Kakairi N Ana Katoto Iesu
“I anganingkami te bwai ni kakairi, ba kam na katotonga ae I karaoia nako imi.”—Ioane 13:15.
1. Bukin tera bwa e riki Iesu bwa aia banna ni katoto Kristian?
MAN moan rikin te botannaomata, ao bon tii temanna te aomata ae e a tia ni maiu n aki bubure. Te aomata anne bon Iesu. Bon “akea te aomata temanna ae aki bubure” i rarikin riki Iesu. (1 Uea 8:46; I-Rom 3:23) Ibukin anne, a iangoa Iesu Kristian ni koaua bwa aia banna ni katoto ae kororaoi are a riai ni kakairi irouna. Teutana te tai imwain maten Iesu n Nitian 14, 33 C.E. ao e tuangia taan rimwina bwa a na kakairi irouna. E taku: “I anganingkami te bwai ni kakairi, ba kam na katotonga ae I karaoia nako imi.” (Ioane 13:15) N ana kabanea n tairiki Iesu, e taekin iai kawai tabeua ike a riai ni kananomwaakaia Kristian ni katotongnga. Ti na rinanon tabeua mai buakoia n te kaongora aei.
Kainnanoan te Nanorinano
2, 3. Baikara aanga ake e a riki iai Iesu bwa te banna ni katoto ae kororaoi ibukin te nanorinano?
2 Ngke e kaumakiia taan rimwina bwa a na kakairi irouna, ao e taekinna riki iai bwa a riai ni bwaina te nanorinano. A bati taai ake e reireinia iai taan rimwina bwa a na nanorinano, ao n tairikin Nitian 14, e a kaota nanorinanona ngke e teboki waeia ana abotoro. E a manga taku imwina Iesu: “Ao ngkai I teboki waemi Ngai ae ami Uea ao ami tia Reirei, ao e riai ba kam na i teboteboki naba waemi.” (Ioane 13:14) Imwin anne, e tuangia ana abotoro imwina bwa a na kakairi n ana banna ni katoto. Ai tamaroa ra bannan te nanorinano anne!
3 E tuangira te abotoro Bauro bwa imwain rokon Iesu i aon te aba, ao “bon oin ana bai te aro n Atua.” Ma e ngae n anne, e kakeaa i bon irouna ao n riki bwa te aomata ae mangori. Irarikin anne, e “karinanoa ao e ongotaeka n ua te mate ae te mate n te kaibangaki [“kai ni kammaraki,” NW].” (I-Biribi 2:6-8, BK) Iangoa anne. Iesu are ngaia te kauoman ni kakannato i aon bwaai ni kabane, e kariaia bwa e na mangori riki nakoia anera, e na bungiaki bwa te ataei ae aki-konabwai, e na rikirake ao n aantaeka nakoia ana karo aika aki-kororaoi, ao n tokina e na mate n ai aron te tia bure ae taboribaaki. (I-Korote 1:15, 16; Ebera 2:6, 7) Ai rianako ra aron te nanorinano anne! E kona ni katotongaki “te nano” aei ao ni bwainaki aekan te “nanorinano” anne? (I-Biribi 2:3-5) Eng, ma e aki bebete karaoana.
4. Tera ae e karika kainikatongaia aomata, ao bukin tera bwa e karuanikai te kainikatonga?
4 Kaaitaran te nanorinano bon te kainikatonga. (Taeka N Rabakau 6:16-19) Te kainikatonga e karika te kabuakakaki n aron Tatan. (1 Timoteo 3:6, BK) E kai ribu wakaana i nanoia aomata, ao e na kangaanga kanakoana ngkana e a tiku iai. A kainikatonga aomata ibukin abaia, aia reeti, kaubwaia, aia reirei, aia mwakuri aika raraoi, nakoaia, taraakiia, rabakauia n taian takaakaro, ao a a bati riki. Ma akea i buakon baikanne ae kakawaki nakon Iehova. (1 I-Korinto 4:7) Ao ngkana ti kairaki ni waaki akanne bwa ti na kainikatonga iai, ao e na uruaki iai ara iraorao ma ngaia. “E bon rietata Iehova, ma E tarataraiia naba akana nanorinano: Ao E ataiia mai kiraroa akana kainikatonga.”—Taian Areru 138:6; Taeka N Rabakau 8:13.
