Te Riaboro Tiaki te Karaki ae Oteaki

“E aki toki n noraki n te Nuu Tetemanti te kaiangatoa ae korakora i marenaia mwaaka aika uoua, ae mwaakan te Atua n te itera are teuana, ao te raoiroi n te itera are teuana, ae kaaitarana boni mwaakan te buakaka ae kairaki iroun Tatan. Tiaki te iango ae kaotaki iroun te tia koroboki ae tii temanna te rongorongo aei, ma bon te iango ae taabangaki [i nanon te Baibara]. . . . E mataata ngkanne ana kaotioti te Nuu Tetemanti. Tatan bon te aomata ni koaua ae buakaka, ae kairiribai nakon te Atua ao nakoia ana aomata te Atua, n taai nako.”​—“The New Bible Dictionary.”

BUKIN TERA ngkai aomata aika mwaiti aika aongkoa Kristian ngaiia​—ao aika a taku bwa a kakoauaa te Baibara​—a rawa ni kakoauaa te Riaboro? Ibukina bwa n etina, a aki butimwaea te Baibara bwa ana Taeka te Atua. (Ieremia 8:9) A taku taani korea te Baibara bwa a kaoti aia iango aomata ake a mena i rarikiia, ao a aki kaota raoi te koaua ae reke mairoun te Atua. N aron anne, te tia rabakau n te Aro ni Katorika ae Hans Küng, e korea ae kangai: “Iango aika oteaki rimoa aika a kaotia bwa iai Tatan ao ana koraki n taimonio aika mwaiti . . . a reke man karaki nikawai aika a oteaki irouia kaaini Baburon ao a rin nakon te Aro n Iutaia rimoa, ao imwina, a karinaki i nanon te Nuu Tetemanti.”​—On Being a Christian.

Ma te Baibara bon tiaki aia taeka aomata; ma bon ana Taeka te Atua ae kairaki koreana irouna. Ti wanawana ngkanne, ngkana ti mutiakina raoi ae e taekinaki iai ibukin te Riaboro.​—2 Timoteo 3:​14-17; 2 Betero 1:20, 21.

Tera Ana Iango Iesu Iai?

Iesu Kristo e kakoauaa bwa iai te Riaboro. E aki kataaki Iesu aongkoa n te buakaka ae mena i nanona. E kaaitaraki iroun te aomata ni koaua are e a manga aranaki rimwi bwa “uean aon te aba.” (Ioane 14:30; Mataio 4:1-11) E kakoauaa naba bwa iai riki aomata aika taamnei aika a boutokoa ana waaki ae buakaka Tatan. E kamaiuia aomata aika a ‘taniaki irouia taimonio.’ (Mataio 12:22-28) Te boki ae boretiaki irouia aomata aika kakewea te Atua ae A Rationalist Encyclopædia, e kaotia bwa e kakawaki ataakin aei ngke e kangai: “E a kamani kangaanga irouia taan rabakau n Aro norakin ae taian Euangkerio a kaotia bwa Iesu e kakoauai taian taimonio.” Ngke e taekina taekan te Riaboro Iesu ma ana taimonio, e aki tii taekin iango aika oteaki irouia kaaini Baburon rimoa. E ataia bwa bon iai ngaiia.

A bati reireiara ibukin te Riaboro ngkana ti iangoi ana taeka Iesu nakoia mataniwin Aaro ake a maiu ngkoa: “Mairoun tamami are te riaboro ngkami, ao kam kani karaoi baike a tangiraki iroun tamami. Te tia kamamate ngaia ma rimoa, ao e aki tei n te koaua, ba akea te koaua i nanona. Ngkana e atonga te kewe, ao e atong n ana bwai; ba te tia baranikewe ngaia, ao taman te kewe.”​—Ioane 8:44.

N aron anne, te taeka ae te Riaboro, bon te ara ae nanona, “te tia uarao,” ao bon “te tia baranikewe ngaia, ao taman te kewe.” Boni ngaia te moan aomata are e kabuakaka te Atua n te kewe, ao e karaoa anne ngkoa n te oo-n-aroka are Eten. E taku Iehova bwa ara moani karo a na “boni mate” ngkana a kana uaan te kai n ataa te raoiroi ma te buakaka. E taetae rinanon te naeta Tatan n taku bwa a kewe ana taeka te Atua aikai. (Karikani Bwaai 2:17; 3:4) E riai ngkanne ngkai e aranaki bwa “te naeta nikawai, are arana te Riaboro ao Tatan.”​—Te Kaotioti 12:9.

