Βιογραφία

Μάθαμε να Εμπιστευόμαστε στον Ιεχωβά Πλήρως

ΑΦΗΓΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΑΤΑΛΙ ΧΟΛΤΟΡΦ

Ήταν Ιούνιος του 1945. Κάποια μέρα εκείνου του μήνα, ένας χλωμός άντρας εμφανίστηκε στο σπίτι μας και στάθηκε υπομονετικά στην εξώπορτα. Η μικρότερη κόρη μου, η Ρουτ, φώναξε ξαφνιασμένη: «Μαμά, είναι ένας άγνωστος στην πόρτα!» Δεν είχε ιδέα ότι αυτός ο άγνωστος ήταν ο πατέρας της—ο αγαπημένος μου σύζυγος, ο Φέρντιναντ. Δύο χρόνια νωρίτερα, μόλις τρεις μέρες μετά τη γέννηση της Ρουτ, ο Φέρντιναντ έφυγε από το σπίτι, συνελήφθη και κατέληξε σε ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Τώρα, όμως, η Ρουτ γνώρισε επιτέλους τον πατέρα της και η οικογένειά μας ξανάσμιξε. Ο Φέρντιναντ και εγώ είχαμε τόσο πολλά να πούμε ο ένας στον άλλον!

Ο ΦΕΡΝΤΙΝΑΝΤ γεννήθηκε το 1909 στο Κίελο της Γερμανίας και εγώ το 1907 στη Δρέσδη, επίσης στη Γερμανία. Όταν ήμουν 12 χρονών, η οικογένειά μου ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με τους Σπουδαστές της Γραφής, όπως ήταν τότε γνωστοί οι Μάρτυρες του Ιεχωβά. Στα 19 μου χρόνια εγκατέλειψα την Ευαγγελική Εκκλησία και αφιέρωσα τη ζωή μου στον Ιεχωβά.

Στο μεταξύ, ο Φέρντιναντ αποφοίτησε από το ναυτικό κολέγιο και έγινε ναύτης. Όταν ταξίδευε, έκανε στοχασμούς γύρω από ερωτήματα σχετικά με την ύπαρξη Δημιουργού. Επιστρέφοντας από κάποιο ταξίδι, επισκέφτηκε τον αδελφό του, ο οποίος ήταν Σπουδαστής της Γραφής. Αυτή η επίσκεψη αποδείχτηκε αρκετή για να τον πείσει ότι η Αγία Γραφή είχε τις απαντήσεις στα ερωτήματα που τον βασάνιζαν. Εγκατέλειψε τη Λουθηρανική Εκκλησία και επίσης αποφάσισε να πάψει να εργάζεται ως ναύτης. Έπειτα από την πρώτη του μέρα στο έργο κηρύγματος, ένιωσε τη βαθιά επιθυμία να κάνει αυτό το έργο για την υπόλοιπη ζωή του. Την ίδια εκείνη νύχτα, ο Φέρντιναντ αφιέρωσε τη ζωή του στον Ιεχωβά. Βαφτίστηκε τον Αύγουστο του 1931.

Ναύτης και Κήρυκας

Το Νοέμβριο του 1931, ο Φέρντιναντ πήρε το τρένο για την Ολλανδία με σκοπό να βοηθήσει στο έργο κηρύγματος εκεί. Όταν είπε στον αδελφό που οργάνωνε το έργο σε εκείνη τη χώρα ότι στο παρελθόν ήταν ναύτης, αυτός είπε με ενθουσιασμό: «Εσένα ακριβώς χρειαζόμαστε!» Οι αδελφοί είχαν νοικιάσει ένα πλοιάριο για να μπορεί μια ομάδα σκαπανέων (ολοχρόνιων διακόνων) να κηρύττει στους κατοίκους των παρόχθιων περιοχών στο βόρειο τμήμα της χώρας. Το πλοιάριο είχε πλήρωμα πέντε άτομα, αλλά κανείς τους δεν ήξερε να το κυβερνήσει. Έτσι λοιπόν, ο Φέρντιναντ έγινε ο καπετάνιος.

