Ai Maanra Riki Aia Tai Aomata Aika Buakaka?
“E aera ngkai [Iehova] ko kainababu ngkana e aonikaiaki te aomata ae e raoiroi iroun ane e buakaka?”—ABAKUKA 1:13, Baibara ni Katorika.
1. N ningai te tai ae e na kaonaki te aonnaba n ataakin mimitongin Iehova?
E NA BON kamaunaia aomata aika buakaka te Atua n te tai teuana? Ngkana ngaia, ao ai maanra riki ara tai n tataninga? Titiraki aikai a tabekaki irouia aomata n tabo nako n te aonnaba. Ti na kunea iia kaeka nakon titiraki aikai? Ti kona ni kunei n taetae ni burabeti ake a kairaki iroun te Atua, ni kaineti ma taai ake a a tia ni baireaki irouna. A kakoaua nakoira bwa e na waekoa Iehova ni karokoa ana motikitaeka i aoia aomata aika buakaka ni kabane. Tii ngkana e a tia anne, e na kona ni “kaonaki aonaba n atakini mimitongin Iehova, n ai aron taari ngkai a kabuta marawa.” Boni ngaia te berita ae burabetinaki ae mena n ana Taeka ae Tabu te Atua, n Abakuka 2:14.
2. Baikara motikitaeka mairoun te Atua aika tenua aika a kaotaki n te boki ae Abakuka?
2 E koreaki te boki ae Abakuka n tao 628 B.C.E., ao kanoana bon taeka ni motikitaeka aika tenua mairoun Iehova ae te Atua. Uoua mai buakon taeka ni motikitaeka aikai, a a tia ni kakoroaki bukiia. Te moan, bon ana motikitaeka Iehova i aon te botannaomata ae aki kakaonimaki ae Iuta rimoa. Tera te kauoua? Bon ana motikitaeka te Atua ae karokoaki iroun te botannaomata ae iowawa ae Baburon. Mangaia are iai bukina aika mwaiti ae ti kona n onimakinna bwa e na kakoroaki naba nanon te katenua n taeka ni motikitaeka mairoun te Atua. Ni koauana, ti kona ni kaantaninga kakoroan bukin nanona n te tai ae waekoa. Ibukin nanoangakia aomata aika raoiroi aika a maiu inanon boong aika kaitira aikai, te Atua e na karokoa te kamaunanakoaki i aoia aomata aika buakaka ni kabanea. Te kabanea n aomata ae buakaka e na mate n te “buaka n te bong are kakanato are ana bongi te Atua, ae Moan te Mwaka,” ae waekoa n roko ngkai.—Te Kaotioti 16:14, 16.
3. Tera ae e na bon riki nakoia aomata aika buakaka n ara tai?
3 Te buaka n ana bong ae kakanato te Atua e a tabe ni kaan riki ngkai. Ao karokoan ana motikitaeka te Atua i aoia aomata aika buakaka aika a maiu ngkai e a kona n onimakinaki naba n ai aron kakoroan bukin ana motikitaeka Iehova i aoia Iuta ao Baburon rimoa. Ma n te tai aei, bukin tera bwa ti aki iangoia bwa ti a mena i Iuta n ana tai Abakuka? Tera ae tabe ni waakinaki n te aba anne?
Te Aba ae Marebu Kaaina
4. Tera te rongorongo ae kakubanako ae ongoraeakinaki iroun Abakuka?
4 Iangoa ana burabeti Iehova ae Abakuka ae e tekateka i aon taubukin ana auti ae aoraoi ni kauki ang n te tairiki. Bon iai te bwai ni katangitang ae mena irarikina. (Abakuka 1:1; 3:19, mai aana) Ma e ongo te rongorongo ae kakubanako Abakuka. Uean Iuta ae Ieoiakim e a tia ni kamatea Uriia ao e tuatua bwa e na karenakoaki rabwatan te burabeti anne nako nanon aia rua ni mate aomata aika mangori. (Ieremia 26:23) Te koaua bwa e aki kakaonimaki n onimakina Iehova Uriia, bwa e a taonaki n te maaku ao e birinako nakon Aikubita. Ma e ngae n anne, e ataia Abakuka bwa e aki kairaki ana tiritiri Ieoiakim n nanona ni kan boutokoa karinean Iehova. E teretere aei man aron te uea arei ni kaakea bongan ana tua te Atua, ma n ribaa te burabeti ae Ieremia ao taani beku iroun Iehova tabeman riki.
