Novembre

Ðó mǐ ma tuùn nǔ lɛ bǐ dó Jonasi wu ǎ wutu ɔ, mǐ sixu dá hwɛ n’i ɖɔ é kún nyí mɛ ɖejid’ewu ó, bo tlɛ lɛ́ nyí gbejimanɔtɔ́. Jehovah ɖegbe n’i tlɔlɔ ɖɔ é ni yì jla wɛn hwɛɖónúmɛ tɔn ɖé ɖò Ninivu. Amɔ̌, Jonasi wà mɔ̌ ǎ, bo byɔ tɔjihun e xwè fí vo sésé é ɖé mɛ bo na dó ‘nɔ zɔ nú Jehovah.’ (Jona. 1:1-3) Nú hwɛ wɛ ɔ, a ka na hun ali ɖevo nú Jonasi bonu é na lɛ́ wà azɔ̌ enɛ à? É na ɖibla vɛwǔ. Amɔ̌, Jehovah zɔn dó hwɛjijɔ ɖé lɛ wu bo wà mɔ̌. (Jona. 3:1, 2) Jonasi ɖè gbɛtɔ́ alɔkpa e é nyí tawun é xlɛ́ ɖò ɖɛ tɔn mɛ. (Jona. 2:2, 3, 10) Ðɛ enɛ e nyí ɖokpo ɖò ɖɛ tobutobu e Jonasi xò lɛ é mɛ é, d’alɔ mǐ bɔ mǐ mɔ ɖɔ é kún nyí dawe xɛsinɔ e hɔn jó azɔ̌ tɔn dó é ɖé kpowun ó. Xó e é ɖɔ d’emɛ lɛ é xlɛ́ ɖɔ é nyí mɛɖéesɔ́hwetɔ́, kúdónúmɛtɔ́ bo lɛ́ kánɖeji bo na setónú nú Jehovah. Enɛ wu wɛ Jehovah sixu ko kpɔ́n nǔ zɛ nǔwanyido tɔn lɛ wu bo sè ɖɛ tɔn, b’ɛ kpó ɖò gbeyiɖɔ tɔn nyí wɛ. Nǔ taji tawun wɛ é nyí ɖɔ mɛxo ɖokpo ɖokpo ni nɔ “sè xó” hwɛ̌ cobo nɔ ɖè wě xá mɛ. w20.04 15-16 akpá. 4-6

Ahwanvu xwè kanweko nukɔntɔn ɔ tɔn lɛ yí gbè nú nǔkplɔnmɛ Klisanwun tɔn lɛ, bo ganjɛ alɔdó gbigbɔ mímɛ́ ɔ tɔn wu, bá dó mɔ nǔ jɛ Mawuxówema ɔ mɛ. Ye ba dò nú nǔ bo na dó kúdeji ɖɔ nǔkplɔnmɛ enɛ jinjɔn Mawuxówema ɔ jí. (Mɛ. 17:11, 12; Ebl. 5:14) Ye sɔ́ nǔɖiɖi yetɔn jinjɔn lee nǔ nɔ cí nú ye é kɛɖɛ jí ǎ, ye ka lɛ́ sɛn Jehovah, ɖó kpɔ́ninɔ xá nǔɖitɔ́ hatɔ́ yetɔn lɛ nɔ víví nú ye kpowun wu ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, ye sɔ́ nǔɖiɖi yetɔn jinjɔn “nukúnnúmɔjɛnǔmɛ Mawu tɔn e sɔgbe é” jí. (Kolo. 1:9, 10, nwt) Nǔgbo e ɖò Biblu mɛ lɛ é nɔ ɖyɔ ǎ. (Ðɛh. 119:160) Ði kpɔ́ndéwú ɔ, enyi nǔɖitɔ́ hatɔ́ ɖé wà nǔ nyi dò nú mǐ alǒ hu hwɛ syɛnsyɛn ɖé ɔ, nǔgbo enɛ lɛ nɔ ɖyɔ ǎ. Ye ka nɔ lɛ́ ɖyɔ hwenu e mǐ kpannukɔn tagba lɛ é ǎ. Enɛ wu ɔ, mǐ ɖó na tuùn nǔkplɔnmɛ Biblu tɔn lɛ ganji bo na kúdeji ɖɔ ye nyí nǔgbo. Nǔɖiɖi mǐtɔn e lidǒ bo jinjɔn nǔgbo Biblu tɔn lɛ jí é na bló bɔ ɖò mɛtɛnkpɔn lɛ hwenu ɔ, mǐ na sɛ̀ dò ǎ, lee gandótɔnu ɖé sixu bló bɔ tɔjihun ɖé ma na sɛ̀ dò ǎ ɖò jɔhɔn syɛnsyɛn nu gbɔn é. w20.07 9-10 akpá. 6-7

Jezu nɔ kpɔ́n nǔ e mǐ nɔ wà nú nɔví tɔn yí ami dó ɖè lɛ é ɖi emiɖesunɔ wɛ mǐ wà na ɖɔhun. (Mat. 25:34-40) Ali taji e nu mǐ nɔ nɔ gudo nú mɛ yí ami dó ɖè lɛ ɖè é wɛ nyí nǔ e wu mǐ kpé é bǐ wiwa dó kplɔ́n nǔ mɛ lɛ lee Jezu zɔ́n mǐ gbɔn é. (Mat. 28:19, 20) “Lɛngbɔ̌ ɖevo lɛ” jɛn sixu d’alɔ nɔví Klisu tɔn lɛ cobɔ wɛnjijlazɔ́ e wà wɛ è ɖè gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ dìn é na yì ta. (Jaan 10:16) Enyi a ɖò lɛngbɔ̌ ɖevo lɛ mɛ hǔn, tuùn ɖɔ hweɖebǔnu e a wà azɔ̌ enɛ é ɔ, a nɔ xlɛ́ ɖɔ emi yí wǎn nú mɛ yí ami dó ɖè lɛ kpo Jezu ɖesu kpo. Mǐ nɔ lɛ́ zun xɔ́ntɔn xá Jehovah kpo Jezu kpo gbɔn nǔɖokan mǐtɔn lɛ zinzan dó nɔ gudo nú azɔ̌ e wà wɛ è ɖè ɖò alixlɛ́mɛ yetɔn glɔ́ lɛ é gblamɛ. (Luk. 16:9) Ði kpɔ́ndéwú ɔ, mǐ sixu na nǔnina lɛ dó azɔ̌ e wà wɛ mǐ ɖè gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ lɛ é takúnmɛ; alɔ didó mɛ ɖěɖee awě xò lɛ é ɖ’emɛ. Mǐ sixu lɛ́ na nǔnina dó nɔ gudo nú akwɛzinzan agun mǐtɔn tɔn lɛ, bo lɛ́ d’alɔ mɛ ɖěɖee mǐɖesunɔ mɔ ɖɔ ye ɖò hudo mɛ lɛ é.—Nǔx. 19:17. w20.04 24 akpá. 12-13

Nǔɖɔɖ’ayǐ enɛ jɛnu bɔ axɔ́su totaligbé tɔn ɔ “ɖó sísí ɖebǔ nú Mawu tɔ́ tɔn lɛ tɔn ǎ.” Gbɔn nɛ̌ é? Union Soviétique jló na sú kún dó nú sinsɛn lɛ, enɛ wu ɔ, é tɛ́n kpɔ́n bo na hu acɛ nú ye. Bo na dó kpé enɛ wu ɔ, acɛkpikpa Soviétique tɔn ko ɖè gbeta ɖé tɔ́n sín 1918 ɖɔ è ni kplɔ́n mɛ ɖò wemaxɔ lɛ mɛ ɖɔ Mawu ɖě kún tíìn ó. Nɛ̌ axɔ́su totaligbé tɔn enɛ ka “xɔ susu nú vodun ahohó lɛ tɔn” gbɔn? Union Soviétique zán akwɛ wósúwósú dó sɔnǔ nú ahwankpá tɔn lɛ, bo bló bɔnbu e nɔ vívá nǔ tawun é afatɔ́n mɔ̌kpan, bo na dó na hlɔnhlɔn acɛkpikpa tɔn. Axɔ́su totaligbé tɔn ɔ kpo tofɔligbé tɔn ɔ kpo wá ɖó ahwanlyannú agbɔ̌nnɔ gegě bo na dó vívá kún nú gbɛtɔ́ liva mɔ̌kpan! Axɔ́su totaligbé tɔn ɔ wà nǔ ɖó bǔ xá axɔ́su tofɔligbé tɔn ɔ, bo dó kpé nǔ taji ɖé wu; ye “ɖó nǔ e xyɔwǔ bo nɔ vívá nǔ é ayǐ.” Kplékplé Akɔta lɛ tɔn wɛ nyí “nǔ e xyɔwǔ” é.—Dan. 11:31, nwt. w20.05 6-7 akpá. 16-17

