Ένας Χείμαρρος από Τεχνητές Χημικές Ουσίες

ΑΥΤΟΣ ο αιώνας θα μπορούσε κάλλιστα να αποκληθεί η εποχή της χημείας. Οι τεχνητές χημικές ενώσεις έχουν αλλάξει τη ζωή μας. Τα σπίτια, τα γραφεία και τα εργοστάσιά μας είναι γεμάτα από αεροζόλ, τεχνητά γλυκαντικά, καλλυντικά, βαφές, μελάνια, χρώματα, παρασιτοκτόνα, φαρμακευτικά προϊόντα, πλαστικά, ψυκτικές ουσίες, συνθετικά υφάσματα—ο σχετικός κατάλογος θα μπορούσε να γεμίσει τόμους.

Για να καλυφτεί η παγκόσμια ζήτηση αυτών των προϊόντων, η ετήσια παραγωγή χημικών ουσιών σε όλο τον κόσμο, σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (WHO), ανέρχεται περίπου στο 1,5 τρισεκατομμύριο δολάρια (περ. 465 τρισ. δρχ.). Η WHO αναφέρει ότι κάπου 100.000 χημικές ουσίες κυκλοφορούν τώρα στην αγορά και ότι κάθε χρόνο προστίθενται από 1.000 ως 2.000 καινούριες.

Ωστόσο, αυτός ο χείμαρρος από χημικές ουσίες εγείρει ερωτήματα σχετικά με το πώς αυτές επηρεάζουν το περιβάλλον καθώς και την ίδια μας την υγεία. Είναι σαφές ότι πλέουμε σε άγνωστα νερά. «Ανήκουμε όλοι σε μια πειραματική γενιά, και θα περάσουν δεκαετίες προτού οι επιδράσεις γίνουν γνωστές σε όλη τους την έκταση», είπε μια γιατρός.

Περισσότερες Χημικές Ουσίες, Περισσότεροι Κίνδυνοι;

Οι άνθρωποι που επηρεάζονται συχνότερα από τους χημικούς ρύπους, παρατηρεί η WHO, είναι «οι φτωχοί, αναλφάβητοι άνθρωποι με λίγη ή καμιά κατάλληλη εκπαίδευση και χωρίς τη στοιχειώδη ενημέρωση για τους κινδύνους που εγκυμονούν οι χημικές ουσίες στις οποίες εκτίθενται άμεσα ή έμμεσα κάθε ημέρα». Αυτό αληθεύει ιδιαίτερα για τα παρασιτοκτόνα. Όλοι, όμως, επηρεαζόμαστε από τις χημικές ουσίες.

Περίπου το 20 τοις εκατό από τα πηγάδια της Καλιφόρνιας, λέει το βιβλίο Μια Πράσινη Ιστορία του Κόσμου (A Green History of the World), έχουν επίπεδα μόλυνσης, η οποία προέρχεται εν μέρει και από παρασιτοκτόνα, που ξεπερνούν τα επίσημα όρια ασφαλείας. «Στη Φλόριντα», προσθέτει το βιβλίο, «1.000 πηγάδια έχουν κλείσει εξαιτίας της μόλυνσης· στην Ουγγαρία 773 πόλεις και χωριά έχουν νερό που είναι ακατάλληλο για κατανάλωση, στη Βρετανία δέκα τοις εκατό των υδροφόρων στρωμάτων είναι μολυσμένα σε βαθμό που ξεπερνάει τα όρια ασφαλείας της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας και σε τμήματα τόσο της Βρετανίας όσο και των Ηνωμένων Πολιτειών το νερό της βρύσης δεν μπορεί να δοθεί σε νεογέννητα επειδή περιέχει υψηλά επίπεδα νιτρικών αλάτων».

Ο υδράργυρος είναι μια άλλη χρήσιμη χημική ουσία, η οποία όμως είναι ενδεχομένως τοξική. Διαφεύγει στο περιβάλλον από πολλές και διάφορες πηγές—από τις καμινάδες των εργοστασίων μέχρι τους δισεκατομμύρια λαμπτήρες φθορισμού που υπάρχουν. Παρόμοια, ο μόλυβδος μπορεί να βρεθεί σε πολλά προϊόντα, από τα καύσιμα ως τα χρώματα. Αλλά όπως και ο υδράργυρος, έτσι και αυτός μπορεί να αποδειχτεί τοξικός, ιδιαίτερα για τα παιδιά. Η έκθεση σε μολυβδούχες αναθυμιάσεις μπορεί να μειώσει μέχρι και κατά «τέσσερις βαθμούς το δείκτη νοημοσύνης» του μέσου παιδιού, λέει μια αναφορά από το Κάιρο της Αιγύπτου.

Σύμφωνα με το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον, κάθε χρόνο περίπου 100 τόνοι υδραργύρου, 3.800 τόνοι μολύβδου, 3.600 τόνοι φωσφορικών αλάτων και 60.000 τόνοι απορρυπαντικών καταλήγουν στη Μεσόγειο Θάλασσα ως αποτέλεσμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Όπως είναι ευνόητο, αυτή η θάλασσα κινδυνεύει. Αλλά δεν είναι η μόνη. Μάλιστα, τα Ηνωμένα Έθνη ανακήρυξαν το 1998 Διεθνές Έτος Ωκεανού. Σε παγκόσμια κλίμακα, όλοι οι ωκεανοί αντιμετωπίζουν προβλήματα, ιδιαίτερα εξαιτίας της μόλυνσης.

Ενώ η χημική τεχνολογία μάς έχει δώσει πολλά επωφελή προϊόντα, η από μέρους μας χρήση και απόθεση πολλών από αυτά έχει σημαντικό κόστος για το περιβάλλον. Μήπως έχουμε κάνει τους εαυτούς μας, όπως είπε πρόσφατα ένας αρθρογράφος, «ομήρους της προόδου»;

[Πλαίσιο στη σελίδα 4]

Χημικές Ουσίες και Χημικές Αντιδράσεις

Ο όρος «χημικές» εφαρμόζεται σε όλες τις βασικές ουσίες οι οποίες απαρτίζουν τον κόσμο που μας περιβάλλει, περιλαμβανομένων των εκατό και πλέον θεμελιωδών στοιχείων, όπως είναι ο σίδηρος, ο μόλυβδος, ο υδράργυρος, ο άνθρακας, το οξυγόνο, το άζωτο. Οι χημικές ενώσεις, δηλαδή οι συνδυασμοί διαφορετικών στοιχείων, περιλαμβάνουν διάφορα πράγματα, όπως το νερό, τα οξέα, τα άλατα και τις αλκοόλες. Πολλές από αυτές τις ενώσεις έρχονται σε ύπαρξη μόνες τους.

Η «χημική αντίδραση» έχει οριστεί ως «η διεργασία στην οποία μια ουσία μετατρέπεται χημικά σε κάποια άλλη». Η φωτιά είναι χημική αντίδραση· μετατρέπει μια καύσιμη ουσία—το χαρτί, τη βενζίνη, το υδρογόνο, και ούτω καθεξής—σε μία ή περισσότερες τελείως διαφορετικές ουσίες. Πολλές χημικές αντιδράσεις λαβαίνουν χώρα αδιάκοπα, τόσο γύρω μας όσο και μέσα μας.

[Εικόνα στη σελίδα 3]

Οι φτωχοί είναι εκείνοι που υποφέρουν περισσότερο από τους χημικούς ρύπους