5. Tera aroia kaain Iuta ni kaineti ma bwaai n taamnei, ao tera are e karaoia Abakuka iai?
5 Abakuka e nora bubun bwaai aika boiarara aika kabuekaki ae aerake man auti aika ua kaan ma ngaia. A aki kabueki karea aika boiarara aikai aomata, bwa a tabe n taromauria Iehova. Ma a waakin mwakuri aika reitaki ma te taromauri ae kewe ae boutokoaki iroun Uean Iuta ae buakaka ae Ieoiakim. Ai ribuaka ra anne! A onrake matan Abakuka n rannimata, ao e bubutii ni kangai: “Iehova, ai ti maan ra tangu, ao Ko aki kan ongo? I tang nako Im n taekina te tiritiri, ao ane Ko aki kani kamaiua te aba. Bukin tera ngkai Ko kaota te buakaka nako iu, ma n tara te iowawa? Ba e mena te kuri-bwai ma te tiritiri i matau: ao iai te kauntaeka, ao e tei rake te un. Ma ngaia ae e mamara te tua, ao e bon aki oti nako te kaeti-taeka ae riai n tokanikai: ba a otabaniniia akana raoiroi aomata aika buakaka; ma ngaia ae e otinako te motikitaeka ni kabaoaki.”—Abakuka 1:2-4.
6. Tera ae riki i Iuta ni kaineti ma te tua ao te kaeti taeka ae riai?
6 Eng, e taabangaki te ribuaka ao te tiritiri. N taabo nako ake e taratarai, Abakuka e nora te kangaanga, te itabarara, ao te buakaka. “E mamara te tua,” bwa bon akea mwaakana. Ao taekan te kaeti taeka ae riai? Bwa e bon ‘aki otinako n tokanikai’! E aki kona n tokanikai n iraki nanona. Ma a ‘otabaninia aomata aika raoiroi aomata aika buakaka,’ n tokobitoa taian tua aika aongkoa a na kamanoia aomata aika raoiroi aika akea aia bure. Te koaua bwa e bon “otinako te motikitaeka ni kabaoaki.” E boni kabwaoaki. Ai buakaka ra te aro anne!
7. Tera ae e kamatoa nanona bwa e na karaoia, Abakuka?
7 E karaua n iangoa aroni bwaai aikai Abakuka. E na boni bwara nanona iai? E na bon aki! Ngkana e a tia n iangoa aron bainikirinaia ana toro te Atua aika kakaonimaki, te burabeti ae kakaonimaki aei e manga kamatoa riki nanona bwa e na teimatoa n nene ni beku bwa ana burabeti Iehova. E na teimatoa Abakuka n tataekina ana rongorongo te Atua—e ngae ngkana karaoan anne e na karika kamateana.
Iehova E Waakina te “Mwakuri” ae Kamimi
8, 9. Tera te “makuri” ae kamimi are e waakinna Iehova?
8 N te miitara teuana, Abakuka e nori kaain Aaro aika kewe aika a kamatauninga te Atua. Ongora n ana taeka Iehova nakoia: “Kam na mataku i buakoia botanaomata, ma n taratara, ma ni bati ni mimi.” Tao Abakuka e iangoia bwa bukin tera te Atua ngke e taetae nakoia aomata aika buakaka akekei n te aro aei. Ao ngkanne, e manga ongora ngke e tuangia ae kangai Iehova: “Ba ae N nang makuria te makuri n ami bong, ae te makuri ae kam bon aki kakoaua taekana ngkana tao kam bon tuangaki.” (Abakuka 1:5) Ni koauana, bon Iehova ae e tabe ni waakina te mwakuri ae kamimi. Ma tera te mwakuri anne?