Mɛ̌ mɛ̌ e ka sixu ɖ’alɔ ɖò mɛ e awakanmɛ gbɔjɔ na lɛ é biba mɛ? Mǐ mɛ bǐ wɛ; mɛxo agun tɔn lɛ, gbexosin-alijitɔ́ lɛ, mɛ e ɖò xwédo yetɔn mɛ lɛ é, kpo wɛnjlatɔ́ lɛ kpo sixu d’alɔ bɔ è tuùn fí e ye ɖè é. Xɔ́ntɔn towe ɖé alǒ hɛ̌nnumɔ towe ɖé sín awakanmɛ gbɔjɔ vlafo wɛ à? A xò gò mɛ e awakanmɛ gbɔjɔ na é ɖé ɖò sinsɛnzɔ́ xwé ɖé gbè jɛ xwé ɖé gbè tɔn hwenu alǒ hwenu e a ɖò alɔ ɖó ɖò kúnnuɖiɖe agbawungba tɔn mɛ é wɛ à? Tinmɛ nú mɛ ɔ ɖɔ enyi é jló ɖɔ mɛxo agun tɔn lɛ ni wá ba ɛ kpɔ́n ɔ, kpodo awǎjijɛ kpo wɛ emi na yí adlɛsi tɔn bo zé jó nú ye.Mɛxo agun tɔn e nɔ nyí Thomas é ɖɔ: “Jɛ nukɔn hwɛ̌ ɔ, un nɔ kanbyɔ nɔví vovo ɖɔ mɛɖé ka tuùn fí e mɛ enɛ lɛ nɔ nɔ dìn é à jí. Alǒ, un nɔ kanbyɔ wɛnjlatɔ́ lɛ ɖɔ ye ka ɖ’ayi mɛ e gɔn kplé b’ɛ ko lín é ɖě wu à jí. Enɛ gudo ɔ, nú un yì ba nɔví e awakanmɛ gbɔjɔ na é ɖé kpɔ́n ɔ, un nɔ kan vǐ yetɔn lɛ kpo hɛ̌nnumɔ yetɔn ɖevo lɛ kpo byɔ ye. Mɛ e awakanmɛ gbɔjɔ dìn lɛ é ɖé lɛ nɔ kplá vǐ yetɔn lɛ wá kplé ɖ’ayǐ, bɔ vǐ enɛ lɛ sixu ko nyí wɛnjlatɔ́ hwenɛnu. È sixu d’alɔ ye lɔmɔ̌ bɔ ye na lɛkɔ wá Jehovah gɔ́n.” w20.06 24 akpá. 1; 25 akpá. 6-7

Ðò nǔɖiɖó e ɖò ayikúngban jí lɛ é bǐ mɛ ɔ, gbɛtɔ́ lɛ kɛɖɛ wɛ ɖó nǔwukpíkpé ɔ bo na kplɔ́n walɔ ɖagbe gbɔn nǔ e ye wà wá yì lɛ é flínflín kpo tamɛ linlin dó ye jí kpo gblamɛ. Wǎgbɔ tɔn ɔ, mǐ sixu kplɔ́n nǔgbododó walɔ ɖagbe tɔn ɖěɖee nyɔ́ zán lɛ é, bo bló huzuhuzu ɖò lee mǐ nɔ lin tamɛ gbɔn é kpo lee mǐ nɔ zán gbɛ̀ gbɔn é kpo mɛ. (1 Kɔ. 6:9-11; Kolo. 3:9, 10) Nǔgbo ɔ, mǐ sixu kplɔ́n ayixa mǐtɔn bo na tuùn nǔ ɖagbe ɖò nǔ nyanya mɛ. (Ebl. 5:14) Mǐ sixu kplɔ́n bo na nɔ ɖè wanyiyi, wuvɛ̌sexámɛ kpo nǔblawukúnúmɛ kpo xlɛ́. Mǐ sixu kplɔ́n bo na nɔ ɖɔhwɛ jlɔjlɔ Jehovah ɖɔhun. Ali e nu mǐ nɔ xlɛ́ ɖɔ nǔwukpíkpé e mǐ ɖó bo nɔ flín nǔ bɔ Mawu na mǐ é sù nukún mǐtɔn mɛ ɖè é ɖokpo wɛ nyí ɖɔ, mǐ nɔ flín hwebǐnu ɖɔ Jehovah ko d’alɔ mǐ, bo lɛ́ dó gbɔ nú mǐ wá yì. Enɛ na gɔ́ sò nú jiɖiɖe mǐtɔn ɖɔ é na lɛ́ d’alɔ mǐ ɖò sɔgudo. (Ðɛh. 77:13; 78:4, 7) Ali ɖevo e nu mǐ nɔ wà mɔ̌ ɖè é wɛ nyí ɖɔ mǐ nɔ flín nǔ ɖagbe e mɛ ɖevo lɛ wà nú mǐ é bɔ é nɔ sù nukún mǐtɔn mɛ. Dobanúnǔtɔ́ lɛ mɔ ɖɔ mɛ ɖěɖee nǔ nɔ sù nukúnmɛ na lɛ é nɔ ɖibla ɖó awǎjijɛ hugǎn. w20.05 23-24 akpá. 12-13

Lin tamɛ dó lee nǔ cí nú Mɔyizi hwenu e é sɛ́wún ɖò só ɖé xomɛ, bo mɔ ɖò nǔmimɔ ɖé mɛ bɔ susu Jehovah tɔn ɖò dindín wɛ é jí. Enɛ wɛ na ko nyí nǔ e jɛ bo jiwǔ hugǎn bɔ gbɛtɔ́ mɔ kpɔ́n jɛ nukɔn nú ayikúngban jí wíwá Jezu tɔn é. Mɔyizi sè xó elɔ lɛ e é ɖò wɛn ɖɔ wɛnsagun ɖé wɛ ɖɔ é: ‘Un nyí Jehovah, un nyí Mawu nǔblawukúnúmɛtɔ́, xomɛfátɔ́, un nɔ yawǔ sin xomɛ ǎ, un nyí xomɛnyɔtɔ́, un nyí gbejinɔtɔ́. Un nɔ nyɔ́ xomɛ dó gbɛtɔ́ lɛ wu kaka yì jijimɛ afatɔ́n jí, un nɔ sɔ́ nǔ nyanya e è wà lɛ, tónú e è ma sè ǎ lɛ kpodo hwɛ e è hu lɛ kpo kɛ mɛ.’ (Tín. 33:17-23; 34:5-7) Hwenu e Mɔyizi zán nyikɔ Jehovah ɔ, dó ɖɔ xó e ɖò tɛ́si égbé tɔn mɛ é ɔ, é sixu ko flín nǔ enɛ e jɛ é. Enyi mǐ flín nyikɔ Jehovah ɔ, é na nyɔ́ ɖɔ mǐ ni nɔ lin tamɛ dó mɛ e ɖó nyikɔ enɛ é jí. Mǐ ɖó na nɔ flín jijɔ tɔn lěhun lɛ: hlɔnhlɔn, nǔnywɛ, hwɛjijɔ, wanyiyi. Tamɛ linlin dó jijɔ enɛ lɛ kpo ɖevo lɛ kpo jí sixu zɔ́n bɔ mǐ na nɔ ɖó sísí e gɔ́ngɔ́n é n’i.—Ðɛh. 77:12-16. w20.06 8-9 akpá. 3-4

Jezu ɖɔ ɖɔ wanyiyi e ahwanvu emitɔn lɛ na ɖó nú yeɖée é wɛ è na dó tuùn ye na. (Jaan 13:34, 35) Amɔ̌, enɛ kɛɖɛ ka ko kpé bonu nǔɖiɖi mǐtɔn na lidǒ ǎ. Wanyiyi Klisanwun tɔn e togun Mawu tɔn ɖó é kɛɖɛ jí wɛ nǔɖiɖi mǐtɔn jinjɔn ǎ. Etɛwu? Mǐ ni ɖɔ ɖɔ nǔɖitɔ́ hatɔ́ ɖé, é tlɛ sixu nyí mɛxo agun tɔn alǒ gbexosin-alijitɔ́ ɖé hu hwɛ syɛnsyɛn ɖé. Alǒ, nú nɔví ɖé wà nǔ nyi dò nú we ɔ ka lo? Abǐ vlafo, mɛɖé huzu gǔfɔndómawujitɔ́ bo jɛ jijla kpé jí ɖɔ é kún nyí sinsɛn nǔgbo ɔ nɛ ó. Nú nǔ mɔ̌hun jɛ ɔ, enɛ na nyí afɔklɛ́nnú nú we bɔ a na ɖó Jehovah sinsɛn te wɛ à? Nǔkplɔnmɛ ɔ ɖíe: Nú nǔɖiɖi e a ɖó nú Mawu é jinjɔn lee mɛ ɖevo lɛ nɔ wà nǔ gbɔn é jí, bo ma jinjɔn kancica e hwiɖesunɔ ɖó xá Jehovah é jí ǎ ɔ, nǔɖiɖi towe na lidǒ ǎ. Nú xɔ ɖé wɛ nǔɖiɖi towe nyí ɔ, é nyí azɔ̌wanú fɛ́ɖɛ́fɛ́ɖɛ́ lɛ, ɖi lee nǔ nɔ cí nú we é kɛɖɛ wɛ a na zán dó gbá na ǎ, loɔ, a ɖó na lɛ́ zán azɔ̌wanú syɛnsyɛn lɛ, enɛ wɛ nyí nǔgbo e ɖó dodónú syɛnsyɛn lɛ é lɔ. A ɖó na kúdeji ɖɔ Biblu kplɔ́n mǐ nǔgbo ɔ dó Jehovah wu.—Hlɔ. 12:2. w20.07 8-9 akpá. 2-3

