Juin

Nǔkplɔnmɛtɔ́ lɛ ɖó na nɔ ɖexlɛ́ nǔkplɔntɔ́ yetɔn lɛ ɖɔ nǔ yetɔn nɔ ɖu ayi mɛ nú emi tawun. Ye ɖó na nɔ kpɔ́n ye dó mɔ nɔví gbigbɔ tɔn sɔ tɔn yetɔn lɛ. Xɔ́ntɔn e ye zun ɖò gbɛ̀ ɔ mɛ lɛ é jijodó kpo huzuhuzu e ɖò dandan lɛ é bǐ blobló bá dó sɛn Jehovah kpo nɔ bɔwǔ nú ye ǎ. Mɛ ɖěɖee nyɔ́ nǔ kplɔ́n mɛ ganji lɛ é nɔ dó nǔkplɔntɔ́ yetɔn lɛ gesí nú mɛ ɖevo e ɖò agun ɔ mɛ, bo sixu d’alɔ ye bɔ ye na sɛkpɔ́ Jehovah lɛ é nɛ. Mɔ̌ mɛ ɔ, nǔkplɔntɔ́ lɛ sixu nɔ ɖu vivǐ gbɛ̌didó xá togun Mawu tɔn e sixu d’alɔ ye ɖò gbigbɔ kpo lee nǔ nɔ cí nú ye é kpo lixo é tɔn. Mǐ ba ɖɔ nǔkplɔntɔ́ ɖokpo ɖokpo ni mɔ ɖɔ emi ɖó tɛn ɖé ɖò agun ɔ mɛ, lobo ɖò xwédo gbigbɔ tɔn mǐtɔn mɛ. Mǐ ba ɖɔ wanyiyi e mɛ e ɖò xwédo gbigbɔ tɔn enɛ ɔ mɛ lɛ é nɔ ɖexlɛ́ é ni dɔn nǔkplɔntɔ́ ɖokpo ɖokpo. Enɛ ɔ, é na bɔwǔ nú ye bɔ ye na ɖó gbɛ̌didó xá mɛ ɖěɖee ma na d’alɔ ye bɔ ye na yí wǎn nú Jehovah ǎ lɛ é te. (Nǔx. 13:20) Enyi xɔ́ntɔn yetɔn xóxó lɛ jó ye dó ɔ, ye na tuùn ɖɔ emi sixu mɔ xɔ́ntɔn jɔ xɔ́ntɔn lɛ ɖò tutoblonunu Jehovah tɔn mɛ.—Mak. 10:29, 30; 1 Pi. 4:4. w20.10 17 akpá. 10-11

Enyi mǐ ba na ɖó kancica ɖagbe ɖé xá Jehovah ɔ, é ɖò dandan ɖɔ mǐ ni nyí xɔ́ntɔn Jezu tɔn. Etɛwu nǔ ka nyí mɔ̌? Hwɛjijɔ we ɖíe. Nukɔntɔn ɔ, Jezu ɖɔ nú ahwanvu tɔn lɛ ɖɔ: “[Tɔ́ ɔ] yí wǎn nú mi, ɖó mi yí wǎn nú mì.” (Jaan 16:27) É lɛ́ ɖɔ: “Mɛ ɖebǔ sixu yì Tɔ́ ɔ gɔ́n nyɛ mɛvo ǎ.” (Jaan 14:6) Nú è ba na zun xɔ́ntɔn xá Jehovah, bo ma ka ɖó kancica syɛnsyɛn ɖé xá Jezu ǎ ɔ, é na cí ɖɔ è jló na byɔ xwé ɖé gbè ma gbɔn hɔn linu ɖɔhun. Jezu zán nǔjlɛdonǔwu mɔ̌hun hwenu e é ɖɔ dó éɖée wu ɖɔ emi wɛ nyí “hɔn nú lɛngbɔ̌ lɛ” é. (Jaan 10:7) Wegɔ́ ɔ, Jezu nɔ ɖè jijɔ Tɔ́ tɔn tɔn lɛ xlɛ́, bɔ nǔ bǐ nɔ vɔ ɖ’ewu. É ɖɔ nú ahwanvu tɔn lɛ ɖɔ: “Mɛ e mɔ mì ɔ ko mɔ Tɔ́ ɔ.” (Jaan 14:9) Enɛ wu ɔ, nǔ kplɔnkplɔn dó gbɛzán Jezu tɔn wu nyí ali taji ɖokpo bɔ mǐ na gbɔn bo tuùn Jehovah. Enyi mǐ nɔ kplɔ́n nǔ dó Jezu wu ɔ, wǎn e mǐ yí n’i é na jɛji. Bonu xɔ́ntɔn mǐ kpo Jezu kpo tɔn ka ɖò vívɛ́ d’eji wɛ ɔ, wǎn e mǐ yí nú Tɔ́ tɔn é na syɛn. w20.04 21-22 akpá. 5-6

Azɔnzan jí wɛ a ɖè à alǒ azinzɔnnɔ lɛ sín kɛkɛví mɛ wɛ a ɖè? Gǎn sɔ́ ɖò koli towe lɛ wu sɔmɔ̌ ǎ wɛ à, alǒ a sɔ́ nɔ mɔ nǔ ganji ǎ? Enyi mɔ̌ wɛ ɔ, a ka na sixu kán gbɛ̀ wezun ɔ xá mɛ winnyawinnya lɛ kpo mɛ e ɖò ganji lɛ é kpo à? Ganji. Mɛxomɔ kpo azinzɔnnɔ kpo gegě ɖò gbɛ̀ wezun ɔ kán wɛ. Ye sixu kpéwú yeɖoɖó ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, Jehovah nɔ na ye hlɔnhlɔn hwenu e ye ɖótó xó e è xwlé mɛ ɖò kplé jí, bo yí dó kan jí lɛ é é. Ye nɔ lɛ́ ɖekúnnu nú dotóo lɛ, mɛ e nɔ kpé nukún dó azinzɔnnɔ wu lɛ é kpo hɛ̌nnumɔ lɛ kpo dó ɖ’alɔ ɖò nǔkplɔnkplɔn mɛ lɛ, bonu ye na huzu ahwanvu sín azɔ̌ ɔ mɛ. Ma lɔn gbeɖé nú dogbó e azɔn towe ɖó nú we lɛ é ni kú awakanmɛ nú we bonu a ni mɔ ɖɔ emi kún ɖó gǎn ɖě, bo na sixu gbɔn gbɛ̀ li ɔ jí ó ó. Jehovah yí wǎn nú we, ɖó nǔɖiɖi towe kpo dɛ e a ko dɛ nú xwè mɔ̌kpan é kpo wu. Dìn wɛ a ɖó hudo alɔdó tɔn tɔn tawun, é ka na lɛ́ jó we dó ǎ. (Ðɛh. 9:11) É nyɔ́ wà ɔ, é tlɛ na lɛ́ sɛkpɔ́ we hugǎn. w20.04 29-30 akpá. 16-17

Xóta tɛ lɛ jí a ka sixu ɖɔ xó dó xá mɛ e ko ɖò sinsɛn ɖé mɛ é? Tɛ́n kpɔ́n bo mɔ nǔ e jí mi ɖó linlin ɖokpo ɔ dó lɛ é. É sixu ɖi ɖɔ Mawu ɖokpo géé wɛ è ɖó na sɛn, é sixu yí gbè ɖɔ Jezu wɛ xɔ gbɛ̀ nú gbɛtɔ́ lɛ, alǒ é sixu ɖi ɖɔ táan e mɛ mǐ ɖò gbɛ̀ nɔ ɖè wɛ é ɔ, kún súsú dó nú nǔnyanyawiwa ko sɛkpɔ́. Zɔn dó nǔ e mi mɛ we lɛ ɖi nǔ na é wu dó má wɛn Biblu tɔn ɔ xá ɛ ɖò ali e na dɔn ɛ é nu. Hɛn dó ayi mɛ ɖɔ mɛ lɛ sixu gɔn nǔ ɖi nú nǔ e sinsɛn yetɔn kplɔ́n ye lɛ é bǐ. Enɛ wu ɔ, enyi a tlɛ tuùn sinsɛn e mɛ mɛɖé ɖè é gudo hǔn, tɛ́n kpɔ́n bo tuùn nǔ e éɖesunɔ ɖi nǔ na lɛ é. Mɛsɛ́dó ɖé ɖó ayi wu ɖɔ mɛɖé lɛ nɔ ɖɔ ɖɔ emi ɖi nǔ nú Atɔnɖobǔ, bo ka sixu nɔ ma kúdeji ɖɔ Tɔ́ ɔ, Vǐ ɔ kpo gbigbɔ mímɛ́ ɔ kpo nyí Mawu ɖokpo. É ɖɔ: “Enɛ tuùntuùn nɔ zɔ́n bɔ é nɔ bɔwǔ hugǎn bɔ è na tuùn nǔ e jí xwétɔ́ ɔ kpo mɛ kpo ɖó linlin ɖokpo ɔ dó é.” Enɛ wu ɔ, tɛ́n kpɔ́n bo tuùn nǔ e mɛ lɛ ɖi nǔ na nǔgbo nǔgbo lɛ é. Mɔ̌ mɛ ɔ, a sixu “sɔ́ [hwi]ɖée dó bló nǔ bǐ nú mɛ bǐ” mɛsɛ́dó Pɔlu ɖɔhun.—1 Kɔ. 9:19-22. w20.04 10-11 akpá. 9-10