9 E kakauongo Abakuka n ana taeka te Atua tabeua riki aika a koreaki n Abakuka 1:6-11. Bon te rongorongo mairoun Iehova—ae e aki kona n tukaki kakoroan nanona irouia atua aika kewe, ke bouannanti: “Ba noria, I a kateiia I-Kareria, are te botanaomata are tiritiri ma ni kakaiun; ake a nako ri buakon rababan aonaba, n aban nee ni maeka aika tiaki aia bwai. A kakamaku ma ni bati ni makaki: e riki te kareke kai ma te urubwai mai rouia. Ao a biri mwaka riki aia aoti nakoia rebari, ao a tiritiri riki nakoia kameantin te tairiki; ao a kainikatonga aia tia toka i aoia aoti: eng, a nako mai kiraroa aia tia toka i aoia aoti; a kibakiba n ai aron te ikare ae kiba mwaka ni kani kaakang. A bane n roko ni kan tiritiri, a nene mataia n ai aron te angi mainiku; ao a botiia taenikai n ai aron te tano. Eng, e kakanikoia uea, ao a aki konaki n taraki mataia tooka i rouna: e kaenaena nakoni kaawa aika nonoaki ni kabane; ba e katabukirakea te tano, ao e tauua. Ao e na ukiia n ai aron te ang, ma n riaoi, ma n nako; ao e karaoa korakorana ba antina.”
10. Antai aika a kateirakeaki iroun Iehova?
10 Ai raoiroi ra te reirei ni burabeti aei mairoun teuare Moan te Rietata! Iehova e kateirakea I-Kareria, ae taekan te botannaomata ae tiritiri ae Baburon. Ngkana e mwananga rinanon “rababan aonaba” e na tokanikai i aon mwenga aika mwaiti kurikuri. Ai kakamaku ra anne! A “kakamaku ma ni bati ni makaki” I-Kareria aikai, bwa a tiritiri man iowawa. E katea ana tua ibon irouna aika a aki kona n uruaki. “E riki te kareke kai ma te urubwai mai rouia.”
11. Ko na kanga ni kabwarabwara rokoia taanga ni Baburon ni buakana Iuta?
11 A birimwaaka riki ana aoti Baburon nakoia rebari. A tiritiri riki ana tautia aika a toka i aoia aoti, nakoia kameantin te tairiki aika a kakaea konaia. A ingainga nanoia ni waaki nako, ao aia aoti a ‘kakibea aontano n ukiniwaeia.’ A kaea Iuta man te tabo ae kiraroa ae Baburon. A kiba n ai aron te ikare ae kaea konana ae kangkang I-Kareria, ao a na waekoa n raweia konaia. Ma te waaki aei bon tii te waaki ni kataitai moa irouia tautia aika tii tabeman? Tiaki! “A bane n roko ni kan tiritiri,” n ai aron te koraki aika uanao aika a roko n urubwai. A ura mataia ngke a waaki nako maeao ni kaea Iuta ao Ierutarem, ao a waekoa ni buti n ai aron te ang mai mainiku. Ana taanga Baburon a raweiia taenikai aika mwaiti kurikuri n te aro ae ‘a botiia taenikai n ai aron te tano.’
12. Tera aroaroia kaaini Baburon, ao tera ‘te bure’ are a reke iai kaain te taanga ni buaka ae abwabwaki aei?
12 A kakanikoia uea aia taanga I-Kareria, ao a kaenaenaia tooka, ake akea mwaakaia ni kona n tuka rokona. E ‘kaenaenai kaawa aika nonoaki ni kabane,’ bwa a aki kona n tei ngke kaaini Baburon a “katabukirakea te tano” n te aro ae a karaoa kawaia man te tano bwa a aonga n niniia. Ao ngkanne, n ana tai ae e a tia ni baireia Iehova, te kairiribai ae korakora anne e na ‘waaki nako n ai aron te ang.’ Ngke a ninia Iuta ao Ierutarem, e na boni ‘bure ni karaoa ae iowawa’ nakoia ana aomata te Atua. Ngke e a reke te tokanikai ae tawe, e na kamoamoa ni kangai te mataniwi temanna ibuakoia I-Kareria: ‘Te mwaaka aei boni mairoun atuara.’ Ai uarereke ra ana atatai teuarei!
