DEUTERONOMIO

1 Moisés oñeʼẽ vaʼekue entéro umi israelítape pe desiérto oĩvape Jordán territóriope, upe desiérto oĩ hína Suf rovái, éntre Parán, Tófel, Labán, Hazerot ha Dizahab. 2 Once día ojeguata vaʼerã Horeb guive pe tape ohóvare Sérro Seírpe oñeg̃uahẽ hag̃ua Cadés-Barnéape.+ 3 Ha 40 áño+ osẽ rire hikuái Egíptogui, pe primer día del mes 11, Moisés oñeʼẽ ha omombeʼu umi israelítape opa mbaʼe Jehová oipota vaʼekue heʼi chupekuéra. 4 Péva oiko kuri oñorairõ ha ogana rire Sehónpe,+ umi amorreokuéra rréipe, ha Ógpe+ pe rréi de Basánpe. Upérõ Sehón oiko vaʼekue Hesbónpe ha Og oiko vaʼekue Astarótpe, opytáva Edréipe.+ 5 Ha pe Jordán territóriope, Moab yvýpe, Moisés oñepyrũ omyesakã chupekuéra ko léi+ heʼívo:

6 “Ñandejára Jehová ningo heʼi vaʼekue ñandéve ñaimérõ guare Horébpe: ‘Aréma pepyta hague ko lugár oĩháme umi montáña.+ 7 Pepuʼã ha tapeho umi amorreo+ oikohápe, umi montañaháre, ha oikoha gotyo umi ivesinokuéra oĩva umi montañaháre Arabápe,+ Sefelápe, Néguebpe ha pe mar rembeʼýre,+ umi cananeokuéra yvýpe, pe Líbanope*+ ha pe rrío guasu Éufrates peve.+ 8 Ko yvy ameʼẽma peẽme. Peike ha pejagarra pe yvy Jehová ohura vaʼekue omeʼẽtaha pende tuakuéra Abrahán, Isaac+ ha Jacóbpe.+ Chupekuéra ha ifamiliarépe ohura vaʼekue omeʼẽtaha’.+

9 Upérõ che haʼe peẽme: ‘Ndachepuʼakamoʼãi penderehe che añónte.+ 10 Jehová pende Jára penembohetaitereíma, hetaháicha umi estrélla yvagapegua.+ 11 Jehová, umi pende tuakuéra ypykue Jára tapenemboheta hetave,*+ ha tapenevendesi opromete haguéicha peẽme.+ 12 ¿Mbaʼéicha piko che cheaño chepuʼakáta pene provlemakuéra rehe ha umi pende pléitore?+ 13 Peiporavóna pende trivukuéragui umi kuimbaʼe ivale, iñarandu ha ohasámava heta mbaʼe. Ha che amoĩta chupekuéra penemoakã hag̃ua’.+ 14 Ha peẽ peje chéve: ‘Oĩ porã la eréva oréve rojapo hag̃ua’. 15 Upémarõ che agueru umi omoakãvape pende trívu, kuimbaʼe ivale ha iñarandúva, ha amoĩ chupekuéra penemoakã hag̃ua en grúpo de 1.000, de 100, de 50 ha de 10. Avei umi opytátava de enkargádo pende trívupe.+

16 Ha upe tiémpope che amboʼe umi huéspe, ha haʼe chupekuéra: ‘Pene ermanokuéra iprovlémaramo oñondive ha ou omombeʼu peẽme, peẽ pendehústo vaʼerã pehusga vove chupekuéra.+ Tahaʼe peteĩ israelita iprovlémaramo ótro israelítandi térã peteĩ extranhérondi.+ 17 Ani pefavorese avavépe.+ Peẽ peteĩchante pehendu vaʼerã umi iplátavape ha imboriahúvape.+ Ndapekyhyjéi vaʼerã pende rapicha kuimbaʼégui,+ pórke peẽ perrepresenta hína Ñandejárape peporohusga jave.+ Ndapeikuaáiramo mbaʼéichapa pesolusionáta peteĩ provléma, peju vaʼerã che rendápe ha che pohendúta’.+ 18 Upérõ che haʼepaite vaʼekue peẽme mbaʼépa pejapo vaʼerã.

19 Upémarõ ñasẽ Horébgui ha jaguata pe desiérto tuichaite ha oporomongyhyjévare,+ ha peẽ pehecha kuri upéva. Ha Jehová heʼi haguéicha jaha pe tape ohóvare oĩha gotyo umi montáña, oikohápe umi amorreo,+ ha ñag̃uahẽ Cadés-Barnéape.+ 20 Ha upépe che haʼe peẽme: ‘Peg̃uahẽma umi montañakuéra oĩháme umi amorreo, ko lugár ningo Ñandejára Jehová omeʼẽ ñandéve. 21 Ko yvy omeʼẽma peẽme pende Jára Jehová. Peike ha pejagarra pe yvy, heʼi haguéicha peẽme Jehová, pende tuakuéra ypykue Jára.+ Ani pendepyʼaju ni pekyhyje’.

