Μπορείτε να Βελτιώσετε τη Μνήμη Σας!

«Η μνήμη εμπλουτίζει τον κόσμο μας. Χωρίς αυτήν θα μας έλειπε η αίσθηση της συνέχειας και κάθε πρωί θα αντικρίζαμε το βλέμμα κάποιου άγνωστου στον καθρέφτη. Κάθε ημέρα και κάθε γεγονός θα ήταν εντελώς ανεξάρτητα το ένα από το άλλο. Δεν θα μπορούσαμε ούτε να μάθουμε από το παρελθόν ούτε να προσβλέπουμε στο μέλλον».​—«ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΥ» (“MYSTERIES OF THE MIND”).

ΓΙΑΤΙ μερικά πουλιά μπορούν να θυμηθούν έπειτα από μήνες πού αποθήκευσαν σπόρους για το χειμώνα και οι σκίουροι μπορούν να θυμηθούν τα σημεία όπου έθαψαν καρπούς, ενώ εμείς ίσως να ξεχνάμε πού αφήσαμε τα κλειδιά μας πριν από μία ώρα; Ναι, πολλοί από εμάς παραπονιόμαστε για την ασθενή μας μνήμη. Ωστόσο, ο ανθρώπινος εγκέφαλος, μολονότι ατελής, έχει εκπληκτική ικανότητα μάθησης και απομνημόνευσης. Το μυστικό είναι να τον αξιοποιούμε στο πλήρες.

Τεράστιες Δυνατότητες

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος ζυγίζει 1,4 κιλά περίπου και έχει μέγεθος σχεδόν όσο ένα γκρέιπφρουτ, αλλά περιέχει γύρω στους 100 δισεκατομμύρια νευρώνες, ή αλλιώς νευρικά κύτταρα, οι οποίοι σχηματίζουν ένα απίστευτα περίπλοκο δίκτυο. Πράγματι, ένας και μόνο νευρώνας μπορεί να συνδέεται με 100.000 άλλους. Αυτή η διασύνδεση δίνει στον εγκέφαλο τη δυνατότητα να επεξεργάζεται και να συγκρατεί τεράστιες ποσότητες πληροφοριών. Η δυσκολία, φυσικά, έγκειται στο να μπορεί ένα άτομο να ανακαλεί τις πληροφορίες όταν τις χρειάζεται. Κάποιοι διαπρέπουν σε αυτόν τον τομέα, και ανάμεσά τους είναι πολλοί με ελάχιστη ή και καθόλου σχολική εκπαίδευση.

Για παράδειγμα, στη Δυτική Αφρική, αναλφάβητοι χρονικογράφοι της φυλής, οι αποκαλούμενοι γκριό, μπορούν να απαγγέλλουν τα ονόματα πολλών γενεών ανθρώπων από τα χωριά τους. Τέτοιοι γκριό βοήθησαν τον Αμερικανό συγγραφέα Άλεξ Χάλεϊ, του οποίου το βιβλίο Ρίζες (Roots) πήρε βραβείο Πούλιτζερ, να διερευνήσει το οικογενειακό του δέντρο στην Γκάμπια μέχρι και έξι γενιές πίσω. Ο Χάλεϊ είπε: «Χρωστάω πολλά στους γκριό της Αφρικής​—όπου ορθά λέγεται σήμερα πως, όταν πεθαίνει ένας γκριό, είναι σαν να γίνεται στάχτη μια βιβλιοθήκη».

Εξετάστε, επίσης, την περίπτωση του διάσημου Ιταλού διευθυντή ορχήστρας Αρτούρο Τοσκανίνι, τον οποίο «ανακάλυψαν» σε ηλικία 19 ετών όταν τον κάλεσαν να αντικαταστήσει έναν άλλον διευθυντή. Παρά την κακή του όραση, ήταν σε θέση να διευθύνει ολόκληρη την όπερα Αΐντα (Aida)​—από μνήμης!