Mǐ sixu kpannukɔn mɛtɛnkpɔn e ja ɖò nukɔn lɛ é kpo jiɖiɖe kpo, ɖó Daniyɛli kpo Jaan kpo dó zǒgbe jí ɖɔ è na hwlɛn mɛ e nɔ wà sinsɛnzɔ́ nú Jehovah kpo Jezu kpo lɛ é gán ɖò ya ɖaxó ɔ hwenu. Daniyɛli ɖɔ ɖɔ è na “wlán” nyikɔ mɛ e na gán lɛ é tɔn “dó gbɛwema ɔ mɛ.” Etɛ mǐ ka sixu wà bɔ è na wlán nyikɔ mǐtɔn dó wema enɛ mɛ? Mǐ ɖó na xlɛ́ nyi wɛn ɖɔ mǐ ɖó nǔɖiɖi nú Jezu, Lɛngbɔ̌ví Mawu tɔn ɔ. (Jaan 1:29) Mǐ ɖó na zé gbɛzán mǐtɔn jó nú Mawu, bo bló baptɛm. (1 Pi. 3:21, nwt) Mǐ ɖó na wà nǔ e wu mǐ kpé é dó d’alɔ mɛ ɖevo lɛ bɔ ye na tuùn Jehovah, dó ɖexlɛ́ ɖɔ mǐ ɖò gudo nú Axɔ́suɖuto Mawu tɔn. Dìn wɛ nyí hwenu ɔ bɔ mǐ na bló bɔ jiɖe e mǐ ɖó dó Jehovah kpo tutoblonunu tɔn e mɛ mɛsɛntɔ́ tɔn gbejinɔtɔ́ lɛ ɖè é kpo wu é na syɛn. Dìn wɛ nyí hwenu ɔ bɔ mǐ na nɔ gudo nú Axɔ́suɖuto Mawu tɔn. Enyi mǐ bló mɔ̌ ɔ, hwenu e Axɔ́suɖuto Mawu tɔn na sú kún dó nú axɔ́su totaligbé tɔn ɔ kpo tofɔligbé tɔn ɔ kpo é ɔ, mǐ na gán. w20.05 16 akpá. 18-19

Adamu kpo Ɛvu kpo tuùn ɖɔ Mawu sín nyikɔ nɔ nyí Jehovah, bo lɛ́ tuùn nǔ taji gegě dó wǔtu tɔn. Ye tuùn ɖɔ é wɛ nyí Gbɛɖotɔ́ ɔ, bo na ye gbɛ̀, Palaɖisi e nyí xwé ɖɛkpɛɖɛkpɛ ɖé é bo lɛ́ bló bɔ ye da mɛ maɖóblɔ̌. (Bǐb. 1:26-28; 2:18) Amɔ̌, ye ka na zán tamɛfɔn maɖóblɔ̌ yetɔn bo lin tamɛ dó nǔ ɖěɖee Jehovah ko wà nú ye lɛ é bǐ jí sɔyi à? Ye ka na na hlɔnhlɔn wanyiyi yetɔn sɔyi à? Mɛ e ɖó nyikɔ enɛ é sín nǔ ka na sù nukún yetɔn mɛ sɔyi à? Xósin lɛ jɛ wě hwenu e kɛntɔ́ Mawu tɔn tɛ́n ye kpɔ́n é. Satáan gbɔn dan ɖé jí bo kanbyɔ Ɛvu ɖɔ: “Mawu ɖɔ mi kún ɖó na ɖu atín sínsɛ́n e ɖò jikpá ɔ mɛ lɛ ɖebǔ ó nǔgbo à?” (Bǐb. 2:16, 17; 3:1) Adingban e ma jɛ wě ǎ é ɖé ɖò nǔkanbyɔ enɛ mɛ bo cí aɖǐnú e ɖò hwlahwlá é ɖé ɖɔhun. Nǔ e Mawu ɖɔ tawun é wɛ nyí ɖɔ ye sixu ɖu atín sínsɛ́n lɛ bǐ, ɖokpo jɛn ma ɖ’emɛ ǎ. (Bǐb. 2:9) Satáan bló bɔ è na nɔ kpɔ́n Mawu dó mɔ gwěnɔ. Ɛvu sixu ko kanbyɔ éɖée ɖɔ, ‘Nǔ ɖagbe ɖé sɔ́ hwlá dó mì wɛ Mawu ka ɖè à?’ w20.06 3-4 akpá. 8-9

Xomɛ nɔ sin Jehovah sɛntɔ́ ɖé lɛ, ɖó nǔ e nǔɖitɔ́ hatɔ́ ɖé wà é wu. Mɛsɛ́dó Pɔlu tuùn ɖɔ nɔví mǐtɔn ɖé sixu wá “wà nǔ nyi dò nú” mǐ. È tlɛ sixu ko wà nǔ agɔ xá mǐ. Nú mǐ ma cɔ́ mǐɖée ǎ ɔ, mǐ sixu hɛn mɛ dó xomɛ. Enɛ sixu wá zɔ́n bɔ mɛɖé jɛ zɔ nú togun Jehovah tɔn. Pablo nyí nɔví sunnu ɖé bo nɔ nɔ Amérique du Sud. È dóhwɛ agɔ ɛ, bo ɖɔ é wà nǔ nyanya, bɔ wǎgbɔ tɔn ɔ, è yí wǔjɔmɛzɔ́ e é ɖó ɖò agun ɔ mɛ é sín así tɔn. Nɛ̌ é ka wà nǔ gbɔn? Pablo ɖɔ: “Xomɛ sin mì, bɔ kpɛɖé kpɛɖé ɔ, un jɛ zɔ sɛyi nú agun ɔ jí.” Enyi mɛɖé gbà sɛ́n Mawu tɔn lɛ wá yì ɔ, ayixa tɔn sixu nɔ dóhwɛ ɛ, b’ɛ mɔ ɖɔ emi kún sɔ́ jɛxa bonu Mawu na yí wǎn nú emi ó. Nú é tlɛ ko lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo bonu è kú nǔblawu n’i ɔ, é sixu lin ɖɔ emi kún sɔ́ nyí mɛ ɖagbe sɔmɔ̌ bá nɔ togun Mawu tɔn mɛ ó. Nɛ̌ nǔ ka nɔ cí nú we dó nɔví ɖěɖee gbɔn ninɔmɛ e xó mǐ ɖɔ wá yì lɛ é ɖɔhun mɛ é wu? w20.06 19 akpá. 6-7

Mǐ ɖó na kplɔ́n bo na nɔ ɖ’ayi ninɔmɛ ɖěɖee sixu wà nǔ dó mǐ wu lɛ é wu, bo wà nǔɖe, bo na dó nyi alɔ nú nǔ e ye sixu jì lɛ é. (Ebl. 5:14) Ði kpɔ́ndéwú ɔ, mǐ ɖó na nɔ cyan ayiɖeɖayǐ mǐtɔn lɛ kpo nǔnywɛ kpo. Nǔwiwa televiziɔn jí tɔn lɛ kpo fímu lɛ kpo nɔ xlɛ́ walɔ bliblí lɛ hwɛhwɛ. Nǔwalɔ mɔ̌hun lɛ nɔ dó xomɛsin nú Mawu, bɔ è sixu xógló nǔ e ye na jì lɛ é ǎ. Enɛ wu ɔ, mǐ nɔ nyi alɔ nú ayiɖeɖayǐ ɖěɖee sixu wà nǔ dó wǎn e mǐ yí nú Mawu é wu kpɛɖé kpɛɖé lɛ é. (Efɛ. 5:5, 6) Mǐ lɔ ɖó na nɔ ɖó ayi te dó awovínú e ɖò adingbanxó ɖěɖee gǔfɔndómawujitɔ́ lɛ nɔ fúnfún kpé lɛ é mɛ é wu, hwenu e ye na ɖò tintɛnkpɔn wɛ bo na bló bɔ mǐ na xò nǔ kpɔ́n dó nɔví mǐtɔn lɛ kpo tutoblonunu Jehovah tɔn kpo wu é. (1 Tim. 4:1, 7; 2 Tim. 2:16) Adingbanxó mɔ̌hun lɛ sixu vɔ́da nú nǔɖiɖi mǐtɔn. Mǐ ɖó na lɔn nú xó fúnfún fúnfún kpé dó mɛ wu enɛ lɛ na flú mǐ ǎ. Etɛwu? Ðó “gbɛtɔ́ e sín tamɛ ma sɔgbe ǎ bɔ ye ma sɔ́ tuùn nǔgbo ɔ ǎ lɛ” é wɛ nɔ fúnfún xó mɔ̌hun lɛ kpé. Nǔ e gbé ye nɔ nya é wɛ nyí ɖɔ ye na fɔ́n “nǔdindɔn kpodo jlɛɖiɖɔ kpo” nyite. (1 Tim. 6:4, 5) Ye nɔ ba ɖɔ mǐ ni ɖi nǔ nú mɛhɛngbléxó yetɔn lɛ bo ma sɔ́ nɔ ɖeji dó nɔví mǐtɔn lɛ wu ó. w20.09 29-30 akpá. 13, 15

