Ηλεκτρική Ενέργεια από το Χιόνι
ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ
ΟΙ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑΝΕΣ ΑΛΠΕΙΣ, που μερικές φορές αποκαλούνται στέγη της Αυστραλίας, εκτείνονται στις πολιτείες Νέα Νότια Ουαλία και Βικτόρια. Σε αυτές τις άλπεις βρίσκονται τα Όρη Σνόουι (του Χιονιού), η πηγή του ποταμού Σνόουι. Εμπνευσμένος από αυτό το άγριο ορεινό έδαφος και τους σκληρούς, πρωτοπόρους καβαλάρηδές του, ο Α. Μπ. (Μπάντζο) Πάτερσον έγραψε το ποίημα «Ο Άνθρωπος από τον Ποταμό Σνόουι» (The Man From Snowy River), το οποίο αργότερα έγινε ταινία.
Στις μέρες μας, όμως, οι επικίνδυνες πλαγιές της διαδρομής του μυθικού καβαλάρη φιλοξενούν τους υδροφράκτες ενός τεχνολογικού θαύματος—του Υδροηλεκτρικού Προγράμματος των Ορέων Σνόουι. Το 1967 η Αμερικανική Ένωση Μηχανικών κατέταξε αυτό το πολύπλοκο δίκτυο υδαταγωγών, σηράγγων, φραγμάτων και σταθμών ηλεκτροπαραγωγής ανάμεσα στα «εφτά κατασκευαστικά θαύματα του σύγχρονου κόσμου». Θα θέλατε να επισκεφτείτε αυτό το αλπικό «θαύμα»; Πρώτα, όμως, ας δούμε γιατί κατασκευάστηκε και από ποιους.
Μια Διψασμένη Γη
Το παράξενο είναι ότι η υδροηλεκτρική ενέργεια ποτέ δεν πέρασε από το νου των πρώτων αποίκων, οι πόθοι των οποίων ήταν προάγγελοι του Προγράμματος. Βασανισμένοι από τις ξηρασίες, εκείνοι οι αγρότες του 19ου αιώνα που ζούσαν στη λεκάνη του Μάρι-Ντάρλινγκ, τη σημαντικότερη γεωργική περιοχή της Αυστραλίας, απλώς ήθελαν μια πιο αξιόπιστη παροχή νερού.
Ήξεραν πού υπήρχε νερό—στον ποταμό Σνόουι. Αλλά ο Σνόουι κατηφόριζε από την άλλη, τη δασώδη πλευρά των άλπεων και κατέληγε στη Θάλασσα της Τασμανίας. Φαινόταν τεράστια σπατάλη. Αν, ψηλά στις άλπεις, μπορούσαν να παροχετεύσουν το ψυχρό, καθαρό νερό προς τις πηγές των μάλλον άστατων ποταμών Μάρι και Μερεμπίτζι, οι αγρότες θα είχαν μια ασπίδα αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων κατά της ξηρασίας. Ήταν ένα δελεαστικό όνειρο.
Το 1908 το όνειρο πλησίασε ένα βήμα προς την πραγματοποίηση όταν το Ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο επέλεξε την κοντινή περιφέρεια της Καμπέρα για να φτιαχτεί εκεί η πρωτεύουσα της Αυστραλίας. Θα κάλυπτε η υδροηλεκτρική ενέργεια τις ανάγκες αυτής της πόλης που δεν είχε χτιστεί ακόμη; Ξανά, τα μάτια στράφηκαν στα Όρη Σνόουι.
Διάφορες προτάσεις—μερικές για υδροηλεκτρική ενέργεια και άλλες για άρδευση—παρουσιάστηκαν και απορρίφθηκαν. Κατόπιν, το 1944, υποβλήθηκε το πρώτο υδροηλεκτρικό-αρδευτικό πρόγραμμα και γρήγορα απέκτησε υποστηρικτές. Το 1949 η ομοσπονδιακή κυβέρνηση ανέθεσε στον Υδροηλεκτρικό Οργανισμό των Ορέων Σνόουι την ευθύνη της σχεδίασης και της κατασκευής του διπλού προγράμματος.