Τέτοια κατορθώματα μπορεί να προκαλούν το θαυμασμό μας. Ωστόσο, η πλειονότητα των ανθρώπων έχουν τη δυνατότητα να θυμούνται πολύ περισσότερα από όσα νομίζουν ότι μπορούν. Θα θέλατε εσείς να βελτιώσετε τη μνήμη σας;

Πώς να Βελτιώσετε τη Μνήμη Σας

Η μνήμη περιλαμβάνει τρία στάδια: κωδικοποίηση, αποθήκευση και ανάκληση. Ο εγκέφαλός σας κωδικοποιεί την πληροφορία όταν την αντιλαμβάνεται και την καταχωρίζει. Αυτή η πληροφορία μπορεί έπειτα να αποθηκευτεί για μελλοντική ανάκληση. Η διαδικασία της μνήμης αναχαιτίζεται όταν δεν λαβαίνει χώρα οποιοδήποτε από αυτά τα τρία στάδια.

Η μνήμη αυτή καθαυτή έχει ταξινομηθεί σε διάφορα είδη, όπως αισθητηριακή μνήμη, βραχυπρόθεσμη μνήμη και μακροπρόθεσμη μνήμη. Η αισθητηριακή μνήμη λαβαίνει πληροφορίες από ερεθίσματα μέσω των αισθήσεων, όπως η όσφρηση, η όραση και η αφή. Η βραχυπρόθεσμη μνήμη, που αποκαλείται και λειτουργική μνήμη, συγκρατεί μικρές ποσότητες πληροφοριών για σύντομες περιόδους. Ως εκ τούτου, μπορούμε να κάνουμε πρόσθεση αριθμών στο μυαλό μας, να θυμόμαστε έναν τηλεφωνικό αριθμό μέχρι να τον πληκτρολογήσουμε και να θυμόμαστε το πρώτο μισό μιας πρότασης ενώ διαβάζουμε ή ακούμε το δεύτερο μισό της. Αλλά, όπως γνωρίζουμε όλοι, η βραχυπρόθεσμη μνήμη έχει τα όριά της.

Αν θέλετε να αποθηκεύσετε οριστικά πληροφορίες, αυτές πρέπει να μεταφερθούν στη μακροπρόθεσμη μνήμη σας. Πώς μπορείτε να τις βάλετε εκεί; Οι ακόλουθες αρχές θα βοηθήσουν.

◼ Ενδιαφέρον Καλλιεργήστε ενδιαφέρον για το θέμα, και να υπενθυμίζετε στον εαυτό σας τους λόγους για τους οποίους το μαθαίνετε. Όπως ίσως γνωρίζετε από προσωπική πείρα, όταν περιλαμβάνονται τα συναισθήματά σας σε κάτι, το θυμάστε καλύτερα. Αυτό το γεγονός μπορεί να βοηθήσει πολύ τους σπουδαστές της Αγίας Γραφής. Όταν διαβάζουν τη Γραφή με διπλό σκοπό​—να πλησιάσουν οι ίδιοι τον Θεό και να διδάσκουν άλλους για εκείνον—​μπορούν να θυμούνται αυτά που διαβάζουν πολύ καλύτερα.​—Παροιμίες 7:3· 2 Τιμόθεο 3:16.

◼ Προσοχή «Οι περισσότερες περιπτώσεις “ελλιπούς μνήμης” οφείλονται ουσιαστικά σε ελλιπή προσοχή», λέει το βιβλίο Μυστήρια του Νου. Τι μπορεί να σας βοηθήσει να δίνετε προσοχή; Να δείχνετε ενδιαφέρον και, όταν είναι δυνατόν, να κρατάτε σημειώσεις. Οι σημειώσεις, όχι μόνο βοηθούν το μυαλό να συγκεντρωθεί, αλλά και δίνουν στον ακροατή τη δυνατότητα να ανασκοπεί την ύλη αργότερα.

◼ Κατανόηση «Μαζί με όλα όσα αποκτάς, απόκτησε κατανόηση», αναφέρει το εδάφιο Παροιμίες 4:7. Όταν δεν κατανοείτε μια διδασκαλία ή μια έννοια, πιθανότατα δεν θα τη θυμάστε καλά, ίσως και καθόλου. Η κατανόηση αποσαφηνίζει τη σχέση μεταξύ των διαφόρων τμημάτων, συνδυάζοντάς τα έτσι ώστε να αποτελούν ένα λογικό σύνολο. Λόγου χάρη, όταν ένας σπουδαστής μηχανολογίας κατανοήσει τον τρόπο λειτουργίας μιας μηχανής, θα θυμάται καλύτερα λεπτομέρειες σχετικά με τη μηχανή.