Asú kpo asì kpo ɖé ɖó na nɔ wà nǔ xá yeɖée kpo wanyiyi kpo, kpodo sísí kpan. (Efɛ. 5:33) Biblu kplɔ́n mǐ ɖɔ mǐ ni nɔ na nǔ mɛ hú ɖɔ mǐ ni nɔ ɖó nukún nǔ ɖò mɛ sí. (Mɛ. 20:35) Jijɔ tɛ ka na d’alɔ asú kpo asì kpo ɖé bɔ ye na nɔ ɖè wanyiyi kpo sísí kpo xlɛ́ yeɖée? Mɛɖéesɔ́hwe wɛ. Mɛɖéesɔ́hwe ko d’alɔ Klisanwun asú kpo asì kpo gegě, bɔ ye ɖó awǎjijɛ hugǎn ɖò alɔwliwli yetɔn mɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, asú ɖé nɔ nyí Steven bo ɖɔ: “Enyi mi cí gbɛ̌ta ɖé ɖɔhun ɔ, mi na nɔ wà nǔ ɖó kpɔ́, ɖò taji ɔ, hwenu e tagba lɛ xwetɔ́n é. Ma nɔ ɖɔ ‘etɛ ka nyí ɖagbe nú nyɛ?’ ó, loɔ, nɔ ɖɔ ‘etɛ ka nyí ɖagbe nú mǐ?’” Asì tɔn Stephanie lɔ lin nǔ ɖokpo ɔ. É ɖɔ: “Mɛ ɖebǔ nɔ ba na nɔ kpɔ́ xá agbahwlɛnxámɛtɔ́ ɖé ǎ. Nú gbemanɔkpɔ́ ɖé wá xwetɔ́n ɔ, mǐ nɔ ba nǔ e zɔ́n é. Enɛ gudo ɔ, mǐ nɔ xoɖɛ, nɔ ba dò nú nǔ, bo nɔ ɖɔ xó d’eji. Tagba ɔ wu wɛ mǐ nɔ tɔ́ dó, é nyí mɛ e mǐ da é ǎ.” Nú asú kpo asì kpo lɛ ma nɔ sɔ́ ayi dó yeɖée jí zɛ xwé wu ǎ ɔ, ye nɔ ɖu lè tɔn tawun. w20.07 4 akpá. 5-6

Ma nɔ ganjɛ hlɔnhlɔn alǒ nǔwukpíkpé hwiɖesunɔ tɔn wu hwenu e a ɖò Jehovah sɛn wɛ é ó. Mɛsɛ́dó Pɔlu sè wema ganji; nukɔntɔ́ Jwifu lɛ tɔn hwetɔnnu tɔn e è nɔ ɖó sísí na hugǎn é ɖé wɛ kplɔ́n nǔ i, é wɛ nyí Gamaliyɛli. (Mɛ. 5:34; 22:3) Pɔlu wá nyí mɛ nukúnɖeji ɖé ɖò Jwifu gbɛ̌ tɔn lɛ tɛntin. (Mɛ. 26:4) Amɔ̌, Pɔlu nɔ ganjɛ éɖesunɔ wu ǎ. Kpo awǎjijɛ kpo wɛ Pɔlu jó nǔ ɖěɖee zɔ́n bɔ é nyí mɛ nukúnɖeji ɖò mɛ ɖevo lɛ nukúnmɛ é dó. Nǔgbo ɔ, é wá mɔ nǔ enɛ lɛ bǐ dó mɔ “babá.” (Fili. 3:8) Pɔlu mɔ wuvɛ̌ gegě, ɖó ahwanvu Klisu tɔn e é huzu é wu. Akɔta tɔn mɛ nu lɛ ɖesunɔ gbɛ́ wǎn n’i. (Mɛ. 23:12-14) Toví Hlɔma tɔn gbɛ̌ tɔn lɛ xò è, bo wlí i sú dó ganmɛ. (Mɛ. 16:19-24, 37) Pɔlu lɛ́ tuùn ɖɔ emi nyí hwɛhutɔ́ bɔ é nɔ vɛwǔ tawun cobɔ emi na wà nǔ ɖagbe. (Hlɔ. 7:21-25) Amɔ̌, é lɔn nú gbeklánxámɛtɔ́ tɔn lɛ alǒ nǔ e éɖesunɔ nɔ wà nyi dò lɛ é zɔ́n bonu é xò nǔ kplá ǎ, é nyɔ́ wà ɔ, ‘gǎnmaɖó tɔn nɔ dó xomɛhunhun n’i.’ Etɛwu? Ðó hwenu e é ma ɖó gǎn ǎ é wɛ é nɔ mɔ hlɔnhlɔn Mawu tɔn ɖò azɔ̌ wà wɛ ɖò gbɛzán tɔn mɛ.—2 Kɔ. 4:7; 12:10. w20.07 16 akpá. 7-8

É byɔ ɖɔ mǐ ni sɔ́ ayi ɖó Axɔ́suɖuto jijlá sín azɔ̌ ɔ jí ganji. Jezu ɖɔ ɖ’ayǐ ɖɔ ɖò kú emitɔn gudo ɔ, azɔ̌ ɔ na gbló ada, bɔ è na lɛ́ wà nú táan gegě. Ðò fínfɔ́n sín kú tɔn gudo ɔ, é bló nǔjiwǔ bɔ ahwanvu tɔn ɖé lɛ wlí hweví gegě. É zán ninɔmɛ enɛ dó dó zǒgbe jí nú ye ɖɔ azɔ̌ e ye ɖó bo na dɔn gbɛtɔ́ lɛ hweví ɖɔhun é ɖò taji hú azɔ̌ ɖevo ɖebǔ. (Jaan 21:15-17, nwt.) Cobonu Jezu na yì jixwé ɔ, é ɖɔ nú ahwanvu tɔn lɛ ɖɔ kúnnuɖiɖezɔ́ e emi bɛ́ é na gbló ada zɛ dogbó Izlayɛli tɔn lɛ wu. (Mɛ. 1:6-8) Ðò xwè mɔ̌kpan gudo ɔ, Jezu wá xlɛ́ nǔ e na jɛ ɖò ‘Aklunɔ sín azǎn gbè’ é mɛsɛ́dó Jaan ɖò nǔmimɔ ɖé mɛ. Jaan mɔ nǔjiwǔ ɖé bɔ wɛnsagun ɖé ɖó “Wɛnɖagbe mavɔmavɔ ɖé,” bo ɖò didó “tò bǐ, akɔta bǐ, gbè bǐ kpodo togun bǐ kpo” wɛ. (Nǔɖe. 1:10; 14:6) É ɖò wɛn ɖɔ nǔ e Jehovah ba ɖɔ mǐ ni wà égbé é wɛ nyí ɖɔ mǐ ni ɖ’alɔ ɖò kúnnuɖiɖezɔ́ ɖaxó enɛ mɛ kaka jɛ hwenu e é na fó dó é. w20.09 9 akpá. 5

