E Koaua Iroum Te Mangauti?
“A na mangauti aomata.”—MWAKURI 24:15, BK.
1. E aera ngkai e taraa n akea ae kona ni birinako man te mate?
“AKEA te bwai teuana ae na bae ni koro bukina n te maiu aei, ma tii te mate ao rikoan te angabwai iroun te tautaeka.” A iangoaki taeka aika koreaki n 1789 aikai, iroun te bwakuaku n te tautaeka n Amerika ae Benjamin Franklin, bwa taeka n rabakau irouia tabeman. Ma a mwaiti aomata aika babakanikawai ni kabwakaan aia angabwai, ma e kangaanga ae a na birinako man te mate. Ngkana akea ae buokira, ao bon akea ae kona n totokoa te mate. Akea ae kona ni birinako man te mate. E ingainga Tiore ae ruanimaten te botannaomata, ni kan ongia aomata aika tangiraki iroura ibukin bakina. (Taeka N Rabakau 27:20) Ma iangoa te iango ae kabebetenano aei.
2, 3. (a) E aera ngkai a na aki mate aomata ni kabane? (b) Tera ae ti na rinanona n te kaongora aei?
2 E anganira te kaantaninga ae koaua ibukin te mangauti Ana Taeka Iehova, bwa ti na manga kautaki nakon te maiu. Bon tiaki tii te mii aei, ao akea te korakora teuana n te iuniweeti ae kona n totokoa kakoroan bukin ana kaantaninga Iehova aei. Ma a aki ataia tabeman bwa iai naba temwangina aika a na aki mate. Bukin tera? Ibukina bwa a na kamaiuaki te “koraki ae uanao” ae e aki ataaki mwaitiia, man “te rawawata are korakora” ae e a kaan roko. (Te Kaotioti 7:9, 10, 14) A na kamaiuaki mai iai ma kaantaningan te maiu n aki toki. Mangaia are a na aki mate te koraki aikai, ao irarikina, e nang “kamaunaki” te mate.—1 I-Korinto 15:26.
3 Ti riai ni kakoauaa raoi te mangauti n aron te abotoro Bauro are e kangai: “A na mangauti aomata aika a raoiroi ma aika a buakaka.” (Mwakuri 24:15, BK) Ti na rinanon titiraki aika tenua ni kaineti ma te mangauti. Te moan, e aera ngkai ti kakoauaa te kaantaninga aei? Te kauoua, ko na kanga ni kabebeteaki ni kaantaningan te mangauti? Te katenua, e na kanga ni kona n rotaki maium ngkai, n te kaantaninga aei?
Bon te Koaua te Mangauti
4. E aera ngkai e kakawaki te mangauti ibukin kakoroan bukin ana kaantaninga Iehova?
4 A mwaiti baika kaota koauan te mangauti. Ma ae moamoa riki, e kakawaki ibukin kakoroan bukin ana kaantaninga Iehova. Uringnga bwa e kabwakaa te botannaomata Tatan nakon te bure, ma mwina ae te mate ae aki kona n tukaki. E taku Iesu ibukin Tatan: “Te tia kamamate ngaia ma rimoa.” (Ioane 8:44) Ma e berita Iehova bwa e na bungia te “kariki” te “aine” are ana botaki i karawa ae kaikonakaki bwa buuna, are e na kaikoaka atun te “naeta nikawai” n te aro are e nang kamauna Tatan. (Karikani Bwaai 3:1-6, 15; Te Kaotioti 12:9, 10; 20:10) Kioina ngkai e a kaotaraea ana kaantaninga Iehova ae irekereke ma te Kariki are te Mesia teutana imwin teutana, e a taraa n ae e na korakora riki te bwai ae na karaoia te Kariki, nakon ae tii kamaunan Tatan. E kangai Ana Taeka te Atua: “E kaotaki Natin te Atua i bukin aei, ba E aonga n uru ana makuri nako te riaboro.” (1 Ioane 3:8) Te mate ae reke man te bure are ti ituaki iai iroun Atam, boni ngaia ae moanibwai mai buakon ana mwakuri nako Tatan, ae e motikia te Atua bwa e nang katokaki rinanon Iesu Kristo. Mangaia are ibukin aei, a a uaia n rangi ni kakawaki ana karea ni kaboomwi Iesu, ao te mangauti.—Mwakuri 2:22-24; I-Rom 6:23.