Έξι μήνες αργότερα ζητήθηκε από τον Φέρντιναντ να υπηρετήσει ως σκαπανέας στο Τίλμπιρχ, στη νότια Ολλανδία. Περίπου την ίδια εποχή πήγα και εγώ στο Τίλμπιρχ για να υπηρετήσω ως σκαπάνισσα και γνώρισα τον Φέρντιναντ. Αμέσως, όμως, μας ζήτησαν να μετακομίσουμε στο Χρόνινχεν, στο βόρειο τμήμα της χώρας. Εκεί παντρευτήκαμε τον Οκτώβριο του 1932 και, σε ένα σπίτι όπου έμεναν αρκετοί σκαπανείς, περάσαμε το μήνα του μέλιτος κάνοντας παράλληλα σκαπανικό!

Το 1935 γεννήθηκε η κόρη μας, η Έστερ. Μολονότι είχαμε μικρό εισόδημα, ήμασταν αποφασισμένοι να συνεχίσουμε το σκαπανικό. Μετακομίσαμε σε κάποιο χωριό, όπου μέναμε σε ένα πολύ μικρό σπίτι. Ενώ εγώ φρόντιζα το μωρό στο σπίτι, ο σύζυγός μου αφιέρωνε πολλές ώρες της μέρας στη διακονία. Την άλλη μέρα κάναμε το αντίστροφο. Αυτό συνεχίστηκε μέχρις ότου η Έστερ μεγάλωσε και μπορούσε να έρχεται μαζί μας στη διακονία.

Λίγο αργότερα, στον πολιτικό ορίζοντα της Ευρώπης μαζεύτηκαν απειλητικά σύννεφα. Μάθαμε για το διωγμό των Μαρτύρων στη Γερμανία και συνειδητοποιήσαμε ότι σύντομα θα ερχόταν η σειρά μας. Αναρωτιόμασταν πώς θα τα καταφέρναμε κάτω από αμείλικτο διωγμό. Το 1938 οι ολλανδικές αρχές εξέδωσαν ένα διάταγμα το οποίο απαγόρευε στους ξένους να κάνουν έργο βιβλιοπώλη διακόνου διανέμοντας θρησκευτικά έντυπα. Για να μας βοηθήσουν να συνεχίσουμε τη διακονία μας, Ολλανδοί Μάρτυρες μας έδιναν τα ονόματα ανθρώπων που είχαν δείξει ενδιαφέρον για το έργο μας, και έτσι μπορούσαμε να κάνουμε Γραφική μελέτη με μερικούς από αυτούς.

Περίπου εκείνον τον καιρό επρόκειτο να γίνει μια συνέλευση των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Αν και δεν είχαμε αρκετά χρήματα για να πάμε με το τρένο στον τόπο της συνέλευσης, θέλαμε να παρευρεθούμε. Έτσι λοιπόν, ξεκινήσαμε ένα τριήμερο ταξίδι με ποδήλατο, έχοντας τη μικρή Έστερ σε ένα κάθισμα στο τιμόνι του ποδηλάτου. Διανυκτερεύαμε σε σπίτια Μαρτύρων οι οποίοι έμεναν κατά μήκος της διαδρομής. Πόσο χαρήκαμε που ήμασταν παρόντες στην πρώτη μας πανεθνική συνέλευση! Το πρόγραμμα μας ενίσχυσε για τις δοκιμασίες που επρόκειτο να αντιμετωπίσουμε. Πάνω από όλα, μας δόθηκε η υπενθύμιση να θέτουμε την πεποίθησή μας στον Θεό. Τα λόγια του εδαφίου Ψαλμός 31:6 έγιναν το σύνθημά μας: «Εγώ, όμως, στον Ιεχωβά εμπιστεύομαι».

