“Taani Maeka N Iruwa” N Te Aonnaba Ae Buakaka
‘A bane te koraki aei i nanon te onimaki ni kaotiotiia i mataia aomata bwa ianena ngaiia, ao taani maeka n iruwa n te aba are a maeka iai.’—I-EBERA 11:13.
1. Tera ae taekinna Iesu ni kaineti ma aroia taan rimwina n te aonnaba aei?
E TAKU Iesu ibukia taan rimwina: “A mena ngaiia i buakoia kaain te aonnaba.” Ma e kabwarabwaraa ni kangai: “A aki arona aroia kaain te aonnaba, n arou naba ngai ae I aki arona aroia kaain te aonnaba.” (Ioane 17:11, 14) Ngaia are e kamataata Iesu aroia taan rimwina ni koaua n “te waaki ae ngkai i aon te aba,” ae e atuanaki iai Tatan. (2 I-Korinto 4:4) E ngae ngke a maeka n te aonnaba ae buakaka aei, ma aki arona aroia kaaina. Titeboo raoi aroia n te waaki ae ngkai ma ‘iruwa ao taani maeka n iruwa.’—1 Betero 2:11.
A Riki Bwa “Taani Maeka n Iruwa”
2, 3. E aera bwa a kona n atongaki Enoka, Noa, ao Aberaam ma Taara ngkai a maeka bwa “ianena ngaiia, ao taani maeka n iruwa”?
2 A a kamani kaokoroia ana toro Iehova man taai ake rimoa mai buakoia kaain te aonnaba aika buakaka, ake a maeka i rarikia. A ‘nakonako ma te Atua ae koaua’ Enoka ao Noa imwain te Ieka. (Karikani Bwaai 5:22-24; 6:9, BG) Bon taan uarongorongoa taekan ana motikitaeka Iehova ngaiia aika ninikoria ni kaitaraa ana aonnaba Tatan ae buakaka. (Wareka 2 Betero 2:5; Iuta 14, 15.) Kioina ngkai a nakonako ma te Atua n te aonnaba ae a buakaka kaaina, e a “kakukureia te Atua” Enoka, ao Noa e a noraki bwa “moan te eti arona i buakoia ana roro.”—I-Ebera 11:5; Karikani Bwaai 6:9, BG.
3 Ibukin ana kakao te Atua, a kitana te maiu ae kamwengaraoi Aberaam ma Taara n te kaawa ae Ura are abaia I-Kareria, ao a kukurei ni kaaitarai kangaangan te maiu n ririanna i abaia ianena. (Karikani Bwaai 11:27, 28; 12:1) E korea ae kangai te abotoro Bauro: “Ibukin ana onimaki Aberaam, e ongeaba ngke e weteaki ao e mwananga nakon te tabo are e baireaki bwa e na ababa iai, ao e mwananga nako, e ngae ngke e aki ataa ike e na nako iai. Ibukin ana onimaki ao e maeka n iruwa n te aba are beritanaki ae te aba ae e ianena iai, ao e maeka n umwanrianna ma Itaaka ao Iakoba, ake raona ni bwaibwai n te berita anne.” (I -Ebera 11:8, 9) E taku Bauro ni kaineti ma ana toro Iehova aika kakaonimaki: “A bane ni mate te koraki aei i nanon te onimaki, ao e ngae ngke a aki karekea kakoroani bukin taiani berita, ma a nori mai kiraroa, ao a butimwaei ma ni kaotiotiia i mataia aomata bwa ianena ngaiia, ao taani maeka n iruwa n te aba are a maeka iai.”—I-Ebera 11:13.
