Te Manga-uti​—tera Nanona Nakoim?

“Ko kaurea baim, ao Ko kabaneia akana maiu ni kanuaiia n te bwai ae a tangiria.”​—Taian Areru 145:16.

1-3. Tera aia kaantaninga tabeman ibukin taai aika a na roko? Kabwarabwaraa.

E AIRI Christopher ae ai ruaiwa ana ririki ma tarina, ai tamana, ai tinana, ai tarina ao ai mwaanena, n uarongorongo man te auti teuana nakon teuana, n te mwakuri ni minita ni Kristian n te ingabong teuana n aonon Manchester, i Engiran. E kabwarabwaraki n te maekatin ae te Awake! bwa tera ae riki iai. “Ni bwakantaain te bong anne, a a manga bane n nako te koraki aei, ni mamataku n taabo ake a kantara aika uakaan ma taari i Blackpool. A bane ni karina ni mate naaka onoman aikai, n ikotaki naba ma onoman riki aomata ngke e kurati aia kaa. A taekinna bureitiman bwa te kurati aei bon ‘te urarake ae e korakora te kabuanibwai iai.’”

² N te tairiki are imwain rikin te kabuanibwai aei, ao a bane kaain te utu aei ni kaea te Reirei n te Boki n te Ekaretia, are e maroroakinaki iai taekan te mate. E taku taman Christopher: “Bon te ataeinimwaane ae rangi n tabeakinia aomata Christopher. N te tairiki anne, e taekina aron te aonnaba ae boou, ao ana kaantaninga nakon taai aika a na roko. Imwina riki ngke ti boni bae ni maroro, ao e a karina naba n taku Christopher: ‘Ti a kakabwaiaki ngkai ti a riki bwa kaain Ana tia Kakoaua Iehova, bwa e ngae ngkai e karawawata iangoan te mate, ma ti ataia bwa ti na manga kaitiboo n te tai teuana i aon te aba.’ Bon akea mai buakora n te tai anne, ae ataia bwa a na riki n rangi ni kakawaki ana taeka aikai.”a

³ N ririki ake imwaina n 1940, te tia Kakoaua temanna ae kaain Austria, ae arana Franz ae kaain Tiaman, are e motikaki taekana bwa e na kabakuaki roroana ibukina bwa e kani kakaonimaki iroun Iehova. E kororeta Franz nakon tinana man te karabuti i Berlin ni kangai: “N aron ae I ataia, ngke arona bwa I anga nanou [ni kaaina te taanga ni buaka], I a bon tia ngkanne ni karaoa te bure ae riai mateu iai. E rangi ni bure irou karaoan anne. . . . N na bon aki manga kautaki ngkanne. Ao ngkai, Tinau ae tangiraki irou ao tariu ma mwaneu ni kabane, I a tia n tuangaki n te bong aei te rekenikai nakoiu. Tai maaku iai, bwa N nang bon tiringaki, ao e na karaoaki anne nakoiu ningabong n te ingabong. I a tia ni kakorakoraki iroun te Atua n aron naba are e karaoia nakoia Kristian ni koaua ake rimoa. . . . Ngkana kam tei n aki-kaingingaki n ami onimaki ni karokoa matemi, ti na manga boni kaitiboo n te manga-uti. . . . Ti a bo ni karokoa te tai are ti na manga kaitiboo iai.”b

4. Tera aron rotakim n rongorongo aikai, ao tera ae e na rinanoaki ngkai?

⁴ E rangi ni kakawaki iangoan te manga-uti irouia Christopher ao Franz. A kakoauaa bwa bon iai. Tiaki te koaua bwa a bon riingaki nanora ni karaki aikai! Ibukin kananoan riki ara tangira ao ara kakaitau nakon Iehova, ao kamatoan riki ara kaantaninga ibukin te manga-uti, ti na maroroakinna bwa bukin tera ngkai e na iai te manga-uti, ao tera aron rotakira ae riai iai.