◼ Οργάνωση Ταξινομήστε σε ξεχωριστές κατηγορίες τις παρόμοιες έννοιες ή τις συναφείς ιδέες. Για παράδειγμα, είναι ευκολότερο να θυμόμαστε έναν κατάλογο τροφίμων όταν ταξινομούμε τα είδη σε κατηγορίες​—κρέατα, λαχανικά, φρούτα και ούτω καθεξής. Επίσης, να διαιρείτε τις πληροφορίες σε μικρότερα τμήματα τα οποία δεν θα περιέχουν πάνω από πέντε ως εφτά πράγματα. Οι τηλεφωνικοί αριθμοί συνήθως διαιρούνται σε δύο μέρη ώστε να έρχονται ευκολότερα στη μνήμη. Τέλος, ίσως φανεί χρήσιμο να ετοιμάζετε τον κατάλογό σας βάσει συγκεκριμένης σειράς, ίσως αλφαβητικής.

◼ Απαγγελία ή προφορική διατύπωση Η μεγαλόφωνη επανάληψη αυτών που θέλετε να θυμάστε (μια λέξη ή φράση ξένης γλώσσας, λόγου χάρη) θα ενισχύσει τις νευρωνικές συνδέσεις. Πώς; Πρώτον, καθώς προφέρετε τη λέξη αναγκάζεστε να δίνετε μεγάλη προσοχή. Δεύτερον, ο δάσκαλός σας μπορεί να εκφέρει άμεσα γνώμη για το αν είπατε κάτι σωστά ή όχι. Και τρίτον, το να ακούτε​—ακόμη και τον εαυτό σας—​προϋποθέτει τη συμμετοχή και άλλων τμημάτων του εγκεφάλου σας.

◼ Δημιουργία εικόνων Σχηματίστε μια νοερή εικόνα αυτού που θέλετε να θυμάστε. Κάτι άλλο που μπορεί να σας βοηθήσει είναι να το ζωγραφίσετε ή να το καταγράψετε αναλυτικά. Όπως η προφορική διατύπωση, έτσι και η δημιουργία νοερών εικόνων απαιτεί τη χρήση διαφόρων τμημάτων του εγκεφάλου σας. Όσο περισσότερες αισθήσεις χρησιμοποιείτε, τόσο βαθύτερα εντυπώνεται η πληροφορία.

◼ Συσχέτιση Όταν μαθαίνετε κάτι καινούριο, συσχετίστε το με κάτι που ήδη γνωρίζετε. Η σύνδεση σκέψεων με ήδη αποθηκευμένες αναμνήσεις κάνει ευκολότερη την κωδικοποίηση και την ανάκληση, καθώς η συσχέτιση χρησιμεύει ως ερέθισμα για να ξαναθυμηθείτε μια πληροφορία. Παραδείγματος χάρη, για να θυμάστε το όνομα κάποιου, συνδέστε το με ένα ασυνήθιστο χαρακτηριστικό της εμφάνισής του ή με κάτι άλλο που θα σας βοηθήσει να το επαναφέρετε στη μνήμη σας. Όσο πιο αστεία ή παράξενη είναι η συσχέτιση, τόσο ευκολότερα θα γίνεται η ανάκληση. Με λίγα λόγια, πρέπει να σκεφτόμαστε τους ανθρώπους και τα πράγματα που θέλουμε να θυμόμαστε.

Το βιβλίο Αναζήτηση Μνήμης (Searching for Memory) δηλώνει: «Αν τον περισσότερο καιρό λειτουργούμε με τον αυτόματο πιλότο και δεν κάνουμε σκέψεις γύρω από το περιβάλλον μας και τις εμπειρίες μας, μπορεί να πληρώσουμε το τίμημα συγκρατώντας μόνο αμυδρές αναμνήσεις όσον αφορά το πού πήγαμε και τι κάναμε».