Nǔ e ko jɛ kpɔ́n lɛ é gegě xlɛ́ ɖɔ wɛnsagun lɛ nɔ ɖò alɔ dó mǐ wɛ bonu mǐ na mɔ mɛ e jló na lɛkɔ wá Jehovah gɔ́n lɛ é. (Nǔɖe. 14:6) Ði kpɔ́ndéwú ɔ, Silvio e nɔ nɔ Équateur é xoɖɛ vívɛ́ sɛ́dó Jehovah ɖɔ é ni d’alɔ emi bonu emi ni lɛkɔ wá agun ɔ mɛ. É kpò ɖò ɖɛ ɔ xò wɛ, bo sè bɔ è xúxú hɔn tɔn. Mɛxo agun tɔn we wɛ. Ðò mɛbakpɔ́n enɛ hwenu ɔ, kpo awǎjijɛ kpo wɛ mɛxo agun tɔn lɛ jɛ alɔdó è jí. Mǐ na mɔ awǎjijɛ gegě ɖò alɔdidó mɛ e ma ɖó gǎn ɖò gbigbɔ lixo ǎ lɛ é bonu ye na lɛkɔ wá Jehovah gɔ́n mɛ. Ðǒ ayi nǔ e Salvador ee nyí gbexosin-alijitɔ́ ɖé bo nɔ dó gǎn tawun dó d’alɔ mɛ e awakanmɛ gbɔjɔ na lɛ é ɖɔ é wu: “Hweɖelɛnu ɔ, é nɔ vɛwǔ tawun nú má glɔ́n ali nú ɖasin awǎjijɛ tɔn bonu é na gɔn kunkun. É nɔ víví nú mì tawun ɖɔ un nɔ wà azɔ̌ xá Jehovah bo na d’alɔ mɛsɛntɔ́ tɔn vívɛ́ lɛ bonu ye na gosin gbɛ̀ Satáan tɔn mɛ bo na lɛkɔ wá gɔ̌n Tɔn.” Enyi a ko jɛ zɔ nú togun Jehovah tɔn hǔn, kúdeji ɖɔ Jehovah kpò ɖò wǎn yí nú we wɛ. Jehovah ɖò nukún ɖó kɔlilɛ towe wɛ, bo na dó kwabɔ nú we kpo xomɛhunhun kpo. w20.06 29 akpá. 16-18

Jehovah “Mɛ̌si Ðaxó” mǐtɔn ɔ bló bɔ kpɔ́ndéwú gegě ɖò Xó tɔn mɛ, bo na kplɔ́n nǔ mǐ. (Eza. 30:21, nwt) Tan Biblu tɔn ɖé lɛ ɖɔ xó dó jijɔ e nɔ nyɔ́ Mawu nukúnmɛ lɛ é jí. Enyi mǐ nɔ lin tamɛ dó ye jí ɔ, ye na kplɔ́n nǔ gegě mǐ. Enyi mǐ gbéjé nǔ e jɛ dó mɛ ɖěɖee ma ɖè jijɔ ɖagbeɖagbe mɔ̌hun xlɛ́ ǎ lɛ é jí é kpɔ́n ɔ, é nɔ lɛ́ kplɔ́n nǔ mǐ. (Ðɛh. 37:37; 1 Kɔ. 10:11) Lin tamɛ dó nǔ e jɛ dó Axɔ́su Sawulu jí é jí. Ðò bǐbɛ̌mɛ ɔ, dɔnkpɛvu jlɛ̌jinɔtɔ́ ɖé wɛ n’i. É tuùn dogbó tɔn lɛ, bo tlɛ lɛ́ xò nǔ kpɔ́n dó gbeyiyi nú azɔ̌ ɖevo lɛ wu. (1 Sam. 9:21; 10:20-22) É ɖò mɔ̌ có, nukɔnmɛ ɔ, Sawulu wá huzu goyitɔ́. É huzu axɔ́su é ɔ, é lín ǎ bɔ é ɖè jijɔ nyanya mɔ̌hun xlɛ́. Ðò ninɔmɛ ɖé mɛ, hwenu e é ɖò te kpɔ́n wiwá gbeyiɖɔ Samuwɛli tɔn é ɔ, é ɖó suúlu ǎ bo savɔ̌ e è nɔ dó zo é; é ka ɖó acɛ tɔn ǎ. Wǎgbɔ tɔn ɔ, Sawulu sín nǔ sɔ́ nyɔ́ Jehovah nukúnmɛ ǎ, b’ɛ ba axɔ́suzinkpo tɔn kpò ɖò nukɔnmɛ. (1 Sam. 13:8-14) Nǔnywɛnú wɛ é na nyí ɖɔ mǐ ni lin tamɛ dó kpɔ́ndéwú enɛ e gb’akpá nú mɛ é jí, bo nyi alɔ nú goyiyi. w20.08 10-11 akpá. 10-11

Nǔgbo ɔ, Jehovah gbɔn Jezu jí, bo “na sunnu lɛ bɔ ye nyí nǔnina” nú agun Tɔn. (Efɛ. 4:8, nwt) Mɛ e ɖò Hagbɛ̌ Alixlɛ́mɛtɔ́ ɔ mɛ lɛ é, alɔgɔtɔ́ yetɔn lɛ, mɛ e ɖò Wěɖegbɛ́ Alaxɔ tɔn mɛ lɛ é, nukúnkpénuwutɔ́ lɛdo tɔn lɛ, wemaxɔmɛ yɛhwexɔ́suɖuto ɔ tɔn lɛ sín mɛ̌si lɛ, mɛxo lɛ kpo devízɔ́watɔ́ lɛ kpo ɖò ‘sunnu enɛ lɛ e nyí nǔnina é’ mɛ. Gbigbɔ mímɛ́ wɛ sɔ́ sunnu enɛ lɛ bǐ bonu ye na kpé nukún dó lɛngbɔ̌ xɔ akwɛ Jehovah tɔn lɛ wu, bo lɛ́ hɛn agun ɔ lidǒ. (1 Pi. 5:2, 3) Gbigbɔ mímɛ́ sɔ́ nɔví sunnu lɛ bonu ye na kpé nukún dó azɔ̌ vovo lɛ wu. Wǔjɔnú agbaza tɔn vovo lɛ, ɖi alɔ kpo afɔ kpo nɔ w’azɔ̌ nú lè agbaza ɔ bǐ tɔn. Mɔ̌ ɖokpo ɔ, nɔví sunnu e gbigbɔ mímɛ́ sɔ́ lɛ é nɔ w’azɔ̌ syɛnsyɛn nú lè agun ɔ bǐ tɔn. Ye nɔ ba susu yeɖesunɔ tɔn ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, ye nɔ tɛ́n kpɔ́n bo nɔ hɛn nɔví sunnu kpo nɔví nyɔnu kpo yetɔn lɛ lidǒ. (1 Tɛ. 2:6-8) Mǐ dókú nú Jehovah nú sunnu gbigbɔ tɔn enɛ lɛ e ma nyí cejɛnnabinɔ ǎ bɔ é na mǐ lɛ é. w20.08 21 akpá. 5-6