Miitaraean te Manga-uti i Aon te Aba

5, 6. Tera ae kaotaki n te miitara are e koreaki iroun te abotoro Ioane n Te Kaotioti 20:12, 13, BK?

⁵ N te miitara are a kaotaki iai bwaai aika a na riki n ana tai n Tautaeka Kristo Iesu ae Maanna Tengaa te Ririki, ao e nora iai te manga-uti i aon te aba te abotoro Ioane. E kangai ana taeka: “I noriia mate, ake a kakanato ma ake a mangori, . . . E kaokiia mate ake i nanona marawa; ao ai aron naba te mate ma nneia mate [“Eriti,” Te Baibara], a kaokiia mate ake i nanoia.” (Te Kaotioti 20:12, 13, BK) N aki ongeia bwa tera aroia, tao a “kakanato” ke a mangori,” ma a na manga bane ni kautaki te koraki ake a mena i Eriti (Tiore). A na kautaki naba te koraki ake a mate i marawa n te tai anne. Bon ana kaantaninga naba Iehova te bwai ae kamimi aei.

⁶ E moanaki Ana Tautaeka Kristo ae Maanna Tengaa te Ririki man kabaean Tatan i nanon te kinono. Akea mai buakoia te koraki ake a na kautaki, ke ake a kamaiuaki man te rawawata ae korakora ae e na manga mwamwanaki iroun Tatan n ana tai n uea Iesu anne, kioina ngkai e na tauaki Tatan bwa e na aki mwamwakuri iai. (Te Kaotioti 20:1-3) Tao e taraa n rangi ni maan tengaa te ririki iroum, ma ni koauana, bon tii “te bongina” iroun Iehova.​—2 Betero 3:8.

7. E na boto i aon tera te motiki-taeka are n ana tai n Tautaeka Kristo ae Maanna Tengaa te Ririki?

⁷ Ni kaineti ma te miitara, bon te tai ni motiki-taeka Ana Tautaeka Kristo ae Maanna Tengaa te Ririki. E korea ae kangai te abotoro Ioane: “I noriia mate, ake a kakanato ma ake a mangori, ba a tei i matan te kaintokanuea. Ao a kaukaki taiani boki. E kaukaki naba te boki are teuana, are bokin te maiu. A motikaki taekaia mate, n tauaki muin aia makuri, n ai aron taekaia ake a makoro n taiani boki. . . . A motikaki taekaia, n tatabemania nako, n tauaki muin aia makuri.” (Te Kaotioti 20:12, 13, BK) Noria bwa e aki boto te motiki-taeka aei, i aon baika e a tia ke e tuai ni karaoia te aomata anne, imwain matena. (I-Rom 6:7) Ma, e taekinaki bwa a na kaukaki “taiani boki.” E na boto ataakin are e na koreaki aran te aomata anne ni “bokin te maiu” ke e na aki, man mwakuri ake e karaoi imwin reiakinan kanoan booki aikai.

“Te Uti Nakon te Maiu” ke te “Uti ni Kabuakakaki”

8. Baikara aaro aika uoua ake a na kona n reke irouia aomata ake a na kautaki?

⁸ N te miitara are e oti nakon Ioane, e a kaman taekinaki iai bwa iai iroun Iesu “kiingin te mate ma kiingin Eriti.” (Te Kaotioti 1:18) E riki bwa Ana “Uea ni Kamaiu” Iehova, are e a tia n anganaki te mwaaka ni motiki-taekaia “akana maiu ma akana mate.” (Mwakuri 3:15; 2 Timoteo 4:1) E na kanga ni karaoa aei? Boni man kautaia te koraki ake a matu ni mate. E taku Iesu nakoia aomata ake e reireiniia: “Tai kuba iai, ba e nangi roko te tai ae a na ongo banana iai akana i nanon ruanimate ni kabaneia, ao a na otinako mai nanon ruaia. A na uti nakon te maiu akana a karaoa ae e raoiroi; a na uti ni kabuakakaki akana a karaoa ae e buakaka.” (Ioane 5:28-30, BK) Mangaia are, tera ae e mena imwaia mwaane ao aine ake a kakaonimaki rimoa?