5. E aera ngkai e na kamoamoaki aran Iehova n te mangauti?
5 E kakorakoraa Iehova ni kamoamoaa arana ae tabu. E a tia n uaraoa aran te Atua ao ni karikirakei ana kewe Tatan. E keweia Atam ao Ewa bwa ‘a na bon aki mate’ ngkana a kana uaan te kai are e tabuia te Atua. (Karikani Bwaai 2:16, 17; 3:4) E karikirakei ana kewe Tatan n aron aikai mangkekei ni karokoa ngkai, n aron te reirei ae kairua ae e teimatoa ni maiu te taamnei imwin maten te rabwata. Ma e na kaotaraei keewe aikai ni kabane Iehova rinanon te mangauti. E na kaotia n aki toki bwa boni ngaia te tia Kamanomano ao te tia Kamaiua te aba.
6, 7. Tera ana iango Iehova ibukin kautaia aomata, ao ti kanga n ataia?
6 E ingainga Iehova ni kani kautiuti. E kamataataa ana iango Iehova te Baibara n te itera aei. N te katoto, iangoi ana taeka Iobi aika kairaki koreaia iroun te Atua aikai: “Ngkana tao e mate te aomata, ao e na manga maiu ke e aki? N na taninga kabaneani bongin au buaka, ni karokoa kanakoau. Ko na weteai iai, ao I a kaekako: Ane Ko na tangira ana makuri baim iai.” (Iobi 14:14, 15) Tera nanon taeka aikai?
7 E ataia Iobi bwa imwin matena, ao e na tataninga teutana te tai ni matu n te mate. E iangoa te tai anne bwa ‘kabanean bongin ana buaka,’ ae te tai are e na tataningaa iai kanakoana. E aki nanououa Iobi ibukin kanakoana mai iai. E ataia bwa e na kamaiuaki. Bukin tera? Ibukina bwa e ataa ana iango Iehova. E na “tangiria” Iehova ni manga noriia ana toro aika kakaonimaki. Eng, e ingainga te Atua ni kani kamaiuia aomata ni kabane aika raoiroi. E na angania aomata tabeman aia tai ni maiu n aki toki n te Baretaiti i aon te aba. (Ruka 23:43; Ioane 5:28, 29) Kioina ngkai bon nanon te Atua bwa e na koro bukin te kaantaninga anne, antai ae kona ni katokia?
8. E na kanga Iehova n anga te ‘kakoaua’ ibukin ara kaantaninga nakon taai aika imwaira?
8 E boutokaki ara kaantaninga ibukin taai aika a na roko ni mangautin Iesu. E taku Bauro ngke e kabwarabwara i Atenai: “E motika te bong are E na kaeti iai taekaia kaain aonaba [te Atua] n te raoiroi iroun te Aomata are E rineia; are E angania aomata ni kabaneia kakoauana, ngke E kautia mai buakoia maate.” (Mwakuri 17:31) A bwainingare ngke a ongo taekan te mangauti, tabeman mai buakoia te koraki ake a ongora n ana reirei Bauro. Ma, a a riki tabeman bwa taan onimaki. Tao a anaaki nanoia n te iango are e a kakoauaki raoi koron bukin te kaantaninga aei. Ngke e kauta Iesu Iehova, ao e karaoi kakai aika korakora. E kauta Natina man te mate nakon te maiu n taamnei are e rangi ni kakannato iai. (1 Betero 3:18) E a korakora riki mwaakan Iesu imwin kautana nakon are ngke e tuai n roko n te aonnaba. Kioina ngkai e aki mamate Iesu ao tii Iehova ae mwaaka riki nakoina, e a tauraoi ngkai ni karaoi mwiokoana aika kamimi mairoun Tamana. E kautiia aomata nako karawa Iehova ke nako aon te aba, rinanon Iesu. E taku Iesu: “Boni Ngai te manga-uti, ao te maiu.” (Ioane 5:25; 11:25) E kakoauaki koron bukin te mangauti nakoia aomata aika kakaonimaki, ngkai e a tia Iehova ni kauta Natina.