Te Kauring Nakoia I-Iteraera
4. Tera te kauring are a anganaki I-Iteraera imwain rinia n abaia?
4 A rikirake ni mwaiti kanoan Aberaam, aika I-Iteraera, ao a a tabe n riki bwa te natannaomata aika baireaki raoi aika iai aia tua ao abaia. (Karikani Bwaai 48:4; Te Tua-Kaua 6:1) A bon aki riai tibun Iteraera ni mwaninga ae te tia Bwaibwai ni koaua n abaia bon Iehova. (Nakoaia Ibonga 25:23) Titeboo ngaiia ma taani kamanena ana bwai te aomata, aika a kabaeaki bwa a na ira nanon te tia Bwaibwai. Irarikin anne, a riai n uringnga ae “e aki maiu te aomata n ti te berena,” ao a aki riai ni mwanuoka Iehova ibukin te kaubwai. (Te Tua-Kaua 8:1-3, BG) A anganaki te kauring ae kangai I-Iteraera imwain rinia n te aba: “Ngkana E a tia ni kariniko Iehova ae Atuam n te aba are E tuangia am bakatibu, are Aberaam, ma Itaaka, ma Iakoba, n tuea ba E na anganiko; ni kaawa aika ababaki aika raraoi, aika ko aki katei, ma auti aika on ni bwaai aika raraoi ni kabane, aika ko aki kaon, ma nen te ran aika ekeaki, aika ko aki ekei, ma nen aroka aika kurebe ma oriwa, aika ko aki uniki, ao ngkana ko amarake ma n nuai; ao ko na tarataraiko iai ba ko na aki manuoka Iehova.”—Te Tua-Kaua 6:10-12, BG.
5. E aera ngke e rawa Iehova nakoia I-Iteraera, ao antai te natannaomata ae boou are e rineia?
5 E bon aki kairua te kauring anne. A maama tibun Rewi tabeman ake n ana bong Neemia, ngke a taekina te bwai are e riki imwini kuribwaian te Aba ni Berita irouia I-Iteraera. Imwin reken aia auti tibun Iteraera aika kamwengaraoi ao amwarake aika bati ma te wain, a “a amamarake, ma n rarauaki, ao a riki ni marika.” A karitei nakon te Atua, ao a tiringia naba burabeti ake a kanakoaki bwa a na angania te kauring. Ai ngaia are e a anga ngaiia Iehova nako nanoni baia aia kairiribai. (Wareka Neemia 9:25-27, BG; Otea 13:6-9) Rimwi riki i aan ana tautaeka Rom, a a karaoa ae rangi ni buakaka riki I-Iutaia ake a aki onimaki bwa a tiringa te Mesia are e beritanaki! E a rawa Iehova nakoia ao e a manga rinea te natannaomata ae boou ae te Iteraera n taamnei.—Mataio 21:43; Mwakuri 7:51, 52; I-Karatia 6:16.
Tai “Arona Aroia Kaain te Aonnaba”
6, 7. (a) Ko na kanga ni kabwarabwaraa ana taeka Iesu ibukin aroia taan rimwina ae riai n te aonnaba aei? (b) E aera bwa a riai Kristian ni koaua n aki kakairi n aroia kaain ana waaki Tatan?
6 N aron ae kaotaki ni moan te kaongora aei, e kamataata raoi Atun te ekaretia ni Kristian ae Iesu Kristo, bwa a na kaokoroia taan rimwina ma te aba, ae ana waaki ae buakaka Tatan. E tuangia taan rimwina Iesu tabeua te tai imwaini matena ni kangai: “Ngke arona bwa kam arona aroia kaain te aonnaba ngkami ao a na tangira oin aia bwai kaain te aonnaba. Ma ibukina bwa kam aki arona aroia kaain te aonnaba, ma I rineingkami mai buakoia, ngaia ae kam a ribaaki iai irouia kaain te aonnaba.”—Ioane 15:19.
7 Ngkai e a taabangaki te Aro ni Kristian, e koaua bwa a riai Kristian n raona te aba, n aroia ni karaoi mwakurina ao ni kaboraoi aroia ma baika a kakaraoaki iai? Tiaki ngaia anne. N aki ongeia bwa a maeka ia, ma a bon riai ni kaokoroia ma ana waaki Tatan. E koroboki te abotoro Betero nakoia Kristian ake a maeka n taabo aika kakaokoro i aan ana tautaeka Rom, 30 tabun te ririki imwini mateni Kristo ni kangai: “Raou aika kam tangiraki, I kaungaingkami ngkai kaanga iruwa ngkami ao taani maeka n iruwa bwa kam na rawa nakoni kaibwabwarun te rabwata aika teimatoa ni buakaningkami. Kateimatoai raoiroin aroaromi i buakoia kaain te aonnaba.”—1 Betero 1:1; 2:11, 12.
8. E kanga te tia korea rongorongon rimoa ni kabwarabwaraa aroia Kristian ake ngkoa n aki kakairi n aroia kaain te aonnaba?