9. (a) Tera te reirei ae ti aki nanououa bwa a na bon reiakinaki iai aomata ake a kautaki? (b) Tera te mwakuri n reirei ae moan te korakora ae e na waakinaki?

⁹ Ngkana a manga oki aomata ake a kakaonimaki rimoa n te manga-uti, a na nora kakoroan bukin taian berita ngkoa ake a a tia n onimakin. E na korakora nanoia ni kan ataa raoi te Kariki are mairoun te aine, are e taekinaki n te moan taetae ni burabeti n te Baibara, ni Karikani Bwaai 3:15! A na rangi ni kukurei naba n ongo ae te Mesia are e beritanaki ae Iesu, e kakaonimaki ni karokoa matena, n te aro are e anga maiuna bwa te karea ni kaboomwi! (Mataio 20:28) A na rangi ni kukurei te koraki ake a butimwaia n te manga-uti, ni buokia bwa a na ataia raoi ae katauraoan te kaboomwi aei, boni kaotan Ana akoi ao ana nanoanga Iehova. Ngkana a atai baika e tabe ni karaoi Ana Tautaeka n Uea te Atua ni kaineti ma kakororaoan ana kaantaninga, akea te nanououa bwa e na koburake mai nanoia taeka n nebonebo nakon Iehova. E na reke aia tai ni kaotiota aia aantaeka nakon Tamaia ae tatangira i karawa, ao Natina. A na kukurei aomata ni buoka te mwakuri ae rangi ni korakora ibukin te angareirei ae kainnanoaki karaoakina nakoia aomata aika birion ma birion mwaitiia ake a na kautaki, aika a na riai naba ni butimwaea ana bwai n tituaraoi te Atua ae te kaboomwi.

10, 11. (a) Tera ae a na kona ni karekea aomata ni kabane i nanon Tengaa te Ririki? (b)  Tera aron rotakira ae riai iai?

¹⁰ E na namakina kabebetean nanona Aberaam are e na reke naba irouna te manga-uti, ngkana e nora te maiu ni koaua i aan ana tautaeka te “kawa” are e kakaantaningaia ngkoa. (Ebera 11:10) Ai kubanrou ra Iobi are e kakaonimaki ngkoa, ngkana e a ataia ae rongorongon arona ni kakaonimaki rimoa e riki bwa kakorakoraia ana toro Iehova ake a kaaitara ma kataakin aia kakaonimaki! Ao ai korakora ra ingaingan nanon Taniera ni kan ataa aron kakoroan bukin taetae ni burabeti ake e kairaki bwa e na korei iroun te taamnei are e raoiroi!

¹¹ Te koaua bwa aomata ni kabane ake a maiu i aon te aonnaba ae boou ae raoiroi, ake a kautaki ke ake a kamaiuaki man te rawawata ae korakora, a riai n reiakina riki taekan ana kaantaninga Iehova ibukin te aonnaba ao kaaina. Ni koauana, te kaantaninga ibukin te maiu n aki toki ao neboan Iehova n akea tokina, e na boni karekea te kimwareirei ni karaoan te mwakuri n reirei ae e na waakinaki i nanon Tengaa te Ririki. Ma ae rangi ni kakawaki riki, boni baika ti na karaoi imwin reiakinan kanoan taiani boki aikai. Te koaua bwa ti na maiuakini bwaai aika ti reiakini? E koaua bwa ti na kananoi ara iango ao ni karin i nanora rongorongo aika kakawaki, aika a na kakorakoraira n rarawa nakon ana kabanea ni kamwane Tatan are e na kataia iai ni kamwawaira man te koaua?

12. Tera buokaia aomata n tatabemania nako ae nang reke ibukin kabatiaan aia tai n reireiia aomata, ao n onean te aonnaba nakon te baretaiti?