Μας Κυνηγούν οι Ναζί

Το Μάιο του 1940 οι Ναζί εισέβαλαν στην Ολλανδία. Έπειτα από λίγο η Γκεστάπο, δηλαδή η μυστική αστυνομία, μας επισκέφτηκε αιφνιδιαστικά καθώς τακτοποιούσαμε μια ποσότητα Γραφικών εντύπων που είχαμε παραλάβει. Ο Φέρντιναντ οδηγήθηκε στο αρχηγείο της Γκεστάπο. Η Έστερ και εγώ τον επισκεπτόμασταν τακτικά εκεί, ενώ μερικές φορές τον ανέκριναν και τον έδερναν μπροστά στα μάτια μας. Το Δεκέμβριο ο Φέρντιναντ αφέθηκε ξαφνικά ελεύθερος, αλλά η ελευθερία του δεν κράτησε πολύ. Κάποιο απόγευμα, καθώς επιστρέφαμε στο σπίτι, είδαμε ένα αυτοκίνητο της Γκεστάπο εκεί κοντά. Ο Φέρντιναντ κατάφερε να διαφύγει ενώ η Έστερ και εγώ μπήκαμε στο σπίτι. Οι άντρες της Γκεστάπο μάς περίμεναν. Ήθελαν τον Φέρντιναντ. Την ίδια εκείνη νύχτα, αφού έφυγε η Γκεστάπο, ήρθε η ολλανδική αστυνομία και με πήρε για ανάκριση. Την επομένη η Έστερ και εγώ κρυφτήκαμε στο σπίτι ενός αντρογύνου νεοβαφτισμένων Μαρτύρων, της οικογένειας Νόρντερ, οι οποίοι μας πρόσφεραν στέγη και προστασία.

Γύρω στα τέλη Ιανουαρίου του 1941, συνελήφθη ένα αντρόγυνο σκαπανέων οι οποίοι έμεναν σε πλωτό σπίτι. Την επομένη ένας επίσκοπος περιοχής (περιοδεύων διάκονος) και ο σύζυγός μου πήγαν να μαζέψουν ορισμένα από τα υπάρχοντα του ζευγαριού, αλλά τους επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά κάποιοι συνεργάτες της Γκεστάπο. Ο Φέρντιναντ κατάφερε να γλιτώσει από τα χέρια τους και να ξεφύγει με το ποδήλατό του. Ο επίσκοπος περιοχής, όμως, οδηγήθηκε στη φυλακή.

Οι υπεύθυνοι αδελφοί ζήτησαν από τον Φέρντιναντ να αντικαταστήσει τον επίσκοπο περιοχής. Κάτι τέτοιο σήμαινε ότι δεν θα μπορούσε να έρχεται σπίτι για περισσότερες από τρεις μέρες το μήνα. Αυτή ήταν καινούρια δυσκολία για εμάς, αλλά συνέχισα το σκαπανικό. Η Γκεστάπο είχε εντείνει τις έρευνες για Μάρτυρες, οπότε έπρεπε να μετακινούμαστε διαρκώς. Το 1942 μετακομίσαμε τρεις φορές. Τελικά καταλήξαμε στο Ρότερνταμ, μακριά από την περιοχή όπου ο Φέρντιναντ επιτελούσε τη διακονία του υπό την επιφάνεια. Τότε περίμενα ήδη το δεύτερο παιδί μου. Η οικογένεια Καμπ, της οποίας οι δύο γιοι είχαν οδηγηθεί πρόσφατα σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, μας δέχτηκε με καλοσύνη στο σπίτι της.

Η Γκεστάπο στα Ίχνη Μας

Το δεύτερο παιδί μας, η Ρουτ, γεννήθηκε τον Ιούλιο του 1943. Μετά τη γέννηση της Ρουτ, ο Φέρντιναντ μπόρεσε να μείνει μαζί μας τρεις μέρες, ύστερα όμως έπρεπε να φύγει, και θα περνούσε πολύς καιρός μέχρι να τον ξαναδούμε. Περίπου τρεις εβδομάδες αργότερα, ο Φέρντιναντ συνελήφθη στο Άμστερνταμ. Οδηγήθηκε στο τμήμα της Γκεστάπο, όπου έγινε εξακρίβωση των στοιχείων του. Η Γκεστάπο τον υπέβαλε σε σκληρή ανάκριση προσπαθώντας να τον αναγκάσει να δώσει πληροφορίες σχετικά με τις δραστηριότητές μας στο κήρυγμα. Ωστόσο, ο Φέρντιναντ ήταν διατεθειμένος να αποκαλύψει μόνο ότι ο ίδιος ήταν Μάρτυρας του Ιεχωβά και ότι δεν ήταν αναμειγμένος σε καμιά πολιτική δραστηριότητα. Οι αξιωματικοί της Γκεστάπο είχαν εξοργιστεί επειδή ο Φέρντιναντ, αν και Γερμανός στην εθνικότητα, δεν είχε παρουσιαστεί για στρατιωτική υπηρεσία, και απειλούσαν να τον εκτελέσουν ως προδότη.