22 Péro peẽ peju che rendápe ha peje: ‘Ñamondo raẽna unos kuánto kuimbaʼe ha toho tohecha pe yvy, ha tou jey ha tomombeʼu ñandéve mbaʼe tapérupipa jaha vaʼerã, ha mbaʼeichagua siudápa jatopáta hína upépe’.+ 23 Ha che ahechakuaa oĩ porãha umi mbaʼe peje vaʼekue, ha upémarõ aiporavo 12 kuimbaʼe pende apytégui, peteĩ kuimbaʼe káda trívugui.+ 24 Upéi haʼekuéra oho umi montañaháre+ ha og̃uahẽ Escol Ñúme* ha ohecha hikuái pe yvy. 25 Upérõ haʼekuéra ogueru ñandéve upe yvýgui umi yva, ha omombeʼu umi mbaʼe ohecha vaʼekue, heʼívo: ‘Pe yvy Ñandejára Jehová omeʼẽva ñandéve iporã’.+ 26 Péro peẽ ndapearrivaséi kuri pejagarra hag̃ua upe yvy, ha péicha peñemoĩ Jehová pende Jára heʼi vaʼekuére pejapo hag̃ua.+ 27 Ha peñemoĩ pejeplagea pende rógape* ha peje: ‘Jehová ndaijaʼéigui ñanderehe ñaneguenohẽ vaʼekue Egíptogui, ha ñandegueru koʼápe ñandejukapa hag̃ua umi amorreo. 28 ¿Mbaʼeichagua lugárpe piko jaha hína? Ñane ermanokuéra ñanemokangy+ heʼívo ñandéve: “Umi hénte oikóva upépe imbareteve ha tuichaiteve ñandehegui, ha umi siuda katu tuichaiterei ha imurallakuéra og̃uahẽ voi yvága peve.+ Ha rohecha avei upépe umi anaquímpe”’.*+

29 Upémarõ haʼe peẽme: ‘Ani pendepyʼaju ni pekyhyje chuguikuéra.+ 30 Jehová pende Jára ohóta pene renonderã ha oñorairõta penderehehápe,+ ojapóma haguéicha voi Egíptope, ha peẽ pehecha vaʼekue upéva.+ 31 Ha peteĩ túa oguerahaháicha itaʼýra ijyva ári, peẽ pehecha kuri mbaʼéichapa Jehová pende Jára pendegueraha pe desiértore ha entéro lugárpe, peg̃uahẽ meve koʼápe’. 32 Péro upéicharamo jepe peẽ ndapejeroviái Jehová pende Járare.+ 33 Haʼe oho vaʼekue pene renonderã oiporavo hag̃ua peẽme peteĩ lugár pepyta hag̃ua. Ha ohechauka hag̃ua peẽme mbaʼe tapérupipa peho vaʼerã, pyharekue oho pene renonderã peteĩ tatarendýpe ha de diakue peteĩ araípe.+

34 Upe tiémpope Jehová ohendupaite umi mbaʼe pejéva ha ipochyeterei, ha ohura voi:+ 35 ‘Ko henerasión añágui ni peteĩ kuimbaʼe ndohechamoʼãi pe yvy porãite ahura vaʼekue ameʼẽtaha pende tuakuérape.+ 36 Péro Caleb, Jefuné raʼy añoite ohecháta, chupe ha ifamiliakuérape ameʼẽta pe yvy haʼe oguata hague, pórke iñeʼẽrendu Jehovápe ipyʼaite guive.+ 37 (Chendive jepe ipochy Jehová pende káusare, ha heʼi chéve: “Nde avei ndereikemoʼãi upe yvýpe.+ 38 Josué Nun raʼy, ne ajudánte,*+ haʼe oikéta pe yvýpe.+ Emombarete chupe,+ pórke haʼe omoakãta umi israelítape ojagarra hag̃ua upe yvy”). 39 Ha umi mitã peẽ peje vaʼekue oguerahapataha pene enemigokuéra,+ umi mitã ndoikuaáiva mbaʼépa iporã ha mbaʼépa ivai, umíva oikéta pe yvýpe, ha ameʼẽta chupekuéra.+ 40 Péro peẽ, pejere ha tapeho pe desiértope Mar Rojo rapére’.+

41 Upépe peẽ peje: ‘Ropeka Jehová kóntrape. ¡Koʼág̃a rojupíta ha rohóta roñorairõ hendivekuéra, Jehová ore Jára heʼíma haguéicha rojapo hag̃ua!’. Upémarõ káda uno pejagarra pene árma peñorairõ hag̃ua, ha peimoʼã ndahasymoʼãiha pejupi pe montáñape ha pejagarra kompletoite pe lugár.+ 42 Péro Jehová heʼi chéve: ‘Ere chupekuéra: “Ani peho pejupi ha peñorairõ, pórke che napoipytyvõmoʼãi.+ Pehóramo peñorairõ, pene enemigokuéra peneganáta”’. 43 Upéi che haʼe peẽme koʼã mbaʼe, péro peẽ napepenái cherehe. Upéva rangue peẽ peñemoĩ Jehová heʼi vaʼekuére, ha tovaʼatãme peho pejupi pe montáñape. 44 Upépe umi amorreokuéra oikóva upe montáñape ou peẽme ha kávaicha penemuña, ha penemosarambi Seírpe ha pendepersegi Hormá peve. 45 Ha upéi peju jey penerasẽ Jehovápe, péro Jehová napenerendúi ha nopenái penderehe. 46 Upévare are pepyta vaʼekue peiko Cadéspe”.