◼ Εμπέδωση Διαθέστε χρόνο για να επεξεργαστείτε την πληροφορία, αφήνοντάς την να κατασταλάξει στο μυαλό σας. Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να το κάνετε αυτό είναι να ανασκοπείτε όσα έχετε μάθει, ίσως επαναλαμβάνοντάς τα σε κάποιον άλλον. Αν είχατε μια ενδιαφέρουσα εμπειρία ή διαβάσατε κάτι εποικοδομητικό στη Γραφή ή σε ένα βοήθημα για μελέτη της Γραφής, μοιραστείτε το με κάποιον. Με αυτόν τον τρόπο θα ωφεληθείτε και οι δύο​—η δική σας μνήμη θα ενισχυθεί και ο φίλος σας θα ενθαρρυνθεί. Δικαιολογημένα, η επανάληψη έχει ονομαστεί μητέρα της μάθησης.

Μνημονικά Βοηθήματα​—Χρήσιμο Εργαλείο

Στην Ελλάδα και στη Ρώμη της αρχαιότητας, οι ρήτορες μπορούσαν να εκφωνούν μακροσκελείς λόγους χωρίς να συμβουλεύονται ούτε μία σημείωση. Πώς τα κατάφερναν; Χρησιμοποιούσαν μνημονικά βοηθήματα. Ο όρος αυτός αναφέρεται σε μεθόδους που μας βοηθούν να αποθηκεύουμε πληροφορίες στη μακροπρόθεσμη μνήμη και να τις ανακαλούμε όταν τις χρειαζόμαστε.

Ένα μνημονικό βοήθημα που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες ρήτορες ήταν η μέθοδος του εντοπισμού, την οποία περιέγραψε για πρώτη φορά ο ποιητής Σιμωνίδης ο Κείος το 477 Π.Κ.Χ. Αυτή η τεχνική συνδυάζει τις αρχές της οργάνωσης, της δημιουργίας νοερών εικόνων και της συσχέτισης με κάτι οικείο, όπως ένα σημάδι σε κάποιον δρόμο ή ένα αντικείμενο στο δωμάτιο ή στο σπίτι κάποιου. Εκείνοι που χρησιμοποιούν αυτή την τεχνική κάνουν έναν διανοητικό περίπατο, συσχετίζοντας κάθε πληροφορία που θέλουν να θυμούνται με συγκεκριμένα σημάδια ή αντικείμενα. Όταν θέλουν να ανακαλέσουν την πληροφορία, απλώς κάνουν ξανά τον ίδιο διανοητικό περίπατο.​—Βλέπε το πλαίσιο «Κάντε έναν Φανταστικό Περίπατο».

Έρευνες που έγιναν σε άτομα με υψηλές επιδόσεις στο ετήσιο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Μνήμης αποκάλυψαν ότι η εντυπωσιακή μνήμη τους δεν οφειλόταν σε εξαιρετική νοημοσύνη. Επιπλέον, οι περισσότεροι συμμετέχοντες ήταν μεταξύ 40 και 50 χρονών. Ποιο ήταν το μυστικό τους; Πολλοί απέδωσαν την ικανότητά τους στο γεγονός ότι έκαναν αποτελεσματική χρήση μνημονικών βοηθημάτων.

Μήπως χρειάζεται να θυμάστε καταλόγους με λέξεις; Ένα αποτελεσματικό μνημονικό βοήθημα για αυτή την περίπτωση είναι το ακρωνύμιο​—ο συνδυασμός του αρχικού γράμματος ή γραμμάτων μιας ομάδας λέξεων έτσι ώστε να σχηματίζουν μια νέα λέξη. Παρόμοιο βοήθημα μνήμης είναι η ακροστιχίδα, η οποία χρησιμοποιούνταν εκτεταμένα από τους αρχαίους Εβραίους. Σε πολλούς από τους ψαλμούς, για παράδειγμα, η πρώτη λέξη κάθε εδαφίου ή ομάδας εδαφίων αρχίζει με ένα από τα διαδοχικά γράμματα του εβραϊκού αλφαβήτου. (Βλέπε Ψαλμός 25, 34, 37, 111, 112 και 119.) Αυτό το χρήσιμο βοήθημα μνήμης έδινε τη δυνατότητα στους υμνωδούς να θυμούνται και τα 176 εδάφια του Ψαλμού 119!