¹² Ti aki riai ni mwaninga taekan kakabwaia aika kamimi ake a na reke man kamanenan ana karea ni kaboomwi Kristo. E nang akea te kara ke te bwaibwainnanti n aekana nako ae e na manga riki nakoia te koraki ake a kautaki. (Itaia 33:24) E nang reke aia tai kaain te aonnaba ae boou ni kabatiaa aia ibuobuoki nakon reiakinaia aomata ake a kautaki aika birion ma birion mwaitiia te aroaro ni maiu ae riai, kioina ngkai a marurung raoi rabwataia ao a nang kororaoi. A na ibuokanibwai naba te koraki akanne n te mwakuri ae te kabanea ni korakora ae na waakinaki i aon te aba, are onean te buraneti aei nakon te baretaiti ni kabuta ike e na neboaki iai Iehova.

13, 14. Tera bukin kabwaraan Tatan ibukin ana kabanea ni kataitai, ao tera mwina ae kona n riki nakoira n tatabemanira nako?

¹³ Ngkana e a kabwaraki Tatan mani nnena ni kabaeaki ibukin ana kabanea ni kataitai, e na manga kataia ni mwamwanaia riki aomata. Ni kaineti ma Te Kaotioti 20:7-9, a nang motikaki taekaia ‘botannaomata ake a mwamwanaki’ aika aomata ake a mwane n ana kariri Tatan aika bubuaka, nakon te kamaunanakoaki ni kabane: ‘E na bwakariia te ai mai karawa, ao ni kabuokiia ni kamaunaia.’ Ibukiia te koraki ake a mena i buakoia ake a kautaki i nanon te Tengaa n Ririki anne, e oti man te kamaunanakoaki aei bwa e reke irouia te manga-uti nakon te kabuakakaki. Ni kaitaraan aei, te koraki ake a kautaki ma a teimatoa ni kakaonimaki a na karekea te bwai n tituaraoi are te maiu n aki toki. Ni koauana, kautakiia are i nanon te Tengaa n ririki bon “te uti nakon te maiu.”​​—Ioane 5:29, BK.

¹⁴ E na kanga ni kabebeteira ngkai, kaantaningan te manga-uti? Ao tera ae ti riai ni karaoia bwa ti aonga ni karekei kakabwaia ake a na reke mai iai nakon taai aika a na roko?

Reireiara Ngkai

15. E na kanga ngkai ni kona ni buokira kakoauan te manga-uti?

¹⁵ Tao e a tia ni bua mai rarikim raom ae tangiraki n te mate, ao ko a kakorakorako n rinanon bitaki aika mwaiti ngkai ai akea raom. E kona n anganiko te raunnano ao te korakora kaantaningan te manga-uti, are e aki kona n reke irouia te koraki ake e tuai n reke irouia te koaua aei. E karau nanoia kaain Tetaronike Bauro ni kangai: “Ti aki tangiringkami, taari, ba kam na aki atai aroia aika matu, ba kam na tai nanokawaki, n ai aroia tabemang akana akea aia kaantaninga.” (1 I-Tetaronike 4:13) Ko miitaraiko bwa ko a mena n te aonnaba ae boou ao ko nora manga kautaia aomata? Ngkana ngaia anne am namakin, karekea ngkai naba kabebetean nanom man kananoan am iango i aon kaantaningan are ko na manga kaitiboo ma aomata aika a tangiraki iroum.

16. Tao e na tera raoi am namakin ngkana a a kautaki aomata?

¹⁶ Tao e kona n reke iroum ngkai mamaaran te rabwatam are uaan ana karitei Atam, tao n aron te aoraki. Tai kariaia te rawawatannano are e reke mai iai, bwa e na kairiko bwa ko na mwanuokina te kaantaninga ae kakimwareirei are ko na boni manga kautaki n te maiu ae e na roko, ike ko nang marurung raoi iai ma ni korakora. Ngkana ko a kaurei matam n te tai arei, ao ko noriia aomata aika mata n ingainga nanoia ni butimwaiko ngke ko uti, ko na bon aki mwaninga ni kaitaua te Atua ibukin ana akoi ae boto i aon te tangira.

17, 18. Baikara reirei aika uoua aika ti riai ni mutiakini?

