Καλλιέργεια Ορχιδέας—Πώς Ανταμείβει η Υπομονή

Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ορχιδέας μπορεί να γίνει ακατανίκητη συνήθεια. Μερικοί θαυμαστές της μελετούν ώρες ολόκληρες τα λατινικά ονόματα των αγαπημένων τους ειδών για να μάθουν να τα προφέρουν σωστά. Γιατί ασκούν τέτοια γοητεία οι ορχιδέες;

Υπάρχουν πάμπολλα είδη ορχιδέας. Στη φύση έχουν ανακαλυφτεί γύρω στα 25.000 είδη, ενώ επίσημοι φορείς επιβεβαιώνουν την ύπαρξη 100.000 και πλέον τεχνητών υβριδίων! Ο χαρακτηρισμός «τεχνητά υβρίδια» δεν σημαίνει ότι οι βοτανολόγοι έχουν δημιουργήσει νέους ζωντανούς οργανισμούς από χώμα, νερό και αέρα. Αυτά τα υβρίδια αποτελούν προϊόν ελεγχόμενης διασταυρωτής επικονίασης.

Τα μεγέθη ποικίλλουν, τόσο στις ορχιδέες που υπάρχουν στη φύση όσο και σε αυτές που παράγονται με ανθρώπινη συμβολή. Υπάρχουν μικροσκοπικές ορχιδέες που για να τις περιεργαστεί κάποιος χρειάζεται μεγεθυντικό φακό, ενώ άλλες φιγουράρουν με καμάρι στα περβάζια των παραθύρων. Μια ορχιδέα η οποία φύεται στα τροπικά δάση της Ινδονησίας μπορεί να ζυγίζει πάνω από μισό τόνο!

Οι ορχιδέες έχουν να επιδείξουν πανδαισία χρωμάτων καθώς και πλήθος σχημάτων. Μερικές μοιάζουν εκπληκτικά με μέλισσες, νυχτοπεταλούδες και πουλιά, ενώ άλλες που έχουν εντελώς πρωτότυπες μορφές είναι εξαιρετικά σαγηνευτικές, ιδίως για τους ανθοκόμους. Επί πολλά χρόνια, μόνο οι πλούσιοι μπορούσαν να αποκτήσουν αυτά τα όμορφα φυτά, αλλά τώρα οι ορχιδέες είναι διαθέσιμες και στους λιγότερο ευκατάστατους. Οι ωραίες ορχιδέες που μπορείτε να χαρείτε σήμερα έχουν την ιστορία τους, την οποία θα διαβάσετε παρακάτω.

Ο «Πυρετός της Ορχιδέας»

Οι άνθρωποι θαυμάζουν τις ορχιδέες εδώ και αιώνες, αλλά μόνο σε σχετικά πρόσφατους καιρούς έμαθαν οι καλλιεργητές αποτελεσματικές μεθόδους για να τις αναπαράγουν. Το 1856, άνθισε το πρώτο ανθρωποποίητο υβρίδιο ορχιδέας. Εντούτοις, η καλλιέργεια αυτών των θεσπέσιων αλλά «ιδιότροπων» λουλουδιών έφερνε συνήθως περισσότερο άγχος παρά ευχαρίστηση.

Οι σπόροι της ορχιδέας είναι μικροί​—ορισμένοι είναι σαν λεπτοί κόκκοι σκόνης. Το να χειρίζεται κάποιος τόσο μικροσκοπικούς σπόρους ήταν, και πολλές φορές είναι ακόμη, αρκετά δύσκολο. Η μεγαλύτερη όμως δυσκολία έγκειται στην καλλιέργειά τους. Επί δεκαετίες, οι καλλιεργητές πειραματίζονταν με διάφορα υλικά και συνθήκες προκειμένου να βρουν το σωστό τρόπο ώστε να κάνουν τους σπόρους της ορχιδέας να βλαστήσουν. Το 1922, ο Δρ Λιούις Κνούντσον, του Πανεπιστημίου Κορνέλ στις Ηνωμένες Πολιτείες, ανακάλυψε ότι οι σπόροι φύτρωναν και ευδοκιμούσαν όταν τοποθετούνταν σε ένα μείγμα από νερό, ζάχαρη και άγαρ (μια παχύρρευστη ουσία που εξάγεται από φύκια). Σύντομα έπειτα από αυτή την ανακάλυψη, οι λάτρεις του είδους άρχισαν να παράγουν νέα υβρίδια ορχιδέας σε αφθονία. Αυτός ο «πυρετός της ορχιδέας» συνεχίζεται, με πολλά νέα υβρίδια, άγνωστα μέχρι πρότινος για το κοινό, να εμφανίζονται κάθε χρόνο.