Ναι, μπορείτε να γυμνάσετε και να βελτιώσετε τη μνήμη σας. Όπως έχουν δείξει κάποιες μελέτες, η μνήμη μας μοιάζει πολύ με έναν μυ. Όσο περισσότερο τη χρησιμοποιούμε, τόσο δυνατότερη γίνεται, ακόμη και στη γεροντική ηλικία.

[Πλαίσιο στη σελίδα 27]

ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ

◼ Να διεγείρετε τη μνήμη σας μαθαίνοντας καινούριες επιδεξιότητες, μια νέα γλώσσα ή ένα μουσικό όργανο.

◼ Να επικεντρώνετε την προσοχή σας στα πιο σπουδαία πράγματα.

◼ Να μαθαίνετε μεθόδους χρήσης μνημονικών βοηθημάτων.

◼ Να πίνετε αρκετό νερό. Η αφυδάτωση μπορεί να προκαλέσει διανοητική σύγχυση.

◼ Να κοιμάστε αρκετά. Κατά τον ύπνο, ο εγκέφαλος αποθηκεύει τις αναμνήσεις.

◼ Να είστε ήρεμοι όταν μελετάτε. Η ένταση προκαλεί έκκριση κορτιζόλης, η οποία μπορεί να διαταράξει τις νευρικές αλληλεπιδράσεις.

◼ Να αποφεύγετε την κατάχρηση αλκοόλ και το κάπνισμα. Το αλκοόλ επηρεάζει τη βραχυπρόθεσμη μνήμη και ο αλκοολισμός μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη θειαμίνης, μιας βιταμίνης του συμπλέγματος Β η οποία είναι απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία της μνήμης. Το κάπνισμα μειώνει το οξυγόνο στον εγκέφαλο.a

[Υποσημείωση]

[Πλαίσιο/​Εικόνες στη σελίδα 28, 29]

ΚΑΝΤΕ ΕΝΑΝ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΠΑΤΟ

Πώς θα μπορούσατε να θυμάστε έναν κατάλογο τροφίμων που περιέχει διάφορα είδη όπως ψωμί, αβγά, γάλα και βούτυρο; Χρησιμοποιώντας τη μέθοδο του εντοπισμού, θα μπορούσατε να τα «βλέπετε» καθώς κάνετε έναν φανταστικό περίπατο στο σαλόνι σας.

Δημιουργήστε τη νοερή εικόνα ενός μαξιλαριού από ψωμί στην πολυθρόνα

αβγών που επωάζονται κάτω από τη λάμπα

του χρυσόψαρού σας να κολυμπάει σε μια γυάλα γεμάτη γάλα

βουτύρου αλειμμένου στην οθόνη της τηλεόρασης

Όσο πιο αστεία ή ασυνήθιστη είναι η εικόνα, τόσο το καλύτερο! Όταν φτάσετε στο κατάστημα, ξανακάντε το διανοητικό σας περίπατο.

[Πλαίσιο στη σελίδα 29]

ΝΑ ΧΑΙΡΕΣΤΕ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΞΕΧΝΑΤΕ!

Φανταστείτε πώς θα ήταν η ζωή σας αν θυμόσασταν τα πάντα, τόσο τα σημαντικά όσο και τα ασήμαντα. Το μυαλό σας θα γέμιζε με περιττά πράγματα, έτσι δεν είναι; Μάλιστα, κάποια γυναίκα που μπορούσε να θυμάται σχεδόν όλα όσα συνέβαιναν στη ζωή της «περιέγραψε τις συνεχείς ανακλήσεις πληροφοριών ως “ασταμάτητες, ανεξέλεγκτες και εντελώς εξουθενωτικές”, ένα πραγματικό “βάρος”», λέει το περιοδικό Νέος Επιστήμονας (New Scientist). Ευτυχώς, οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουμε αυτό το πρόβλημα επειδή το μυαλό μας, όπως πιστεύουν οι ερευνητές, έχει την ικανότητα να «κλαδεύει» τις άσχετες ή παρωχημένες πληροφορίες. «Η αποτελεσματική λήθη», λέει το περιοδικό, «είναι ουσιώδης προκειμένου να έχουμε πλήρως λειτουργική μνήμη. Όταν ξεχνάμε κάτι χρήσιμο, . . . αυτό απλώς δείχνει ότι το σύστημα “κλαδέματος” λειτουργεί λίγο παραπάνω από το φυσιολογικό».