Αλλά πώς θα κατάφερνε ένα νέο, ουσιαστικά αγροτικό κράτος χωρίς τεχνογνωσία ούτε άφθονο εργατικό δυναμικό να φέρει σε πέρας ένα πρόγραμμα πρωτοφανούς μεγέθους και πολυπλοκότητας;
Από τις Στάχτες στο Χιόνι
Η απάντηση ήταν η μετανάστευση. Η Ευρώπη που ακόμη παρέπαιε εξαιτίας του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου ζούσε μέσα σε έναν εφιάλτη από στάχτες, ανεργία και έλλειψη στέγης. Έτσι, σε συνεργασία με τα Ηνωμένα Έθνη, η Αυστραλία κάλεσε όποιους Ευρωπαίους είχαν τα απαραίτητα προσόντα να κάνουν αίτηση για να εργαστούν στο Πρόγραμμα.
Ως αποτέλεσμα, δεκάδες χιλιάδες εργάτες από περίπου 33 χώρες άφησαν τις στάχτες της Ευρώπης και ξεκίνησαν για την Αυστραλία. Επρόκειτο να αποτελέσουν τα δύο τρίτα του εργατικού δυναμικού του Προγράμματος, και επρόκειτο επίσης να αλλάξουν για πάντα τη σύνθεση των κατοίκων της Αυστραλίας. Ο Μπραντ Κόλις αναφέρει στο βιβλίο του Σνόουι (Snowy): «Μια χώρα που ιδρύθηκε από . . . Άγγλους έγινε σχεδόν μέσα σε μια νύχτα μεγάλο χωνευτήρι όλων των πολιτισμών του κόσμου». Ο Κόλις προσθέτει: «[Οι άντρες] στάλθηκαν στα βουνά—εχθροί και σύμμαχοι, θύτες και θύματα—για να συνεργαστούν». Μολονότι δεν έδεσαν ως ομάδα μέσα σε μια νύχτα, με τον καιρό τα κατάφεραν.
Η Ζωή στις Άλπεις
Τις πρώτες μέρες του Προγράμματος, το ταξίδι στις άλπεις επιφύλασσε μια όχι και τόσο καλή υποδοχή. Παγωμένα, λασπωμένα, απόκρημνα και ελικοειδή μονοπάτια έκαναν το ταξίδι μια αργή, εξουθενωτική εμπειρία. Μάλιστα, σε μερικές περιοχές το έδαφος ήταν τόσο απότομο και δύσβατο ώστε ακόμη και τα καγκουρό ήταν σπάνιο θέαμα! Δεν είναι παράξενο το ότι ο Οργανισμός Σνόουι, σύμφωνα με τον Κόλις, «θεωρείται ο πρώτος οργανισμός στον κόσμο που θέσπισε την υποχρεωτική χρήση των ζωνών ασφαλείας».
Τα καταλύματα δεν ήταν καθόλου καλύτερα από τους δρόμους—στρατιωτικές σκηνές χωρίς δάπεδο! Τελικά, πάνω από 100 καταυλισμοί και πόλεις με σκηνές ξεφύτρωσαν σαν μανιτάρια ψηλά στις οροσειρές. Μια από αυτές, η Καμπραμούρα—που δεν είναι πλέον πόλη με σκηνές—είναι ο δήμος που καυχιέται ότι βρίσκεται στο μεγαλύτερο υψόμετρο στην Αυστραλία.