Αλλά πολύ προτού τις καλλιεργήσουν οι άνθρωποι, οι ορχιδέες αναπτύσσονταν στη φύση. Πώς παράγουν οι ορχιδέες υβρίδια στο φυσικό τους περιβάλλον;

Ορχιδέες στη Φύση

Όταν δύο ή περισσότερα συγγενικά είδη ορχιδέας ανθίζουν στην ίδια περιοχή, τότε υπάρχει η πιθανότητα να αναπτυχθεί ένα φυσικό υβρίδιο. Στη φύση, έντομα και άλλα πλάσματα λειτουργούν ως επικονιαστές. Όταν ένας επικονιαστής επισκέπτεται ορχιδέες ψάχνοντας για νέκταρ, η γύρη της μιας κολλάει στο σώμα του και επικονιάζει αυτές που επισκέπτεται κατόπιν. Οι ορχιδέες που έχουν επικονιαστεί μπορεί έτσι να γονιμοποιηθούν. Ως αποτέλεσμα, θα παραγάγουν περικάρπια.

Με τον καιρό, το περικάρπιο ωριμάζει, ανοίγει και απελευθερώνει χιλιάδες ή ακόμη και εκατομμύρια σπόρους. Μερικοί πέφτουν στο έδαφος ενώ πολλοί άλλοι μεταφέρονται από τον άνεμο. Οι σπόροι που ριζώνουν δοκιμάζονται σκληρά, και ελάχιστοι επιζούν ως την ωρίμανση. Όσοι προκύπτουν μέσω της γονιμοποίησης ενός είδους από τη γύρη κάποιου άλλου είδους είναι γνωστοί ως φυσικά υβρίδια. Αλλά πώς παράγονται τα τεχνητά υβρίδια ορχιδέας;

Παραγωγή Υβριδίων

Ένα υβρίδιο ορχιδέας αποτελεί συνδυασμό χαρακτηριστικών και των δύο «γονέων». Γι’ αυτό, ο καλλιεργητής αρχικά σκέφτεται τι είδους λουλούδι θέλει να παραγάγει. Ίσως θέλει να πετύχει ένα συγκεκριμένο χρώμα, ραβδώσεις ή κηλίδες. Ίσως επιθυμεί να συνδυάσει αυτά τα χαρακτηριστικά σε ένα φυτό με μικρά ή με μεγάλα λουλούδια. Το άρωμα του φυτού είναι ένας επιπλέον παράγοντας. Έχοντας αυτά υπόψη, ο καλλιεργητής επιλέγει δύο ορχιδέες που ελπίζει ότι θα προικίσουν το «παιδί» τους με τα ποθητά χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να επιλέξει την ορχιδέα Paphiopedilum armeniacum ως ένα από τα είδη που θα χρησιμοποιήσει. Αυτή η ορχιδέα ανακαλύφτηκε στην Κίνα το 1979. Συνήθως μεταβιβάζει ένα έντονο χρυσοκίτρινο χρώμα στα υβρίδια που προκύπτουν από αυτήν, μερικά εκ των οποίων είναι εκθαμβωτικής ομορφιάς.

Μόλις ο καλλιεργητής βρει τα δύο γονικά φυτά που θέλει, αφαιρεί όλη τη γύρη από το φυτό δέκτη, δηλαδή το λουλούδι που θα δεχτεί τη γύρη του άλλου φυτού. Η ορχιδέα που δίνει τη γύρη ονομάζεται φυτό δότης. Με μια οδοντογλυφίδα ή κάτι παρόμοιο, ο καλλιεργητής παίρνει γύρη από το φυτό δότη και την τοποθετεί στη βάση του στύλου του φυτού δέκτη. Έπειτα βάζει στην ορχιδέα στην οποία έχει γίνει διασταυρωτή επικονίαση μια ετικέτα με τα ονόματα αμφότερων των γονικών φυτών, καθώς και την ημερομηνία επικονίασης.