9. E kanga ni boutokaa koauan te mangauti te Baibara?
9 E noraki kautaia maate irouia taani kakoaua, ao e koreaki taekana n Ana Taeka te Atua. Iai n te Baibara rongorongo aika kabwarabwaraki iai mangauti aika wanua, ike a a kautaki iai aomata bwa a na manga maiu i aon te aba. A karaoaki kakai aikai ni kaotaraeaki raoi, n angiin te tai i mataia taani kakoaua. E kauta Rataro Iesu, are abong ana bong ni mate, i mataia aomata ake a tanginiweneia aika mwaiti. Akea te nanououa bwa a noria naba ana utu, raoraona ao kaain rarikina. Bon te bwai ni kakoaua raoi aei, ae boutokaa kanakoan Iesu mairoun te Atua. Mataniwi n te Aro aika ribaa Iesu a aki kakewea te kakai aei naba. N onean mwin anne, a iangoa kamatean Iesu n te aro ae raba ma tiaki tii ngaia, ma Rataro naba! (Ioane 11:17-44, 53; 12:9-11) Eng, ti kona n onimakina ae bon iai te mangauti. E a tia n anganira rongorongon taian kautiuti rimoa te Atua, bwa ti aonga ni kabebeteaki ao ni kakorakoraki ara onimaki iai.
Kabebetean te Nano ni Kaantaningan te Mangauti
10. Tera ae na buokira ni karekea kabebetean nanora man rongorongon taian mangauti n te Baibara?
10 Ko ingainga ni kani kabebeteaki ngkana e a roko maakan te mate iroum? Te Baibara, bon nibwan rongorongo aika kabebetenano, aika kona n onimakinaki. Warekan ao kananoan te iango i aon rongorongo aikai, ao katean taamneina n am iango, e kona ni karika kaantaningan te mangauti bwa te bwai ae koaua riki iroum. (I-Rom 15:4) Tiaki tii ototo rongorongo aikai, ma a boni koaua. A riki nakoia aomata aika titeboo ma ngkoe ake a maiu ngkoa n taabo aika ataaki. Ti na kaatuui riki ara iango i aon te katoto teuana ae kimototo, ae te moan mangauti n te Baibara.
11, 12. (a) Tera te rawawata are taonaki iai ainen Tarebata are e a tia ni mate buuna, ao tera arona n te moantai? (b) Kabwarabwaraa te bwai ae karaoia Eria ibukin te aine are e a tia ni mate buuna, ni mwaakan Iehova.
11 Iangoa te taamnei aei. I nanon tabeua te wiki, ao e kairuwaeaki te burabeti are Eria iroun ainen Tarebata ae e a tia ni mate buuna, ao e mena n ana ruu teuana i eta. Bon te tai ni kananokawaki te tai aei. E taonaki te tabo aei n te rongo ao aki taun te amwarake. A bati ake a a mate. Ma e a kaman kamanena Eria Iehova, bwa e na karaoa te kakai ae tei maan ibukin kakabwaian ana onimaki te aine ae nanorinano are e a tia ni mate buuna. Ai bon kabanean kanaia are a kanna, neiei ma natina te mwaane, ngke e a anganaki kanana te burawa ao te oera ake a teimatoa n aki babane, are te kakai are e karaoia Eria ni mwaakan te Atua. Ma e ngae n anne, e a taonaki neiei n te rawawata. E karina n aoraki natina n te aro are e a toki iai maiuna. Ai nanokawakira te aine ae e a tia ni mate buuna aei! E kangaanga aron te maiu n akea te buu te mwaane, ao ngkai e a manga bua natina te mwaane ae ana rikitemanna. Ibukin rawawatana ae korakora, e a bukina Eria ao Atuana ae Iehova! Tera ae e na karaoia te burabeti?
