσουν ασκώντας δύναμη τριών τόνων! Ωστόσο, για κάποια περίοδο, ο «καταλληλότερος» τρόπος για να δει κανείς ένα μακρόουρο αετό ήταν μέσα από το στόχαστρο του τουφεκιού. Όπως και το συγγενή του, το λευκοκέφαλο θαλάσσιο αετό της Αμερικής, τον οποίο κυνηγούσαν ανελέητα για να προστατεύσουν τη βιομηχανία σολομού και γουναρικών, έτσι και αυτόν τον αετό της Αυστραλίας τον καταδίωξαν επειδή πού και πού σκότωνε κάποιο αρνί. «Ελάχιστα άλλα αρπακτικά πτηνά στον κόσμο», λέει το βιβλίο Αρπακτικά Πτηνά (Birds of Prey), «έχουν καταδιωχτεί τόσο αμείλικτα όσο ο Μακρόουρος Αετός . . . Σχεδόν επί 100 χρόνια τον θεωρούσαν βλαβερό είδος . . . , και υπήρχε αμοιβή για όποιον αποδείκνυε ότι τον είχε σκοτώσει».

Με το πέρασμα των ετών, ωστόσο, οι κατηγορίες απορρίφτηκαν. Αποδείχτηκε ότι το διαιτολόγιό του αποτελούνταν κυρίως από άγρια κουνέλια και μερικές φορές από ντόπια ζώα, περιλαμβανομένων καγκουρολαγών που έχουν διπλάσιο βάρος από τον ίδιο. Αυτή η αποκάλυψη, τελικά, του χάρισε τη συμφιλίωση με τον άνθρωπο καθώς και νομική προστασία.

Πράγματι, πόσο εξαιρετικά πολύπλοκο, όμορφο και ζωτικό μέρος του ιστού της ζωής στη γη αποτελούν τα πουλιά! Ίσως κάποτε το μάθουμε αυτό, αλλά συχνά αποκτούμε αυτή τη γνώση πολύ αργά—αφού η απληστία και η άγνοια προκαλέσουν τραγικά αποτελέσματα. Ωστόσο, πόσο παρηγορητικό είναι να γνωρίζουμε ότι, αν δίνουμε προσοχή, ακόμα και τώρα τα αφτιά μας μπορούν να απολαύσουν το γουργούρισμα, το τιτίβισμα, το σφύριγμα, το κράξιμο, το τερέτισμα, τις κραυγές και τους κρωγμούς των πουλιών στους ουρανούς, στα δάση και στους υγρότοπους αυτού του όμορφου πλανήτη!

[Εικόνες στη σελίδα 16]

Καζουάριος

Μπρόλγκα

[Ευχαριστίες]

Left: Graham Robertson/NSW National Parks and Wildlife Service, Australia; right: Australian Tourist Commission (ATC); top: Billabong Sanctuary, Townsville, Australia

[Εικόνες στη σελίδα 17]

Αετός

Εμού

Γιαμπιρού

[Ευχαριστίες]

Αετόπουλα και κεφάλι εμού: Graham Robertson/NSW National Parks and Wildlife Service, Australia· αετός που πετάει: NSW National Parks and Wildlife Service, Australia· εμού με τα μικρά του και γιαμπιρού: Australian Tourist Commission (ATC)

[Ευχαριστία για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 15]

Left and bottom: Australian Tourist Commission (ATC); top middle and right: Billabong Sanctuary, Townsville, Australia