Απαιτείται Υπομονή

Αν γίνει γονιμοποίηση, συμβαίνει κάτι εκπληκτικό στο άνθος του φυτού δέκτη. Από τον ανθοφόρο άξονα φύονται νηματοειδείς σωλήνες οι οποίοι απλώνονται προς ένα τμήμα του άνθους γνωστό ως ωοθήκη. Κατόπιν η ωοθήκη διογκώνεται και δημιουργεί το περικάρπιο. Μέσα σε αυτό, παράγονται εκατοντάδες χιλιάδες μικροσκοπικοί σπόροι, που είναι όλοι τους συνδεδεμένοι με έναν γυρεοσωλήνα. Ίσως χρειαστούν μήνες ή και πάνω από ένας χρόνος για να ωριμάσει το περικάρπιο. Τότε, ο καλλιεργητής συλλέγει τους σπόρους από το περικάρπιο και τους τοποθετεί σε ένα αποστειρωμένο δοχείο σε διάλυμα που αποτελείται από άγαρ και θρεπτικά στοιχεία. Αν οι σπόροι βλαστήσουν, σύντομα θα εμφανιστούν μικροσκοπικές ορχιδέες σαν καταπράσινο χαλί.

Έπειτα από λίγους μήνες, ο καλλιεργητής βγάζει τα φιντάνια από το δοχείο και τα τοποθετεί κοντά κοντά στην ίδια γλάστρα. Τα παρατηρεί με προσοχή και τα ποτίζει τακτικά για να μην ξεραθούν. Αργότερα, μεταφυτεύει τις νέες του ορχιδέες σε ξεχωριστές γλάστρες. Από εδώ και πέρα, η υπομονή είναι σπουδαίο προσόν. Οι ορχιδέες ίσως χρειαστούν από μερικά χρόνια ως και πάνω από μια δεκαετία για να ανθίσουν.

Φανταστείτε την ικανοποίηση του καλλιεργητή όταν βλέπει να ανθίζει μια ορχιδέα για την οποία μόχθησε! Αν το υβρίδιο είναι καινούριο, ο καλλιεργητής μπορεί να το καταχωρίσει επισήμως δίνοντάς του ένα όνομα της αρεσκείας του. Ως αποτέλεσμα, όλα τα υβρίδια που θα αναπτυχθούν στο εξής με τον ίδιο συνδυασμό ειδών θα φέρουν την καταχωρισμένη ονομασία.

Κατά καιρούς, κάποιος καλλιεργητής βρίσκει έναν ιδεώδη συνδυασμό που προκαλεί αίσθηση σε όσους ασχολούνται με το αντικείμενο. Στον εν λόγω καλλιεργητή μπορεί να απονεμηθούν βραβεία, ενώ τα πανέμορφα φυτά του θα πουλιούνται πανάκριβα. Ανεξάρτητα όμως από τη χρηματική απολαβή, η χαρά του είναι απερίγραπτη όταν βλέπει να ανθίζει μια ορχιδέα που έχει διασταυρώσει ο ίδιος.

Τώρα ξέρετε ότι απαιτήθηκε πολύς χρόνος και υπομονή για να παραχθούν οι πανέμορφες ορχιδέες που θαυμάζετε. Στην πραγματικότητα, όμως, το έργο που επιτελούν οι άνθρωποι παράγοντας υβρίδια ορχιδέας είναι απλό αν συγκριθεί με το έργο του μεγαλειώδους Δημιουργού κάθε ζωντανού πλάσματος, του Ιεχωβά. Αυτός έχει θέσει σε κάθε φυτό έναν πολύπλοκο γενετικό κώδικα, χάρη στον οποίο αναπτύσσονται τέτοια θεσπέσια άνθη. Εμείς είμαστε απλώς οι αποδέκτες της καλλιτεχνικής έκφρασης της αγάπης του, η οποία είναι έκδηλη στη σαγηνευτική ποικιλία των υβριδίων ορχιδέας. Όντως αληθεύει η δήλωση του ψαλμωδού Δαβίδ: «Πόσο πολλά είναι τα έργα σου, Ιεχωβά! Τα πάντα με σοφία τα έφτιαξες. Η γη είναι γεμάτη από τα δημιουργήματά σου».​—Ψαλμός 104:24.

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Υβρίδιο “Beallara”

[Εικόνα στη σελίδα 17]

Υβρίδιο “Doritaenopsis”

[Εικόνα στη σελίδα 18]

Υβρίδιο “Brassidium”