Όπως φαντάζεστε, η εργασία και ο ύπνος σε αυτές τις λιτές, σκληρές συνθήκες δοκίμαζαν στο έπακρο την αντοχή των ατόμων. Το κρύο από τις χειμωνιάτικες χιονοθύελλες έφτανε ως το κόκαλο, η εξαντλητική ζέστη του καλοκαιριού έκανε το κάθε βήμα να μοιάζει με άθλο και τα σύννεφα από ανυπόφορες μύγες μαύριζαν τα ιδρωμένα πρόσωπα και τις πλάτες. Πόσο μισούσαν τις μύγες οι Ευρωπαίοι!
Αλλά οι περισσότεροι υπέμειναν. Σκληραγωγημένοι από τον πόλεμο και ρωμαλέοι καθώς ήταν, είχαν πάρει απόφαση να πετύχουν στην καινούρια τους ζωή. Πολλοί μάλιστα αγάπησαν τα δάση της Αυστραλίας με την οργιώδη βλάστηση, δάση γεμάτα από παράξενα πλάσματα και φίδια καθώς και από πουλιά που στριγκλίζουν και κράζουν αντί να κελαηδούν και να τιτιβίζουν. Με τον καιρό, λιτά ξύλινα σπίτια αντικατέστησαν τις σκηνές και ήρθαν οι γυναίκες και τα παιδιά.
Αλλά τι θα γινόταν με τις πολλές γλώσσες; Φανταστείτε χειριστές βαρέων μηχανημάτων και γεωτρύπανων ή πυροτεχνουργούς οι οποίοι δεν μπορούσαν να συνεννοηθούν καλά! Ο συνδυασμός ήταν εκρηκτικός, γι’ αυτό ο Οργανισμός ξεκίνησε δωρεάν μαθήματα αγγλικών μετά την εργασία. Η συνέχιση της εργασίας εξαρτιόταν από το αν οι εργάτες είχαν κάποια βασική γνώση της γλώσσας, άρα δεν είναι παράξενο που πάρα πολλοί παρακολουθούσαν τα μαθήματα!
Παρά τα τόσα εμπόδια, έπειτα από 25 χρόνια—από το 1949 ως το 1974—το πρόγραμμα τελείωσε εγκαίρως και μέσα στα όρια του προϋπολογισμού. Το κόστος των 820 εκατομμυρίων δολαρίων Αυστραλίας (περ. 170 δισ. δρχ.), μολονότι φαίνεται κάπως μικρό με τα σημερινά δεδομένα, δεν ήταν καθόλου μικρό τότε, ιδιαίτερα για μια χώρα που είχε μόνο οχτώ εκατομμύρια κατοίκους και προσπαθούσε ακόμη να ορθοποδήσει μετά τον πόλεμο.
Για να γιορτάσει το επίτευγμα, ο Οργανισμός τώρα σχεδιάζει να τελέσει την επέτειο των 50 χρόνων το 1999. Αυτή θα περιλάβει μια συνάντηση όλων όσων εργάστηκαν στο πρόγραμμα—αν μπορέσουν να βρεθούν. «Αυτοί οι άνθρωποι βοήθησαν στην κατασκευή ενός από τα μηχανολογικά θαύματα του κόσμου και άλλαξαν την πορεία της ιστορίας της Αυστραλίας», αναφέρει ο σημερινός διευθυντής. «Θέλουμε να τους ευχαριστήσουμε».
Το Μέγεθος και οι Δυνατότητες του Προγράμματος
Σύμφωνα με το φυλλάδιο Η Δύναμη του Νερού (The Power of Water), «το Πρόγραμμα λειτουργεί σε μια έκταση 3.200 τετραγωνικών χιλιομέτρων και περιλαμβάνει 80 χιλιόμετρα υδαταγωγών, 140 χιλιόμετρα σηράγγων και 16 μεγάλα φράγματα». Αυτά τα φράγματα αποθηκεύουν εφτά τρισεκατομμύρια λίτρα νερό—13 φορές τη χωρητικότητα του Λιμανιού του Σίντνεϊ, το οποίο χωράει περίπου 530 δισεκατομμύρια λίτρα—και η λίμνη Γιουκαμπίνι είναι ο κύριος ταμιευτήρας. Οι εφτά σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής, οι οποίοι έχουν παραγάγει μέχρι και 6.400 γιγαβατώρες ηλεκτρισμό το χρόνο, μπορούν να καλύψουν το 17 τοις εκατό των ενεργειακών αναγκών της Νοτιοανατολικής Αυστραλίας, περιλαμβανομένου του Σίντνεϊ, της Μελβούρνης και της Καμπέρα.