Te Nanorinano i Marenaia Taari
5. Bukin tera bwa e kakawaki bwa a na nanorinano unimwaane?
5 E aki riai ni kairira ara boutoka ke nakoara n ara beku ibukin Iehova, bwa ti na kainikatonga. Ti aki riai naba ni kainikatonga ibukin mwiokoara i nanon te ekaretia. (1 Rongorongo 29:14; 1 Timoteo 6:17, 18) Ni koauana, ti a kainnanoa riki te nanorinano ngkana a mwaiti mwiokoara. E kaumakiia unimwaanen te ekaretia te abotoro Betero bwa a na aki ‘karawawataa aia tautaeka i aoia akana a mwiokoaki bwa a na kawakinia, ma a na anga te kakairi ae e raoiroi nakon te nanai.’ (1 Betero 5:3, BK) A rineaki unimwaane bwa tooro ao taani kaota te banna ni katoto, ma tiaki ueea ao mataniwi.—Ruka 22:24-26; 2 I-Korinto 1:24.
6. Baikara waaki ake e a riai iai te Kristian ni bwaina te nanorinano?
6 Tiaki tii unimwaane ae a kainnanoa te nanorinano. E korea ae kangai Betero nakoia rorobuaka n ataeinimwaane ake tao a kainikatonga ibukin birikatain aia iango ao marurungin riki rabwataia, ni kabotauaki ma ake a kara riki: “Ngkami aika rorobuaka, kam na iriri nanoia unimwane. Ao kam na bane ni kabae nukami n te nanorinano n i akoakoi: ba E rawa te Atua nakoia akana kainikatonga, ma E anga te akoi nakoia akana nanorinano.” (1 Betero 5:5) Eng, ti riai ni bane ni bwaina te nanorinano n aron are e karaoia Kristo. E kainnanoaki te nanorinano ibukin tataekinan te rongorongo ae raoiroi ao riki ngkana ti a kaaitara ma te aki kani bwerengaki ke te taboribaaki. E kainnanoaki te nanorinano ibukin butimwaean te boaa n reirei ke ibukin kabebetean riki maiura, n te aro bwa ti na kabatiaa riki buokan te mwakuri ni minita. Irarikin anne, ti riai n nanorinano ao n ninikoria ma ni kakaonimaki ngkana ti a kaaitara ma taeka ni kabuakaka mairouia aomata, mwakuri n iowawa aika eti i aan te tua, ke te bwainikirinaki ae iowawa.—1 Betero 5:6.
7, 8. Baikara aanga tabeua ake ti kona iai ni karikirakea te nanorinano?
7 E na kanga te aomata n tokanikai i aon te kainikatonga ao ni bwaina te ‘nanorinano n atongia raona bwa aongkoa a raoiroi riki nakoina?’ (I-Biribi 2:3) E riai ni bwaina aekan ana iango Iehova. E kabwarabwaraa te iango ae eti Iesu are e riai n iangoia te aomata ibukin ana mwakuri, ni kangai: “Ao ai aromi naba, ngkana kam kabane baike kam tuangaki, ao kam na kangai, Tooro ngaira aika akea manera; ti karaoa ti ae riai ba ti na karaoia.” (Ruka 17:10) Uringnga bwa ti aki kona ni kabotaua aron ae ti karaoia ma Iesu. Ma e ngae n anne, e bon nanorinano Iesu.
