Tera ae Riki Nakon te Ai ni Moone?
TERA taamnein te taeka ae “moone” ae tei n am iango? Ko iangoia bwa te tabo ni koaua ae iai te ai iai ma te burimton ao te kammarakaki n aki toki? Ke tao bon tii kaikonakan te aeka ni maiu teuana?
I nanon tienture aika nako, a aki toki n iaiangoa te ai ni moone mataniwin Aaro ni Krititentom, bwa te tabo are a kammarakaki iai taani bure. A mwaiti Aaro ngkai aika a kakoauaa naba te iango aei. E taekinaki n te U.S.News & World Report bwa “tao e a tia te Aro ni Kristian ni kataneiaia aomata n te taeka ae moone, ma tiaki tii ngaiia are a kakoauaa te reirei aei.” E a taabangaki ngkai irouia angiia Aaro aika bubura ao aika uarereke, “maakakin te rekenikai ae kammaraki are e na reke n te maiu ae imwin aei. Bon iai oin aia koaua i aon moone, Aaro n aron te Hindu, te Buddhist, te Muslim, te Jain, ao ai te Taoist.
E a tia ni bitaki taamnein te taeka ae moone n aia iango aomata ni boong aikai. E taekina ae kangai te maekatin are e taekinaki mai moa riki: “E ngae ngkai bon iai aomata aika a teimatoa ni bwaina te koaua i aon moone are rimoa, ma n taai aikai, a a moanna ni kaoti iango aika karioaki i aon te kabuakakaki n aki toki, bwa te anga ni katuuaa ae okoro ma ni kananokawaki are a kainaki iai aomata n tii ngaiia. Ngaia are a a manga iangoia bwa aongkoa e a aki rangi ni kabuebue moone n aron are e a tia ni kakoauaki rimoa.”
E kaotaki n aia nuutibeeba kaain te botaki n Jesuit ae La Civiltà Cattolica, ae kangai: “E kairua . . . iangoan ae te Atua e kabonganaia taimonio ibukin kairan te kammarakaki n te ai ae kakamaaku i aoia taani bure.” E reitaki ni kangai: “Bon iai moone, ma tiaki te tabo ni koaua ma e katautauaki bwa ana namakin te aomata ngkana e taonna te kainnano ibukina bwa e a raroa nako ma te Atua.” E taekina ae kangai te Bobe Ioane Bauro II n te ririki 1999: “Bon tiaki te nne ni koaua moone, ma bon taekan aroia aomata ake a a tia ni motikia n aia iango bwa a na kitana te Atua, are boni ngaia oin te maiu ao te kakukurei.” E taekina naba ae kangai ni kaineti ma bannan moone bwa te tabo are e ura te ai iai: “Banna aikai a kaotia bwa ai bon akea te kukurei ao akea naba bongan te maiu ngkana akea te Atua.” E taekinna te tia rabakau i aon rongorongon te Aro rimoa ae Martin Marty bwa “a na aki kakoauaa anne aomata,” ngke arona bwa te bobe e kabwarabwaraa moone bwa “te tabo are e ura te ai iai are e maeka iai te riaboro are e uraura ana kunnikai ao iai naba ana kai ni wai.”
Titeboo bitaki aikai ma bitaki ake a riki naba ni botakin Aaro ake tabeua. E taekinaki n te ribooti man te rabwata are tabe ma ana koaua te Aro n Engiran ae kangai: “Moone bon tiaki te tabo ibukin te kammarakaki n aki toki, ma bon tokia aomata n aki toki are reke ngke a rineia bwa a na karitei nakon te Atua, are nanona bwa ai akea ngaiia.”
E kabwarabwaraki moone bwa “te mate n aki toki imwin ara karitei nakon te Atua,” n te reirei man te Aro ae te United States Episcopal. E taekinaki n te U.S.News & World Report bwa e a tabe n rikirake ngkai mwaitiia aomata aika kamanena te iango ae “tokin te aomata ae buakaka bon te kamaunaki, ao tiaki te kammarakaki n aki toki. . . . [A] kauntaekaia bwa a na boni kamaunaki ‘n te ai’ are aongkoa i moone, te koraki ake a karitei nakon te Atua.”
