ارتباط چشمی

چشمان ما دریچه‌ایست به روی دیدگاه‌ها،‏ احساسات و عواطفمان.‏ چشم‌های ما می‌تواند ترس،‏ تعجب،‏ دلسوزی یا محبت را نشان دهد.‏ البته گاه نیز ناخواسته شک و تردید یا غم و اندوه ما را آشکار می‌کند.‏ یک مرد سالمند در خصوص هموطنانش که اذیت و آزار فراوان دیده بودند،‏ چنین گفت:‏ «ما با چشمانمان حرف می‌زنیم.‏»‏

دیگران شاید با توجه به این که نگاهمان بر کجا متمرکز است،‏ در مورد ما و آنچه می‌گوییم،‏ قضاوت کنند.‏ در بسیاری از فرهنگ‌ها،‏ مردم اغلب به افرادی که هنگام صحبت کردن نگاهشان بر آنان متمرکز است،‏ اعتماد می‌کنند.‏ برعکس شاید به صداقت یا صلاحیت کسانی که هنگام صحبت کردن به پاهای خود یا به اطراف نگاه می‌کنند،‏ شک کنند.‏ در برخی از فرهنگ‌ها نیز نگاه خیره به چشمان مخاطب نشانهٔ بی‌ادبی،‏ دشمنی یا ستیزه‌جویی است.‏ این امر به‌خصوص هنگام گفتگو با شخصی از جنس مخالف یا فردی عالی‌رتبه صدق می‌کند.‏ در برخی مناطق،‏ اگر شخصی هنگام گفتگو با فردی مسن‌تر مستقیم به او نگاه کند،‏ بی‌احترامی محسوب می‌شود.‏

اما در موقعیت یا جایی که نگاه به مخاطب نشانهٔ بی‌احترامی و بی‌ادبی نیست،‏ شما هنگام اشاره به نکته‌ای مهم می‌توانید با یک نگاه به مخاطب،‏ اهمیت آن نکته را بیشتر کنید.‏ به این ترتیب حتی نشان می‌دهید که به گفته‌هایتان ایمان و یقین دارید.‏ توجه کنید که وقتی شاگردان عیسی با تعجب از او پرسیدند که «واقعاً چه کسی می‌تواند نجات یابد،‏» عیسی چه عکس‌العملی نشان داد.‏ در کتاب مقدّس آمده است:‏ «عیسی که به آنان چشم دوخته بود‏،‏ گفت:‏ ‹برای انسان غیرممکن است،‏ اما برای خدا همه چیز ممکن است.‏›» (‏مت ۱۹:‏۲۵،‏ ۲۶‏)‏ کتاب مقدّس نشان می‌دهد که پولُس رسول نیز به‌دقت به واکنش حضارش توجه داشت.‏ یک بار وقتی پولُس موعظه می‌کرد،‏ مردی که لنگ مادرزاد بود،‏ در آنجا حضور داشت.‏ در اعمال ۱۴:‏۹،‏ ۱۰ آمده است:‏ «هنگامی که پولُس سخن می‌گفت،‏ این مرد به سخنان او گوش می‌داد.‏ پولُس به او چشم دوخت و پی برد که برای شفا یافتن ایمان دارد.‏ پس با صدای بلند گفت:‏ ‹بر پاهای خود بایست.‏›»‏

توصیه‌هایی برای خدمت موعظه.‏ در خدمت موعظه وقتی می‌خواهید با کسی گفتگو کنید،‏ برخوردی گرم و دوستانه داشته باشید.‏ اگر مناسب دیدید،‏ برای باز کردن سر صحبت پرسشی تأمّل‌برانگیز که مورد علاقهٔ شما و مخاطبتان است،‏ مطرح کنید.‏ حین گفتگو سعی کنید که به چشمان مخاطبتان نگاه کنید یا حداقل با احترام و روی خوش به چهرهٔ او نگاه کنید.‏ دیدن برق شادی در چشمانتان همراه با لبخندی گرم،‏ مسلّماً برای مخاطبتان دلپذیر است.‏ چنین برخوردی به مخاطبتان نشان می‌دهد که شما از چه شخصیتی برخوردارید و به او کمک می‌کند با آرامش بیشتری با شما گفتگو کند.‏