2 “Upéi Jehová heʼi haguéicha chéve, ñande jajere ha jaha pe desiértope pe Mar Rojo rapére,+ ha javiaha heta díare pe Sérro Seír ypýrupi. 2 Ha Jehová heʼi chéve: 3 ‘Heta tiémpoma perrekorre ko montáña ypýrupi. Tapeho jey nórte gotyo. 4 Ha ere vaʼerã pe puévlope: “Pehasáta umi pene ermanokuéra yvy rembeʼýrupi, umíva hína Esaú familiare+ oikóva Seírpe.+ Haʼekuéra okyhyjéta pendehegui+ ha peẽ katu peñatende porã vaʼerã. 5 Aníke peiko vai hendivekuéra, che nameʼẽmoʼãigui peẽme ijyvykuéra, ni michĩmi* nameʼẽmoʼãi peẽme, pórke che ameʼẽma vaʼekue voi Esaúpe imbaʼerã pe Sérro Seír.+ 6 Peẽ pejogua vaʼerã chuguikuéra umi hiʼupy ha pe y peʼútava.+ 7 Jehová pende Jára ningo penevendesi opa mbaʼe pejapóvape. Haʼe oikuaapaite umi mbaʼe pehasa vaʼekue ko desiérto tuichaitévape. Koʼã 40 áño aja Jehová pende Jára oĩ penendive ha ndofaltái peẽme mbaʼeve”’.+ 8 Upémarõ jahasánte ñane ermanokuéra oĩhárupi, umíva hína Esaú familiare+ oikóva Seírpe. Mombyrymínte jahasa pe Arabá rapégui, Elat ha Ezión-Guébergui.+

Upéi jajere ha jaha pe tape ohasávare pe desiérto de Moab rupi.+ 9 Upémarõ Jehová heʼi chéve: ‘Aníke peiko vai ni peñorairõ Moab ndive, pórke nameʼẽmoʼãi peẽme ni michĩmi ijyvykuéra, che ameʼẽma vaʼekue Lot familiarépe+ pe lugár hérava Ar. 10 (Ymave ningo umi emim+ oiko vaʼekue upépe, haʼekuéra imbarete ha heta vaʼekue. Avei ijyvate vaʼekue hikuái umi anaquim ijyvateháicha. 11 Umi refaím+ ojogua vaʼekue avei umi anaquímpe,+ ha umi moabita ohenói chupekuéra emim. 12 Seírpe oiko vaʼekue umi horeo,+ upéi Esaú familiare oipeʼa chuguikuéra ijyvy ha ohundi chupekuéra, ha opyta oiko hikuái upépe.+ Péicha avei ojapóta hína Israel pe yvy Jehová omeʼẽtavare chupe imbaʼerã). 13 Koʼág̃a pepuʼã ha tapeho pehasa Zered Ñu’.* Upémarõ ñande jaha jahasa pe Zered Ñu.*+ 14 Jaguata vaʼekue 38 áño pukukue Cadés-Barnea guive jahasapa peve Zered Ñu.* Jaguata omanomba peve ñande apytégui umi kuimbaʼe upe henerasiónpe guare ikatu vaʼekue oho gerrahápe, Jehová ohura hagueichaite chupekuéra oikotaha.+ 15 Jehová oñemoĩ umi kuimbaʼe kóntrape ohundipa peve chupekuéra ñande apytégui.+

16 Ha omanomba rire umi kuimbaʼe oĩ vaʼekue ñande apytépe ha ikatúva oho gerrahápe,+ 17 Jehová oñeʼẽ jey chéve ha heʼi: 18 ‘Koestedía pehasáta Moab territóriorupi, upéva hína Ar. 19 Ág̃a pehasa vove umi ammonita oĩha ypýrupi aníke pemolesta chupekuéra ni peiko vai hendivekuéra, pórke nameʼẽmoʼãi peẽme umi ammonita yvy, upéva ameʼẽma Lot familiarépe imbaʼerã.+ 20 Ko yvy ningo ymave haʼe vaʼekue umi refaím+ mbaʼe. (Umi refaím oiko vaʼekue upépe ha umi ammonita ohenói vaʼekue chupekuéra zamzumim. 21 Haʼekuéra ningo imbarete ha heta vaʼekue, avei ijyvate vaʼekue umi anaquim+ ijyvateháicha. Péro Jehová ohundi chupekuéra umi ammonita rupive, upéi umi ammonita omosẽmba chupekuéra ha opyta oiko upe lugárpe. 22 Upéva ojapo vaʼekue avei Esaú familiare rehehápe, koʼág̃a oikóva hína Seírpe.+ Ñandejára ohundi umi horéope,+ ha péicha Esaú familiare omosẽ chupekuéra ha opyta oiko upe lugárpe koʼag̃aite peve. 23 Umi avim katu oiko vaʼekue puevloʼikuérape Gaza+ peve, upéi umi caftorim osẽ Caftórgui*+ ha ohundipa umi avímpe, ha opyta oiko upe lugár oiko haguépe hikuái).