Bukina ae E Kona ni Kaantaningaki ae Raoiroi
13. Bukin tera bwa e onrake nanon Abakuka n te kaantaninga ae raoiroi ao te aki nanououa?
13 E a rikirake inanon Abakuka kaantaningan ae raoiroi ngke e tabe n rikirake riki ataakin nanon Iehova irouna. Akea te nanououa irouna, ao e taetae ni karaoiroa Iehova. E taekina ae kangai te burabeti, n aron are e koreaki n Abakuka 1:12 (BK): “Iawe, bon te Atua ngkoe mangkoa; bon Atuau ae e tabu ae e aki mamate.” Te koaua bwa Iehova bon te Atua “ma ngkoangkoa ao n aki totoki,”—are nanona n taai nako.—Taian Areru 90:1, 2.
14. Tera ae waakinaki irouia taani kabwaoa te koaua aika kaain Iuta?
14 E reitia nako te burabeti ngke e iangoa te miitara mairoun te Atua ao e kimwareirei n te ota ae reke mai iai: “Iehova, Ko a tia ni motika bukina ba e na motikaki taekana; ao Ngkoe, ae te Bwa, Ko a tia ni kateimatoa ni kani karekea kaina.” E a tia te Atua ni karaoa te moti ae matoatoa i aoia kaain Iuta aika a kabwaoa te koaua, ao a nang boaaki ma ni kataereaki iroun Iehova. E riai bwa a na onimakinna bwa aia Bwa, ae bon tii ngaia neia ni kamaiu ao Aan te kamaiuaki. (Taian Areru 62:7; 94:22; 95:1) Ma e ngae n anne, mataniwi i Iuta ake a a tia ni kabwaoa te koaua, a aki kaania te Atua, ao a teimatoa n aroia ni karawawataia taan taromauria Iehova aika a aki buakaka.
15. N te aro ra ae a ‘itiaki matan Iehova n te aro ae e aki kona n tara ae buakaka’?
15 E rangi n rawawata nanon ana burabeti Iehova iai. Mangaia are e kangai: “Ngkoe ae a itiaki matam n te aro ae ko aki kona n nora iai te buakaka, ma n aki kona n tarataraa te buakaka.” (Abakuka 1:13) Eng, Iehova e aki kona ni kariaia mwakuri aika buakaka, bwa e ‘itiaki matana, ao e aki kan nora te bai ae e buakaka.’
16. Ko na kanga ni kabwarabwara ae koreaki n Abakuka 1:13-17?
16 Mangaia are iai ana titiraki aika kareke iango Abakuka. E titiraki ni kangai: “E aera ngkai ko kainababu ngkana e aonikaiaki te aomata ae e raoiroi iroun ane e buakaka? Aomata iroum, ai aroia ika ma man aika a kawakawa, aika akea te tia kairiia. A katikiia aomata I Kareria n te matau, a eriia n te riena ma ni maneia n aia karaun. A kukurei ma ni ngarengare ni konaia. Ma ngaia ae a na angakarea nakon aia karaun, a kabuoki karea aika a boiarara nakon aia riena, ba a reke iai tibangaia ma kanaia ae e bati. A na bon aoriia n urakini kanoan aia karaun ma ni kamateia aomata n aki nanoangaia?”—Abakuka 1:13-17, BK.
17. (a) Ngke a ninia Iuta ao Ierutarem, a kanga Baburon ni kakoroa bukin ana kaantaninga te Atua? (b) Tera ae e na kaotia Iehova nakon Abakuka?