8 Irarikina naba, ti kona ni bubutii ana buoka Iehova bwa ti na karikirakea te iango ae riai ni kaineti ma aroarora. Ti kona n tataro n aron te tia areru ni kangai: “Ko na reireiai te rabakau ae raoiroi ma te ataibwai; Ba I kakoauai am tua.” (Taian Areru 119:66) E na buokira Iehova ni karikirakea te iango ae riai ao ae nakoraoi i bon ibukira, ao e na kakabwaiaira ibukin nanorinanora. (Taeka N Rabakau 18:12) E taku Iesu: “Ane karietata ao e na karinanoaki; ao ane karinanoa ao e na karietataki.”—Mataio 23:12.
Te Iango ae Riai Ibukin te Raoiroi ao te Buakaka
9. Tera ana iango Iesu ibukin te raoiroi ao te buakaka?
9 E teimatoa Iesu n “aki bure” e ngae ngke e maeka i buakoia aomata aika aki-kororaoi i nanon 33 te ririki. (Ebera 4:15) Ni koauana, e taku te tia areru ngke e taetae ni burabeti ibukin te Mesia: “Ko tangira te raoiroi, ao ko riba te buakaka.” (Taian Areru 45:7; Ebera 1:9) Aei naba te itera are a kakorakoraia iai Kristian ni katotonga Iesu. A aki tii ataa ae raoiroi ao ae buakaka, ma a bon ribaa ae buakaka ao a tangira ae raoiroi. (Amota 5:15) E buokiia aei bwa a na tokanikai i aon aroia ni kani bubure are bon iriaia man bungiakia.—Karikani Bwaai 8:21; I-Rom 7:21-25.
10. Ngkana ti aki raira nanora man kaakaraoan “ae buakaka,” te aeka n anua raa ngkanne ae ti a kaotiotia?
10 E taku Iesu nakon te Baritaio are Nikotemo: “Ane kakaraoa ae buakaka ao e ribaa te oota, ao e aki nako n te oota, ba a kawa ni kaotaki ana makuri ba a buakaka. Ma ane karaoa te koaua ao e nako n te oota, ba a na kaotaki ana makuri ba a karaoaki i nanon te Atua.” (Ioane 3:20, 21) Iangoia: E kaotaki Iesu iroun Ioane bwa “te Oota ni koaua, are kaotaia aomata ni kabaneia.” (Ioane 1:9, 10) Ma e taku Iesu bwa ngkana ti kaakaraoa “ae buakaka” ae nanonaki iai bwaai aika kairua aika a ribaaki iroun te Atua, ao ti ribaa iai te oota. Te koaua bwa ko kona n ribaa Iesu ao aroarona aika raraoi? Ma anne aroia te koraki ake a boni kaakaraoa te bure n aki kan raraoma mai iai. Tao a kona n taku bwa a aki riribaa Iesu ao baike e karaoi, ma e iangoia Iesu bwa a bon ribaia.
Karikirakea Ana Iango Iesu Ibukin te Raoiroi ao te Buakaka
11. Tera ae kakawaki ngkana ti na bwaina ana iango Iesu ibukin te raoiroi ao te buakaka?
11 Ti riai ni karekea raoi otara ibukin te raoiroi ao te buakaka ae boraoi ma ana kaantaninga Iehova iai. Ti karekea otara anne tii man neneran ana Taeka te Atua ae te Baibara. Ngkai ti karaoa anne, ti riai n tataro n aron are e tataroia te tia areru ni kangai: “Iehova, Ko na kaoti arom nako iu; Ko na reireiai kawaim nako.” (Taian Areru 25:4) Ma uringnga, bwa e mwamwana te aba Tatan. (2 I-Korinto 11:14) E kona ni bita taraakin ae buakaka ao ni karaoia bwa e na taraa n raoiroi nakon te Kristian ae aki bwaina te taratara raoi. Mangaia are ti riai ni kananoa ara iango i aon baika ti reiakin ao ni mutiakin raoi ana reirei “te toro ae kakaonimaki ae wanawana.” (Mataio 24:45-47) Te ukeuke n reirei, te tataro, ao kananoan te iango i aon baika ti reiakin, a kona ni buokira n ikawai riki ao n iri buakoia te koraki ake “a kataneiaki ni wanawana n ata te raoiroi ma te buakaka.” (Ebera 5:14) E na reke ngkanne bwa anuara ae te riribaa ae buakaka ao te tatangira ae raoiroi.