E kewe te Riaboro ngke e taekina te kai n ataa te raoiroi ma te buakaka. E taku bwa e aki raoiroi, ao boni kabonganan te mwaaka n te aro ae aki riai naba, ngkana e katabuaki nakoia kanakin uaan te kai arei. E taku bwa Atam ma Nei Ewa a kona n riki “ba kaanga te Atua,” n te aro are a na kona ni bairea ae raoiroi ao ae buakaka i bon irouia. E nanonna Tatan bwa kioina ngkai a karikaki bwa aomata aika inaaomata n rinea are a na karaoia, ao a riai n inaaomata naba n tautaekania i bon irouia. (Karikani Bwaai 3:1-5) Kabuakakan aron te Atua n tautaeka ae raoiroi, e tabeki titiraki aika kakawaki. Ngaia are, Iehova e kariaia te tai ae tau maanna, ibukin kaekan titiraki aikai. E nanonaki iai bwa e kamaanaki teutana Tatan. E nangi bane ngkai ana tai ae tiatianaki. (Te Kaotioti 12:12) Ma e ngae n anne, e teimatoa ni karaureia aomata mairoun te Atua, rinanon taiani kewe ao mwakuri aika mwamwana te aba, ni kabonganaia aomata aika ai aroia taani koroboki ao Baritaio ake a maiu n ana bong Iesu, bwa a na kabuta nako ana reirei.​—Mataio 23:13, 15.

E taku naba Iesu bwa te Riaboro bon “te tia kamamate ngaia ma rimoa,” ao “e aki tei n te koaua.” E aki nanonaki ikai bwa Iehova e karika te Riaboro bwa “te tia kamamate.” E aki taekinaki n te Baibara bwa e karikaki te Riaboro bwa kaanga te aomata ae iowawa ae mataniwina te tabo are e mena te ai are a kammarakaki aomata aika karitei iai nakon te Atua. Ao e aki taekinna naba bwa iai te tabo ae ai aron anne. Te Baibara e kaotia bwa maate a boni mena n te rua ni mate, ao tiaki n te tabo ae e ura te ai iai, ke ana tabo Tatan.​—Mwakuri 2:25-27; Te Kaotioti 20:13, 14.

E mena n “te koaua” te Riaboro n te moan tai. Boni ngaia ngkoa kaain ana utu Iehova are i karawa, bwa temanna ngaia natin te Atua ae te taamnei ae kororaoi. Ma e aki “tei n te koaua.” E tangira riki karaoan oin nanona ao aroarona aika boto i aon taiani kewe. Rikina bwa te Riaboro “rimoa,” bon tiaki ma ngke e moani karikaki bwa te anera ae natin te Atua, ma boni ma ngke e karitei nakon Iehova n oin nanona, ao e kewe nakoia Atam ma Nei Ewa. Te Riaboro bon ai aroia aomata ake a karitei nakon Iehova n ana tai Mote. Ti wareka taekaia ae kangai: “A arona te aro ae buakaka nako Ina, tiaki natina ngaiia, boni buakakaia baenne.” (Te Tua-Kaua 32:5) E kona naba n taekinaki anne ibukin Tatan. E a riki bwa “te tia kamamate” ngke e karitei ao e a karika mateia Atam ma Nei Ewa, ao te utu n aomata ae bwanin.​—I-Rom 5:12.

Anera Aika Aki-ongeaba

Iai naba anera tabeman ake a irana Tatan n ana karitei. (Ruka 11:14, 15) Anera aikai a “a aki kawakin aroia n uea ake moan aroia,” ma a karini rabwataia n aomata bwa a aonga ni wene ni bure ma “natiia aomata” n ana bong Noa. (Iuta 6; Karikani Bwaai 6:1-4; 1 Betero 3:19, 20) “Kateni makoroni maitin itoini karawa,” are nanona anera tabeman ake i karawa, ake a a tia naba ni karaoa te aro anne.​—Te Kaotioti 12:4.

Te boki ae Te Kaotioti ae e taekini taiani kanikina ao kaikonaki, e kaotia bwa te Riaboro, kaanga te “rakon ae korakora ae uraura.” (Te Kaotioti 12:3) Bukin tera? Tiaki ibukina bwa iai rabwatana ae kakamaaku ma ni buretireti. Ni koauana, ti aki ataia bwa aekakira rabwataia aomata aika taamnei, ma tao e aki kaokoro aron rabwatan Tatan ma anera ake tabemwaang. Ma te taeka ae “te rakon ae korakora ae uraura” e kabwarabwaraa raoi nanon Tatan ae e tiritiri, e kakamaaku, e mwaaka, ao e urubwai.