8 Ni kakoauaan ae a kaotiotii aroaroia Kristian ake rimoa bwa kaanga ‘iruwa ngaiia ao taani maeka n iruwa” i aan ana tautaeka Rom, e korea ae kangai te tia korea rongorongon rimoa ae Kenneth Scott Latourette: “Teuana mai buakon rongorongon rimoa ae rangi n ataaki, bwa ni moa man tein te Aro ni Kristian ni karokoa ana katenibubua n ririki, ao a a okioki ni kaitaraaki kaaina n te bwainikirinaki ae rangi ni korakora n angiin te tai. . . A kakaokoro taeka ni bukibuki. Ibukin rawaia ni boutokai taromauri ni beekan, a a bukinaki iai bwa a kakeaa te Atua. Ibukin naba rawaia Kristian n irii botaki ni beekan ke aaro ni kakukurei ake a iangoi bwa e bati iai te koaua ao te waaki ni beekan ao te aroaro ni maiu ae kammaira, a a kamaamaeaki iai n atongaki bwa taan ribaiia aomata.”
Tai Kabatiaa Kabonganaani Bwain te Aonnaba
9. Ti na kanga ni kaota koauan ae tiaki ngaira “taan ribaiia aomata,” ngkai Kristian ni koaua ngaira?
9 Tera aron te waaki ni boong aikai? Ti boni kateimatoa te aroaro ae titeboo ma aroia Kristian ake rimoa i aan “te waaki ae buakaka ae ngkai i aon te aba.” (I-Karatia 1:4) Ibukin aei, a a bati aika aki oota n aroarora ao ti ribaaki naba irouia tabeman. Ma bon tiaki ngaira “taan ribaiia aomata.” Ibukin tangiraia aomata iroura, ti a nakonako man te auti teuana nakon te auti teuana, ni kakorakoraira n taekina “te rongorongo ae raoiroi aei ae taekan [ana tautaeka n uea te Atua]” nakoia kaaina. (Mataio 22:39; 24:14) Ti karaoa aei ibukina bwa ti kakoauaa raoi ae Ana Tautaeka n Uea Iehova are e na kairiri iai Kristo, e nang kamaunai aia tautaeka aomata aika aki kororaoi, ao n onei mwia nakon te waaki ae boou ae raoiroi.—Taniera 2:44; 2 Betero 3:13.
10, 11. (a) Ti kanga n tiatiana kamanenaani bwain te aonnaba aei? (b) Baikara aanga tabeua ake a oti iai rawaia Kristian aika taubaang ni kabatiaa kabonganaani bwain te aonnaba aei?
10 N iaiangoani kaanin tokin te waaki ae ngkai, ti a ataia ngaira aika ana toro Iehova bwa ai tiaki ngkai te tai n aoaori n te aonnaba ae e a kaani mauna aei. Ti mutiakina ana taeka te abotoro Bauro aei: “I tuangingkami taari bwa e a kimototo te tai ngkai. Mangaia ae ke a riki . . . ake a boobwai bwa kaanga a aki bwaibwai, ao ake a kabonganai bwain aon te aba bwa kaanga a aki kabatiai kabonganaaia, bwa a bibitaki baika riiriki n te aonnaba.” (1 I-Korinto 7:29-31) Ma a kanga Kristian ni boong aikai ni kamanenai raoi bwain te aonnaba aei? Boni man aroia ni kamanenai rabakau aika boou ao aanga n reitaki aika bati, n tibwatibwaa iai te atatai man te Baibara ni kabutaa te aonnaba, n taetae aika bubua ma bubua. A tiatiana naba kamanenaani bwain te aonnaba ni kaineti ma te karekemwane ibukini maiuia. A kabooi baika kainnanoi ibukini maiuia ni katoabong. Ma e ngae n anne, a rarawa ni kabatiaa kabonganaani bwain te aonnaba aei, n aroia ni mwinibwaia kaubwaina ma mwakurina.—Wareka 1 Timoteo 6:9, 10.
