Τα Καλλυντικά στους Βιβλικούς Χρόνους

ΑΠΟ αρχαιοτάτων χρόνων, οι γυναίκες φαίνεται ότι ενδιαφέρονταν πολύ για την περιποίησή τους. Τοιχογραφίες αρχαίων τάφων, νωπογραφίες και ψηφιδωτά υποδηλώνουν ότι οι λαοί της αρχαίας Μεσοποταμίας και της Αιγύπτου χρησιμοποιούσαν ευρέως καλλυντικά. Όλοι θαύμαζαν πολύ τα υπερβολικά βαμμένα, αμυγδαλωτά μάτια με τα οποία απεικονίζονται οι Αιγύπτιες.

Τι θα λεχθεί, όμως, για τους Ισραηλίτες; Χρησιμοποιούσαν καλλυντικά οι γυναίκες στον αρχαίο Ισραήλ; Και αν ναι, τι είδους; Φυσικά, δεν υπάρχουν τοιχογραφίες τάφων ή νωπογραφίες από τον αρχαίο Ισραήλ στις οποίες να μπορούμε να βασιστούμε. Αλλά ορισμένες Γραφικές αφηγήσεις, σε συνδυασμό με διάφορα αρχαιολογικά τεχνουργήματα που έχουν ανασκαφεί στις Βιβλικές χώρες, μας δίνουν έστω μια ιδέα για τα καλλυντικά στους Βιβλικούς χρόνους.

Τα Σύνεργα που Χρησιμοποιούσαν

Σε όλη τη γη του Ισραήλ έχουν έρθει στο φως αμέτρητα αντικείμενα που σχετίζονται με τα καλλυντικά και τα αρώματα. Στα ευρήματα συγκαταλέγονται πέτρινα κύπελλα ή παλέτες, όπου κονιορτοποιούσαν και αναμείγνυαν καλλυντικές ουσίες, μακρόστενα αρωματοδοχεία, αλαβάστρινα μυροδοχεία και καθρέφτες χεριού από στιλβωμένο μπρούντζο. Κάποιο κουτάλι από ελεφαντόδοντο απεικονίζει στη μια πλευρά της λαβής του σκαλιστά φοινικόφυλλα, ενώ στην άλλη ένα γυναικείο κεφάλι τριγυρισμένο από περιστέρια.

Οι πλούσιοι φαίνεται ότι προτιμούσαν να τοποθετούν τα καλλυντικά σε διακοσμητικές θήκες από όστρακο. Στην Αίγυπτο και στη Χαναάν έχουν βρεθεί επίσης μικροσκοπικά κουτάλια καλλυντικών, σκαλισμένα σε ελεφαντόδοντο ή ξύλο, με τη μορφή κολυμβήτριας και με διάφορα άλλα περίτεχνα σχέδια. Όλα αυτά μαρτυρούν ότι οι γυναίκες εκείνης της εποχής χρησιμοποιούσαν πολύ τα καλλυντικά.

Για τα Μάτια

Στην Αγία Γραφή, μια κόρη του Ιώβ ονομάζεται «Κερέν-αππούχ». Στην εβραϊκή, το όνομά της μπορεί να σημαίνει «Κέρας της Μαύρης Βαφής (Ματιών)», ή αλλιώς σκεύος ή κουτάκι για βαφή ματιών, η οποία ίσως ήταν κολ. (Ιώβ 42:14) Το όνομά της μπορεί να υποδήλωνε γενικά ότι ήταν όμορφη, αλλά επίσης αφήνει να εννοηθεί ότι τα καλλυντικά ήταν γνωστά εκείνη την εποχή.