Τους επόμενους πέντε μήνες, ο Φέρντιναντ κρατούνταν σε ένα κελί όπου δεχόταν διαρκώς απειλές ότι θα οδηγούνταν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Παρ’ όλα αυτά, η οσιότητά του στον Ιεχωβά παρέμεινε ακλόνητη. Τι τον βοήθησε να παραμείνει πνευματικά ισχυρός; Ο Λόγος του Θεού, η Αγία Γραφή. Βέβαια, επειδή ο Φέρντιναντ ήταν Μάρτυρας, δεν του επέτρεπαν να έχει Αγία Γραφή. Εντούτοις, άλλοι κρατούμενοι μπορούσαν να ζητήσουν κάποια Γραφή. Γι’ αυτό, ο Φέρντιναντ έπεισε τον κρατούμενο με τον οποίο μοιραζόταν το ίδιο κελί να ζητήσει από την οικογένειά του να του στείλει μια Γραφή, πράγμα που εκείνος έκανε. Χρόνια αργότερα, όποτε ο Φέρντιναντ μιλούσε για αυτό το περιστατικό, τα μάτια του έλαμπαν και έλεγε: «Τι παρηγοριά μού έδωσε εκείνη η Γραφή!»

Στις αρχές Ιανουαρίου του 1944, ο Φέρντιναντ οδηγήθηκε ξαφνικά σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Βουχτ της Ολλανδίας. Απροσδόκητα, αυτή η μεταφορά αποδείχτηκε ευλογία για αυτόν, επειδή εκεί συνάντησε άλλους 46 Μάρτυρες. Όταν άκουσα για τη μεταγωγή του, χάρηκα πάρα πολύ που έμαθα ότι ήταν ακόμα ζωντανός!

Αδιάκοπο Κήρυγμα στο Στρατόπεδο Συγκέντρωσης

Η ζωή στο στρατόπεδο ήταν πολύ δύσκολη. Ο σοβαρός υποσιτισμός, η έλλειψη ζεστών ρούχων και το τσουχτερό κρύο αποτελούσαν καθημερινή εμπειρία. Ο Φέρντιναντ έπαθε αμυγδαλίτιδα βαριάς μορφής. Κάποτε, αφού έμεινε πολλή ώρα έξω στο κρύο για την αναφορά, παρουσιάστηκε στο αναρρωτήριο. Οι ασθενείς που είχαν 40 πυρετό ή περισσότερο επιτρεπόταν να μείνουν. Αλλά τον Φέρντιναντ δεν τον κράτησαν, επειδή ο πυρετός του έφτανε μόνο μέχρι 39! Τον έστειλαν ξανά στη δουλειά. Κάποιοι συμπονετικοί συγκρατούμενοι, όμως, τον βοήθησαν κρύβοντάς τον για μικρά χρονικά διαστήματα σε ένα ζεστό μέρος. Τα πράγματα βελτιώθηκαν ακόμη περισσότερο όταν ο καιρός ζέστανε. Επίσης, όταν μερικοί αδελφοί λάβαιναν δέματα με τρόφιμα, μοιράζονταν το περιεχόμενο με άλλους, και έτσι ο Φέρντιναντ ανέλαβε κάπως.