Ablaxamu sín xwédo ɖò ninɔmɛ vɛwǔ ɖé mɛ. Asivɛ́ tɔn Sala sixu jì vǐ ǎ. Nú xwè mɔ̌kpan ɔ, ye ɖó na ɖí xwi xá ninɔmɛ enɛ e kú awakanmɛ nú ye é. Sala gbɔ bo wá sɔ́ mɛsɛntɔ́ tɔn Hagáa jó nú Ablaxamu, bonu é na jì vǐ nú ye. Amɔ̌, hwenu e Hagáa mɔ Isimayɛli sín xò é ɔ, é sɔ́ nɔ mɔ yɛ ɖě ɖò ta nú Sala ǎ. Ninɔmɛ ɔ wá syɛn kaka bɔ Sala gbɔ bo nya Hagáa sín xwégbe. (Bǐb. 16:1-6) Sala wá mɔ xò bo jì vǐ sunnu ɖokpo nú Ablaxamu, bo sun nyǐ i ɖɔ Izaki. Ablaxamu yí wǎn nú vǐ sunnu tɔn Isimayɛli kpo Izaki kpo bǐ. Ðó Isimayɛli nɔ wà nǔ agɔ xá Izaki wu ɔ, è hɛn Ablaxamu gannugánnú bɔ é nya Isimayɛli kpo Hagáa kpo. (Bǐb. 21:9-14) Nukɔnmɛ ɔ, Jehovah ɖɔ nú Ablaxamu ɖɔ é ni sɔ́ Izaki dó savɔ̌. (Bǐb. 22:1, 2; Ebl. 11:17-19) Ðò ninɔmɛ we enɛ lɛ mɛ ɔ, Ablaxamu ɖó na ɖeji ɖɔ Jehovah na bló bɔ nǔ lɛ na yì ganji nú vǐ emitɔn we lɛ. w20.08 4 akpá. 9-10

Kpɔ́n lee é na víví nú mɛ ɖěɖee na fɔ́n sín kú lɛ é sɔ, hwenu e ye na ɖè gbɛtɔ́ xóxó e ye nyí é ɖ’ayǐ bo na nɔ zán gbɛ̀ sɔgbe xá nǔgbododó jlɔjlɔ Mawu tɔn lɛ é é. Mɛ ɖěɖee na bló huzuhuzu mɔ̌hun lɛ é na nɔ gbɛ̀ kaka sɔyi. Ðò alɔ ɖevo mɛ ɔ, è na yí gbè nú mɛ ɖěɖee na fɔ́n gǔ dó Mawu jí lɛ é bonu ye na d’avaja fífá e na nɔ Palaɖisi ɔ mɛ é mɛ ǎ. (Eza. 65:20; Jaan 5:28, 29) Ðò acɛkpikpa Axɔ́suɖuto ɔ tɔn glɔ́ ɔ, togun Mawu tɔn bǐ na mɔ ɖɔ xó elɔ e ɖò Nǔnywɛxó 10:22 mɛ é nyí nǔgbo: ‘Ðɛ e Jehovah nɔ xò dó mɛ jí é kɛɖɛ wɛ nɔ dó dɔkun nú mɛ; gǎndidó gbɛtɔ́ tɔn nɔ dó nǔɖe jí ǎ.’ Ðó gbigbɔ Jehovah tɔn ɖò azɔ̌ wà dó togun tɔn jí wɛ wu ɔ, ye na jɛ dɔkun ɖò gbigbɔ lixo, enɛ wɛ nyí ɖɔ ye na cí Klisu ɖɔhun hugǎn, bo na lɛ́ ɖò mɛ maɖóblɔ̌ huzu wɛ kpɛɖé kpɛɖé. (Jaan 13:15-17; Efɛ. 4:23) Ayihɔngbe ayihɔngbe ɔ, gǎn na nɔ ɖò ye wu wá wɛ, bɔ ye na nɔ ɖò te kpɔ́n wɛ. Gbɛ̀ enɛ na víví mɛ nya!—Jɔb. 33:25. w20.08 17 akpá. 11-12

Mǐ ɖó na hɛn dó ayi mɛ ɖɔ Klisanwun tlɛnnɔ ɖé lɛ ɖesu wɛ wá gbeta ɔ kɔn bo ɖò tlɛnmɛ. Klisanwun tlɛnnɔ ɖevo lɛ ka ba na wlí alɔ, amɔ̌, nǔ ɔ wɛ nyí ɖɔ ye ko mɔ mɛ e jɛxa ye é ǎ. Mɛ ɖevo lɛ ɖò tlɛnmɛ ɖó mɛ e ye da é kú. Ðebǔ wɛ é na bo nyí ɔ, é byɔ ɖɔ mɛ e ɖò agun ɔ mɛ lɛ é ni kan nǔ e wu Klisanwun tlɛnnɔ lɛ ma ko wlí alɔ ǎ é byɔ ye, alǒ ɖɔ ɖɔ emi na d’alɔ ye bonu ye na mɔ mɛ e ye na da é wɛ à? Nú nɔví tlɛnnɔ lɛ ma byɔ alɔdó ǎ, bɔ è ka wá byɔ ye ɖɔ è na d’alɔ ye ɔ, nɛ̌ nǔ ka sixu cí nú ye? (1 Tim. 5:13) Enyi a nɔ ɖó sísí nú nɔví sunnu kpo nɔví nyɔnu kpo tlɛnnɔ lɛ ɖó jijɔ ɖaaɖagbe yetɔn lɛ wu, bɔ gbɛ̀ yetɔn ma nɔ blawǔ nú we ɖó tlɛnmɛ e ye ɖè é wu ǎ ɔ, enɛ na sù nukún yetɔn mɛ tawun. Gbejininɔ yetɔn wɛ ɖó na nɔ sù nukún mǐtɔn mɛ, é nyí gbɛ̀ yetɔn wɛ na nɔ blawǔ nú mǐ ǎ. Mɔ̌ mɛ ɔ, nɔví sunnu kpo nɔví nyɔnu kpo tlɛnnɔ mǐtɔn lɛ na lin gbeɖé ɖɔ mǐ nɔ ɖɔ dó ye wu ɖɔ, ‘Nǔ yetɔn kún hudo mǐ ó’ ǎ. (1 Kɔ. 12:21) É nyɔ́ wà ɔ, ye na nɔ mɔ ɖɔ mǐ nɔ ɖó sísí nú ye, bɔ xomɛ nɔ lɛ́ hun mǐ ɖɔ ye ɖò agun ɔ mɛ. w20.08 29-30 akpá. 10, 14

Ee è fɔ́n Jezu bɔ é lɛkɔ yì jixwé, b’ɛ na ɖó táan klewun ɖé gudo é ɔ, é sɔ́ éɖée xlɛ́ Pɔlu. (1 Kɔ. 15:8) Pɔlu (Solu) ɖò ali jí xwè Damasi bo sè gbè Jezu tɔn, lobo lɛ́ mɔ ɛ ɖò nǔmimɔ ɖé mɛ. (Mɛ. 9:3-5.) Nǔ e xá Pɔlu é nyí kúnnuɖenú ɖevo e xlɛ́ ɖɔ Jezu fɔ́n sín kú é. (Mɛ. 26:12-15) Kúnnu e Pɔlu ɖè é na ko nyí kúnnuɖenú nukúnɖeji ɖé, ɖó é ko dóya nú Klisanwun lɛ kpɔ́n. Ee Pɔlu kúdeji ɖɔ Jezu ko fɔ́n sín kú gudo é ɔ, é tɛ́n kpɔ́n kaka bo bló bɔ mɛ ɖevo lɛ kú dó nǔgbo enɛ jí. Hwenu e é ɖò nǔgbo enɛ jlá mɛ lɛ wɛ ɖɔ Jezu kú bo ko lɛ́ fɔ́n é ɔ, è xwè è, sú i dó ganmɛ, bɔ tɔjihun lɛ́ gbà dó è, amɔ̌, é ka dɛ ɖ’enu. (1 Kɔ. 15:9-11; 2 Kɔ. 11:23-27) Pɔlu kúdeji tawun ɖɔ Jezu ko fɔ́n sín kú, kaka bo tlɛ ɖò gbesisɔmɛ bá kú ɖó hunjijɛ ɖó nǔɖiɖi tɔn jí wu. Kúnnu e Klisanwun bǐbɛ̌mɛ tɔn lɛ ɖè é na we jiɖiɖe ɖɔ Jezu ko fɔ́n sín kú nǔgbo à cé? É na hlɔnhlɔn nǔ e a ɖi nú fínfɔ́n sín kú é à cé? w20.12 3 akpá. 8-10