24 Koʼág̃a pepuʼã ha tapeho pe Arnón Ñúrupi.*+ Che ahejáma pende poguýpe Sehón+ pe amorréope, pe rréi de Hesbón. Peñorairõ katu hendive ha pejagarra ijyvy. 25 Koestedía guive entéro umi puévlo oĩva ko yvy ape ári ohendu vove oñeñeʼẽha penderehe, añepyrũta amondýi ha amongyhyjetereíta pendehegui. Haʼekuéra ipyʼa pererepáta ha oryrýi osusũta okyhyjégui pendehegui’.+

26 Upémarõ amondo mensahéro pe desiérto de Quedemótgui+ Sehón pe rréi de Hesbón rendápe, ha haʼeka chupe koʼã mbaʼe ani hag̃ua roiko vai:+ 27 ‘Ajerurese ndéve permíso ahasami hag̃ua nde territóriorupi. Che ahátante pe tapére ha ndajedesviamoʼãi mamove gotyo, ni a la derécha ni a la iskiérda.+ 28 Che haʼúta umi hiʼupy ha y nde revendévante chéve. Epermitína chéve tahasami yvýrupi 29 ag̃uahẽ meve pe ótro ládo pe Jordángui, pe yvy ore Jára Jehová omeʼẽ vaʼekuépe oréve. Péicha voi ojapo vaʼekue cherehehápe Esaú familiarekuéra oikóva Seírpe, ha umi moabita oikóva Árpe’. 30 Péro Sehón pe rréi de Hesbón ndohejái kuri ñandéve jahasa iterritóriorupi, pórke Ñandejára Jehová voi oheja kuri chupe ikaprichóso+ ha ipyʼahatã, ikatu hag̃uáicha oheja chupe pende poguýpe oikoháicha voi hína koʼág̃a.+

31 Upémarõ Jehová heʼi chéve: ‘Che ameʼẽma peẽme Sehón ha ijyvy. Peñepyrũ katu pejagarra ijyvy penembaʼerã’.+ 32 Sehón ha ipuévlo osẽrõ guare oñorairõ hag̃ua ñanendive Jáhazpe,+ 33 Ñandejára Jehová oheja chupekuéra ñande poguýpe ha ñande ñagana chupe, itaʼyrakuérape ha ipuévlope. 34 Upérõ jajagarra kompletoite umi isiudakuéra ha ñahundipaite umíva ha avei umi kuimbaʼe, kuña ha mitãnguéra. Ni peteĩ ndojesalvái ñandehegui.+ 35 Jagueru ñanembaʼerã umi animál ha umi mbaʼerepy jatopa vaʼekue umi siuda jajagarra vaʼekuépe. 36 Aroer+ guive, pe oĩva hína Arnón Ñu* oríllape ha pe siuda oĩva upe ñúme, upe guive Galaad peve ni peteĩ siuda ndaipuʼakái ñanderehe. Ñandejára Jehová ohejapaite ñande poguýpe.+ 37 Péro peẽ napeñemoag̃uíri vaʼekue umi ammonita+ yvýre, upéva hína pe Jaboc+ Ñu* kompletoite, ni umi siuda oĩvare umi montañaháre, ha ni peteĩ lugár Ñandejára Jehová nopermitíri haguépe peẽme peho”.

3 “Upe rire jajere ha jaha Basán Rapére. Ha Og pe rréi de Basán ha entéro ijehérsito osẽ oñorairõ hag̃ua ñanendive Edréipe.+ 2 Upémarõ Jehová heʼi chéve: ‘Ani rekyhyje chugui, pórke roipytyvõta rejagarra hag̃ua chupe, ipuévlo ha ijyvy kompletoite. Ha rejapóta hese rejapo hagueichaite Sehón rehe, umi amorreokuéra rréi oiko vaʼekue Hesbónpe’. 3 Upémarõ Ñandejára Jehová ontrega avei ñande pópe Og, pe rréi de Basán ha entéro ijehérsito. Ha jajukapaite chupekuéra ha ni peteĩ ndopytái. 4 Ni peteĩ siuda ndajahejareíri, jajagarrapaite voi umi 60 siuda, kompletoite umi oĩva pe lugár héravape Argob, oĩva hína Basánpe, ogoverna vaʼekue Og.+ 5 Entéro koʼã siuda oreko vaʼekue umi murálla ijyvatéva, okẽ guasu, ha koʼã okẽ itránka vaʼekue. Ha oĩ vaʼekue avei ijerére heta puevloʼi. 6 Péro ñande ñahundipaite koʼãva,+ jajapóma haguéicha voi Sehón rehe, pe rréi de Hesbón. Ñahundipaite entéro umi siuda, umi kuimbaʼe, kuña ha mitãnguéra.+ 7 Ha jagueru ñanembaʼerã umi animál ha umi mbaʼerepy jatopa vaʼekue umi siudápe.