17 A na karaoa ae a kani karaoia I-Baburon ngke a ninia Iuta ao ana kaawa ae kakannato ae Ierutarem. A na bon aki ataia bwa a beku n ai aroia aomata aika a kabonganaki iroun te Atua ibukin karokoan ana motikitaeka ae riai i aoia aomata aika aki kakaonimaki. E aki kangaanga ataakin ae bukin tera bwa e aki kai ota Abakuka ni bukina ae te Atua e kabonganaia aomata aika buakaka mai Baburon, ni karokoa Ana motikitaeka. Kaaini Kareria aika iowawa akekei bon tiaki taan taromauria Iehova. A iangoia aomata bwa kaanga ‘ika ao man aika kawakawa’ aika a riai n taenikaiaki ma ni kamangoraki. Ma e na aki maan te aki ota iroun Abakuka. Iehova e na waekoa ni kaotia nakon ana burabeti, bwa a na waekoa ni katuaeakaki kaaini Baburon ibukin aroia ni kanibwaibwai ngke a kuribwaia te aba, ao aroia ni bati n tiritiri.—Abakuka 2:8.
Tauraoi Ibukin Ana Taeka Iehova Tabeua Riki
18. Tera reireiara man aroaron Abakuka ae kaotaki n Abakuka 2:1?
18 Ma n te tai aei, Abakuka e tataninga riki ana taeka Iehova tabeua riki nakoina. E bon kamatoa ni kangai te burabeti anne: “N na tei i aoni neu n tantani, ma n toka i aon te taua, ma n taratara nako n nora ae E na taekinna nako iu, ma ae N na kaeka iai ae taekan tangu.” (Abakuka 2:1) Abakuka e rangi ni kan ataia bwa tera ae e na taekinna te Atua rinanona, bwa ngaia ana burabeti. Onimakinan Iehova irouna bwa te Atua ae e aki kariaia mwakuri aika buakaka, e kairia bwa e na iangoia bwa bukin tera bwa e a tokanikai te buakaka, ma e ngae n anne, e kukurei ngkana e na kaetaki ana iango. Tera arora iai? Onimakinan raoiroin Iehova ae te Atua iroura e riai ni buokira bwa ti na kateimatoa te iango ae riai inanora ma ni kaantaninga ana babaire, ngkana ti tabe n iangoia bwa bukin tera ngkai iai bwaai aika buakaka aika a tuai mani katokaki ni karokoa ngkai.—Taian Areru 42:5, 11.
19. N aron are e taekinna te Atua nakon Abakuka, tera ae riki nakoia I-Iutaia aika aki kakaonimaki?
19 E kakaonimaki n are e taekinna nakon Abakuka te Atua, ao e karokoa ana motikitaeka i aon te botannaomata ae aki kakaonimaki ae Iutaia, ngke e kariaia ninian Iuta irouia kaaini Baburon. N 607 B.C.E., a kamauna Ierutarem ao te tembora, a kamateia aomata aika kara ao aika ataei, ao a kairia nako taenikai aika mwaiti. (2 Rongorongo 36:17-20) Imwin te taenikai ae maan i Baburon, nikiraia I-Iutaia aika kakaonimaki a manga okira abaia ao a manga katea te tembora imwin te tai ae maan teutana. Ma imwin anne, a manga kaotia bwa a aki kakaonimaki iroun Iehova I-Iutaia—ao e moamoa riki ngke a rawa ni butimwaea Iesu bwa te Mesia.
20. E a kanga Bauro ni kabongana Abakuka 1:5 ni kaineti ma aroia I-Iutaia n rarawa nakon Iesu?
20 N aron are e taekinaki ni Mwakuri 13:38-41, te abotoro Bauro e kaotia nakoia I-Iutaia ake a mena i Antioka, bwa tera ae nanonaki ngkana a rarawa nakon Iesu ao a kaakea bongan ana karea ni kaboomwi. E mwanewea Abakuka 1:5 man te rairai ae te Greek Septuagint, ngke e reirei ni kangai Bauro: “Ma ngaia ae, kam na tarataraingkami, ba e kawa n roko i aomi te baere atongaki irouia burabeti ni kangai, Taani kakaniko, kam na mataku, ma ni mimi, ma ni mauna; ba ae N nangi makuria te makuri n ami bong, ae te makuri ae kam bon aki kakoaua taekana, ngkana tao kam bon tuangaki iroun temanna.” N te aro ae boraoi naba ma taeka ake e mwanewei Bauro, iai kakoroan bukin Abakuka 1:5 ae te kauoua, ngke tautia n Rom a kamauna Ierutarem ma ana tembora n 70 C.E.