Mǐ sixu kanbyɔ mǐɖée ɖɔ, ‘Un ka nɔ yì kplé agun tɔn lɛ ɖò gbesisɔmɛ à?’ Enyi mǐ nɔ yì kplé agun tɔn e tutoblonunu Jehovah tɔn sɔnǔ na lɛ é ɔ, mǐ nɔ mɔ kɔfánúmɛ gbigbɔ tɔn, bɔ nɔví mǐtɔn lɛ nɔ lɛ́ dó wusyɛn lanmɛ nú mǐ. (Mat. 11:28) Mǐ ɖó na kanbyɔ mǐɖée ɖɔ, ‘Un ka ɖó aca nǔkplɔnkplɔn mɛɖesunɔ tɔn tɔn ɖagbe ɖé à?’ Enyi a kpò ɖò kpɔ́ xá xwédo towe wɛ nyí ɔ, a ka nɔ bló sinsɛn-biblo xwédo tɔn xá xwédo towe ɖò aklunɔzán gbla lɛ bǐ mɛ à? Alǒ, nú hwiɖokpo wɛ ɖ’ayǐ ɔ, a ka kpò ɖò hwenu ɖè ɖó vo na wɛ, cí nǔ ɖɔ xwédo ɖé mɛ wɛ a ɖè ɖɔhun à? Gɔ́ na ɔ, a ka nɔ lɛ́ wà nǔ e wu a kpé é bǐ dó jlá wɛn ɔ bo lɛ́ kplɔ́n nǔ mɛ lɛ à?’ Etɛwu mǐ ka ɖó na kan nǔ enɛ lɛ byɔ mǐɖée? Biblu ɖɔ nú mǐ ɖɔ Jehovah nɔ ba dò nú linlin mǐtɔn lɛ kpo ayi mǐtɔn kpo. Enɛ wu wɛ mǐ jló na wà nǔ ɖokpo ɔ bo na dó kúdeji ɖɔ nǔ e mǐ nɔ lin lɛ é kpo nǔ e ɖò ayi mǐtɔn mɛ lɛ é kpo nɔ nyɔ́ Jehovah nukúnmɛ. (1 Tan 28:9) Enyi mǐ ɖó ayi wu ɖɔ mǐ ɖó na bló huzuhuzu ɖé lɛ ɖò nǔ e gbé nya wɛ mǐ ɖè lɛ é, nǔwalɔ mǐtɔn alǒ linlin mǐtɔn mɛ ɔ, mǐ ɖó na byɔ Jehovah ɖɔ é ni d’alɔ mǐ bonu mǐ na wà mɔ̌. Dìn wɛ nyí hwenu ɔ bɔ mǐ na sɔnǔ nú mǐɖée nú mɛtɛnkpɔn e ɖò nukɔn ja lɛ é. w20.09 18-19 akpá. 19-20

Jezu jlɛ́ nǔ e ahwanvu tɔn nyínyí nɔ byɔ é dó nǔɖe wu. É ɖɔ xó dó mɛ e jló na gbá xɔ é ɖé wu, bo lɛ́ ɖɔ xó dó axɔ́su e jló na yì fun ahwan é ɖé wu. Jezu ɖɔ ɖɔ mɛ e jló na gbá xɔ é ɔ, “ayǐ wɛ é na tó jinjɔn, bo na lɛ́n akwɛ nabi e é na zán” dó fó xɔ ɔ gbigbá é. Axɔ́su ɔ lɔ ɖó na “tó jinjɔn ayǐ hwɛ̌, bo na lin tamɛ kpɔ́n” ɖɔ ahwankpá emitɔn ka sixu kpé ahwan ɔ wu à jí. (Luk. 14:27-32) Mɔ̌ ɖokpo ɔ, Jezu tuùn ɖɔ mɛ e jló na huzu ahwanvu emitɔn é ɖó na gbéjé nǔ e ahwanvu emitɔn nyínyí byɔ é kpɔ́n ganji. Ðó hwɛjijɔ enɛ wu ɔ, mǐ ɖó na dó wusyɛn lanmɛ nú ahwanvu sɔ tɔn lɛ ɖɔ ye ni nɔ kplɔ́n Biblu xá mǐ ɖò aklunɔzán gbla lɛ bǐ mɛ. Ðó hwi wɛ nyí nǔkplɔnmɛtɔ́ ɔ wu ɔ, a ɖó na nɔ sɔnǔ ganji nú nǔkplɔnkplɔn ɖokpo ɖokpo. Hɛn nǔkplɔntɔ́ towe ayi mɛ, bo lin tamɛ dó lee a sixu xwlé è wɛn ɔ ɖò ali e bɔkun é nu b’ɛ na lɛ́ zawě ganji gbɔn é jí, enɛ ɔ, nǔkplɔntɔ́ towe sixu yawǔ mɔ nǔ jɛ mɛ, bo zán.—Nɛɛ. 8:8; Nǔx. 15:28a. w20.10 7 akpá. 5; 8 akpá. 7

Alixlɛ́mɛ Jezu tɔn lɛ ɖò wɛn. Mǐ ɖó na kplɔ́n nǔ ɖěɖee é ɖè gbè tɔn nú mǐ lɛ é mɛ lɛ. É ɖò mɔ̌ có, mǐ ɖó na wɔn nǔkplɔnmɛ taji ɔ ǎ. Jezu ɖɔ ɖɔ ‘mi kplɔ́n nǔ e un kplɔ́n mi lɛ é bǐ mɛ lɛ’ ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, é ɖɔ ɖɔ mi kplɔ́n nǔ ye “bonu ye ni setónú nú nǔ e un kplɔ́n mi lɛ bǐ.” Bonu mǐ na xwedó alixlɛ́mɛ taji enɛ hwenu e mǐ ɖò Biblu kplɔ́n xá mɛɖé wɛ é ɔ, enyi nǔ kɛɖɛ wɛ mǐ ɖó na nɔ kplɔ́n mɛ ǎ, loɔ, mǐ ɖó na nɔ lɛ́ xlɛ́ ali mɛ. (Mɛ. 8:31) Enyi mǐ ɖò Biblu kplɔ́n xá mɛ lɛ wɛ ɔ, mǐ nɔ kplɔ́n nǔ e Mawu byɔ ɖò mǐ sí lɛ é ye. Amɔ̌, mǐ ɖó na lɛ́ wà nǔ hú mɔ̌. Mǐ ɖó na kplɔ́n nǔkplɔntɔ́ mǐtɔn lɛ bɔ ye na zán nǔ e kplɔ́n wɛ ye ɖè lɛ é ɖò gbɛzán yetɔn mɛ. (Jaan 14:15; 1 Jaan 2:3.) Gbɔn nǔ e mǐ nɔ wà lɛ é gblamɛ ɔ, mǐ sixu xlɛ́ ye lee ye sixu zán nǔgbododó Biblu tɔn lɛ ɖò wemaxɔmɛ, azɔ̌ jí, alǒ ayiɖeɖayǐ lɛ hwenu gbɔn é. Hwenu e mǐ kpo nǔkplɔntɔ́ mǐtɔn kpo ɖò kpɔ́ é ɔ, mǐ sixu xoɖɛ bo byɔ Jehovah ɖɔ ni xlɛ́ ali nǔkplɔntɔ́ ɔ kpo gbigbɔ mímɛ́ tɔn kpo.—Jaan 16:13. w20.11 2-3 akpá. 3-5

Ahwanvu Jezu tɔn lɛ ɖí xwi xá wuvɛ̌ lɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, alɔnuwema Mawuxówema ɔ tɔn nabi ɖé ɖè hwenɛnu ǎ. Ye ɖó wema ɖě bɔ é na tinmɛ Biblu ɔ lee mǐdɛɛ lɛ ɖó gbɔn égbé é ǎ. Bɔ ye ka ɖó na lɛ́ jlá wɛn ɔ mɛ e nɔ dó gbè gegě ɖevo lɛ é. Wuvɛ̌ enɛ lɛ bǐ ɖò finɛ có, ahwanvu kanɖodónǔwutɔ́ enɛ lɛ wà nǔ e é cí ɖɔ è kún sixu wà ó é ɖé. Ðò xwè 30 mɔ̌ gudo ɔ, ye ko jlá wɛnɖagbe ɔ “nǔ e Mawu bló ɖò gbɛ̀ ɔ mɛ lɛ” é bǐ. (Kolo. 1:6, 23) Ðò hwe mǐtɔn nu ɔ, Jehovah kpò ɖò ali xlɛ́ togun tɔn wɛ, bo lɛ́ kpò ɖò hlɔnhlɔn na ɛ wɛ. É ɖò wɛn ɖɔ Biblu e gbigbɔ mímɛ́ Tɔn d’alɔ bɔ è wlán é wɛ é nɔ zán dó xlɛ́ ali togun tɔn. É mɛ wɛ è wlán sinsɛnzɔ́ Jezu tɔn kpo gbè e é ɖè nú ahwanvu tɔn lɛ ɖɔ ye ni gbɛkan dó azɔ̌ e emi bɛ́ é nu é kpo dó. (Mat. 28:19, 20) Jehovah nɔ ɖè mɛɖé ɖó vo ɖò mɛɖé mɛ ǎ; é ɖɔ ɖ’ayǐ ɖɔ è na jlá wɛnɖagbe ɔ “tò bǐ, akɔta bǐ, gbè bǐ kpodo togun bǐ kpo.” (Nǔɖe. 14:6, 7) É ba ɖɔ mɛ lɛ bǐ ni sè wɛnɖagbe Axɔ́suɖuto ɔ tɔn. w20.10 21 akpá. 6-8