Hwɛjijɔ e wu akpakpa nɔ sɔ́ mǐ dó wɛnjijlazɔ́ ɔ wu é ɖokpo wɛ nyí ɖɔ “nǔ gbɛ́ d ó ye, bɔ wǔ kú ye” gbɛtɔ́ lɛ, bɔ ye lɛ́ ɖò biba wɛ vɛnavɛna bá kplɔ́n nǔgbo ɔ dó Axɔ́suɖuto ɔ wu. (Mat. 9:36) Jehovah jló ɖɔ gbɛtɔ́ alɔkpa lɛ bǐ ni tuùn nǔgbo ɔ bǐ dégbédégbé, bo mɔ hwlɛngán. (1 Tim. 2:4) Enyi mǐ nɔ lin tamɛ dó lè e wɛnjijlazɔ́ mǐtɔn sixu hɛn wá é jí ɔ, akpakpa na sɔ́ mǐ dó gbɛhwlɛngánzɔ́ enɛ wiwa wu. Mǐ nɔ hwlɛn gbɛ̀ mɛ lɛ tɔn gán. (Hlɔ. 10:13-15; 1 Tim. 4:16) Mǐ lɔ ɖó hudo azɔ̌wanú ɖěɖee jɛxa azɔ̌ mǐtɔn lɛ é tɔn. Mǐ ɖó na lɛ́ tuùn lee mǐ na zán ye gbɔn é. Jezu na alixlɛ́mɛ e zawě lɛ é ahwanvu tɔn lɛ. É ɖɔ nǔ e ye ɖó na hɛn é, fí e ye na jlá wɛn ɔ ɖè é kpo nǔ e ye na ɖɔ é kpo nú ye. (Mat. 10:5-7; Luk. 10:1-11) Égbé ɔ, tutoblonunu Jehovah tɔn sɔnǔ nú Azɔ̌wanúgbá Mɛkplɔnkplɔn tɔn ɖé bɔ azɔ̌wanú e nɔ w’azɔ̌ ganji lɛ é ɖ’emɛ. Bɔ è nɔ lɛ́ kplɔ́n mǐ lee mǐ na zán azɔ̌wanú enɛ lɛ gbɔn é. Azɔ̌kplɔnmɛ enɛ nɔ d’alɔ mǐ bɔ mǐ nɔ ɖó jiɖiɖe bo nɔ lɛ́ ɖó nǔwukpíkpé e sín hudo mǐ ɖó bo na w’azɔ̌ ɔ ganji é.—2 Tim. 2:15. w20.09 4-5 akpá. 6-7, 10

Dǒ nukún mɛ bo kpɔ́n lě dò xomɛ na ko hun mɛsɛ́dó Jaan sɔ, hwenu e é sè ɖɔ mɛ ɖěɖee é kplɔ́n nǔgbo ɔ lɛ é kpò ɖò Jehovah sɛn wɛ kpo gbejininɔ kpo é. Klisanwun gbejinɔtɔ́ enɛ lɛ e Jaan nɔ kpɔ́n dó mɔ vǐ tɔn gbigbɔ tɔn lɛ é mɔ wuvɛ̌ gegě, bɔ é ɖò gǎn dó wɛ bo na na hlɔnhlɔn nǔɖiɖi yetɔn. Mɔ̌ ɖokpo ɔ, enyi mǐ mɔ nú vǐ mǐtɔn lɛ, alǒ mɛ ɖěɖee mǐ kplɔ́n nǔgbo ɔ lɛ é sɔ́ yeɖée jó nú Jehovah, bo ɖò sinsɛn ɛ wɛ ɔ, xomɛ nɔ hun mǐ. (3 Jaan 3) Ðò 98 H.M. tɔnmɔ̌ ɔ, gbigbɔ mímɛ́ Jehovah tɔn sísɛ́ Jaan, bɔ é wlán wema-sɛ́dó-mɛ atɔn. Linlin e wu é wlán wema enɛ lɛ é wɛ nyí ɖɔ é na bló bɔ Klisanwun gbejinɔtɔ́ enɛ lɛ na zunfan nǔɖiɖi e ye ɖó nú Jezu é, bo na lɛ́ kpò ɖò gbɛ̀ zán wɛ ɖò nǔgbo ɔ mɛ. Nǔ e adingban-núkplɔnmɛtɔ́ lɛ ɖò wiwa dó agun ɔ wu wɛ é nɔ ɖu ayi mɛ nú Jaan. (1 Jaan 2:18, 19, 26) Gǔfɔndómawujitɔ́ enɛ lɛ nɔ ɖɔ ɖɔ emi tuùn Jehovah, amɔ̌, ye ka nɔ setónú nú gbeɖiɖe tɔn lɛ ǎ. w20.07 20 akpá. 1-3

Mǐ ɖi nǔ nú wɛn e jlá wɛ mǐ ɖè é, enɛ wu ɔ, akpakpa nɔ sɔ́ mǐ bɔ mǐ nɔ jlá mɛ gegě lee é nyɔ́ bló gbɔn é. Mǐ ɖeji dó akpá ɖěɖee ɖò Xó Mawu tɔn mɛ lɛ é wu. (Ðɛh. 119:42; Eza. 40:8) Mǐ mɔ bɔ nǔɖɔɖ’ayǐ Biblu tɔn lɛ ɖò jijɛnu wɛ ɖò égbé. Enyi mɛ lɛ jɛ wěɖexámɛ Biblu tɔn lɛ xwedó jí ɔ, mǐ nɔ mɔ ɖɔ gbɛzán yetɔn nɔ huzu dó ɖagbe jí. Enɛ na jiɖe mǐ d’eji ɖɔ mɛ bǐ wɛ ɖó na sè wɛnɖagbe Axɔ́suɖuto ɔ tɔn. Mǐ lɛ́ ɖó nǔɖiɖi nú Jehovah e nyí Jɔtɛn wɛn e jlá wɛ mǐ ɖè é tɔn é, kpo Jezu e nyí axɔ́su e é sɔ́ ɖó Axɔ́suɖuto tɔn nu é é kpo. Ninɔmɛ ɖebǔ na bo kpannukɔn mǐ ɔ, Jehovah na nyí bibɛtɛn mǐtɔn kpo hlɔnhlɔn mǐtɔn kpo tɛgbɛ. (Ðɛh. 46:2-4) Gɔ́ na ɔ, mǐ ɖeji ɖɔ Jezu ɖò hlɔnhlɔn kpo acɛ e Jehovah na ɛ é kpo zán wɛ sín jixwé, bo ɖò ali xlɛ́ mǐ wɛ ɖò wɛnjijlazɔ́ ɔ kɔn. (Mat. 28:18-20) Nǔɖiɖi nɔ bló bɔ mǐ nɔ ɖeji hugǎn ɖɔ Jehovah na dó nú gǎndidó mǐtɔn lɛ. w20.09 12-13 akpá. 15-17

Hweɖelɛnu ɔ, nú nɔví nyɔnu lɛ ɖò tagba titewungbe ɖé ɖí xwi xá wɛ ɔ, ye sixu ɖó hudo mɛ e na jɛhun dó ye jí é tɔn. (Eza. 1:17) Ði kpɔ́ndéwú ɔ, nɔví nyɔnu asúkúsi ɖé, alǒ ee asú tɔn gbɛ́ é ɖé sixu ɖó hudo mɛ e d’alɔ ɛ b’ɛ na kpé nukún dó azɔ̌ e asú tɔn ko nɔ wà lɛ é ɖé lɛ wu é tɔn. É sixu byɔ ɖɔ è ni d’alɔ nɔví nyɔnu mɛxomɔ ɖé b’ɛ na ɖɔ xó xá dotóo lɛ. Alǒ é sixu byɔ ɖɔ mɛɖé ni jɛhun dó nɔví nyɔnu gbexosin-alijitɔ́ e nɔ wà azɔ̌ ɖevo lɛ ɖò tutoblonunu Jehovah tɔn mɛ é ɖé jí, hwenu e mɛ ɖevo lɛ mɔ xó ɖɔ dó wǔtu tɔn ɖɔ é kún nɔ tɔ́n ɖò sinsɛnzɔ́ ɔ mɛ hwɛhwɛ gbexosin-alijitɔ́ ɖevo lɛ ɖɔhun ó é. Gbějé kpɔ́ndéwú Jezu tɔn kpɔ́n. Hwenu e mɛ lɛ dóhwɛ agɔ Jezu sín nɔví nyɔnu gbigbɔ tɔn lɛ é ɔ, é yawǔ jɛhun dó ye jí. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, é jɛhun dó Mali jí hwenu e Mata mɔ xó ɖɔ dó wǔ tɔn é. (Luk. 10:38-42) É lɛ́ jɛhun dó Mali jí azɔn wegɔ́ ɔ, hwenu e mɛ ɖevo lɛ lin ɖɔ é wá gbeta nyanya ɖé kɔn bo mɔ xó ɖɔ dó wǔ tɔn é. (Mak. 14:3-9) Jezu mɔ nukúnnú jɛ nǔ e sísɛ́ Mali b’ɛ wà mɔ̌ é mɛ bo kpa ɛ, lobo ɖɔ: É tlɛ ɖɔ ɖ’ayǐ ɖɔ nú “è jlá Wɛnɖagbe Mawu tɔn gbɔn fí ɖebǔ ɖò gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ ɔ,” è na nɔ ɖɔ xomɛnyínyɔ́nú e é wà é sín xó. w20.09 24 akpá. 15-16