21. Tera aia kaantaninga I-Iutaia n ana tai Abakuka ibukin ana “makuri” te Atua are taekan kabonganakia kaaini Baburon bwa a na kamauna Ierutarem?
21 Ana “makuri” te Atua are e na kairia kaaini Baburon bwa a na kamauna Ierutarem, bon te bwai ae aki kona ni kaantaningaki irouia I-Iutaia ake a maiu n ana bong Abakuka, ibukina bwa te kaawa arei bon nen taromaurian Iehova ao te tabo are e mena iai te uea ae tekateka i aon ana kaintokanuea. (Taian Areru 132:11-18) N arona anne, e tuai mani kamaunaki rimoa Ierutarem. E tuai naba ni kabuekaki ana tembora. Ana banuea Tawita e tuai ma ni kabwakaki mai imwaina. Tiaki te bwai ae kona ni kakoauaki ae Iehova e na kariaia rikin bwaai aikai. Ma te Atua e kamani kaotia rinanon Abakuka bwa a na bon riki bwaai aika kakubanako aikai. Ao rongorongon te aonnaba e kaotia bwa a bon riki bwaai aikai, n ai aron are a kaman taetae ni burabetinaki.
Ana “Makuri” ae Kamimi te Atua n Ara Tai
22. Tera ae na nanonaki n ana “makuri” ae kamimi Iehova n ara tai?
22 Bon iai naba ana “makuri” Iehova ae aki kakoauaki taekana are e na waakina n ara tai? Tai nanououa bwa bon iai, e ngae ngkai tabeman a kona n nanokokoraki iai. Ma ana mwakuri ae kamimi Iehova n te tai aei bon kamaunan Krititentom. N ai aron Iuta rimoa, e taku bwa e taromauria te Atua, ma e a bon tia n riki bwa te botaki ae buakaka. Iehova e na baireia bwa mwakoro nako aika reitaki ma ana waaki n Aro Krititentom a na kamaunaki n te tai ae kaan n roko ngkai, n ai aron naba ae na riki nakon “Baburon ae kakanato,” ae te botaki n Aro ae kewe ae katobibia te aonnaba.—Te Kaotioti 18:1-24.
23. Tera are e a manga kaira Abakuka iai taamnein te Atua, bwa e na karaoia?
23 Iai riki mwakuri tabeua ake Iehova e tangira Abakuka bwa e na karaoi imwain kamaunan Ierutarem n 607 B.C.E. Tera ae e na manga taekinna nakon ana burabeti te Atua? Abakuka e na ongoraei bwaai aika a na kairia bwa e na katanga ana bwai ni katangitang ma n anene nakon Iehova ni baebaeti n tataro. Ma imwain anne, taamnein te Atua e na kaira te burabeti anne bwa e na taekin taian rekenikai aika kamimi. Ti na bon kukurei n ota n nanon bwaai aika nano aika a kaotaki n taeka ni burabeti aikai aika a kaineti nakon ana tai te Atua ae e a tia ni baireia. Mangaia are ti bia mutiakina riki ana taetae ni burabeti Abakuka.
Ko Uringnga?
• Baikara aroia aomata i Iuta n ana bong Abakuka?
• Tera te “makuri” ae kamimi ae waakinaki iroun Iehova n ana tai Abakuka?
• Tera bukina ae e kona ni kaantaninga ae raoiroi Abakuka?
• Tera te “makuri” ae kamimi ae na waakinaki iroun te Atua n ara tai?
[Taamnei n iteraniba 9]
Abakuka e iangoia bwa bukin tera te Atua ngke e kariaia te buakaka bwa e na tokanikai. Boni ngaia naba am iango?