Axɔ́su Davidi yí wǎn nú ‘kplɔ́n Jehovah tɔn.’ (Ðɛh. 1:1-3) Davidi tuùn ɖɔ Jehovah nɔ hwlɛn mɛ ɖěɖee nɔ sɔ́ yeɖée hwe lɛ é, bo ka nɔ ɖè kɔ dó goyitɔ́ lɛ. Enɛ wu ɔ, Davidi jó kplɔ́n Mawu tɔn dó b’ɛ jlá linlin tɔn ɖó. É wlán ɖɔ: ‘Un dókú nú Jehovah, é wɛ nɔ kplɔ́n nǔ mì. Zǎnmɛ ɖesu ɔ, ayi ce nɔ ɖɔ xó nú mì dó nǔkplɔnmɛ tɔn lɛ wu.’ (Ðɛh. 16:7) Enyi mǐ nɔ sɔ́ mǐɖée hwe ɔ, mǐ na na tɛn Xó Mawu tɔn bɔ é na jlá linlin masɔgbe mǐtɔn lɛ ɖó, bonu mǐ ma wá wà nǔ nyanya ó. Xó Mawu tɔn na cí gbè ɖé ɖɔhun, bo na ɖò ɖiɖɔ nú mǐ wɛ ɖɔ: “Ali ɔ ɖíe, wlǐ bo ɖidó.” Enyi mǐ jɛ nǔ masɔgbe lɛ wà jí ɔ, é na gb’akpá nú mǐ. (Eza. 30:21) Nú mǐ nɔ ɖótó Jehovah ɔ, é na wà ɖagbe nú mǐ, ɖò ali gegě nu. (Eza. 48:17) Ði kpɔ́ndéwú ɔ, mǐ na ɖò síjá jí ɖɔ mɛɖé ka na wá gbɛ́ nǔ nú mǐ vlafo à jí ǎ. Mǐ ka na lɛ́ sɛkpɔ́ Jehovah ɖó mǐ tuùn ɖɔ é nɔ kpé nukún mǐ wu, vǐ e é yí wǎn na é ɖɔhun.—Ebl. 12:7. w20.11 20 akpá. 6-7

Linlin mɔ̌hun lɛ sixu ko wà nǔ dó mɛɖé lɛ wu ɖò Kɔlɛnti. (1 Kɔ. 15:12) Gɔ́ na ɔ,mɛ ɖevo lɛ sixu ko lin ɖɔ fínfɔ́n sín kú xó ɔ, nǔjlɛdonǔwu ɖé wɛ, lé è sixu ylɔ́ hwɛhutɔ́ lɛ ɖɔ mɛkúkú lɛ ɖó hwɛ yetɔn lɛ wutu, bo ylɔ́ mɛ e wá huzu Klisanwun lɛ é ɖɔ mɛ e fɔ́n wá gbɛ̀ lɛ é, ɖó è ko sɔ́ hwɛ yetɔn lɛ kɛ ye. É na bo tlɛ sín nǔ ɖebǔ wu bɔ ye ma ɖi nǔ nú fínfɔ́n sín kú xó ɔ ǎ ɔ, nǔɖiɖi yayǎ wɛ ye ɖó. Enyi Mawu ma fɔ́n Jezu sín kú ǎ hǔn, è xɔ gbɛ̀ nú mǐ ǎ nɛ, bɔ mǐ bǐ lɛ́ kpò ɖò hwɛhutɔ́ nyí wɛ. Enɛ wu ɔ, mɛ ɖěɖee gbɛ́ fínfɔ́n sín kú xó ɔ lɛ é ɖó nukúnɖiɖó jɔ nukúnɖiɖó ɖé ǎ. (1 Kɔ. 15:13-19; Ebl. 9:12, 14) Mɛsɛ́dó Pɔlu ɖesunɔ tuùn ɖɔ “Klisu [ko] fɔ́n sín kú.” Fínfɔ́n sín kú enɛ hugǎn fínfɔ́n sín kú e jɛ nukɔn nú enɛ lɛ é, ɖó mɛ enɛ lɛ e è fɔ́n sín kú lɛ é lɛ́ wá kú. Pɔlu ɖɔ ɖɔ Jezu “wɛ nyí mɛ nukɔntɔn e fɔ́n sín kú é.” É wɛ nyí mɛ nukɔntɔn e è fɔ́n wá gbɛ̀ bɔ é nyí nǔɖiɖó gbigbɔ tɔn ɖé é, bo lɛ́ nyí mɛ nukɔntɔn e yì jixwé é.—1 Kɔ. 15:20; Mɛ. 26:23; 1 Pi. 3:18, 22. w20.12 5 akpá. 11-12

Ðò xwè kanweko nukɔntɔn ɔ mɛ ɔ, hagbɛ̌ alixlɛ́mɛtɔ́ e ɖò Jeluzalɛmu é nɔ bǔ dó w’azɔ̌ bonu tuto kpo fífá kpo na dó sixu nɔ togun Mawu tɔn tɛntin. (Mɛ. 2:42) Ði kpɔ́ndéwú ɔ, hwenu e adagbigboxó ɔ fɔ́n ɖò 49 H.M. tɔn mɔ̌ é ɔ, hagbɛ̌ alixlɛ́mɛtɔ́ ɔ gbéjé xó ɔ kpɔ́n ɖò alixlɛ́mɛ gbigbɔ mímɛ́ tɔn glɔ́. Enyi agun ɔ ma ko ɖeɖɛ xó enɛ wɛ ǎ ɔ, ye na sixu kpéwú bo ɖekúnnu ganji ǎ. Jwifu lɛ wɛ nú mɛsɛ́dó lɛ kpo mɛxo lɛ kpo có, ye lɔn nú aca Jwifu lɛ tɔn, alǒ mɛ ɖěɖee nɔ kplɔ́n aca enɛ lɛ mɛ lɛ é ni wà nǔ dó ye wu ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, ye gbéjé Xó Mawu tɔn kpɔ́n, bo lɛ́ byɔ gbigbɔ mímɛ́ tɔn sín alixlɛ́mɛ bá dó wá gbeta ɖagbe kɔn. (Mɛ. 15:1, 2, 5-20, 28) Etɛ mɛ é ka tɔ́n kɔ dó? Jehovah dó nú gbeta yetɔn, bɔ fífá kpo bǔninɔ kpo nɔ agun ɔ mɛ, lobɔ wɛnɖagbejijlazɔ́ ɔ lɛ́ kpò ɖò nukɔn yì wɛ. (Mɛ. 15:30, 31; 16:5) Ðò hwe mǐtɔn nu ɔ, tutoblonunu ɔ ko d’alɔ togun Jehovah tɔn bonu é na nɔ tuto jí, bo lɛ́ nɔ fífá mɛ. w20.10 22-23 akpá. 11-12

Hwɛjijɔ gegě wu wɛ mǐ ma nɔ mɔ wǔjɔmɛ e ba wɛ mǐ ɖè ɖò sinsɛnzɔ́ Jehovah tɔn mɛ ǎ é. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, mǐ sixu ko kpò alǒ ɖò azɔn jɛ wɛ, abǐ nǔ ɖevo lɛ sixu ɖò finɛ. Ðò ninɔmɛ mɔ̌hun lɛ mɛ ɔ, kpɔ́ndéwú Axɔ́su Davidi tɔn sixu kplɔ́n nǔ mǐ. Davidi ɖò nukún ɖó wɛ vɛ́návɛ́ná bo na gbá tɛmpli ɔ, amɔ̌, mɛ ɖevo wɛ Jehovah sɔ́ b’ɛ na gbá. É ɖò mɔ̌ có, Davidi nɔ gudo nú mɛ e è sɔ́ azɔ̌ enɛ d’así na é, bo na siká kpo kpatagan kpo gegě dó azɔ̌ enɛ takúnmɛ. Kpɔ́ndéwú nukúnɖeji ɖé wɛ Davidi nyí nú mǐ! (2 Sam. 7:12, 13; 1 Tan. 29:3-5)Hugues nyí nɔví sunnu ɖé bo ɖò France, bɔ ɖó azɔnwuvɛ́ e sè wɛ é ɖè é wu ɔ, é ɖó mɛxo agun tɔn sín azɔ̌ e wà wɛ é ɖè é te, bo tlɛ sɔ́ sixu nɔ wà xwégbezɔ́ klewun klewun lɛ yayǎnɔ ǎ. É wlán ɖɔ: “Ðò bǐbɛ̌mɛ ɔ, un mɔ ɖɔ un kún hwɛ́n nǔtí ó, bɔ awakanmɛ kú mì tawun. Amɔ̌, hwenu ɖò yiyi wɛ é ɔ, un mɔ ɖɔ é ɖò taji ɖɔ ma yí gbè nú gǎnmaɖó ce lɛ, bɔ gǎnmaɖó ce lɛ ɖò finɛ có, un mɔ awǎjijɛ ɖò Jehovah sinsɛn ce mɛ. Jedenyɔ́ɔ kpo mɛ tɔn afɔɖé kanweko e nǔ ko cikɔ na tawun lɛ é kpo ɖɔhun ɔ, un na kpò ɖò gǎn ɔ dó wɛ.”—Hwɛ. 8:4. w20.12 25 akpá. 14-15