¹⁷ N te tai aei, iangoi reirei aika uoua aika ti riai ni karin i nanora. Teuana, bon kakawakin te beku ibukin Iehova ma ara konabwai ni kabane n te tai aei. Ti katotonga ara Toka ae Iesu Kristo ngkana ti anga boni ngaira bwa taani beku, ao e oti iai bwa ti tangira Iehova ao raora n aomata. Ngkana e iraea maiuraoira ke inaaomatara te kairiribai ke te bwainikirinaki, ti riai ni kamatoai nanora bwa ti na teimatoa n nene n te onimaki, n aki ongei kataaki aika ti kaaitarai. Ngkana a nang ruanikai maiura irouia taani kaaitaraira, kaantaningan ngkanne te manga-uti e na kabebeteira ma ni kakorakorai nanora bwa ti aonga n teimatoa ni kakaonimaki iroun Iehova ao ana Tautaeka n Uea. Eng, ingaingan nanora ibukin uarongorongoan te Tautaeka n Uea, ao te mwakuri ni buokia aomata bwa a na riki bwa taan rimwin Kristo, e anganira te kaantaninga ibukin kakabwaia aika akea tokia ake e katauraoi Iehova ibukia aomata aika raoiroi.

¹⁸ Te kauoua n reirei, e irekereke ma arora ni kaaitarai kariri aika riki man aki-kororaoira. A kakorakoraki nanora bwa ti na teimatoa n nene n te onimaki man ataakin te kaantaninga ibukin te manga-uti, ao namakinan ana akoi Iehova ae boto i aon te tangira. E kauring te abotoro ni kangai: “Kam na tai tangira aon te aba, ao tai tangiri naba bwain aon te aba. Ngkana e tangira aon te aba te aomata, ao e aki mena tangiran te Tama i nanona. Ba bwaai ni kabane aika mena i aon te aba, ae ana kaibabaru te rabata, ma aia kaibabaru maata, ma kainikatongan te maiu aei, a aki riki mairoun te Tama, ma a riki mai aon te aba. Ao e kume ni mauna aon te aba ma kaibabaruna: ma ane kakaraoa ae E tangiria te Atua, ao e teimatoa n aki toki.” (1 Ioane 2:15-17) E na karako tangiran ana bwai n anainano te aonnaba ae te kaubwai iroura, ngkana ti kabotaunaria ma “te maiu ni koaua.” (1 Timoteo 6:17-19) Ngkana ti kaririaki n te wene ni bure, ti na kamatoaira n rawa nako iai. Ti ataia bwa ngkana ti teimatoa ni kaakaraoi mwakuri aika e aki kukurei iai Iehova ao ni mate imwain Aremaketon, e kona ngkanne Iehova ni katitebooira ma te koraki ake akea kaantaningan te manga-uti irouia.

19. Tera te kakabwaia ae akea kabotauana ae ti aki riai ni mwanuokinna?

¹⁹ Ma ae kakawaki riki, ti aki riai ni mwaninga te kakabwaia ae akea kabotauana are e reke man kakukureian Iehova ngkai ao n aki toki. (Taeka N Rabakau 27:11) Ara kakaonimaki ni karokoa matera, ke teimatoara n nanomwaaka ni karokoa tokin te waaki ae buakaka ae ngkai, e kaotia nakon Iehova bwa te itera raa, ae ti tei iai ni kaineti ma te kauntaeka ibukin te riai n tautaeka i aoni bwaai ni kabane. Ao ngkanne e na bon rangi ni kakukurei te maiu n te aonnaba ae baretaiti ngkana tao ti kamaiuaki man te rawawata ae korakora ke man norakin kamimin te manga-uti!

Rauakin Nanora ni Baika Ti Tangiri

20, 21. Tera ae na buokira n teimatoa ni kakaonimaki, e ngae ngkai iai ara titiraki ibukin te manga-uti aika a tuai ni kaekaaki? Kabwarabwaraa.