12 E aki boaa te aine aei Eria ibukin ana bukibuki ae kairua. Ma e taku: “Kamai natim.” Imwin uotakin te tei are mate nakon te ruu are i eta iroun Eria, e kaokioka ana tataro ni bubutii bwa e na oki maiun te tei. N tokina, e a ibuobuoki Iehova! Iangoa te kukurei are oti n ubun Eria ngke e a nora kammwakurin bwabwaan te tei ngke e ikeike. A ure matan te tei, ni kaotia bwa e a maiu. E uota rikaaki te tei Eria nakon tinana ao e taku: “Noria, e a maiu natim.” E rangi ni kukurei neiei ao e taku: “I ataiko ngkai n aei ba ana aomata te Atua ngkoe, ao ba te koaua ana taeka Iehova ane i nanoni wim.” (1 Uea 17:8-24) E a korakora riki ngkai onimakinan Iehova ao teuae e tei ibukina aei iroun neiei, nakon are mai mwaina.
13. E aera ngkai e kona ni karekea kabebeteara ni boong aikai, rongorongon Eria ngke e kauta natin te aine ae e a tia ni mate buuna?
13 E bae ni kabebetea nanom iaiangoan rongorongo aikai. Ai mataatara ae e boni kona Iehova n tokanikai i aon ara kairiribai ae te mate! Karaua iangoa te bong are e nang namakinaki iai kimwareirein te aine are e a tia ni mate buuna arei, irouia aomata aika mwaiti kurikuri ngkana e a boo tain kautaia maate! E na rangi ni korakora te kukurei i karawa, ngkai e a tia Iehova ni mwiokoa Natina ibukin te kautiuti n te aonnaba ni kabutaa. (Ioane 5:28, 29) E a tia ni mate temanna ae ko rangi n tangiria? Ai kakukureira ataakin ae e kona Iehova ni kautiia maate, ao e na boni karaoia!
Am Kaantaninga ao Maium Ngkai
14. E na kanga n rotaki maium ni kaantaningan te mangauti?
14 E na kanga n rotaki maium ngkai ni kaantaningan te mangauti? Ko kona ni kakorakoraki n te kaantaninga aei ngkana ko kaaitara ma kataaki, kangaanga, te bwainikirinaki, ke baika karuanikai. E tangiria Tatan bwa ko na rangi ni maaka te mate bwa ko aonga ni kakeaa arom ni kakaonimaki ma n onea mwina n onimakinan te berita ae aongkoa ko na kamaiuaki iai. Uringnga bwa e kangai Tatan nakon Iehova: “E na kabane ana bwai te aomata n anga ba booni maiuna.” (Iobi 2:4) Ngkai e taekin taeka aikai Tatan, nanona ngkanne bwa e kabuakakaira ni kabane, ao ngkoe naba. E koaua bwa ko na rawa n toro iroun te Atua ngkana ko kaaitara ma te kangaanga? N iangoan raoi te kaantaninga ibukin te mangauti, ko a kona iai ni kamatoaa nanom bwa ko na teimatoa ni kaakaraoa nanon Tamam are i karawa.
15. A na kanga ni kabebeteaki nanora n ana taeka Iesu ake ni Mataio 10:28, ngkana ti kaaitara ma te kabuanibwai?
15 E taku Iesu: “Tai makuia akana kamatea te rabata, ma a aki kona ni kamatea te tamnei: ma kam na maka teuare kona ni kamatea te tamnei ma te rabata i Keenna.” (Mataio 10:28) Ti aki riai ni maaka Tatan ke ana aomata. Te koaua bwa tao iai mwaakaia tabeman ni kammarakira ke n tiringira. Ma e aki kona n teimaan aia mwakuri ake ti rotakibuaka iai. E kona Iehova ni kaibibita mwin te urubwai nakoia ana toro aika kakaonimaki nakon ae tamaroa, ao ni kautiia naba. Bon tii Iehova ae ti riai ni maakua, ao n anganna te karineaki. Bon tii ngaia naba ae kona n anaa maiun te aomata ao kaantaninga ni kabane ibukin taai aika imwaira, ao ni kamauna te rabwata ma maiuna i Keenna. E kakukurei bwa e aki tangiria Iehova bwa e na riki anne nakoim. (2 Betero 3:9) Ibukin kaantaningan te mangauti, ti kona ngaira aika ana toro te Atua ni kakoauaa raoi n taai nako bwa ti boni kamanoaki. E mena imwaira te maiu ae aki toki tii ngkana ti kakaonimaki, ao akea te bwai ae a kona ni karaoia Tatan ma ana koraki n tukira man te kaantaninga anne.—Taian Areru 118:6; Ebera 13:6.