Lɛngbɔ̌nyitɔ́ ɖagbe ɖé nɔ tuùn ɖɔ lɛngbɔ̌ lɛ sixu wá bú. Nú lɛngbɔ̌ ɖé gosin lɛngbɔ̌kpó ɔ mɛ ɔ, lɛngbɔ̌nyitɔ́ ɔ nɔ wà nǔ xá ɛ dó daka mɛ ǎ. Mɛsɛntɔ́ Jehovah tɔn ɖé lɛ jɛ zɔ n’i nú táan ɖé bɔ é d’alɔ ye; mǐ ni kpɔ́n kpɔ́ndéwú e é zé ɖ’ayǐ hwenu e é d’alɔ ye é é. Gbeyiɖɔ Jonasi hɔn jó azɔ̌ e Jehovah zɔ́n ɛ é dó. Nǔ ɖò mɔ̌ có, Jehovah yawǔ jó gbè dó wǔ tɔn ǎ. Lɛngbɔ̌nyitɔ́ ɖagbe ɖé ɖɔhun ɔ, Jehovah hwlɛn ɛ, bo d’alɔ ɛ bɔ é mɔ hlɔnhlɔn e sín hudo é ɖó bo na wà azɔ̌ tɔn é. (Jona. 2:8; 3:1, 2) Nukɔnmɛ ɔ, Mawu zán atín ɖé dó d’alɔ Jonasi bɔ é mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ gbɛ̀ gbɛtɔ́ ɖokpo ɖokpo tɔn xɔ akwɛ. (Jona. 4:10, 11) Etɛ enɛ ka kplɔ́n mǐ? Mɛxo agun tɔn lɛ ɖó na nɔ yawǔ jó gbè dó mɛ e awakanmɛ gbɔjɔ na lɛ é wu ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, ye ɖó na tɛ́n kpɔ́n bo mɔ nǔ jɛ nǔ e zɔ́n bɔ lɛngbɔ̌ ɖé gosin lɛngbɔ̌kpó ɔ mɛ é wu. Bɔ enyi lɛngbɔ̌ enɛ lɛkɔ wá Jehovah gɔ́n ɔ, mɛxo lɛ nɔ kpò ɖò xíxlɛ́ ɛ wɛ ɖɔ emi yí wǎn n’i, bɔ nǔ tɔn nɔ lɛ́ ɖu ayi mɛ nú emi. w20.06 20-21 akpá. 10-12

Ee Union Soviétique j’ayǐ ɖò 1991 gudo é ɔ, togun Mawu tɔn e ɖò gbě ɖaxó enɛ jí é “mɔ alɔdó kpɛɖé,” enɛ wɛ nyí ɖɔ ye mɔ vivo nú táan ɖé. Enɛ zɔ́n bɔ ye vo bo jla wɛn ɔ, é sɔ́ lín ǎ bɔ wɛnjlatɔ́ e ɖò acɛkpikpa Communiste xóxó ɔ tɔn glɔ́ lɛ é sín kɛ́n gosin kanweko nabi ɖé bo yì afatɔ́n nabi ɖé. Xwè ɖé lɛ gudo ɔ, Russie kpo ahwan tɔn lɛ kpo huzu axɔ́su totaligbé tɔn ɔ. Cobonu acɛkpikpa ɖé na huzu axɔ́su totaligbé tɔn alǒ axɔ́su tofɔligbé tɔn ɔ, é ɖó na bló nǔ atɔn elɔ lɛ hwɛ̌: (1) tɔ́n ahwan togun Mawu tɔn tlɔlɔ, (2) xlɛ́ gbɔn nǔwiwa tɔn lɛ gblamɛ ɖɔ emi nyí kɛntɔ́ Jehovah kpo togun tɔn kpo tɔn, (3) fun ahwan xá axɔ́su agbahwlɛntɔ́ ɔ. Russie kpo ahwan tɔn lɛ kpo tɔ́n ahwan togun Mawu tɔn bo gbɛ́ wɛnjijlazɔ́ ɔ, lobo lɛ́ dóya nú nɔví mǐtɔn afatɔ́n donu mɔ̌kpan. Nǔ enɛ lɛ xlɛ́ ɖɔ ye gbɛ́ wǎn nú Jehovah kpo togun tɔn kpo. Gɔ́ na ɔ, ye nɔ ɖò agba hwlɛn xá axɔ́su tofɔligbé tɔn ɔ, Anglo-Amérique wɛ. w20.05 12-13 akpá. 3-4

Ðó mǐ ɖó na kplɔ́n nǔ mɛ lɛ hwɛ̌ cobɔ ye na huzu ahwanvu wutu ɔ, mǐ ɖó na kplɔ́n nǔ ye ɖò ali e nyɔ́ hugǎn é nu. Hwɛhwɛ wɛ mǐ nɔ kplɔ́n nǔgbo e ɖò Biblu mɛ lɛ é gbɛtɔ́ livi mɔ̌kpan. Mǐ yí wǎn nú nǔ e ɖò Mawuxówema ɔ mɛ bɔ mǐ nɔ kplɔ́n mɛ lɛ é. Enɛ wu ɔ, mǐ sixu ba na ɖɔ xó gegě dó nǔ enɛ lɛ wu. É ɖò mɔ̌ có, enyi mǐ ɖò nukún kpé dó Atɔxwɛ Kplɔnkplɔn alǒ Biblu Kplɔnkplɔn Agun tɔn ɖé wu wɛ, abǐ mǐ ɖò Biblu kplɔ́n xá mɛ lɛ wɛ ɔ, mǐ ɖó na nɔ ɖɔ xó dín ǎ. Bonu nǔkplɔnmɛtɔ́ ɖé na zán Biblu ganji ɖò nǔkplɔnkplɔn ɖé hwenu ɔ, é ɖó na ɖu ɖò éɖée jí, bo na tɛ́n kpɔ́n, bo na tinmɛ nǔ e é tuùn dó wemafɔ ɖé alǒ xóta ɖé wu é bǐ ǎ. (Jaan 16:12) Nɔ jlɛ́ nukúnnúmɔjɛnǔmɛ e a ɖó dó Biblu wu hwenu a bló baptɛm é dó ee a ɖó dìn é wu. Bɔya, nǔkplɔnmɛ nukɔn nukɔntɔn lɛ kɛɖɛ wɛ a tuùn hwenu e a bló baptɛm é. (Ebl. 6:1) É byɔ xwè gegě ɖò así towe cobɔ a kplɔ́n nǔ e a tuùn dìn lɛ é, enɛ wu ɔ, ma tɛ́n kpɔ́n bo kplɔ́n nǔ lɛ bǐ zɛɛn nǔkplɔntɔ́ yɔyɔ̌ ɖé ó. w20.10 14-15 akpá. 2-4

Jehovah na mɛjitɔ́ ɖagbe lɛ Jezu. (Mat. 1:18-23; Luk. 1:26-38) Nǔ e Mali ɖɔ kpo ayi tɔn bǐ kpo bɔ è wlán dó Biblu mɛ lɛ é xlɛ́ ɖɔ é ɖó wanyiyi e gɔ́ngɔ́n é nú Jehovah kpo Xó tɔn kpo. (Luk. 1:46-55) Gɔ́ na ɔ, ali e nu Jozɛfu xwedó alixlɛ́mɛ Jehovah tɔn ɖè é xlɛ́ ɖɔ é ɖó sísí nú Mawu bo jló na nyɔ́ nukún tɔn mɛ. (Mat. 1:24) D’ayi wu ɖɔ Jehovah kún sɔ́ dɔkunnɔ lɛ bonu ye nyí mɛjitɔ́ nú Jezu ó. Vɔ̌ e Jozɛfu kpo Mali kpo sá hwenu e ye jì Jezu gudo é xlɛ́ ɖɔ ye nyí wamamɔnɔ. (Luk. 2:24) Ye na ko zán gbɛ̀ e bɔkun é, taji ɔ, hwenu e xwédo yetɔn jɛ agba dó jí, bɔ é hwe bǐ ɔ, ye ɖó vǐ tɛnwe é. (Mat. 13:55, 56) Jehovah nya xɛ ɖò Jezu jí sín awovínú ɖé lɛ mɛ, amɔ̌, É nya xɛ ɖò jǐ tɔn sín wuvɛ̌ lɛ bǐ mɛ ǎ. (Mat. 2:13-15) Ði kpɔ́ndéwú ɔ, Jezu ɖó hɛ̌nnumɔ e ma ɖi nǔ n’i ɖò bǐbɛ̌mɛ ɖɔ é nyí Mɛsiya ɔ ǎ lɛ é. (Mak. 3:21; Jaan 7:5) É cí ɖɔ Jezu lɛ́ sè wuvɛ̌, hwenu e tɔ́ ɖò tɔ́ domɛ tɔn Jozɛfu kú é. w20.10 26-27 akpá. 4-6