اگر بجا بود،‏ به چشمان مخاطبتان نگاه کنید تا بتوانید از حالت آن تشخیص دهید که چگونه باید با او گفتگو را ادامه دهید.‏ شما می‌توانید از حالت چشمان شخص به عصبانیت او پی ببرید یا متوجه شوید آیا قلباً به پیامتان علاقه دارد یا خیر.‏ می‌توانید پی ببرید که آیا مفهوم گفته‌هایتان را متوجه شده است.‏ می‌توانید ببینید که آیا بی‌حوصله است.‏ همچنین اگر علاقهٔ بسیار داشته باشد،‏ این را نیز می‌توانید از حالت چشمان مخاطبتان تشخیص دهید.‏ آری،‏ از حالت چشمان مخاطبتان می‌توانید پی ببرید که آیا لازم است سرعت سخنانتان را تغییر دهید یا جویای نظر او شوید،‏ آیا وقت آن است که سخن خود را به پایان برسانید یا آیا مناسب است که نحوهٔ مطالعهٔ کتاب مقدّس را به او نشان دهید.‏

چه در اماکن عمومی موعظه می‌کنید،‏ چه کتاب مقدّس را آموزش می‌دهید،‏ سعی کنید ارتباط چشمی خود را با مخاطبتان همچنان حفظ کنید.‏ البته،‏ این بدین معنی نیست که به او خیره شوید؛‏ زیرا ممکن است شرمنده و خجل شود.‏ (‏۲پاد ۸:‏۱۱‏)‏ اما شما می‌توانید طی گفتگو چند بار با حالتی دوستانه و به نحوی طبیعی به شنونده‌تان نگاه کنید.‏ در بیشتر سرزمین‌ها،‏ این نشانهٔ علاقه و توجه شخص به مخاطب است.‏ البته هنگام خواندن از روی کتاب مقدّس یا سایر نشریات،‏ مسلّماً چشمانتان به متنی است که می‌خوانید.‏ اما برای تأکید بر نکته‌ای شاید بخواهید مستقیم،‏ در عین حال کوتاه،‏ به شنوندهٔ خود نگاه کنید.‏ همچنین اگر گهگاه نگاه خود را متوجه مخاطبتان کنید،‏ می‌توانید عکس‌العمل او را به آنچه می‌خوانید،‏ ببینید.‏

اگر در ابتدا به دلیل کمرویی برایتان دشوار است که به چشمان مخاطبتان نگاه کنید،‏ دست از تلاش نکشید.‏ با تمرین در این راه پیشرفت خواهید کرد و قادر خواهید بود پیامتان را به نحوی مؤثرتر به مخاطبتان انتقال دهید.‏

هنگام سخنرانی.‏ در کتاب مقدّس آمده است که عیسی پیش از آنکه موعظه بالای کوه را آغاز کند،‏ «به شاگردانش نظر انداخت.‏» (‏لو ۶:‏۲۰‏)‏ شما نیز می‌توانید از این عمل عیسی درس بگیرید.‏ وقتی می‌خواهید در مقابل یک جمع سخن بگویید،‏ پیش از آغاز صحبت،‏ رو به حاضران کنید و چند لحظه تأمّل کنید.‏ در بسیاری مناطق حتی می‌توان در این حین مستقیم به چشمان چند نفر در میان حضار نگاه کرد.‏ این مکث کوتاه کمک می‌کند که بر احساس اضطراب خود غلبه کنید.‏ همچنین به شنوندگان فرصت می‌دهد که از روی حالت چهره‌تان،‏ خود را برای احساس یا حالتی که می‌خواهید گفته‌هایتان را با آن آغاز کنید،‏ آماده کنند.‏ به علاوه،‏ به حضار این امکان را می‌دهد که توجه خود را به شما معطوف کنند.‏

هنگام سخنرانی به شنوندگان نگاه کنید.‏ البته نه این که نگاهتان به کل جمع باشد،‏ بلکه سعی کنید به افراد نگاه کنید.‏ تقریباً در تمام فرهنگ‌ها از سخنران انتظار می‌رود که تا حدّی با مخاطب خود ارتباط چشمی داشته باشد.‏