11 A rarawa Kristian aika taubaang ni kabatiaa kabonganaani bwain te aonnaba aei n aron te reirei ae rietata. A bati aomata n te aonnaba aei ake a iangoa te reirei ae rietata bwa te mwaneka ae rangi ni kakawaki nakoni karekean te karineaki ao te maiu ni kaubwai. Ma ti uaiakin tiia aika kaokoro ngaira Kristian aika ti maeka n iruwa. Ti rarawa nakon ‘iango ni kainikatonga.’ (I-Rom 12:16; Ieremia 45:5) Kioina ngkai taan rimwin Iesu ngaira, ti mutiakina ana kauring ae kangai: “Tarataraingkami ao kawakiningkami man te aeka ni mataai ni kanibwaibwai ni kabane, ibukina bwa tiaki maiun te aomata mwaitin ana bwai nako.” (Ruka 12:15) Ngaia are a kaungaaki rooro n rikirake aika Kristian bwa a na uaiakin tiaia n te onimaki, a na karekea te reirei ae tau ibukini baika a kainnanoi, ngkai a kaatuui riki iangoani katauraoaia nakon te beku iroun Iehova ‘ma nanoia ni kabane, maiuia, korakoraia, ao aia iango.’ (Ruka 10:27) Ni karaoan anne a na kona iai n “toronibwai i matan te Atua.”—Ruka 12:21; wareka Mataio 6:19-21.
Tai Karawawatako n Raraomaeakinan te Maiu
12, 13. Ti kanga ni kaokoroaki ma kaain te aonnaba aei n arora ni mutiakina ana taeka Iesu are ni Mataio 6:31-33?
12 A kaokoro ana toro Iehova ma kaain te aonnaba, n aroia n iaiangoa te kaubwai. E tuangia taan rimwina Iesu ni kaineti ma aei ni kangai: “Tai raraoma ma ni kangai, ‘Tera kanara?’ ke ‘Tera nimara?’ ke ‘Tera karabaara?’ A ukoukori baikai ni kabane kaain te aonnaba, ma e ataia Tamami are i karawa bwa kam kainnanoi baikai ni kabane. Mangaia are teimatoa n ukoukora moa ana tautaeka n uea te Atua ma ana raoiroi, ao a na karekeaki baikai nakoimi.” (Mataio 6:31-33) A bati mai buakoia raao n te onimaki ake a noria bwa e kakatauraoi baike a kainnanoi Tamaia are i karawa mani baike a riki nakoia.
13 “E korakora reken aron te aomata ni karaoani baika e kukurei iai te Atua ma te raunnano.” (1 Timoteo 6:6, New International Version) Anne raoi kaitaraan aia iango aomata ni boong aikai. N te katoto, ngkana a a tia ni mare rooro n rikirake, a bati aika a tangiria bwa a na ‘bane n reke’ ngkekei naba baike a tangiri, n aron te auti ma bwain nanona aika bobuaka, te kaa ae tamaroa, ao bwaai n itoman aika boou. Ma e ngae n anne a aki kariaia Kristian aika maeka n iruwa bwa a na riaon ae riai ni baika a tangiri ao a aki kabooi naba baika aki rangi ni kainnanoi. Ni koauana, a riai ni kamoamoaaki aomata aika bati aika a kakeaa tangirani bwaikorakin te maiu, bwa a aonga ni kabanei riki aia tai ao korakoraia ni beku ibukin Iehova ngkai ngaiia taan uarongorongoa te Tautaeka n Uea aika ingainga. Ake tabeman a beku bwa bwaiania, a beku n te Betaera, a riki bwa mataniwi aika mwamwananga, ke mitinare. Ti bane ni kaitauia n aia beku ma nanoia ni koaua raora n taromauria Iehova!
14. Tera reireiara man ana kaikonaki Iesu ibukin te tia ununiki?
14 E taekinna Iesu n ana kaikonaki ae taekan te tia ununiki bwa e kona “raraomaeakinani bwain te maiu aei ma te kaubwai ae kona ni mwamwanaa te aba” ni karibwaa ana taeka te Atua i nanora ao ni karikira bwa ti na aki karikiuaa. (Mataio 13:22) Ti buokaki bwa ti na rarawa ni bwaka n te bwai ni kamwane aei, man arora ni maeka n iruwa ma te raunnano n te waaki ae ngkai. Ma ti a kona iai ni “kaatuua taraan te bwai ae tii teuana” ni matara, ke e aki bwenaua ara taratara ni kaineti ma kateimatoaani moanibwaian Ana Tautaeka n Uea te Atua.—Mataio 6:22.
“A Tabe ni Maunanako Kaain te Aonnaba”
15. Baikara ana taeka te abotoro Ioane ake a katerea aia iango ma aroaroia Kristian ni koaua ni kaineti ma te waaki ae ngkai?