Ðò tan e mɛsɛ́dó Jaan kpi bɔ é kúnkplá gbɛzán Jezu tɔn é mɛ ɔ, hwɛhwɛ wɛ é zán xókwín “wanyiyi” kpo xógbe “mɛ vívɛ́ná” kpo hú Wɛnɖagbe-wlantɔ́ atɔn ɖě lɛ. Nǔ e Mawu sɔ́ d’ayi mɛ n’i b’ɛ wlán lɛ é xlɛ́ ɖɔ wanyiyi ɖó na nɔ tɔ́n ɖò nǔ e Klisanwun ɖé nɔ wà lɛ é bǐ mɛ. (1 Jaan 4:10, 11) É ɖò mɔ̌ có, é byɔ hwenu ɖò Jaan sí cobɔ é mɔ nǔ jɛ nǔkplɔnmɛ enɛ mɛ. Hwenu e Jaan ɖò winnyawinnya mɛ é ɔ, é ɖè wanyiyi xlɛ́ hwebǐnu ǎ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, é jɛ hweɖenu bɔ Jezu kpo ahwanvu tɔn lɛ kpo xwè Jeluzalɛmu, bo gbɔn Samalíi. Mɛ lɛ gbɛ́ ɖò gletoxo Samalíi tɔn ɖé mɛ ɖɔ emi kún na yí ye ó. Jaan byɔ ɖɔ è ni ylɔ́ myɔ sín jixwé bonu é ni fyɔ́ mɛ e ɖò gletoxo ɔ mɛ lɛ é bǐ. (Luk. 9:52-56) Ðò ninɔmɛ ɖevo mɛ ɔ, é cí ɖɔ Jaan kpo nɔví tɔn Jaki kpo savo nú nɔ yetɔn ɖɔ é ni byɔ Jezu ɖɔ é ni sɔ́ ye ɖó tɛn nukúnɖeji lɛ mɛ, ɖò akpá tɔn ɖò Axɔ́suɖuto ɔ mɛ. Hwenu e mɛsɛ́dó ɖě lɛ sè nǔ e Jaki kpo Jaan kpo wà é ɔ, xomɛ sin ye tawun! (Mat. 20:20, 21, 24) Jaan wà nǔ enɛ lɛ bǐ nyi dò có, Jezu ka yí wǎn n’i.—Jaan 21:7. w21.01 8-9 akpá. 3-4

Jehovah nɔ wá gbeta lɛ kɔn kpo cejɛnnabi kpo ǎ. Jehovah nɔ wá gbeta e na wà ɖagbe nú mɛ ɖevo lɛ é kɔn. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, é ɖó gbɛ̀ ɔ nú ɖagbe éɖesunɔ tɔn ǎ, loɔ, é ba ɖɔ mǐ ni ɖu gbɛ̀ ɔ sín vivǐ. Mɛ ɖebǔ hɛn ɛ gannugánnú bonu é na sɔ́ Vǐ tɔn jó dó súnsún hwɛ mǐtɔn lɛ ǎ. É sɔ́ jlǒ dó savɔ̌ mɔ̌hun nú lè mǐtɔn. Jezu ɖesu wá gbeta e hɛn lè wá nú mɛ ɖevo lɛ é kɔn. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, hwenu e nǔ cikɔ n’i tawun é ɔ, é gbɔjɛ ǎ, é nyɔ́ wà ɔ, é kplɔ́n nǔ ahwan ɖé. (Mak. 6:31-34) Tatɔ́ xwédo tɔn ɖagbe ɖé tuùn ɖɔ nǔ e vɛwǔ bɔ emi na wà lɛ é ɖokpo wɛ nyí ɖɔ emi na wá gbeta e nǔnywɛ kpé lɛ é kɔn, bo nɔ sɔ́ nukún nǔjɔnǔ tɔn dó kpɔ́n azɔ̌ enɛ. É nɔ nyi alɔ nú gbeta e è ma lin tamɛ kpɔ́n ganji cobo wá kɔn ǎ lɛ é, alǒ ɖěɖee junjɔn lee nǔ cí nú mɛ é jí lɛ é kɔn wíwá. É nyɔ́ wà ɔ, é nɔ na tɛn Jehovah bɔ é nɔ kplɔ́n azɔ̌ ɛ. (Nǔx. 2:6, 7) Mɔ̌ mɛ ɔ, é na lin ɖagbe mɛ ɖevo lɛ tɔn kpɔ́n, é na nyí éɖesunɔ tɔn ǎ. (Fili. 2:4) Enyi asú ɖé tɛ́n kpɔ́n bo nɔ xwedó kpɔ́ndéwú e Jehovah kpo Jezu kpo sɔ́ ɖ’ayǐ é ɔ, é na nyí tatɔ́ xwédo tɔn ɖagbe ɖé. w21.02 7 akpá. 19-21

Hwenu e Axɔ́su Asa ɖò winnyawinnya mɛ é ɔ, é nɔ sɔ́ éɖée hwe, bo nɔ lɛ́ kpankɔ́n. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, hwenu e é jɛ tɔ́ tɔn Abiya tɛnmɛ é ɔ, é tɔ́n ahwan vodunsinsɛn. É lɛ́ ‘ɖɔ nú Judáanu lɛ ɖɔ ye ni sɛn Jehovah, Mawu tɔ́gbó yetɔn lɛ tɔn. Ye ni nyi sɛ́n tɔn, lobo wà nǔ e é zɔ́n lɛ é.’ (2 Tan 13:23-14:1-6) Hwenu e Zelaxi Etiopíinu ɔ kplá sɔja 1 000 000 bo yì tɔ́n ahwan Judáa é ɔ, Asa wà nǔ kpo nǔnywɛ kpo, bo byɔ alɔdó Jehovah tɔn lobo ɖɔ: ‘Jehovah, mɛ e ɖó gǎn lɛ kpodo mɛ e ma ɖó gǎn ǎ lɛ kpo na hwlɛn gán ɔ nyí nǔ ɖebǔ nú we ǎ. Wǎ gɔ́ alɔ nú mǐ, Jehovah, Mawu mǐtɔn! Ðó hwi wu wɛ mǐ ganjɛ.’ Xógbe ɖaaɖagbe enɛ lɛ xlɛ́ lě dò Asa ɖeji dó nǔwukpíkpé e Jehovah ɖó, bo na hwlɛn é kpo togun tɔn kpo é wu sɔ é. Asa ɖeji dó Tɔ́ tɔn jixwé tɔn ɔ wu, bɔ ‘Jehovah nya Etiopíinu lɛ.’ (2 Tan 14:7-11) É ɖò wɛn ɖɔ è ni kpé ahwan xá sɔja 1 000 000 kún nyí nǔ d’ayihun ó. Amɔ̌, ɖó Asa ganjɛ Jehovah wu wutu ɔ, é kpa ɛ. w21.03 5-6 akpá. 12-13