A tautauaki mwaakaia Tatan ma taian taimonio ngkai. A aki kona ni manga karin rabwataia n aomata n aroia rimoa. Teutana te tai imwin katean ana Tautaeka n Uea te Atua i nanoni bain Kristo n 1914, ao a bane naba ni karenakoaki nako rarikin te aonnaba.​—Te Kaotioti 12:7-9.

Te Kairiribai ae Korakora te Riaboro

E ngae n anne, te Riaboro bon te kairiribai ae korakora. “E nakonako . . . n ai aron te raian ae bekorara, n ukoukora ae e na oongnga.” (1 Betero 5:8) Tiaki tii te buakaka ngaia ae aongkoa e memena n rabwatara aika aki-kororaoi. Te koaua bwa ti katoa bong ni kaaitara ma aroarora aika bubure. (I-Rom 7:18-20) Ma te buaka ni koaua ae ti buaka iai ngkai bon te kaaitara ma “tan tautaeka ma mataniwin aonteaba ae e ro aei, ao tamnei aika a buakaka akana i ani karawa.”​—I-Ebeto 6:12, BK.

Tera aron taabangakin ana kairiri te Riaboro ngkai? “A bane kaain aonaba ni wene i nanon teuare buakaka,” e taku te abotoro Ioane. (1 Ioane 5:19) Ti aki riai n taonaki n iaiangoan te Riaboro ke ni kariaia maakakina bwa e na tautaekanira. Ma ti karaoa ae wanawana ngkana ti kamarurungira n taratarai ana kunemwaan are e kataia ni kamatakira iai nakon te koaua, ma n uruana arora ni kakaonimaki iroun te Atua.​—Iobi 2:3-5; 2 I-Korinto 4:3, 4.

Te Riaboro e aki kabonganai bwaai n taai nako aika tiritiri ngkana e ninia aomata aika a tangiria ni kakaraoa nanon te Atua. N taai tabetai e karaoia “ba kaanga te anera ae raona te oota.” Te abotoro Bauro e reireinia Kristian taekan te mwaan ae karuanikai aei ngke e korea ae kangai: “I maku ba a kawa n anaaki nanomi man te raoiroi ma te itiaki are i nanoni Kristo, n ai aron Ewa ngke e burebureia te naeta n ana nanowanawana.”​—2 I-Korinto 11:3, 14.

Mangaia are ti riai ni ‘kamarurungira n tantani ma n rarawa nakoina ao n teimatoa n te onimaki.’ (1 Betero 5:8, 9; 2 I-Korinto 2:11) Tai karaoa ae e na kukurei Tatan iai n te aro ae ko na irekereke ma te bwai teuana ae reitaki ma te tabunea. (Te Tua-Kaua 18:10-12) Kakaonimaki n ukeuke n reirei n ana Taeka te Atua, ma n ururinga are e aki toki ni mwanewea ana Taeka te Atua Iesu ngke e kaririaki iroun te Riaboro. (Mataio 4:4, 7, 10) Tataro ni bubutii reken taamnein te Atua iroum. Uaana, e kona ni buokiko ni kararoako man ana mwakuri nako te rabwata, aika e bwaati Tatan ni karikirakei i nanoia aomata. (I-Karatia 5:16-24) Ao tataro naba nakon Iehova ma te ingainga n nano ngkana ko namakina kairoroakim iroun te Riaboro ke mairouia ana taimonio.​—I-Biribi 4:6, 7.

Akea bukina ae ti na rangi ni mamaaka iai te Riaboro. E berita Iehova bwa e na kamanoira man ana mwakuri nako Tatan. (Taian Areru 91:1-4; Taeka N Rabakau 18:10; Iakobo 4:7, 8) “Karekei korakorami iroun te Uea, ba moan te maka ngaia,” e taku te abotoro Bauro. Ao ngkanne, ko na “teimatoa ni kaitarai ana kamane te riaboro.”​—I-Ebeto 6:10, 11, BK.

[Taamnei n iteraniba 5]

E ataia Iesu bwa te Riaboro bon te aomata ni koaua

[Taamnei n iteraniba 6]

“A bane kaain aonaba ni wene i nanon teuare buakaka”

[Te Kabwarabwaraan te Taamnei]

NASA photo

[Taamnei n iteraniba 7]

Rarawa nakon te Riaboro n te aro ae ko kakaonimaki n ukeuke n reirei n ana Taeka te Atua ao n tatataro