Ko Ataia?
Tera ae kaokoro n aron Iesu nakoia rebera?
E mamaakaki irouia I-Iutaia rimoa te aeka n aoraki ae te rebera are butanako n taai ake a karakinaki n te Baibara. E kona te aoraki ae kakamaaku aei n urui ana bwai n namakin te rabwata, ao e kona n rotakibuaka iai te aomata ao n uruaki tein rabwatana. Akea katokan te rebera ngkoa. Ma a kaokoroaki naake a ituaki n te aoraki aei, ao a riai n anga te kauring nakoia tabemwaang ni kaotia ae a rebera.—Nakoaia Ibonga 13:45, 46.
A katei tuua mataniwin te Aro n I-Iutaia ibukin te aoraki ae te rebera, aika a riaon ae taekinaki n te Koroboki ae Tabu, ike a a karawawataia riki iai naake a rebera. N te katoto, n aia tua taian rabi ao a tuangaki aomata nako bwa a na kararoaia 4 te mwanokunibai, ke tao 6 te buuti (2 te mita) ma ae e rebera. Ma ngkana e kare te ang, a riai ni kararoaia aomata nako n te raroa ae 100 te mwanokunibai, ke tao 150 te buuti, (45 te mita). A taku taani korea aia tua I-Iutaia ae te Tamuld, bwa ana kaetieti te Baibara are a na maeka i “tinanikun te kaembwa” aomata aika rebera, e nanonaki iai ae a riai ni kaokoroaki i tinanikuni kaawa aika ooaki. Ngaia are ngkana e rin n te kaawa te rebera ma e noraki iroun te rabi temanna, ao e a karebanaia naba n atibu ao ni kangai nakoina: “Naako n am tabo, ao tai kamwaraeia aomata.”
Ai boni kaokorora aron Iesu! E aki kakioianako rebera ma e kukurei n ringia ao e boni kamarurungia naba.—Mataio 8:3.
Baikara bukina ae a kariaia iai te buuraure mataniwin te Aro n I-Iutaia?
Te beeba ni buuraure bonginaki n 71/72 C.E.
E korakora kauntaekaan te buuraure irouia mataniwin Aaro n te moan tienture C.E. Ngaia are n te taina ao a kataa Iesu tabeman Baritaio n aia titiraki ae kangai: “E riai bwa e na buuraure te mwaane ma buuna ni kaineti ma bukina aika kakaokoro?”—Mataio 19:3.
E kariaiakaki n te Tua Rinanoni Mote bwa te mwaane e na buuraure ma buuna ngkana e “kunea te bwai ae kamwara iroun neiei.” (Te Tua-Kaua 24:1) N ana tai Iesu ao iai uoua aia kuura taian rabi ake a kakaokoro aia kabwarabwara n ae nanonaki n te tua anne. Te Shammai ae te kuura ae tuamatoa riki, e kabwarabwaraa bwa e tii kona ni kariaiakaki te buuraure n “te mwakuri ae kammaira,” ae taekan te wene ni kimoa. Ma te Kuura ae te Hillel e kakoauaa ae e uki n te tua te buuraure ngkana iai te itabarara i marenaia taanga ni mare, e ngae naba ngkana te bwai ae uarereke. Ni kaineti ma are te kauoua ni kuura, e kona te mwaane ni buuraure ma buuna ngkana e aki nakoraoi kuukanakini kanana irouna ke ngkana e a manga nora te aine temanna ae taku bwa e botonnaine riki.
E kangaa ngkanne Iesu ni kaekaa aia titiraki Baritaio? E katuruturua ni kangai: “Teuare buuraure ma buuna ao e a manga mare ma temanna, e wene ni kimoa. Ma e kona ni buuraure teuanne ngkana e a tia ni wene ni bure neienne.”—Mataio 19:6, 9.