Biblu ɖɔ xó dó gbɛtɔ́ hwɛhutɔ́ e yí wǎn nú yeɖée xɔ́ntɔn vívɛ́ ɖɔhun lɛ é wu nú mǐ. Mǐ ni kpɔ́n kpɔ́ndéwú Jonatáan kpo Davidi kpo tɔn. Biblu ɖɔ: “Davidi sín nǔ jɛ Jonatáan Sawulu ví ɔ tɔn jí, bɔ é yí wǎn nú Davidi éɖesunɔ ɖɔhun.” (1 Sam. 18:1) Jehovah sɔ́ Davidi bonu é na huzu axɔ́su bɔ dó Sawulu wu. Enɛ gudo ɔ, Sawulu hwanwǔ Davidi ɖesu, bo tɛ́n kpɔ́n bá hu i. Amɔ̌, Jonatáan Sawulu ví ɔ xò kpóɖó nú tɔ́ tɔn hwenu e é ɖò Davidi gbé nya wɛ é ǎ. Jonatáan kpo Davidi kpo d’akpá nú yeɖée bo na nyí xɔ́ntɔn xɔ́ntɔn kaka sɔyi, bo na nɔ nɔ gudo nú yeɖée lɛ hwebǐnu. (1 Sam. 20:42) Wanyiyi e Jonatáan kpo Davidi kpo ɖó nú yeɖée lɛ é jiwǔ tawun, ɖó nǔ gegě wɛ sixu ko glɔ́n ali nú ye bɔ ye na gɔn xɔ́ntɔn xɔ́ntɔn nyí. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, Jonatáan wà ɖaxó Davidi nú xwè 30 mɔ̌. Jonatáan sixu ko lin ɖɔ emi kún sixu vɛ́ kpo mɛ e kpò ɖò winnyawinnya mɛ sɔmɔ̌, bo ma ka lɛ́ mɔ nǔ kaka ɖé kpɔ́n ɖò gbɛ̀ mɛ ǎ é ɖé kpo ó. É lin nǔ gbɔn mɔ̌ ǎ, é nyɔ́ wà ɔ, é ɖó sísí ɖaxó nú Davidi. w21.01 21-22 akpá. 6-7

Jezu d’akpá nú ahwanvu tɔn lɛ ɖɔ ye na ɖó awǎjijɛ adodwé ɔ. É ka lɛ́ gb’akpá nú ye ɖɔ ye na mɔ wuvɛ̌ lɛ. (Mat. 10:22, 23; Luk. 6:20-23) Ahwanvu Klisu tɔn e mǐ nyí é nɔ dó awǎjijɛ nú mǐ. Enyi xwédo mǐtɔn klán gbè xá mǐ, alǒ enyi acɛkpikpa lɛ dóya nú mǐ, abǐ azɔ̌gbɛ́ alǒ wemaxɔmɛvígbɛ́ lɛ tɛ́n kpɔ́n bo na sísɛ́ mǐ bɔ mǐ na wà nǔ nyanya ɔ, nɛ̌ nǔ ka nɔ cí nú mǐ? Enyi mǐ lin tamɛ dó nǔ enɛ lɛ jí ɔ, ado sixu hu mǐ. Ðò kpaa mɛ ɔ, mɛ gegě nɔ mɔ ɖɔ yadonúmɛ kún nyí nǔ e na zɔ́n bɔ è na jɛ awǎ é ɖé ó. Amɔ̌, nǔ e Xó Mawu tɔn ɖɔ nú mǐ ɖɔ mǐ ni wà é pɛ́ɛ ka nɛ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, Jaki wlán ɖɔ mǐ kún ɖó na lin ɖɔ mǐ kún ɖó alɔdó ɖě hwenu e mǐ ɖò wuvɛ̌ lɛ ɖí xwi xá wɛ é ó, loɔ, mǐ ɖó na j’awǎ. (Ja. 1:2, 12) Jezu ɖɔ ɖɔ nú è tlɛ ɖò ya dó nú mǐ wɛ ɔ, mǐ ɖó na j’awǎ. (Mat. 5:11) Jehovah sɔ́ d’ayi mɛ nú Jaki bɔ é wlán nǔ sɛ́dó Klisanwun enɛ lɛ, bo ɖè wě tawun tawun e na d’alɔ ye bɔ enyi ye na bo tlɛ ɖò wuvɛ̌ lɛ mɔ wɛ ɔ, ye na kpò ɖò awǎ jɛ wɛ lɛ é xá ye. w21.02 26 akpá. 1-2; 27 akpá. 5

Wǔ e è jɔ mɛ e kpo Timɔtée kpo nɔ gbɛ̀ ɖò táan ɖokpo ɔ mɛ lɛ é, bɔ ye nyí azɔ̌watɔ́gbɛ́ Mawu tɔn é sù ye mɛ ɖé lɛ nukúnmɛ ǎ. Demasi, Fijɛlu, Ɛɛmɔjɛni, Imɛnɛ́ɛ, Alɛsandlu kpo Filetɔsi kpo ɖò mɛ enɛ lɛ mɛ. (1 Tim. 1:19, 20; 2 Tim. 1:15; 2:16-18; 4:10) È na ɖɔ ɔ, ye mɛ enɛ lɛ bǐ wɛ ko lidǒ ɖò nǔɖiɖi mɛ kpɔ́n, amɔ̌, ye wá wɔn ya nú nǔ xɔ akwɛ hugǎn ɔ. Nɛ̌ Satáan ka nɔ tɛ́n kpɔ́n bonu mǐ na jó dɔkun e Jehovah sɔ́ d’así nú mǐ lɛ é dó gbɔn? Wlɛnwín e é nɔ zán é ɖé lɛ ɖíe. É nɔ zán ayiɖeɖayǐ, telée kpo nǔ mɔ̌hun ɖevo lɛ kpo dó flɔ́ zo dó glɔ̌ nú linlin kpo jijɔ kpo ɖěɖee é mɔ ɖɔ ye na zɔ́n bɔ kpɛɖé kpɛɖé ɔ, mǐ na jɛ nǔgbo ɔ jó dó jí lɛ é. É nɔ tɛ́n kpɔ́n, bo na dó xɛsi mǐ gbɔn kɔgbidínúmɛ gbɛ̌ lɛ tɔn, alǒ yadonúmɛ gblamɛ, bonu mǐ na ɖó wɛnɖagbejijlazɔ́ ɔ te. É nɔ lɛ́ tɛ́n kpɔ́n bo na blɛ́ mǐ bonu mǐ na nɔ ɖótó “nǔnywɛ ma nyí nǔnywɛ” gǔfɔndómawujitɔ́ lɛ tɔn “e mɛ lɛ nɔ ylɔ́ ɖɔ nǔnywɛ” é, bá jó nǔgbo ɔ dó. Enyi mǐ ma ɖ’ayi te ǎ ɔ, mǐ sixu jɛ nǔgbo ɔ jó dó jí kpɛɖé kpɛɖé.—1 Tim. 6:21. w20.09 27-28 akpá. 6-8

Xɔ́ntɔn towe ɖé, alǒ mɛ e ɖò xwédo towe mɛ é ɖé wà nǔ nyi dò dó we wɛ à? Enyi mɔ̌ wɛ hǔn, nǔ e sixu d’alɔ we é wɛ nyí ɖɔ a na kplɔ́n Axɔ́su Davidi sín vǐ sunnu Abusalɔmu sín tan. (2 Sam. 15:5-14, 31; 18:6-14) Tan ɔ ni nɔ ayi mɛ nú we bonu a ni xoɖɛ sɛ́dó Jehovah, bo ɖɔ lee nǔ cí nú we dó nǔ agɔ e è wà xá we é wu é n’i. (Dɛh. 6:7-9) Enɛ gudo ɔ, dǒ nukún lee nǔ na ko cí nú Davidi hwenu e nǔ enɛ lɛ bǐ ɖò jijɛ dó wǔ tɔn wɛ é mɛ kpɔ́n. É yí wǎn nú Abusalɔmu, bo ɖeji dó Axitofɛli wu. É ɖò mɔ̌ có, xɔ́ntɔn vívɛ́ tɔn we enɛ lɛ bǐ flú i. Ye bló bɔ wǔ kú i tawun, bo tlɛ lɛ́ tɛ́n kpɔ́n bá hu i. Davidi sixu ko jɛ nǔ vɛ́ dó xɔ́ntɔn tɔn ɖevo lɛ jí, ɖɔ ye lɔ ko xò kpóɖó nú Abusalɔmu. É sixu ko lin éɖokponɔ tɔn kpɔ́n, bo tɛ́n kpɔ́n bá hɔn sín tò ɔ mɛ. Alǒ, é sixu ko jó éɖée dó bɔ awakanmɛ na kú i bǐ. É nyɔ́ wà ɔ, é xoɖɛ sɛ́dó Jehovah, bo byɔ alɔdó. É lɛ́ byɔ xɔ́ntɔn tɔn lɛ ɖɔ ye ni d’alɔ emi. É lɛ́ yawǔ wà nǔ sɔgbe xá gbeta e kɔn é wá lɛ é. É kpò ɖò jiɖe ɖó dó Jehovah kpo xɔ́ntɔn tɔn lɛ kpo wu wɛ. w21.03 15 akpá. 7-8; 17 akpá. 10-11