E ngae ngke, e iangoaki bwa e nang kakeaaki taekan te ai ma te burimton man aia iango aomata ni boong aikai, ma a boni mwaiti naba aika teimatoa ni kakoauaa ae boni iai te tabo ibukin te kammarakaki ae moone. E taekinna Albert Mohler man te Southern Baptist Theological Seminary i Louisville, Kentucky, i Amerika, bwa “e taekinaki n te Baibara bwa moone bon te tabo ibukin te kammarakaki.” Ao te ribooti are atunaki n The Nature of Hell are katauraoaki man te Evangelical Alliance Commission, e taekina ae kangai: “Moone bon te tabo ike a namakina riribaakia ao kammarakaia iai aomata.” E reitaki nako ni kangai: “A mwaiti karinanin katuuaa ao karawawata i moone aika a kaineti ma aron rawawatan buure aika kakaraoaki i aon te aba.”
Ma, te koaua ae moone bon te tabo are e ura te ai iai ibukin te kammarakaki n aki toki ke te kamaunanakoaki? Ke e nanona te raure nako ma te Atua? Bon tera raoi moone?
[Te bwaoki/Taamnei n iteraniba 4]
Rongorongon te Ai ni Moone ae Kimototo
N NINGAI te tai are a kakoauaa iai taekan te ai ni moone aomata aika a taku bwa aongkoa Kristian ngaiia? E riki anne imwin ana tai Iesu Kristo ma ana abotoro. E taekinaki n te Encyclopædia Universalis mai Buranti bwa “te Apocalypse of Peter (te kauoua n tienture C.E.) boni ngaia te moan boki ni Kristian [ae aongkoa te koroboki ae tabu] are kabwarabwaraa aron katuaaeaia ao kammarakaia taani bure i moone.”
A aki boraoi aia iango Taani Katea te Aro Rimoa i aon moone. Justin Martyr, Clement mai Alexandria, Tertullian, ao Cyprian, a kakoauaa moone bwa te tabo ae ura te ai iai. Origen ao te tia rabakau n te Aro mai Nyssa ae Gregory, a iangoa moone bwa te tabo are ko a karaureaki iai ma te Atua, ao ko a karawawataki n te itera n taamnei. Ma, n te itera are teuana Augustine mai Hippo, e kakoauaa bwa te karawawataki i moone e kaineti ma te itera n rabwata ao n taamnei, ao e a riki n taabangaki kakoauaana. E korea ae kangai Professor J.N.D. Kelly: “N rokon te kanimaua n tienture, ao e rangi ni moanibwaiaki n taabo nako te reirei ae aki kakukurei are a na aki manga kautaki taani bure nakon te maiu riki teuana imwin te maiu aei, ma a na boni kamaunaki n te ai ae ura n taai nako.”
N te ka-16 n tienture, taani boutokaa te Aro ni Borotetanti aika Martin Luther ao John Calvin a kakoauaa ae te kammarakaki i moone boni kaikonakan te raroanako n aki toki ma te Atua. Ma e ngae n anne, e a manga bon oki naba te iango ae moone bon te tabo ibukin te kammarakaki, i nanon tienture aika uoua imwina riki. Te tia reirei n te Aro ni Borotetanti ae Jonathan Edwards e kakamaakuia kaain te Colonial Americans ake a maiu n te ka-18 n tienture, n ana kabwarabwara i aon moone aika rangi ni kanakonano.
E aki maan imwina, ao e a tabe ni mauna nako kakoauan te ai ni moone. E taekina ae kangai te U.S.News & World Report: “E a kaani mauna te koaua ibukin moone n te ka-20 n tienture.”
[Taamnei]
E kakoauaa Justin Martyr bwa moone bon te tabo are e ura iai te ai
E reirei Augustine mai Hippo bwa te kammarakaki i moone e kaineti ma te itera n rabwata ao n taamnei