A ko mɔ ɖɔ emi ɖò emiɖokpo, bɔ mɛɖé kún ɖè bo na d’alɔ emi bonu emi na ɖí xwi xá wuvɛ̌ ɖé ó kpɔ́n à? Nǔ ko cí mɔ̌ nú mɛ gegě, kaka jɛ mɛsɛntɔ́ gbejinɔtɔ́ Jehovah tɔn lɛ jí. (1 Axɔ́. 19:14) Nú nǔ wá cí mɔ̌ nú we gbeɖé hǔn, flín akpá Jehovah tɔn elɔ: “Un na jó we dó gbeɖé ǎ; un na ɖè alɔ sín kan towe mɛ gbeɖé ǎ.” Enɛ wu ɔ, mǐ sixu ɖɔ kpo jiɖiɖe kpo ɖɔ: “Aklunɔ wɛ nyí mɛ e nɔ d’alɔ mǐ é. Un na ɖi xɛsi nú nǔɖe ǎ.” (Ebl. 13:5, 6) Mɛsɛ́dó Pɔlu wlán xó enɛ lɛ sɛ́dó nǔɖitɔ́ e ɖò Judée lɛ é ɖò xwè 61 H.M. tɔn mɔ̌. Xó enɛ lɛ flín mǐ nǔ e ɖɛhanwlantɔ́ ɔ wlán, b’ɛ ɖò Ðɛhan 118:5-7 mɛ é. Ðɛhanwlantɔ́ ɔ ɖɔhun ɔ, nǔ e Pɔlu mɔ kpɔ́n lɛ é zɔ́n bɔ é mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ Jehovah wɛ nyí Alɔgɔnúmɛtɔ́ emitɔn. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, xwè we jɛ nukɔn nú hwenu e Pɔlu wlán wema sɛ́dó Eblée lɛ é ɔ, é gán sín jɔhɔn syɛnsyɛn ɖé sí, hwenu e é ɖò xù jí bo xwè tomɛ é. (Mɛ. 27:4, 15, 20) Ðò tomɛyiyi enɛ hwenu, kpo xwè ɖěɖee jɛ nukɔn nú tomɛyiyi enɛ é mɛ kpo ɔ, Jehovah xlɛ́ ɖɔ emi nyí Alɔgɔnúmɛtɔ́ ɖé nú Pɔlu ɖò ali gegě nu. w20.11 12 akpá. 1-2

Etɛwu tamɛ linlin dó nǔ e jɛ ɖò gbɛzán mǐtɔn mɛ wá yì lɛ é jí, bo mɔ ɖɔ é nyɔ́ hugǎn ma ka nyí nǔnywɛnú ǎ? Lee gbɛ̀ mǐtɔn cí ɖ’ayǐ é jlojló sixu zɔ́n bɔ mǐ na nɔ flín nǔ ɖagbe e jɛ wá yì ɖò gbɛzán mǐtɔn mɛ lɛ é kɛɖɛ, lobo wɔn nyanya lɛ. Mǐ ni kpɔ́n kpɔ́ndéwú Izlayɛli-ví hwexónu tɔn lɛ tɔn. Ee ye gosin Ejipu é ɔ, ye yawǔ wɔn lee gbɛ̀ yetɔn vɛwǔ sɔ ɖò dɔ̌n é. Bo sɔ́ ayi ɖó nǔɖuɖu ɖagbe e ye nɔ ɖu ɖò dɔ̌n é jí. Ye nɔ ɖɔ: “Mǐ ɖò nǔ e mǐ nɔ ɖu vɔ̌nu ɖ’ayǐ ɖò Ejipu lɛ flín wɛ: hweví, kɔnkɔ́nbu, ayǐkpɛn, mǎ, ayomása, ayo.” (Kɛ́n. 11:5) Amɔ̌, “vɔ̌nu” jɛn ye ka nɔ ɖu nǔ enɛ lɛ dóo à? Eǒ. Izlayɛli-ví lɛ nɔ sè wuvɛ̌ tawun cobo nɔ mɔ nǔ enɛ lɛ; hwe ɔ nu ɔ, Ejipunu lɛ sɔ́ ye dó ɖó kannumɔ, bo nɔ dóya nú ye tawun. (Tín. 1:13, 14; 3:6-9) É ɖò mɔ̌ có, nukɔnmɛ ɔ, ye wɔn wuvɛ̌ syɛnsyɛn enɛ lɛ, bo lɛ́ jɛ gbɛ̀ ɖ’ayǐ tɔn ɔ jló jí. Ye sɔ́ ayi ɖó nǔ ɖaaɖagbe e Jehovah wà nú ye tlolo lɛ é jí ǎ, é nyɔ́ wà ɔ, ye sɔ́ ayi ɖó nǔ ɖagbe e jɛ wá yì ɖò gbɛzán yetɔn mɛ é jí. Nǔwalɔ yetɔn nyɔ́ Jehovah nukúnmɛ ǎ.—Kɛ́n. 11:10. w20.11 25-26 akpá. 5-6

Hweɖelɛnu ɔ, mǐ sixu nɔ lin ɖɔ jidɔ́ gbɛtɔ́ tɔn ɔ, azǎn wɛ ɖ’ewu, bɔ “nǔxámɛ wɛ gɔ́” gbɛzán mǐtɔn mɛ. (Jɔb. 14:1) Enɛ nɔ zɔ́n bɔ hweɖelɛnu ɔ, awakanmɛ nɔ kú mǐ. Nǔ cí mɔ̌ nú Jehovah sɛntɔ́ hwexónu tɔn gegě. Ye mɛ ɖé lɛ tlɛ ba ɖɔ emi ni kú. (1 Axɔ́. 19:2-4; Jɔb. 3:1-3, 11; 7:15, 16) Amɔ̌, hwebǐnu wɛ Jehovah, Mawu e wu ye ɖeji dó é dó gbɔ nú ye, bo lɛ́ na hlɔnhlɔn ye. È wlán tan yetɔn lɛ ɖ’ayǐ nú ye na dó gbɔ nú mǐ, bo lɛ́ kplɔ́n nǔ mǐ. (Hlɔ. 15:4) Mǐ na ɖɔ xó dó vǐ sunnu Jakɔbu tɔn Jozɛfu wu. Ðò táan klewun ɖé mɛ kpowun ɔ, Jozɛfu e nyí vǐ yí wǎn na tɔ́ tɔn tɔn é wá huzu kannumɔ gudogudo tɔn bǐ ɖò Ejipu, bo nɔ wà azɔ̌ nú nya e ma nɔ sɛn Jehovah ǎ é ɖé. (Bǐb. 37:3, 4, 21-28; 39:1) Enɛ gudo ɔ, Potifáa sín asì dó jì Jozɛfu ɖɔ é tɛ́n kpɔ́n bá ɖóxó xá emi gannugánnú. Potifáa ba dò nú hwɛ e è dó Jozɛfu é ǎ, bo ɖɔ bɔ è wlí i dó gankpá mɛ, bo dó gɛdɛ ɛ. (Bǐb. 39:14-20; Ðɛh. 105:17, 18) É ɖò wɛn ɖɔ Jozɛfu ɖó hwɛjijɔ e wu awakanmɛ na kú i lɛ é! w20.12 16-17 akpá. 1-4