Προτού φυλακιστεί ο σύζυγός μου, το κήρυγμα αποτελούσε τρόπο ζωής για αυτόν, και μέσα στο στρατόπεδο εξακολούθησε να μεταδίδει τις πεποιθήσεις του. Οι αξιωματικοί του στρατοπέδου τον χλεύαζαν πολλές φορές για το μοβ τρίγωνό του, το σήμα που προσδιόριζε κάποιον κρατούμενο ως Μάρτυρα του Ιεχωβά. Ο Φέρντιναντ, όμως, θεωρούσε αυτά τα σχόλια ευκαιρίες για να αρχίζει συζητήσεις μαζί τους. Αρχικά, ο τομέας κηρύγματος των αδελφών περιοριζόταν στα παραπήγματα όπου στεγάζονταν κυρίως Μάρτυρες. Οι αδελφοί αναρωτιούνταν: “Πώς μπορούμε να πλησιάσουμε περισσότερους κρατουμένους;” Η διοίκηση του στρατοπέδου έδωσε άθελά της τη λύση. Πώς;

Οι αδελφοί διέθεταν κρυφά μια ποσότητα Γραφικών εντύπων καθώς και 12 Γραφές. Κάποια μέρα οι φρουροί ανακάλυψαν μερικά έντυπα, αλλά δεν μπορούσαν να βρουν σε ποιον ανήκαν. Γι’ αυτό, οι υπεύθυνοι του στρατοπέδου έκριναν ότι έπρεπε να διασπαστεί η ενότητα των Μαρτύρων. Κατά συνέπεια, όλοι οι αδελφοί μεταφέρθηκαν για τιμωρία σε παραπήγματα όπου έμεναν κρατούμενοι οι οποίοι δεν ήταν Μάρτυρες. Επιπλέον, οι αδελφοί έπρεπε να κάθονται δίπλα σε μη Μάρτυρες όταν έτρωγαν. Αυτή η διευθέτηση αποδείχτηκε ευλογία. Τώρα οι αδελφοί μπορούσαν να κάνουν αυτό που ήθελαν από την αρχή—να κηρύξουν σε όσο το δυνατόν περισσότερους κρατουμένους.

Μεγαλώνω Δύο Κόρες Μόνη Μου

Στο μεταξύ, οι δύο κόρες μου και εγώ ζούσαμε ακόμα στο Ρότερνταμ. Ο χειμώνας του 1943/1944 ήταν εξαιρετικά βαρύς. Πίσω από το σπίτι μας υπήρχε μια μονάδα αντιαεροπορικού πυροβολικού επανδρωμένη με Γερμανούς στρατιώτες. Μπροστά μας ήταν το λιμάνι Βάαλ, ένας από τους βασικούς στόχους των Συμμαχικών βομβαρδιστικών. Δεν ήταν και το ασφαλέστερο κρησφύγετο. Επίσης, υπήρχε έλλειψη τροφίμων. Περισσότερο από ποτέ άλλοτε, μάθαμε να εμπιστευόμαστε στον Ιεχωβά πλήρως.—Παροιμίες 3:5, 6.

Η οχτάχρονη Έστερ βοηθούσε τη μικρή μας οικογένεια με το να στέκεται στην ουρά για το συσσίτιο. Πολλές φορές, όμως, όταν έφτανε η σειρά της να πάρει φαγητό, δεν είχε μείνει τίποτα. Κάποτε που είχε πάει να φέρει φαγητό, βρέθηκε εν μέσω μιας αεροπορικής επιδρομής. Πανικοβλήθηκα όταν άκουσα τις εκρήξεις, αλλά σύντομα η ανησυχία μου μετατράπηκε σε δάκρυα χαράς όταν η Έστερ επέστρεψε σώα, κρατώντας μάλιστα μερικά ζαχαρότευτλα. «Τι έγινε;» ήταν τα πρώτα μου λόγια. Εκείνη απάντησε ήρεμα: «Όταν άρχισαν να πέφτουν οι βόμβες, έκανα αυτό που μου είχε πει ο μπαμπάς: “Πέσε κάτω, μείνε ξαπλωμένη και προσευχήσου”. Και τα κατάφερα!»