8 Upérõ guare jajagarra umi mokõi rréi amorreo yvy,+ oĩva pe Jordán territóriope. Jajagarra pe Arnón Ñu* guive pe Sérro Hermón peve.+ 9 (Umi sidonio ohenói vaʼekue ko montáñape Sirión, ha umi amorreo katu Senir). 10 Avei entéro umi siuda oĩva montáña ári pe iplanohápe, Galaad kompletoite, ha Basán kompletoite Salecá ha Edréi+ peve, koʼã siuda oĩva Basánpe ogoverna vaʼekue Og. 11 Pe rréi Og de Basán haʼe vaʼekue pe último refaím hembýva. Ikahonrã ojejapo vaʼekue de iérro, ha oĩ gueteri Rabápe umi ammonitakuéra siudápe. Ko kahón ipuku 4 métro* ha ipe 1 métro 78 sentímetro,* asegún pe medída ojepurúva jepi voi. 12 Upérõ guare jajagarrapaite kuri Aroer+ guive, oĩva hína Arnón Ñu* ypýpe, ha avei alamita umi montañakuéra oĩva Galaádpe. Ha umi siuda oĩva upépe ameʼẽ Rubén ha Gad trivuguápe.+ 13 Ha pe párte hembýva Galaádgui ha Basán kompletoite, Og ogoverna haguépe, che ameʼẽ Manasés trívu alamitarépe.+ Kompletoite Argob oĩva hína Basánpe, ymave oñehenói vaʼekue umi refaím yvy.

14 Jaír,+ Manasés trivugua, ojagarra pe Argob+ kompletoite, oĩha meve umi guesurita ha maacatita+ yvy. Ha ombohéra hag̃ua koʼã puevloʼi oĩva Basánpe, oipuru héra tee voi ha ohenói Havot-Jaír,*+ ha péicha héra koʼag̃aite peve. 15 Che ameʼẽma Makírpe Galaad.+ 16 Ha umi rubenita ha umi gadítape+ ameʼẽ Galaad guive Arnón Ñu* meve, ha upe ñu mbyte haʼéta hína ifrontéra. Avei ameʼẽ chupekuéra Jaboc peve, ha pe ñu oĩva upépe haʼe hína umi ammonita frontéra. 17 Ha ameʼẽ avei chupekuéra pe Arabá peve, pe Rrío Jordán ha ijorílla, pe Mar de Kinéret* guive Mar de Arabá peve, upéva hína pe Mar Salado,* oĩva éste gotyo pe Pisgá vahadakuéra ypýpe.+

18 Upéi haʼe chupekuéra: ‘Jehová pende Jára omeʼẽ peẽme ko yvy penembaʼerã. Entéro umi kuimbaʼe ipyʼaguasúva oĩva pende apytépe ojepreparáta hiʼarmakuéra reheve, ha ohasáta púntape umi iñermanokuéra israelita renonderã.+ 19 Pene rembireko, pende raʼykuéra ha pene rymbakuéra añoite opytáta umi siuda ameʼẽ vaʼekuépe peẽme. (Che aikuaa porã hína penerymba hetaha). 20 Ág̃a Jehová omeʼẽ rire chupekuéra pytuʼu omeʼẽháicha avei peẽme, ha Jehová pende Jára omeʼẽmba rire chupekuéra ijyvyrã pe ótro ládo pe Jordángui, upe rire ae peẽ ikatúta peju jey, káda uno pe yvy ameʼẽ vaʼekuépe peẽme’.+

21 Upérõ guare haʼe kuri Josuépe:+ ‘Ndete rehecha vaʼekue mbaʼépa ojapo Ñandejára Jehová koʼã mokõi rréire. Ha upeichaite avei Jehová ojapóta enterove umi goviérno oĩvare umi lugár pehasatahápe.+ 22 Ndapekyhyjéi vaʼerã chuguikuéra, pórke Jehová pende Jára oñorairõ hína penderehehápe’.+

23 Upérõ guare che ajerure asy Jehovápe ha haʼe chupe kóicha: 24 ‘Ñandejára Jehová ogovernáva opa mbaʼe, nde ningo rehechauka vaʼekue chéve ndetuicha ha ndepoderosoha,+ pórke ndaipóri ningo ótro dios yvágape ni yvy ape ári ojapo vaʼerã umi mbaʼe guasuete nde rejapóva.+ 25 Epermitimíntena chéve tahasami pe Jordán ha tahechami pe yvy porãite oĩva umi montañaháre ha avei pe Líbano’.+ 26 Péro upérõ Jehová ipochyeterei gueteri chendive pende káusare,+ ha nacherendúi. Upéva rangue Jehová heʼi chéve: ‘¡Ovalémante! Anivetéke reñeʼẽ chéve ko mbaʼére. 27 Ejupi pe Pisgá ruʼãme,+ upe guive emaña pe éste, nórte, sur ha oéste gotyo, ha ehecha pe yvy nde resa teérupi, pórke nderehasamoʼãi hína ko Jordán.+ 28 Enombra Josuépe+ opyta hag̃ua nde rekoviarã, emokyreʼỹ ha emombarete avei chupe. Pórke haʼe hína pe odirihítava+ ko puévlo oike hag̃ua pe yvy nde rehechátavape hína, ha haʼekuéra ojagarráta upéva imbaʼerã’. 29 Opa koʼã mbaʼe oiko vaʼekue ñaimérõ guare pe ñúme, Bet-Peor rovái”.+

4 “Koʼág̃a peẽ israelita pehendu vaʼerã umi mandamiénto ha umi léi pomboʼéva pekumpli hag̃ua, upéicharõ peikovéta+ ha ikatúta peike ha pejagarra pe yvy omeʼẽva peẽme Jehová, pende tuakuéra ypykue Jára. 2 Ani pemoĩ ni peipeʼa mbaʼeve umi mbaʼe che haʼévagui peẽme.+ Péicha ikatúta pekumpli umi mandamiénto Jehová pende Jára omeʼẽva peẽme che rupive.