Σημειωτέον ότι η Γραφή συνδέει πάντοτε το βάψιμο των ματιών με διαβόητες γυναίκες όπως η ραδιούργα Βασίλισσα Ιεζάβελ και η άπιστη Ιερουσαλήμ, την οποία οι προφήτες Ιερεμίας και Ιεζεκιήλ παρουσιάζουν ως πόρνη. (2 Βασιλέων 9:30· Ιερεμίας 4:30· Ιεζεκιήλ 23:40) Τα πάμπολλα γυάλινα ή πέτρινα σκεύη που έχουν ανασκαφεί, τα οποία περιέχουν μικροσκοπικά ραβδάκια για την εφαρμογή του κολ στα μάτια, φανερώνουν ότι πολλές γυναίκες στον αποστατικό Ισραήλ​—ιδίως αριστοκράτισσες και πλούσιες—​καλλωπίζονταν υπερβολικά με μολύβια ματιών και άλλου είδους καλλυντικά.

Αρωματικό Λάδι για Ιερή ή Γενική Χρήση

Η παρασκευή και χρήση αρωμάτων με βάση το ελαιόλαδο έχει μακρά ιστορία στον αρχαίο Ισραήλ. Το Γραφικό βιβλίο της Εξόδου περιέχει μια συνταγή για το ιερό αρωματικό λάδι που χρησιμοποιούσαν οι ιερείς στα πλαίσια της υπηρεσίας τους στο ναό. Πρόκειται για μείγμα κανέλας, σμύρνας και άλλων αρωματικών φυτών. (Έξοδος 30:22-25) Στην Ιερουσαλήμ, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν, όπως πιστεύουν, ένα εργαστήριο του πρώτου αιώνα Κ.Χ., όπου παρασκευαζόταν άρωμα και θυμίαμα για χρήση στο ναό. Η Γραφή αναφέρεται πολλές φορές σε αρωματικό λάδι, το οποίο χρησιμοποιούνταν τόσο στην ιερή υπηρεσία όσο και στην καθημερινή ζωή.​—2 Χρονικών 16:14· Λουκάς 7:37-46· 23:56.

Επειδή το νερό εκεί ήταν λιγοστό, συμπλήρωναν ευχαρίστως την ατομική τους υγιεινή με αιθέρια έλαια. Το λάδι δεν χρησιμοποιούνταν μόνο για την προστασία του δέρματος στο ζεστό, ξηρό κλίμα, αλλά και ως καλλυντικό. (Ρουθ 3:3· 2 Σαμουήλ 12:20) Προτού παρουσιάσουν την Ιουδαία Εσθήρ στον Βασιλιά Ασσουήρη, της παρείχαν επί 12 μήνες περιποίηση ανάλογη σύγχρονου ινστιτούτου αισθητικής​—6 μήνες μαλάξεις με λάδι σμύρνας και άλλους 6 μήνες περιποίηση με βάλσαμο.​—Εσθήρ 2:12.

Τα αρώματα ή τα αρωματικά λάδια θεωρούνταν αντίστοιχης αξίας με το ασήμι και το χρυσάφι. Όταν η βασίλισσα της Σεβά έκανε το επικό της ταξίδι για να επισκεφτεί τον Βασιλιά Σολομώντα, ανάμεσα στα δώρα που του πρόσφερε ήταν χρυσάφι, πολύτιμες πέτρες και βάλσαμο. (1 Βασιλέων 10:2, 10) Όταν ο Βασιλιάς Εζεκίας έδειξε τους θησαυρούς του οίκου του σε απεσταλμένους από τη Βαβυλώνα, είχε τοποθετήσει με καμάρι «το βάλσαμο και το καλό λάδι» δίπλα στο ασήμι, στο χρυσάφι και σε όλο το οπλοστάσιό του.​—Ησαΐας 39:1, 2.

Ελάχιστες ποσότητες αρώματος ή λαδιού εξάγονταν από διαφόρων ειδών λουλούδια, καρπούς, φύλλα, ρητίνες ή φλοιούς δέντρων. Η Γραφή αναφέρει αρκετά τέτοια αρωματικά φυτά και προϊόντα, όπως ήταν η αλόη, το βάλσαμο, το βδέλλιο, η κανέλα, η κασσία, το λιβάνι, το μοσχοκάλαμο, η νάρδος, το σαφράνι και η σμύρνα. Μερικά ήταν εγχώρια και φύονταν στην Κοιλάδα του Ιορδάνη. Άλλα εισάγονταν μέσω των θρυλικών εμπορικών οδών του θυμιάματος από την Ινδία, τη Νότια Αραβία και αλλού.