12. Tera ana reirei te Baibara ae e buokira bwa ti na aki kaakaraoa ae buakaka?
12 Ngkana ti ribaa ae buakaka, ti na aki kariaia tangiran baika buakaka, bwa e na bwebwerake i nanora. E boni maan teutana imwin maten Iesu ao e korea ae kangai te abotoro Ioane: “Kam na tai tangira aon te aba, ao tai tangiri naba bwain aon te aba. Ngkana e tangira aon te aba te aomata, ao e aki mena tangiran te Tama i nanona. Ba bwaai ni kabane aika mena i aon te aba, ae ana kaibabaru te rabata, ma aia kaibabaru maata, ma kainikatongan te maiu aei, a aki riki mairoun te Tama, ma a riki mai aon te aba.”—1 Ioane 2:15, 16.
13, 14. (a) Bukin tera bwa tangiran bwain te aonnaba aei, e karuanikai ibukin te Kristian? (b) Ti na kanga ni kararoaa karikirakean tangiran bwain te aonnaba?
13 A kona n iangoia tabeman bwa a aki buakaka bwain te aonnaba ni kabane. E ngae ngke e koaua anne, ma e kai atikaki nanora man ara beku iroun Iehova n te aonnaba aei ma bwaina aika anainano. Ao bon akea te bwai teuana ae e kona n anganira te aonnaba aei, are ti na kaaniaki iai ma te Atua. Mangaia are ngkana ti a rikirake n tatangiri bwain te aonnaba aei, n ikotaki ma bwaai naba aika akea buakakaia, ao e a karuanikai ngkanne aroarora. (1 Timoteo 6:9, 10) Irarikina naba a mwaiti bwaai n te aonnaba aei aika a boni buakaka ao a kona ni minotaki iai ara kaantaninga. Ngkana ti matakuakina te taamnei teuana n te viteo ke kaongora i aon te TV aika a katuruturui taekan mwakuri n tiritiri, te kanibwaibwai ke te wene ni bure, ti na kona ngkanne ni kariaia aekan bwaai akanne ao ni kaririaki iai imwina. Ngkana ti ikoikotaki ma aomata aika a tabe ma karikirakean kaubwaia ke waaki ni bitineti, a na kona naba n riki baikanne bwa bwaai aika moanibwai iroura.—Mataio 6:24; 1 I-Korinto 15:33.
14 Ma ngkana e a reke kukureira n ana Taeka Iehova ao a na aki rangi n atikaki ngkanne nanora n “aia kaibabaru maata, ma kainikatongan te maiu aei.” Irarikin naba anne ngkana ti ikoikotaki ma te koraki ake a karimoaa ana Tautaeka n Uea te Atua ni maiuiia, ti na riki n ai aroia n tangiri baike a tangiri ao ni kararoai baike a kararoai.—Taian Areru 15:4; Taeka N Rabakau 13:20.
15. N aron are e riki iroun Iesu, e na kanga tangiran te raoiroi ao ribaakin te buakaka ni kakorakoraira?
15 Ribaakin te buakaka ao tangiran te raoiroi, e buoka Iesu bwa e na kaatuua taraakin “te kimareirei are kamenaki i mwaina.” (Ebera 12:2) E kona naba n riki aekan anne nakoira. Ti ataia bwa “e kume ni mauna aon te aba ma kaibabaruna.” A na aki teimaan waaki ni kakukurei n te aonnaba aei. Ma “ane kakaraoa ae E tangiria te Atua, ao e teimatoa n aki toki.” (1 Ioane 2:17) Ibukina bwa e karaoa nanon te Atua Iesu, e a kauka iai te kawai ibukia aomata bwa a na karekea te maiu are akea tokina. (1 Ioane 5:13) Ti bia bane ni katotongnga ao ni kakabwaiaki n ana kakaonimaki.