15 Teuana bukina ae rangi ni kakawaki ngkai ti iangoira ngaira aika Kristian ni koaua bwa “iruwa [ngaira] ao taani maeka n iruwa” n te aonnaba aei, bwa ti kakoauaa ae e a warebong kamaunaakina. (1 Betero 2:11; 2 Betero 3:7) E kaotaki man aroarora aikai ara motinnano ni maiura, baika ti tangiri ao tiara. E anga te reirei ni kairiri te abotoro Ioane nakoia raao ni kakoaua bwa a na aki tangiriia kaain te aonnaba ke bwaikorakina ibukina bwa a “tabe ni maunanako kaain te aonnaba ma baike a tatangiri, ma e teimatoa n aki toki ane kakaraoa nanon te Atua.”—1 Ioane 2:15-17.
16. Ti na kanga ni kaotia bwa ti kaokoroaki bwa aomata aika tei n okoro?
16 A tuangaki I-Iteraera bwa ngkana a ongeaba iroun Iehova, ao a na riki bwa ana “aomata [aika okoro] mai buakoia botanaomata ni kabaneia.” (Te Otinako 19:5, BG) Ngke a kakaonimaki I-Iteraera, ao a a kaokoro ma natannaomata ake i rarikia n aia taromauri ao aroaroni maiuia. N aron anne, e a tia Iehova ni boong aikai ni kaokoroia te koraki ake a na riki bwa ana aomata, ake a noraki kaokoroia ma ana waaki Tatan. Ti tuangaki ae kangai: “Ti na rawa nakoni bwaai ni kabane ake a kaitaraa nanon te Atua ao nakon tangirani bwain aon te aba, ma ti na maeka ma te iangoraoi ao bwainakin te eti ao tangiran te Atua n te waaki ae ngkai i aon te aba, ngkai ti kariariaa te kantaninga ae kakukurei ao mimitongini kaotin te Atua ae kakannato, ao ara tia Kamaiu ae Kristo Iesu, are e anga ngaia ibukira bwa e aonga ni kainaomataira man aeka ni mwakuri aika bubuaka ni kabane, ma ni kaitiakiia te koraki ake a na riki bwa oin ana aomata, aika ingainga ni kani karaoi mwakuri aika raraoi.” (Tito 2:11-14) E kaainaki “te koraki” aei irouia Kristian aika kabiraki n ikotaki ma taani buokiia ao ni boutokaiia aika ana “tiibu tabemwaang” Iesu aika mirion ma mirion mwaitiia.—Ioane 10:16.
17. Bukin tera bwa a na bon aki uringaaba taani kabiraki ma raoia, n aroia ni maeka bwa iruwa n te aonnaba ae buakaka aei?
17 “Te kantaninga ae kakukurei” ibukia taani kabiraki bon te tautaeka ma Kristo i karawa. (Te Kaotioti 5:10) A nang aki manga riki bwa taani maeka n iruwa n te aonnaba ae buakaka, ngkana e a kakoroaki bukin te kantaninga ae te maiu n aki toki n te aonnaba, ibukia tiibu tabemwaang. A nang reke mwengaia aika kamwengaraoi ao te amwarake ma te moi ae bati. (Taian Areru 37:10, 11; Itaia 25:6; 65:21, 22) A kaokoro ma I-Iteraera, bwa a na bon aki mwanuokinna ae boni mairoun Iehova baikai ni kabane, are ngaia “Atuan aonaba ni bane.” (Itaia 54:5, BG) A na bon aki uringaaba taani kabiraki ke tiibu tabemwaang ngkai a maeka bwa iruwa n te aonnaba ae buakaka aei.
Ko na Kanga ni Kaeka?
• N te aro raa are a maeka n iruwa iai mwaane aika kakaonimaki ake rimoa?
• A kanga Kristian ake rimoa ni kairi maiuia n te aonnaba aei?
• A kanga Kristian ni koaua n tiatiana kamanenaani bwain te aonnaba aei?
• Bukin tera bwa ti na bon aki uringaaba ngkai ti maeka n iruwa n te aonnaba ae buakaka aei?
[Taamnei n iteraniba 21]
A rarawa Kristian ake rimoa nakon te waaki ni kakukurei ae tiritiri ao ni kammaira