3 Peẽ pehecháma vaʼekue pende resa teérupi mbaʼépa Jehová ojapo Baal de Peor káusare. Jehová pende Jára ohundipaite enterove umi oho vaʼekuépe oadora Baal de Peórpe.+ 4 Péro peẽ peñakarama hatãva hína Jehová pende Járare, peikove gueteri hína koʼag̃aite peve. 5 Che pomboʼepaitéma umi mandamiénto ha umi léi+ Jehová che Jára heʼi hagueichaite chéve, ikatu hag̃uáicha peẽ pekumpli umíva peime vove pe yvy pejagarrátavape penembaʼerã. 6 Ha peñatende vaʼerã pekumplipaite hag̃ua umíva,+ péicha entéro umi ótro puévlo ohecháta penearandu+ ha peneakãporãha,+ pórke haʼekuéra ohendúta mbaʼeichagua mandamiéntopa peẽ pekumpli, ha heʼíta penderehe: ‘Añetehápe ko nasión tuichaitéva iñarandu ha iñakãporã’.+ 7 Jajerure jave Ñandejára Jehovápe, haʼe siémpre oĩ ñande ykére, upévare, ¿oĩne piko ótra nasión tuicháva ha orekóva peichagua dios?+ 8 Ha koestedía che amoĩ pene renondépe entéro umi léi, ¿oĩ piko ótra nasión tuicháva ha orekóva koʼãichagua mandamiénto ha léi ihústova?+

9 Peñangareko ha peñatendéke pendejehe ani hag̃ua penderesarái umi mbaʼe pehecha vaʼekuégui, ha peikove aja entéro, siémpre toĩ pene korasõme koʼã mbaʼe. Avei peikuaauka vaʼerã pende raʼýpe ha pene nietokuérape.+ 10 Aníke penderesarái pe día peimérõ guare pende Jára Jehová renondépe pe Sérro Horébpe. Upérõ Jehová heʼi chéve: ‘Embyaty pe puévlope che renondépe ohendu hag̃ua la haʼétava chupekuéra,+ ikatu hag̃uáicha oikuaa hikuái cherrespeta+ ha okyhyje vaʼerãha chehegui oikove aja entéro pe yvy ape ári, ha omboʼe hag̃ua koʼã mbaʼe itaʼyrakuérape’.+

11 Upérõ peẽ peñemoag̃ui pe montáña ypýpe ha pepyta peñemboʼy upépe, pe montáña ári hendy pe tata ha opuʼã yvága peve, avei iñypytũ ha peteĩ arai hũ ojahoʼipaite pe montáña.+ 12 Ha Jehová oñepyrũ oñeʼẽ peẽme pe tata guive.+ Peẽ pehendu upe oñeʼẽva, péro ndapehechái mbaʼeve pe tatápe,+ pórke peẽ pehendúnte kuri peteĩ oñeʼẽva.+ 13 Haʼe oikuaauka peẽme pe kompromíso+ pekumpli vaʼerã, upéva hína umi Diez Mandamiénto.+ Upe rire haʼe oskrivi vaʼekue umíva mokõi ita ipévare.+ 14 Upérõ Jehová heʼi chéve pomboʼe hag̃ua umi mandamiénto ha léi, ikatu hag̃uáicha peẽ pekumpli peime vove pe yvy pejagarrátavape penembaʼerã.

15 Upévare peñatende porãke, pórke peẽ ndapehechái kuri mbaʼeve Jehová oñeʼẽrõ guare peẽme pe tatarendy guive Horébpe. 16 Upévare aníke penerembiapo vai pejapóvo peteĩ dios raʼanga térã oimeraẽ mbaʼe raʼanga, tahaʼe peteĩ kuimbaʼe térã kuña raʼanga,+ 17 peteĩ animál oikóva yvy ape ári raʼanga, térã peteĩ guyra raʼanga,+ 18 térã peteĩ animál otyryrýva yvy ape ári raʼanga, térã peteĩ pira raʼanga.+ 19 Ha pemaña vove yvágare ha pehecha opa mbaʼe oĩva upépe, tahaʼe pe kuarahy, pe jasy ha umi estrellakuéra, aníkena oñantoha peẽme peñesũ ha pemombaʼeguasu umíva.+ Jehová pende Jára ningo omeʼẽ umíva ideprovécho hag̃ua kompletoite umi puévlo oĩvape ko yvy ape ári. 20 Péro peẽme Jehová pendejagarra ha peneguenohẽ Egíptogui, upépe peẽ heta pehasa asy vaʼekue peimerõguáicha peteĩ tatakua akúpe.* Haʼe peneguenohẽ oiko hag̃ua pendehegui ipuévlo,+ peẽ haʼeháicha voi imbaʼe koestedía.