Nanomwaaka I Aan te Bwainikirinaki
16. Bukin tera bwa e kaumakiia taan rimwina Iesu bwa a na itangitangiri i marenaia?
16 E kaota te anga riki teuana Iesu are a kona iai taan rimwina ni katotongnga, ngke e taku: “Aio au tua, ba kam na i tangitangiri, n ai arou ngkai I tangiringkami.” (Ioane 15:12, 13, 17) A mwaiti bukina ngkai a riai Kristian n tangiriia tariia. N te tai aei, ao e iangoa taekan te riribai Iesu are a nang kaaitara ma ngaia taan rimwina. E taku: “Ngkana tao e ribaingkami te aba, ao kam na ataia ba e ribaai ngke e tuai n ribaingkami. . . . E aki kakanato riki te toro nakon ana toka. Ngke a bainikirinai, ao a na boni bainikiriningkami naba.” (Ioane 15:18, 20) Eng, a katotonga Iesu Kristian, e ngae ngkana a bwainikirinaki naba. A riai ni karikirakea te reitaki ae nene ao ae tatangira i marenaia bwa a aonga ni buokaki n teimatoa ni kaitaraa te riribai anne.
17. Bukin tera bwa a ribaaki Kristian ni koaua?
17 Bukin tera bwa a na ribaaki Kristian? Ibukina bwa n ai aron Iesu, “tiaki ana bwai te aba ngaiia.” (Ioane 17:14, 16) A tei i nuuka ni kaineti ma aia waaki tautia ao waaki n tautaeka, a maiuakina ana reirei te Baibara, a karinea tabun te maiu, ao a kateimatoaa te aroaro ni maiu ae moan te tamaroa. (Mwakuri 15:28, 29; 1 I-Korinto 6:9-11) Oin tiaia bon karaoan nanon te Atua ao tiaki tangiran te bwaikoraki. A maeka n te aonnaba, ma n aron ae e koreia Bauro a aki “kabatiai bwainani bwaina.” (1 I-Korinto 7:31) E koaua bwa a a tia tabeman ni kaota anaakin nanoia n tamaroan aroaroni maiuiia Ana tia Kakoaua Iehova. Ma Ana tia Kakoaua Iehova a aki bita aia koaua bwa a na ukoukora iai tangirakiia ke butimwaeakiia irouia aomata. Ibukin anne, a aki ota raoi angiia aomata n aroaroia, ao a mwaiti aika a riribaiia.
18, 19. A kanga Kristian n nanomwaaka i aan te kakaaitaraki ao te bwainikirinaki, man aroia ni kakairi n ana katoto Iesu?
18 A nora korakoran aia riribai kaain te aonnaba ana abotoro Iesu ngke e a katikaki Iesu ao n tiringaki, ao a nora aron Iesu ni kaitaraa te riribai anne. N te oo-n-aroka are Ketetemane, ao a roko kaain Aaro aika kakaaitaraa Iesu n atikia. E kataia Betero ni kamanoa Iesu ni kabonganakin te kabaang, ma e taku Iesu nakoina: “Karina am kabaang i nanoni nena: ba a na bane ni mate n te kabaang akana anaa te kabaang.” (Mataio 26:52; Ruka 22:50, 51) N taai ake rimoa, a bubuaka tibun Iteraera ma te kabaang ni kaaitaraia iai aia kairiribai. Ma n te tai aei ao iai te bitaki. Ana Tautaeka n Uea te Atua bon “tiaki ana bwai te aba,” ao akea tian abana are e na kamanoa. (Ioane 18:36) E nang waekoa n riki Betero bwa kaain te natannaomata n taamnei, ake kaaina a na ababa i karawa. (I-Karatia 6:16; I-Biribi 3:20, 21) Mangaia are a na kaitaraa te riribai ao te bwainikirinaki taan rimwin Iesu n aron are e karaoia Iesu, n aki mamaaku ma ni bwaina naba te raoi ma aomata. A na katikui bwaai ni kabane nako nanoni bain Iehova ao n onimakinna ibukin korakoraia n nanomwaaka iai.—Ruka 22:42.