²⁰ Iai tabeua titiraki ikai aika a tuai ni kaekaki imwin maroroakinan te manga-uti. Tera ana baire Iehova ibukia aomata ake a a tia ni mare ngkana a mate? (Ruka 20:34, 35) Te koaua bwa a na kautaki maate n te tabo are a mate iai? Te koaua bwa a na kautaki maate irarikia aia utu? A mwaiti riki titiraki ibukin aron bairean te manga-uti aika a bon tuai naba ni kaekaki. Mangaia are ti riai n ururinga ana taeka Ieremia aikai: “E raoiroi Iehova nakoia aika kaantaningaia, nakon te tamnei ae ukoukoria. E riai ba e na mwioko te aba ma n rau ni kaantaninga te maiu mairoun Iehova.” (Baebaeti 3:25, 26) A na bane ni kaekaaki ara titiraki ni kabane n te aro ae ti na rauaki iai n ana bong Iehova ae e a kaan roko. Bukin tera bwa ti kakoauaa raoi aei?

²¹ Kananoa am iango n ana anene te tia areru are e kairaki koreana, ngke e aneneia nakon Iehova ae kangai: “Ko kaurea baim, ao Ko kabaneia akana maiu ni kanuaiia n te bwai ae a tangiria.” (Taian Areru 145:16) Ngkana ti a rikirake ni kara, a bitaki naba nanora n tangiran bwaai. Baike ti kaantaningai ngkoa ngke ti ataei riki, ti a aikoa tangiri ngkai. E rotaki tarataraan te maiu aei iroura, man bwaai ake ti nori ao ai uana naba ma bwaai aika ti kaantaningai. Mangaia are, e nang katoki nanora Iehova ni bwaai nako aika ti tangiri aika raraoi, n te aonnaba ae boou.

22. Bukin tera ngkai iai bukina ae kakawaki iroura bwa ti na neboa Iehova?

²² Te bwai ae kakawaki ibukira n tatabemanira nako ngkai, bon te kakaonimaki. “A mwiokoaki touati ba a na kakaonimaki.” (1 I-Korinto 4:2) Bon taan touatina euangkerion Ana Tautaeka n Uea te Atua ae kakukurei ngaira. Arora ni kakaonimaki n tataekina te rongorongo ae raoiroi aei nakoia aomata nako ake ti kaitiboo ma ngaiia, e buoka naba kateimatoakira i aon te kawai are tiki nakon te maiu. Tai tarariaoa te koaua are e ‘a tii roko naba ara bong ma arora aika aki ataki,’ i aora ni kabane. (Te Minita 9:11) Ibukin kauarerekean te raraoma ae aki-riai are e riki man te nanououa ibukin maiura ngkai, taua kamatoaa onimakinan kakukurein te kaantaninga ibukin te manga-uti iroum. Kakoauaa raoi are ngkana e taraa n ae ko nang mate imwain moanakin Ana Tautaeka Kristo ae Maanna Tengaa te Ririki, e kona n reke kabebetean nanom man kakoauaan ae e na bon roko te bong ni kakamaiu. Ko nang kona ni manga kaoki ana taeka Iobi ngkoa ake e taekin nakon te tia Karikiriki, ngkana e a roko ana bong Iehova, aika kangai: “Ko na weteai iai, ao I a kaekako.” E na karineaki Iehova n tii ngaia, are e ingainga nanona ni kani kautiia aomata ni kabane ake a tiku taekaia n ana ururing!​—Iobi 14:15.

[Kabwarabwara ae nano]

Ko Uringnga?

• E boto i aon tera motikan taekaia aomata n te Mireniam?

• E aera ngkai e na reke irouia tabeman “te manga-uti are ana bwai te maiu” ao ake tabeman riki “te manga-uti are ana bwai te kabuakakaki”?

• E na kanga ni kona ni kabebeteaki nanora ngkai, ni kaantaningan te manga-uti?

• A na kanga taeka ake n Taian Areru 145:16 n anganira raunnanora ni kaineti ma titiraki i aon te manga-uti ake a tuai ni kaekaaki?