Οι στρόβιλοι συνήθως δεν λειτουργούν 24 ώρες το εικοσιτετράωρο, εκτός από περιόδους υψηλής ζήτησης κατά τις οποίες οι θερμικοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής χρειάζονται βοήθεια. Η υδροηλεκτρική ενέργεια είναι ιδιαίτερα κατάλληλη ως συμπλήρωμα για τις ώρες αιχμής λόγω της γρήγορης ανταπόκρισής της στις απότομες αυξήσεις της ζήτησης—δύο με τρία λεπτά, σε σύγκριση με τις μερικές ώρες που χρειάζεται για να τεθεί σε λειτουργία ένα σύστημα το οποίο βασίζεται στο γαιάνθρακα.
Πώς Λειτουργεί το Πρόγραμμα Σνόουι
Το Πρόγραμμα, αναφέρει ο Οργανισμός Σνόουι, «διακρίνεται ως το πλέον πολύπλοκο και εύχρηστο υδροηλεκτρικό πρόγραμμα πολλαπλών ταμιευτήρων στον κόσμο». Αποτελείται από δύο ολοκληρωμένα τμήματα—το έργο Σνόουι-Μάρι και το έργο Σνόουι-Τούμουτ.
Το έργο Σνόουι-Μάρι παροχετεύει τα νερά του ποταμού Σνόουι από το φράγμα Άιλαντ Μπεντ μέσα από μια ορεινή σήραγγα στο φράγμα Γκίχαϊ, το οποίο επίσης παίρνει νερό από τον ποταμό Γκίχαϊ. Από εδώ το νερό πέφτει από ύψος 820 μέτρων στους δύο σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής Μάρι. Ταυτόχρονα, ο σταθμός ηλεκτροπαραγωγής Γκούθεγκα συλλέγει τα νερά από τις πηγές του ποταμού Σνόουι κοντά στο ψηλότερο βουνό της Αυστραλίας, το Όρος Κοζιάσκο. Από το Γκούθεγκα, το νερό χύνεται στο κύριο σύστημα σηράγγων στο Άιλαντ Μπεντ. Κάτι που αυξάνει πολύ την ευελιξία του Προγράμματος είναι ότι μερικές σήραγγες, μεταξύ των οποίων και η σήραγγα Άιλαντ Μπεντ-Λίμνης Γιουκαμπίνι, επιτρέπουν ροή διπλής κατεύθυνσης.
Στο έργο Σνόουι-Τούμουτ, το νερό από τη λίμνη Γιουκαμπίνι, το φράγμα Τούμα, το φράγμα Χάπι Τζακς και το φράγμα της λίμνης Τούμουτ πέφτει ορμητικά μέσα από βάνες και από μια σειρά τεσσάρων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής προτού καταλήξει στον ποταμό Τούμουτ, παραπόταμο του Μερεμπίτζι. Αυτό το τμήμα έχει το μεγαλύτερο σταθμό ηλεκτροπαραγωγής, τον Τούμουτ 3, του οποίου οι έξι βάνες θα μπορούσαν να χωρέσουν ένα διώροφο λεωφορείο η καθεμιά!