19 E korea ae kangai Betero n ririki ake imwina: “E kamarakaki naba Kristo i bukimi, ao E katuka te aro ae kam na kakairi iai, ba kam na tou mwini mwanekana. . . . Ngke E taetaebuakaki, ao E aki manga taetaebuaka; ngke E kamarakaki, ao E aki taku ba E na kareke kaiia; ma E anga nakon Teuare motiki raoi taeka.” (1 Betero 2:21-23) N aron ana kauring Iesu, a a tia Kristian n rinanon te bwainikirinaki ae kammaraki i nanon ririki aika bati. A a tia Kristian n te moan tienture ao n taai aikai naba ni kakairi n ana katoto Iesu, ma ni katea mwin aia nanomwaaka ae kamimi, ni kaotia iai bwa a teimatoa ni kakaonimaki ma ni bwaina te rau. (Te Kaotioti 2:9, 10) Ti bia bane ni karaoa anne, ngkana ti a kaaitara ma aekan waaki akanne.—2 Timoteo 3:12.
“Maiu ni Maiun te Uea ae Iesu Kristo”
20-22. N te aro raa ae Kristian a “maiu ni maiun te Uea ae Iesu Kristo”?
20 E koroboki Bauro nakon te ekaretia are i Rom ni kangai: “Kam na maiu ni maiun te Uea ae Iesu Kristo, ao tai iri nanoni kaibabarun rabatami.” (I-Rom 13:14, BK) A bwaina maiun Iesu Kristian, kaanga ai aron ae a kunnikainia iai. A kananomwaakaia ni kakairi n anuana ma ana mwakuri n te aro are kaanga a a riki iai bwa katotongana, e ngae ngke a aki kororaoi, ma a kekeiaki ni katotonga aia Uea.—1 I-Tetaronike 1:6.
21 Ti kona n tokanikai ni “maiu ni maiun te Uea ae Iesu Kristo” ngkana ti taneiai ma maiuna ao ni kananomwaakaira ni katotonga aron maiuna. Ti kakairi n arona n nanorinano, tangiran te raoiroi irouna, tangiraia tarina, arona n aki irekereke ma ana waaki te aonnaba, ao ana taotaonakinnano n nanomwaaka i aan te karawawataki. Ti aki ‘kamani bairea karaoan tii oin nanora’ are e nanonaki iai, bwa ti aki moanibwaia i nanoni maiura karekean mwakuri aika akea rekerekeia ma te Aro ke katokan nanora ni kaibwabwaru. Ma ngkana ti karaoa ara motinnano ke ni kakaaea angan tokin te kangaanga teuana, ti titirakinira ni kangai: ‘Tera are e na bae ni karaoia Iesu ibukin te aekaki aei? Tera ae e na bae n tangiria bwa N na karaoia?’
22 Ni kabaneana, ti katotonga Iesu ni katabetabeira n “taekina te Rongorongo ae e Raoiroi.” (Mataio 4:23, BK; 1 I-Korinto 15:58) N te aro naba anne, a kakairi Kristian n ana banna ni katoto Iesu, ao e na maroroakinaki riki anne n te kaongora are imwina.
Ko Kona ni Kabwarabwaraa?
• Bukin tera bwa e kakawaki bwa e na nanorinano te Kristian?
• Ti na kanga ni karikirakea te iango ae riai ibukin te raoiroi ao te buakaka?
• N te aro raa ae a katotonga iai Iesu Kristian n nanomwaaka ni kaaitarai waaki n totoko ao bwainikirinaia?
• E na kanga n reke maiuakinan “maiun te Uea ae Iesu Kristo”?