Nǔ taji hugǎn e tamɛ mǐ ɖó na xoɖɛ dó bɔ Jezu ɖɔ é ɖokpo nɛ. Etɛ ɖɔ gbé Jezu ka ja? È ni bló bonu nǔɖe ni nyí nǔ mímɛ́ sín tinmɛ wɛ nyí ɖɔ è ni bló bonu nǔ ɔ ni mɛ́, bo ɖò cekée, alǒ ni nyí nǔ ɖè ɖó vo. Amɔ̌, mɛɖé lɛ sixu kanbyɔ ɖɔ, ‘Nyikɔ Jehovah tɔn ko nyí nǔ mímɛ́ à cé?’ Bo na dó na xósin ɔ ɔ, mǐ ɖó na lin tamɛ dó nǔ e nyikɔ ɖé nɔ dó gesí é jí hwɛ̌. Nyikɔ ɖé nyí wekwín lɛ xixokplé bo wlan dó wema ɖé jí, alǒ ye xixa d’aga xó kpowun ǎ. Ðǒ ayi nǔ e Biblu ɖɔ é wu: “È mlá nyikɔ ɖagbe mɛɖé ɔ, é nyɔ́ hú mɛ ɔ jɛ dɔkun gbɔn tókɔ awɔnkɔ.” (Nǔx. 22:1; Nǔt. 7:1) Etɛwu nyikɔ ɖé ka xɔ akwɛ sɔmɔ̌? Ðó é nɔ dó gesí nǔ e wanú mɛɖé nyí é alǒ nǔ e mɛ ɖevo lɛ nɔ lin dó mɛ e ɖó nyikɔ ɔ é wu é. Enɛ wu ɔ, lee nyikɔ ɖé cí ɖò wema ɖé jí é, alǒ lee è nɔ ylɔ́ gbɔn é wɛ nyí nǔ taji hugǎn ɔ ǎ, loɔ, nǔ taji ɔ wɛ nyí nǔ e mɛ ɖevo lɛ nɔ lin hwenu e ye mɔ alǒ sè nyikɔ enɛ é. Enyi mɛ lɛ ɖó adingban dó Jehovah kɔ hǔn, cí kɔn dó nyikɔ ɖagbe tɔn wu wɛ ye ɖè mɔ̌ nɛ. Enyi ye kɔn cí dó nyikɔ ɖagbe tɔn wu hǔn, ye jló na hɛn ɛ gblé nɛ. w20.06 3 akpá. 5-7

Ninɔmɛ syɛnsyɛn lɛ sixu zɔ́n bɔ adohu adohu na ɖí bú mǐ bǐ. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, ado sixu hu mǐ ɖɔ mǐ kún na mɔ akwɛ e na kpé mǐ bɔ mǐ na sú hudo mǐtɔn lɛ sín dò é ó, alǒ ɖɔ mǐ sixu wlí azɔn bo gɔn azɔ̌mɛ abǐ azɔ̌ tlɛ sixu gblé dó mǐ. Ado sixu lɛ́ hu mǐ ɖɔ nú mǐ jɛ mɛtɛnkpɔn e na zɔ́n bɔ mǐ na gbà sɛ́n Mawu tɔn é ɖé mɛ ɔ, mǐ kún na nɔ gbeji ó. Zaanɖé dìn ɔ, Satáan na sísɛ́ mɛ ɖěɖee ɖò acɛ tɔn glɔ́ lɛ é bɔ ye na tɔ́n ahwan togun Mawu tɔn, enɛ wu ɔ, ado sixu hu mǐ dó lee mǐ na wà nǔ gbɔn ɖò ahwantɔ́nmɛ enɛ nukɔn é wu. Mǐ sixu kanbyɔ mǐɖée ɖɔ: “É ka nyla ɖɔ ado kpɛɖé ni hu mì dó nǔ enɛ wu wɛ à?” Mǐ tuùn ɖɔ Jezu ɖɔ nú ahwanvu tɔn lɛ ɖɔ: ‘Ado ni ma hu mi ó.’ (Mat. 6:25) Ðiɖɔ wɛ é ka ɖè ɖɔ ado kún ɖó na hu mǐ ɖebǔ lálá ó à? É ɖò wɛn ɖɔ é kún nyí mɔ̌ ó! Ado hu mɛsɛntɔ́ Jehovah tɔn gbejinɔtɔ́ hwexónu tɔn ɖé lɛ có, Jehovah ka gbɛ́ ye ɖó mɔ̌ wu ǎ. (1 Axɔ́. 19:4) Ganjɛwu na mǐ wɛ Jezu ɖè. É ba ɖɔ ado ni hu mǐ dó lee mǐ na kpé nukún dó mǐɖée wu gbɔn é wu kaka bonu enɛ ni wà nǔ dó Mawu sinsɛn mǐtɔn wu ǎ. w21.01 3 akpá. 4-5

Asú ɖé ɖó na ɖó gbè lee é wà nǔ xá xwédo tɔn gbɔn é tɔn nú Jehovah kpo Jezu kpo. (1 Pi. 3:7) Ðó Jehovah wɛ nyí Ta nú xwédo e gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ lɛ é wutu ɔ, é ɖó acɛ bo na dó sɛ́n nú vǐ tɔn lɛ dó lee ye na wà nǔ gbɔn é wu, bo na lɛ́ mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ mǐ setónú nú sɛ́n enɛ lɛ. (Eza. 33:22) Ðó Jezu wɛ nyí ta nú agun Klisanwun tɔn wutu ɔ, é lɔmɔ̌ ɖó acɛ bo na dó sɛ́n lɛ, lobo mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ mǐ nyi ye. (Ga. 6:2; Kolo. 1:18-20) Jehovah kpo Jezu kpo ɖɔhun ɔ, tatɔ́ xwédo tɔn ɖé ɖó acɛ bo na wá gbeta lɛ kɔn dó xwédo tɔn sín takúnmɛ. (Hlɔ. 7:2; Efɛ. 6:4) É ɖò mɔ̌ có, acɛ tɔn ɖó dogbó. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, sɛ́n e é ɖó na dó lɛ é ɖó na junjɔn nǔgbododó ɖěɖee ɖò Xó Mawu tɔn mɛ lɛ é jí. (Nǔx. 3:5, 6) Tatɔ́ xwédo tɔn ɖé ɖó acɛ bo na dó sɛ́n lɛ nú mɛ e ma ɖò xwédo tɔn mɛ ǎ lɛ é ǎ. (Hlɔ. 14:4) Gɔ́ na ɔ, enyi vǐ tɔn lɛ sù bo gosin xwégbe ɔ, ye ɖó na kpò ɖò sísí i wɛ, có ye ka sɔ́ kpò ɖò acɛ tɔn glɔ́ ǎ.—Mat. 19:5. w21.02 2-3 akpá. 3-5

Ali taji e nu tatɔ́ xwédo tɔn ɖé nɔ ɖexlɛ́ ɖɔ emi yí wǎn nú xwédo emitɔn ɖè é ɖokpo wɛ nyí ɖɔ, é nɔ sú hudo agbaza tɔn xwédo tɔn tɔn lɛ sín dò. Amɔ̌, é ɖó na flín ɖɔ nǔ agbaza tɔn enɛ lɛ kún sixu sú hudo gbigbɔ tɔn xwédo tɔn tɔn lɛ sín dò ó. (Mat. 5:3, nwt) Jezu ɖò kúdónú ɖò yatín jí, cobo ka jló na kúdeji ɖɔ è na kpé nukún dó Mali wu. Jezu ɖò wuvɛ̌ syɛnsyɛn sè wɛ, cobo ka bló tuto bonu mɛsɛ́dó Jaan na kpé nukún dó Mali wu. (Jaan 19:26, 27) Nɔví sunnu tatɔ́ xwédo tɔn ɖé sixu ɖó azɔ̌ kpinkpɛn gegě bo na wà. É ɖó na nyí kanɖodónǔwutɔ́ ɖò agbazazɔ́ tɔn kɔn, bo na dó sixu wà nǔ Jehovah ɖɔhun. (Efɛ. 6:5, 6; Ti. 2:9, 10) É sixu lɛ́ ɖó azɔ̌ ɖevo lɛ ɖò agun ɔ mɛ, ɖi lɛngbɔ̌nyitɔ́zɔ́ kpo nukɔn ninɔ nú wɛnɖagbejijlazɔ́ ɔ kpo. Hwe ɖokpo ɔ nu ɔ, é ɖò taji ɖɔ é ni nɔ kplɔ́n Biblu xá asì tɔn kpo vǐ tɔn lɛ kpo ɖò gbesisɔmɛ. Gǎn e dó wɛ é ɖè bonu ye na kpò ɖò ganji ɖò agbaza, lee nǔ nɔ cí nú mɛ é, kpo gbigbɔ kpo lixo é na sù nukún yetɔn mɛ tawun.—Efɛ. 5:28, 29; 6:4. w21.01 12-13 akpá. 15, 17