21 Jehová ipochy chendive pende káusare,+ ha ohura voi che ndahasamoʼãiha pe Jordán ha ndaikemoʼãiha pe yvy porãite Jehová pende Jára omeʼẽvape peẽme penembaʼerã.+ 22 Che ningo amanóta ko yvýpe, ha ndahasamoʼãi pe Jordán,+ péro peẽ pehasáta ha pejagarráta pe yvy porãite penembaʼerã. 23 Peñatendékena ani hag̃ua penderesarái pe kompromíso Ñandejára Jehová ojapo vaʼekuégui penendive,+ ha avei ani pejapo dios raʼanga térã oimeraẽ mbaʼe raʼanga, Jehová pende Jára heʼíma voi kuri peẽme ndapejapói vaʼerãha.+ 24 Jehová pende Jára ningo haʼete peteĩ tatarendy oporohundíva,+ ha haʼe hína peteĩ Dios oipotáva chupe añoite ojeadora.+

25 Upéi penefamíliaramo ha pereko pende raʼy ha pene niéto, ha peikóma heta tiémpo upe yvýpe, péro penerembiapo vai pejapóvo oimeraẽ mbaʼe raʼanga,+ ha péicha pejapo ivaíva pende Jára Jehová renondépe ha pembopochy chupe,+ 26 upéicharõ koestedía amoĩ testígoramo pe yvága ha pe yvy, peẽ katuete pemanotaha ha pyaʼeterei peñehunditaha pe yvy peikétavape koʼág̃a. Peẽ ndapeikoveʼaremoʼãi pe yvy pehotahápe pejagarra penembaʼerã pehasávo pe Jordán, pórke peẽ katuete peñehundíta.+ 27 Jehová penemosarambíta umi nasionkuérare,+ ha mbovymínte pende apytégui nomanomoʼãi+ umi nasión Jehová penemondotahápe. 28 Umírupi peẽ katuete pemombaʼeguasúta umi dios yvypóra ojapo vaʼekue yvyrágui ha itágui.+ Umíva umi dios ningo ndohechái, nohendúi, ndokarúi ni nohetũi.

29 Péro peime vove umírupi ha peheka pende Jára Jehovápe, ha peheka voi chupe pende pyʼaite guive ha pende rekove*+ kompletoite reheve, upéicharõ katuete petopáta hese.+ 30 Ág̃a oñekumplipa vove penderehe koʼã mbaʼe ha pejejopy vai vove, upépe peju jeýta Jehová pende Jára rendápe ha pehendúta iñeʼẽ.+ 31 Jehová pende Jára ningo peteĩ Dios oporoporiahuverekóva.+ Haʼe napenderejareimoʼãi ni nopermitimoʼãi peñehundiete, ha ndahesaraimoʼãi avei pe kompromíso ojapo vaʼekuégui pende tuakuéra ypykuéndi.+

32 Peporandumína umi mbaʼe oiko vaʼekuére yma, Ñandejára oñepyrũ guive ojapo yvypórape ko yvy ape ári, peheka ha peporandu ko yvy tuichakuére, peteĩ púnta guive pe ótra púnta peve: ¿Oikómavapa rakaʼe yma peteĩ mbaʼe guasuete peichagua? ¿Ha oĩmapa ohendúva oikoha peteĩ mbaʼe peichagua?+ 33 ¿Oĩma piko peteĩ puévlo ohendúva Ñandejárape oñeʼẽrõ peteĩ tatarendýgui peẽ pehendu haguéicha ha osegíva oikove?+ 34 ¿Ñandejára piko ojagarrámava imbaʼerã peteĩ nasión umi ótra nasión apytégui? Ha peẽ pehecha vaʼekue mbaʼépa Ñandejára Jehová ojapo penderehehápe Egíptope, mbaʼéichapa oporohusga, ojapo umi mbaʼe ijojahaʼỹva,* ojapo milágro,+ oñorairõ,+ ipyapy mbarete+ ha oipuru ipodér tuichaitéva, ha ojapo umi mbaʼe oporomongyhyjéva,+ ¿ojapómavapa koʼã mbaʼe ótro tetã rehehápe? 35 Peẽme ojehechauka vaʼekue koʼã mbaʼe peikuaa hag̃ua Jehová haʼeha Ñandejára tee,+ ha ndaiporiha ótro haʼeichagua.+ 36 Haʼe oheja peẽme pehendu iñeʼẽ yvága guive pendekorrehi hag̃ua, ha ko yvy ape ári opermiti peẽme pehecha pe tatarendy tuichaite oúva chugui, ha peẽ pehendu iñeʼẽ pe tatarendy guive.+