Επειδή εγώ είχα γερμανική προφορά, ήταν ασφαλέστερο να πηγαίνει η Έστερ για τα λίγα ψώνια που μπορούσαμε ακόμα να κάνουμε. Αυτό δεν πέρασε απαρατήρητο από τους Γερμανούς στρατιώτες, οι οποίοι άρχισαν να της κάνουν ερωτήσεις. Εκείνη, όμως, δεν φανέρωσε κανένα μυστικό. Στο σπίτι έδινα στην Έστερ Γραφική εκπαίδευση, και επειδή δεν μπορούσε να πάει σχολείο, της μάθαινα ανάγνωση, γραφή και άλλα πράγματα.

Η Έστερ με βοηθούσε και στη διακονία. Προτού βγω για κάποια Γραφική μελέτη, η Έστερ πήγαινε πριν από εμένα για να δει αν το πεδίο ήταν ελεύθερο, σαν να λέγαμε. Έλεγχε αν τα σημάδια τα οποία είχαμε συμφωνήσει με το άτομο που έκανε Γραφική μελέτη ήταν στη θέση τους. Παραδείγματος χάρη, το άτομο που επρόκειτο να επισκεφτώ έβαζε μια γλάστρα σε κάποια συγκεκριμένη θέση στο περβάζι του παραθύρου για να καταλάβω ότι μπορούσα να μπω. Στη διάρκεια της Γραφικής μελέτης, η Έστερ έμενε έξω για να παρατηρεί τυχόν σημάδια κινδύνου ενώ έσπρωχνε το καρότσι με τη μικρή Ρουτ πάνω κάτω στο δρόμο.

Στο Σαξενχάουζεν

Πώς τα πήγαινε ο Φέρντιναντ; Το Σεπτέμβριο του 1944, οδηγήθηκε μαζί με πολλούς άλλους σε έναν σιδηροδρομικό σταθμό, όπου ομάδες των 80 κρατουμένων στοιβάχτηκαν σε βαγόνια που τους περίμεναν. Σε κάθε βαγόνι υπήρχε ένας κουβάς που χρησίμευε ως τουαλέτα και ένας κουβάς με πόσιμο νερό. Το ταξίδι διήρκεσε τρία μερόνυχτα και υπήρχε χώρος μόνο για να στέκονται όρθιοι! Ο εξαερισμός ήταν σχεδόν ανύπαρκτος. Τα βαγόνια ήταν κλειστά και είχαν μερικές μόνο μικρές τρύπες εδώ και εκεί. Η ζέστη, η πείνα και η δίψα—για να μην αναφέρουμε τη δυσωδία—που αναγκάστηκαν να υπομείνουν δεν περιγράφονται.

Το τρένο σταμάτησε στο διαβόητο στρατόπεδο συγκέντρωσης Σαξενχάουζεν. Αφαίρεσαν από όλους τους κρατουμένους οποιαδήποτε προσωπικά αντικείμενα τους είχαν απομείνει—εκτός από τις 12 μικρές Γραφές τις οποίες οι Μάρτυρες είχαν πάρει μαζί τους στο ταξίδι!

Ο Φέρντιναντ και οχτώ άλλοι αδελφοί στάλθηκαν σε ένα παράρτημα του στρατοπέδου στο Ράτενοβ προκειμένου να εργαστούν για την παραγωγή πολεμικού εξοπλισμού. Μολονότι τους απείλησαν επανειλημμένα με εκτέλεση, οι αδελφοί αρνήθηκαν να κάνουν αυτού του είδους την εργασία. Για να ενθαρρύνουν ο ένας τον άλλον να μείνουν σταθεροί, συζητούσαν το πρωί ένα Γραφικό εδάφιο, όπως το εδάφιο Ψαλμός 18:2, ώστε να κάνουν στοχασμούς γύρω από αυτό στη διάρκεια της μέρας. Αυτό τους βοηθούσε να στοχάζονται πνευματικά πράγματα.

Τελικά, ο θόρυβος των πυροβόλων ανήγγειλε ότι πλησίαζαν τα Συμμαχικά και τα ρωσικά στρατεύματα. Οι Ρώσοι έφτασαν πρώτοι στο στρατόπεδο όπου βρίσκονταν ο Φέρντιναντ και οι σύντροφοί του. Έδωσαν στους κρατουμένους λίγο φαγητό και τους διέταξαν να εγκαταλείψουν το στρατόπεδο. Γύρω στα τέλη Απριλίου του 1945, ο ρωσικός στρατός τούς επέτρεψε να επιστρέψουν στο σπίτι τους.