Στις ώρες που δεν υπάρχει ζήτηση, το Πρόγραμμα αντλεί επίσης νερό από τη λίμνη Τζίνταμπαϊν και το στέλνει προς τα πάνω στη λίμνη Γιουκαμπίνι, και από χαμηλά, από το Σταθμό Ηλεκτροπαραγωγής Τούμουτ 3, ο οποίος χρησιμοποιείται και ως σταθμός άντλησης, στον ταμιευτήρα Ταλμπίνγκο. Αλλά γιατί να σπαταλιέται ηλεκτρισμός για να αντλείται νερό και να στέλνεται σε υψηλότερο σημείο; Όσο παράξενο και αν ακούγεται, για το κέρδος. Βλέπετε, οι αντλίες λειτουργούν με φτηνό νυχτερινό ρεύμα το οποίο αγοράζουν από τους θερμικούς σταθμούς. Έπειτα, στις ώρες αιχμής, απελευθερώνουν ξανά το νερό και ο υδροηλεκτρισμός που δημιουργείται πουλιέται ξανά στο δίκτυο με κέρδος. Φυσικά, ο κύριος όγκος του νερού—πάνω από δύο τρισεκατομμύρια λίτρα ετησίως—απελευθερώνεται χωρίς χρέωση στα δυτικά ποτάμια συστήματα.
Είναι Καθαρή Ενέργεια;
Ναι, επειδή το νερό είναι ένας ανανεώσιμος πόρος που δεν μολύνει και δεν έχει απόβλητα. Δεν υπάρχουν άσχημες καμινάδες και πύργοι ψύξης για να ασχημαίνουν το τοπίο των άλπεων. Έτσι, οι χιλιάδες άνθρωποι που κάνουν σκι σε αυτό το αλπικό τοπίο το χειμώνα ή πεζοπορούν στα μονοπάτια του το καλοκαίρι δεν έχουν ιδέα ότι πιο κάτω υπάρχουν αρτηρίες και σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής.
Επίσης, αν ο ηλεκτρισμός που παράγεται από το Πρόγραμμα προερχόταν από θερμικά εργοστάσια, κάθε χρόνο θα διοχετεύονταν στην ατμόσφαιρα πέντε εκατομμύρια μετρικοί τόνοι διοξειδίου του άνθρακα επιπλέον.
Εντούτοις, το περιβάλλον δεν έμεινε εντελώς ανέγγιχτο, ιδιαίτερα ο ποταμός Σνόουι. Καθώς μεγάλο μέρος του νερού του έχει παροχετευτεί, ο ποταμός μοιάζει με ρυάκι αν συγκριθεί με το πώς ήταν στο παρελθόν. Επιπλέον, τα μεγάλα φράγματα του Προγράμματος πλημμύρισαν μερικούς βοσκότοπους, και η νέα ανώτατη στάθμη του νερού σήμαινε ότι έπρεπε να μεταφερθούν τα χωριά Ανταμίναμπι και Τζίνταμπαϊν.
Από την άλλη μεριά, το Πρόγραμμα Σνόουι έχει αποδειχτεί εξαιρετικά αξιόπιστο—επιβεβαιώνοντας τη σοφή συμβουλή του πρώτου διευθυντή του Οργανισμού: «Η καλή θέληση και ο σεβασμός προέρχονται από τα επιτεύγματα, όχι από την προπαγάνδα».
[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 16]
Όλες οι φωτογραφίες στις σελίδες 16-19: Υδροηλεκτρικός Οργανισμός των Ορέων Σνόουι
[Εικόνα στη σελίδα 16]
Εναέρια άποψη του Σταθμού Ηλεκτροπαραγωγής Τούμουτ 3, του μεγαλύτερου σταθμού στο Πρόγραμμα Σνόουι
[Εικόνα στη σελίδα 18]
Οι εργάτες χρειάστηκε να υπομείνουν σκληρές συνθήκες διαβίωσης
[Εικόνα στη σελίδα 18]
Για να δέσουν ως ομάδα, οι εργάτες έπρεπε να μάθουν αγγλικά
[Εικόνα στη σελίδα 19]
Η κατασκευή του Προγράμματος περιλάμβανε τη διάνοιξη σηράγγων μέσα από τα βουνά