نگاه کردن به حضار به این معنی نیست که نگاهمان به طور متناوب از یک سو به سوی دیگر برود.‏ با احترام به فردی در میان حضار نگاه کنید و اگر بجا باشد،‏ کل یک جمله را رو به او بگویید.‏ سپس نگاهتان را به فردی دیگر معطوف کنید و یک یا دو جمله را این بار رو به آن شخص بگویید.‏ البته مراقب باشید که نگاهتان آنقدر روی کسی نماند که شخص را معذّب کند.‏ در ضمن نگاهتان را همواره روی افرادی خاص متمرکز نکنید،‏ بلکه سعی کنید به افراد دیگر نیز نگاه کنید.‏ همچنین وقتی به کسی نگاه می‌کنید،‏ واقعاً با آن شخص صحبت کنید و به عکس‌العمل او توجه کنید.‏ پس از آن،‏ نگاهتان را روی شخصی دیگر متمرکز کنید.‏

برگه‌های سخنرانی‌تان را به نحوی روی تریبون بگذارید یا در دست بگیرید،‏ یا آن را به شکلی در کتاب مقدّس خود قرار دهید که بتوانید با یک حرکت چشم به آن نگاه کنید.‏ اگر مجبور شوید که برای این منظور سر خود را حرکت دهید،‏ مسلّماً ارتباط چشمی‌تان با حضار چندان مؤثر نخواهد بود.‏ باید دقت کنید که تا چه حد به برگه‌های سخنرانی خود نگاه می‌کنید و چه وقت به آن‌ها نگاه می‌کنید.‏ اگر زمانی که سخنرانی را به یک نقطهٔ اوج رسانده‌اید،‏ نگاهتان به برگه‌هایتان باشد،‏ نه تنها نمی‌توانید عکس‌العمل شنوندگان خود را ببینید،‏ بلکه از قدرت کلامتان نیز کاسته خواهد شد.‏ همچنین اگر شما مرتب به برگه‌هایتان نگاه کنید،‏ دیگر ارتباط چشمی با حضار نخواهید داشت.‏

وقتی شما توپی را برای کسی می‌اندازید،‏ تا زمانی که شخص توپ را نگرفته است،‏ به او نگاه می‌کنید.‏ هر نکتهٔ سخنرانی‌تان نیز همچون توپی است که برای حاضران می‌اندازید.‏ حضار اغلب با حرکت سر،‏ لبخند یا نگاه پرتوجه خود نشان می‌دهند که به اصطلاح توپ را گرفته‌اند.‏ پس اگر شما ارتباط چشمی خود را با حضار حفظ کنید،‏ متوجه خواهید شد که آیا مطالبی را که گفته‌اید،‏ متوجه شده‌اند یا خیر.‏

اگر از شما خواسته شود که برای جماعت مطلبی را بخوانید،‏ آیا لازم است هنگام خواندن به حضار نگاه کنید؟‏ هنگام خواندن کتاب مقدّس،‏ نگاه اغلب شنوندگان به کتاب مقدّسشان است و متوجه نخواهند شد که آیا به آنان نگاه می‌کنید یا خیر.‏ اما دیدن عکس‌العمل حضار به شما کمک می‌کند که خواندنتان پرروح‌تر و زنده‌تر شود.‏ همچنین نگاه به کسانی که آیات را در کتاب مقدّس خود دنبال نمی‌کنند و افکارشان جای دیگر است،‏ شاید کمکشان کند که به آنچه می‌خوانید،‏ توجه کنند.‏ البته نگاه شما به حضار مسلّماً بسیار کوتاه خواهد بود و نباید به نحوی باشد که در خواندنتان وقفه‌ای ایجاد کند.‏ برای این منظور بجاست کتاب مقدّس را در دست بگیرید و سر خود را بالا نگاه دارید و مراقب باشید،‏ چانه‌تان به طرف سینه‌تان خم نشود.‏

گاه از پیران خواسته می‌شود که برای کنگره سخنرانی‌ای ایراد کنند که متن آن از پیش نوشته شده است.‏ ایراد چنین سخنرانی‌هایی مستلزم تجربه،‏ آمادگی کافی و تمرین بسیار است.‏ البته خواندن از روی چنین متنی تا حد زیادی از ارتباط چشمی سخنران با حضار می‌کاهد.‏ اما اگر سخنران به قدر کافی تمرین کرده باشد،‏ می‌تواند بدون آن که متن را گم کند،‏ گهگاه به حضار نگاه کند.‏ سخنران با این کار به شنوندگانش کمک می‌کند که توجهشان به سخنرانی معطوف بماند و از درس‌ها و نکات مهم سخنرانی کاملاً فایده ببرند.‏