Επιτέλους Μαζί ως Οικογένεια

Στις 15 Ιουνίου ο Φέρντιναντ έφτασε στην Ολλανδία. Οι αδελφοί στο Χρόνινχεν τον καλωσόρισαν θερμά. Σύντομα έμαθε ότι ήμασταν ζωντανές, ότι ζούσαμε κάπου στη χώρα, και εμείς μάθαμε ότι είχε επιστρέψει. Η αναμονή της άφιξής του φαινόταν ατελείωτη. Να, όμως, που κάποια μέρα η μικρή Ρουτ φώναξε: «Μαμά, είναι ένας άγνωστος στην πόρτα!» Εκεί, λοιπόν, στεκόταν ο αγαπημένος μας σύζυγος και πατέρας!

Έπρεπε να λυθούν δεκάδες προβλήματα για να μπορέσουμε και πάλι να λειτουργήσουμε ως κανονική οικογένεια. Δεν είχαμε πού να μείνουμε, ενώ το να ξαναπάρουμε άδεια παραμονής στη χώρα ήταν πολύ δύσκολο. Επειδή ήμασταν Γερμανοί, οι Ολλανδοί αξιωματούχοι μάς αντιμετώπιζαν σαν απόβλητους επί αρκετά χρόνια. Τελικά, όμως, μπορέσαμε να τακτοποιηθούμε και να ξαναρχίσουμε να ζούμε όπως επιθυμούσαμε τόσο βαθιά—υπηρετώντας τον Ιεχωβά μαζί ως οικογένεια.

«Στον Ιεχωβά Εμπιστεύομαι»

Στα μετέπειτα χρόνια, όποτε ο Φέρντιναντ και εγώ ανταμώναμε με φίλους μας οι οποίοι, όπως και εμείς, είχαν ζήσει τις κακουχίες εκείνης της περιόδου, θυμόμασταν τη στοργική καθοδηγία του Ιεχωβά σε εκείνους τους δύσκολους καιρούς. (Ψαλμός 7:1) Χαιρόμασταν γιατί στο διάβα των ετών ο Ιεχωβά μάς επέτρεψε να συμμετάσχουμε στην προώθηση των συμφερόντων της Βασιλείας. Επίσης, λέγαμε συχνά πόσο ευτυχισμένοι ήμασταν που είχαμε δαπανήσει τα νιάτα μας στην ιερή υπηρεσία του Ιεχωβά.—Εκκλησιαστής 12:1.

Μετά την περίοδο του ναζιστικού διωγμού, ο Φέρντιναντ και εγώ υπηρετήσαμε τον Ιεχωβά μαζί επί 50 και πλέον χρόνια μέχρι που εκείνος τελείωσε την επίγεια πορεία του στις 20 Δεκεμβρίου 1995. Εγώ σε λίγο θα κλείσω τα 98. Ευχαριστώ καθημερινά τον Ιεχωβά για το ότι τα παιδιά μας μάς συμπαραστάθηκαν τόσο πολύ εκείνα τα δύσκολα χρόνια και για το ότι εξακολουθώ να κάνω ό,τι μπορώ στην υπηρεσία του προς δόξα του ονόματός του. Είμαι ευγνώμων για όλα όσα έχει κάνει ο Ιεχωβά για εμένα, και η επιθυμία της καρδιάς μου είναι να συνεχίσω να ζω σε αρμονία με το σύνθημά μου: «Εγώ, όμως, στον Ιεχωβά εμπιστεύομαι».—Ψαλμός 31:6.

[Εικόνα στη σελίδα 19]

Με τον Φέρντιναντ τον Οκτώβριο του 1932

[Εικόνα στη σελίδα 19]

Το ευαγγελιστικό πλοιάριο «Αλμίνα» με το πλήρωμά του

[Εικόνα στη σελίδα 22]

Με τον Φέρντιναντ και τα παιδιά