Το Αινιγματικό Βάλσαμο

Όπως προαναφέρθηκε, το βάλσαμο μνημονεύεται στις Γραφικές αφηγήσεις σχετικά με τη Βασίλισσα Εσθήρ, τη βασίλισσα της Σεβά και τον Βασιλιά Εζεκία. Το 1988, ανακαλύφτηκε σε μια σπηλιά κοντά στο Κουμράν, στη δυτική όχθη της Νεκράς Θαλάσσης, μια μικρή κανάτα με λάδι για το οποίο διατυπώθηκαν πολλές εικασίες. Μήπως ήταν το τελευταίο σωζόμενο δείγμα από το περίφημο βάλσαμο; Οι ερευνητές δεν έχουν καταλήξει. Μέχρι σήμερα, κάποιοι καλλιεργητές προσπαθούν να ανασυστήσουν τις άλλοτε περίφημες φυτείες βάλσαμου.

Τα στοιχεία συγκλίνουν στο ότι το βάλσαμο που αναφέρεται στη Γραφή καλλιεργούνταν στα περίχωρα της Εν-γαδί. Έχουν έρθει στο φως καμίνια, δοχεία και διάφορα μεταλλικά και κοκάλινα αντικείμενα, από τον έκτο αιώνα Π.Κ.Χ., παρόμοια με αυτά που χρησιμοποιούνταν αλλού για την αρωματοποιία. Οι περισσότεροι μελετητές πιστεύουν ότι το φυτό από το οποίο παραγόταν το βάλσαμο προήλθε αρχικά από την Αραβία ή την Αφρική. Το άρωμα παρασκευαζόταν από το έκκριμα του φλοιού. Το βάλσαμο είχε τόσο υψηλή αξία ώστε οι μέθοδοι καλλιέργειας και παρασκευής κρατούνταν μυστικές.

Το βάλσαμο αποτελούσε ακόμη και διαπραγματευτικό μέσο στην πολιτική σκακιέρα. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τον ιστορικό Ιώσηπο, ο Μάρκος Αντώνιος απέσπασε μια ολόκληρη φυτεία τέτοιων πολύτιμων φυτών και τα δώρισε στη Βασίλισσα Κλεοπάτρα της Αιγύπτου. Ο Ρωμαίος ιστορικός Πλίνιος ανέφερε ότι, στη διάρκεια του Ιουδαϊκού Πολέμου τον πρώτο αιώνα Κ.Χ., οι Ιουδαίοι μαχητές επιχείρησαν να καταστρέψουν όλα τα βαλσαμοφόρα φυτά για να μην πέσουν στα χέρια των νικητών Ρωμαίων.

Χάρη στις αναφορές της Γραφής και στις αρχαιολογικές ανακαλύψεις, έχουμε μια ιδέα για την κοσμετολογία στους Βιβλικούς χρόνους. Η Γραφή δεν καταδικάζει τα καλλυντικά και άλλα είδη καλλωπισμού, αλλά τονίζει ότι πρέπει να χρησιμοποιούνται με σεμνότητα και σωφροσύνη. (1 Τιμόθεο 2:9) Ο απόστολος Πέτρος επισήμανε πως “αυτό που έχει μεγάλη αξία στα μάτια του Θεού είναι το ήσυχο και πράο πνεύμα”. Εφόσον τα στιλ και οι μόδες αλλάζουν συνέχεια, αυτή είναι οπωσδήποτε καλή συμβουλή για τις Χριστιανές, νέες και ηλικιωμένες.​—1 Πέτρου 3:3, 4.