Xó Mawu tɔn tinmɛ azɔ̌ e nyɔnu jɔ nyɔnu ɖé ɖó na wà lɛ é bo ɖɔ ɖɔ é sixu wà xwégbezɔ́ lɛ, yì xwlé axi, jlá ayǐ ɖó ganji, lobo lɛ́ w’ajɔ̌. (Nǔx. 31:15, 16, 18.) Kannumɔ e ma ɖó acɛ bo na ɖɔ linlin tɔn ǎ é ɖé wɛ é nyí ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, asú tɔn nɔ ɖeji dó wǔ tɔn, bo nɔ ɖótó linlin tɔn lɛ. (Nǔx. 31:11, 26) Enyi asú ɖé nɔ wà nǔ xá asì tɔn kpo sísí kpo ɔ, asì ɔ na vo bo hwíhwɛ́ éɖée dó glɔ̌ tɔn. Jezu wà nǔ ɖaxó ɖaxó gegě có, é ka mɔ ɖɔ emiɖée hwíhwɛ́ hwíhwɛ́ dó acɛkpikpa Jehovah tɔn glɔ́ nyí mɛɖekpo ǎ. (1 Kɔ. 15:28; Fili. 2:5, 6) Mɔ̌ ɖokpo ɔ, nyɔnu jɔ nyɔnu e nɔ xwedó kpɔ́ndéwú Jezu tɔn é na mɔ ɖɔ enyi emi hwíhwɛ́ emiɖée dó asú emitɔn glɔ́ ɔ, é na ɖè emi kpò ǎ. Wanyiyi e é ɖó nú asú tɔn é kɛɖɛ wɛ na zɔ́n b’ɛ na nɔ gudo n’i ǎ, loɔ, wanyiyi kpo sísí kpo e é ɖó nú Jehovah é wɛ na sísɛ́ ɛ jɛ nukɔn. Nɔví nyɔnu e nɔ hwíhwɛ́ éɖée dó asú tɔn glɔ́ é ɖé na nɔ gudo nú asú tɔn ǎ, enyi asú tɔn byɔ ɛ ɖɔ é ni t’afɔ sɛ́n alǒ nǔgbododó Jehovah tɔn lɛ jí ɔ nɛ. w21.02 11 akpá. 14-15; 12 akpá. 19

Hwebǐnu wɛ wǎn yí nú Mawu nɔ d’alɔ mɛsɛntɔ́ Jehovah tɔn lɛ bɔ ye nɔ dɛ ɖò yadonúmɛ nu. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, hwenu e hwɛɖɔxɔsa ɖaxó Jwifu lɛ tɔn hlɔnhlɔnnɔ ɔ byɔ mɛsɛ́dó lɛ ɖɔ ye ni ɖó wɛnɖagbejijlazɔ́ ɔ te é ɔ, wǎn yí nú Mawu sísɛ́ ye bɔ ye ‘setónú nú Mawu hú gbɛtɔ́.’ (Mɛ. 5:29; 1 Jaan 5:3) Égbé ɔ, wanyiyi syɛnsyɛn mɔ̌hun nɔ d’alɔ nɔví mǐtɔn lɛ bɔ ye nɔ gbí dɔn ɖò acɛkpikpa hlɔnhlɔnnɔ adakaxotɔ́ lɛ nukɔn. Awakanmɛ nɔ kú mǐ ǎ, é nyɔ́ wà lɔ ɔ, wǔjɔmɛ ɖé wɛ mǐ nɔ kpɔ́n dɛ e dɛ wɛ mǐ ɖè ɖò wangbɛnúmɛ gbɛ̀ ɔ tɔn nukɔn é dó mɔ. (Mɛ. 5:41; Hlɔ. 5:4, 5) Enyi mɛ e ɖò xwédo mǐtɔn ɖesu mɛ lɛ é klán gbè xá mǐ ɔ, enɛ sixu vɛwǔ tawun bɔ mǐ na dɛ ɖ’enu. Enyi mǐ jɛ nǔgbo Biblu tɔn lɛ kplɔ́n jí ɔ, mɛ e ɖò xwédo mǐtɔn mɛ é ɖé lɛ sixu lin ɖɔ è flú mǐ. Mɛ ɖevo lɛ sixu lin ɖɔ mǐ hun taɖu. (Sɔ́ jlɛ dó Maki 3:21 wu.) Ye tlɛ sixu lɛ́ klán gbè xá mǐ syɛnsyɛn. Enɛ ka ɖó na kpaca mǐ ǎ. Jezu ɖɔ: “Xwé mɛtɔn gbè nu lɛ na huzu kɛntɔ́ mɛtɔn.”—Mat. 10:36. w21.03 21 akpá. 6-7

Nú a xwedó wɛnjlatɔ́ ɖé yì Biblu kplɔnkplɔn tɔn ɖé domɛ hǔn, tɛ́tó ganji, hwenu e nǔkplɔnmɛtɔ́ ɔ kpo nǔkplɔntɔ́ ɔ kpo ɖò xó ɖɔ wɛ é. Enɛ gudo jɛn a na ɖò gbesisɔmɛ, bo na d’alɔ ɖò hwenu e jɛxa dó é. É ɖò wɛn ɖɔ a ɖó na lin tamɛ cobo ɖɔ xó. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, a na ba na ɖɔ xó dín, gbò xó dó nu nú nǔkplɔnmɛtɔ́ ɔ hwenu e é ɖò nǔɖe tinmɛ wɛ é alǒ jɛ xó ɖɔ dó xóta ɖevo jí jí ǎ. Amɔ̌, gbɔn xó klewun ɖé ɖiɖɔ, kpɔ́ndéwú ɖé nina, alǒ nǔ klewun ɖé kinkanbyɔ gblamɛ ɔ, a sixu bló bɔ nǔ e jí ɖɔ xó dó wɛ mi ɖè é na zawě. Hweɖelɛnu ɔ, a sixu mɔ ɖɔ emi kún ɖó nǔ kaka ɖé bo na ɖɔ dó nǔkplɔnkplɔn ɔ mɛ ó. Amɔ̌, enyi a nɔ kpa nǔkplɔntɔ́ ɔ, bo nɔ lɛ́ ɖexlɛ́ ɛ ɖɔ nǔ tɔn nɔ ɖu ayi mɛ nú we ɔ, enɛ na d’alɔ ɛ hugǎn b’ɛ na yì nukɔn. Enyi é nyɔ́ bló hǔn, ɖɔ lee a mɔ nǔgbo ɔ gbɔn é, lee a ɖu ɖò wuvɛ̌ ɖé jí gbɔn é, alǒ lee Jehovah d’alɔ we gbɔn ɖò gbɛzán towe mɛ é nú nǔkplɔntɔ́ ɔ klewun. (Ðɛh. 78:4, 7) É sixu nyí nǔ e ba na sè wɛ nǔkplɔntɔ́ ɔ ɖè é pɛ́ɛ nɛ. É sixu hɛn nǔɖiɖi tɔn lidǒ, alǒ dó wusyɛn lanmɛ n’i b’ɛ na kpò ɖò nukɔn yì wɛ bo bló baptɛm. w21.03 10-11 akpá. 9-10

Enyi sinsɛnzɔ́ mǐtɔn ɖè sínsɛ́n ɖagbe tɔ́n ɔ, mɛ̌ mǐ ka ɖó na xɔ susu na? Pɔlu na xósin nú nǔkanbyɔ enɛ hwenu e é wlán xó elɔ lɛ dó agun Kɔlɛnti tɔn wu é: “Nyɛ wɛ tun atín ɔ, bɔ Apolosu hú sin na; Mawu wɛ ka na bɔ é sù. Hǔn, mɛ e tun atín ɔ, kpodo mɛ e hú sin na ɔ kpan ɔ, ye nyí nǔtí ǎ. Mawu wɛ nyí nǔ bǐ; ɖó é wɛ bló bɔ atín ɔ sù.” (1 Kɔ. 3:6, 7) Pɔlu ɖɔhun ɔ, enyi mǐ mɔ sínsɛ́n ɖebǔ ɖò sinsɛnzɔ́ mǐtɔn mɛ ɔ, Jehovah wɛ mǐ ɖó na nɔ xɔ susu na hwebǐnu. Nɛ̌ mǐ ka sixu ɖexlɛ́ ɖɔ wǔ e è jɔ mǐ bɔ mǐ “ɖò azɔ̌ wà xá” Mawu, Klisu, kpo wɛnsagun lɛ kpo wɛ é sù nukún mǐtɔn mɛ gbɔn? (2 Kɔ. 6:1) Mǐ sixu wà mɔ̌ gbɔn nǔ e wu mǐ kpé lɛ é bǐ wiwa bo na dó jlá wɛnɖagbe ɔ mɛ ɖevo lɛ kpo kanɖodónǔwu kpo gblamɛ. Enyi nǔkún nǔgbo ɔ tɔn lɛ kɛɖɛ wɛ mǐ ɖó na dó ǎ, loɔ, mǐ ɖó na lɛ́ hú sin nú ye. Enyi mɛɖé ba ɖɔ mǐ ni lɛkɔ wá emi gɔ́n ɔ, mǐ nɔ wà nǔ e wu mǐ kpé é bǐ bo nɔ yì ba ɛ kpɔ́n bo na dó bɛ́ Biblu kplɔnkplɔn xá ɛ. Nú mǐ mɔ bɔ Jehovah ɖò alɔ dó nǔkplɔntɔ́ ɔ wɛ, b’ɛ ɖò huzuhuzu lɛ bló wɛ ɖò linlin tɔn kpo lee nǔ nɔ cí n’i é kpo kpáxwé ɔ, xomɛ nɔ hun mǐ. w20.05 30-31 akpá. 14, 16-18