16. A kanga n rotaki ara babaire ibukin baika ti na moanibwai n ara kaantaninga ibukin te mangauti?
16 Ngkana ngaia bwa e koaua iroura kaantaningan te mangauti, e a kona ngkanne ni kairi maiura. Ti ataia bwa ‘ngkana ti maiu ke ngkana ti mate, ma bon ana bwai Iehova ngaira.’ (I-Rom 14:7, 8) Ni bairean baika ti na moanibwai, ti riai ni maiuakina ana reirei Bauro aei: “Tai katotonga aron aon te aba: ma kam na onikaki n onean nanomi, ba kam na riki n ata Nanon te Atua, are raoiroi, are kakukurei, are koro-raoi.” (I-Rom 12:2) A mwaiti aomata aika umaki ni katoki nanoia ni baika kukurei iai, te kan rietata, ao baika a tangiri ni kabane. Ibukina bwa a iangoa te maiu bwa e kimototo, a kaatuua riki kakukureiaia, ao ngkana a taromauri, e aki boraoi aroia n taromauri ma ‘nanon te Atua are kororaoi.’
17, 18. (a) E kanga Ana Taeka Iehova ni kaotia bwa e kimototo maiuiia aomata, ma tera ae e tangiria te Atua ibukira? (b) Bukin tera ngkai ti kani kamoamoaa Iehova ni katoabong?
17 E koaua bwa e kimototo te maiu. E “kai bane, ao ti kibakiba nako,” tao i nanon 70 ke 80 te ririki. (Taian Areru 90:10) A maiu aomata i nanon te tai ae kimototo kaanga aron te uteute ae maiu n te tawana, ae ai aron te nu ae rirarikira, ke te ang. (Taian Areru 103:15; 144:3, 4) Ma tiaki ana kaantaninga te Atua bwa ti na rikirake tatabebwi te ririki ma ni karekei wanawanara, ao imwin tabeua te ririki ti a manga kerikaki ni kara ma n aoraki ao ni mate. E karikiia aomata Iehova ma tangiran te kani maiu n aki toki. E taku te Baibara: “E a tia [te Atua] ni karina i nanoia tangiran te maiu ae aki totoki.” (Te Minita 3:11, NW) Te koaua bwa e ribuaka te Atua, ngkai e a tia n anganira te nano anne, ao imwina e a manga kangaanga kakoroan bukina nakoira? E aki bwa “te Atua bon te tangira.” (1 Ioane 4:8) E na kamanena te mangauti bwa a aonga ni kona ni maiu n aki toki ake a a tia ni mate.
18 Ibukin kaantaningan te mangauti, ti a kona ni karekea te mweeraoi ibukin taai aika a na roko. Ti riai n aki bwarannano ma ti kairaki iai bwa ti na kakorakoraira ngkai ni karaoi bwaai ni kabane ake ti tangiri. Mangaia are ti na “aki kabatiai bwainani” bwain te aonnaba aika nangi mauna aei. (1 I-Korinto 7:29-31; 1 Ioane 2:17) Ti kaokoro ma aomata ake akea te kaantaninga ni koaua irouia, bwa iai te bwaintangira ae moan te raoiroi ae ataakin ae ngkana ti teimatoa ni kakaonimaki nakon Iehova ae te Atua, ti na karekea te maiu ae kakukurei ike ti nang karaoiroia iai n aki toki. Mangaia are ti bia kamoamoaa Iehova ae karekea te kaantaninga ibukin te mangauti bwa te bwai ae koaua!
Tera Am Kaeka?
• Tera ae ti riai n iangoia ni kaineti ma kaantaningan te mangauti?
• Baikara baika karika te mangauti bwa te bwai ae koaua?
• E na kanga ni kabebeteaki nanom man kaantaningan te mangauti?
• Tera aron rotakin maium ae kona n reke man kaantaningan te mangauti?
[Taamnei n iteraniba 19]
“Noria, e a maiu natim”
[Taamnei n iteraniba 20]
E ataia Iobi bwa e ingainga Iehova ni kani kautiia aika raoiroi