37 Haʼe ohayhu umi pende tuakuéra ypykuépe ha oiporavo ifamiliarépe ipuevlorã,+ upévare haʼe ojesareko penderehe ha haʼe voi peneguenohẽ vaʼekue Egíptogui ipodér tuichaitéva rupive. 38 Haʼe omosẽ pene renonderãgui umi nasión tuicha ha imbaretevévape pendehegui, ikatu hag̃uáicha peike umi ijyvykuérape ha omeʼẽ peẽme penembaʼerã, oikoháicha hína koʼág̃a.+ 39 Peikuaáke koestedía ha penemanduʼáke ko mbaʼére, ha ani penderesarái Jehová haʼeha Ñandejára tee ko yvy ape ári ha amo yvágape avei,+ ha ndaiporiha ótro dios.+ 40 Peẽ pekumpli vaʼerã umi mandamiénto ha umi léi ameʼẽva peẽme koestedía, ikatu hag̃uáicha peiko porã peẽ ha pene familiakuéra, avei peikove are hag̃ua pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽvape peẽme”.+

41 Upe tiémpope Moisés oaparta mbohapy siuda éste gotyo pe Jordángui.+ 42 Oĩramo peteĩ persóna ojukáva hapichápe ojukaseʼỹre, ha ndahaʼéi kuri ndaijaʼéigui hese,+ upéicharõ haʼe odipara vaʼerã ha okañy peteĩva koʼã siudápe, ha péicha osegíta oikove.+ 43 Umi siuda hína koʼãva: umi rubenítape g̃uarã Bézer,+ oĩva pe desiértope sérro ári pe iplanohápe, umi gadítape g̃uarã Ramot+ oĩva Galaádpe, ha umi manasítape+ g̃uarã Golán+ oĩva Basánpe.

44 Kóva hína umi léi+ Moisés omombeʼu vaʼekue pe puévlo de Israélpe. 45 Koʼãva hína umi mandamiénto, umi léi ha umi mbaʼe tekotevẽva imanduʼa umi israelita. Moisés omombeʼu chupekuéra koʼã mbaʼe osẽ rire hikuái Egíptogui,+ 46 Jordán ypýpe, pe ñu oĩvape Bet-Peor rovái,+ Sehón umi amorreokuéra rréi yvýpe. Pe rréi Sehón ningo oiko vaʼekue Hesbónpe,+ ha Moisés ha umi israelita ogana vaʼekue chupe osẽ rire Egíptogui.+ 47 Ha haʼekuéra ojagarrapaite chugui ijyvy ha avei Og+ yvy, pe rréi de Basán. Koʼã mokõi rréi amorreo oiko vaʼekue éste gotyo pe Jordángui, 48 ha iterritoriokuéra oñepyrũ Aroer+ guive, oĩva hína Arnón Ñu* rembeʼýpe, ha oho hese pe Sérro Siyón peve, oñehenóiva avei Hermón.+ 49 Avei ojagarra Arabá kompletoite, oĩva éste gotyo pe Jordángui, ha oho hese pe Mar de Arabá* peve, oĩva hína Pisgá vahadakuéra ypýpe.+

5 Upéi Moisés ohenoika enterovete israelítape, ha heʼi: “Pehendúke Israel umi mandamiénto ha umi léi amombeʼúva hína koestedía, ha peẽ peaprende ha pekumplipaite vaʼerã umíva. 2 Ñandejára Jehová ojapo vaʼekue ñanendive peteĩ kompromíso Horébpe.+ 3 Jehová ndojapói vaʼekue ko kompromíso ñande tuakuéra ypykuéndi, síno enterovete ñaimévandi koʼápe koestedía. 4 Jehová oñeʼẽ vaʼekue penendive frénte a frénte pe tata guive pe montáñape.+ 5 Upérõ che añemboʼy vaʼekue pene mbytépe, éntre peẽ ha Jehová+ ikatu hag̃uáicha amombeʼu peẽme Jehová heʼíva, pórke peẽ pekyhyje kuri pe tatágui ha ndapejupiséi pe montáñape.+ Ha haʼe heʼi:

6 ‘Che hína Jehová nde Jára, neguenohẽ vaʼekue Egíptogui, upépe ningo nde reiko kuri esklávoramo.+ 7 Chéve añoite cheadora vaʼerã ha núnka ndereguerekói vaʼerã ótro dios.+

8 Nderejapói vaʼerã mbaʼeveichagua dios raʼanga+ ni mbaʼeve raʼanga ojoguáva peteĩ mbaʼe oĩvape yvágape, yvy ape ári térã ýpe. 9 Ani reñesũ henondépe ni readora chupekuéra,+ pórke che, Jehová nde Jára, aipota chéve añoiténte cheadora.+ Che akastiga umi ndaijaʼéivape cherehe, pe túa ofalláramo che akastigáta chupe, ha upe kastígo ohupytýta itaʼýrape, iniétope ha avei ivisniétope.+ 10 Péro chembaʼeporãiterei* umi cherayhu ha okumplívandi che léi, chembaʼeporãta 1.000 henerasión peve.

11 Ndereipuruvaíri vaʼerã* nde Jára Jehová réra,+ pórke che, Jehová, katuete akastigáta umi oipuru vaívape che réra.+

12 Remboarete vaʼerã pe sábado ha péicha rehechaukáta hína sagradoha, Jehová nde Jára heʼi haguéicha ndéve.+ 13 Seis día aja rembaʼapo vaʼerã, ha umíva umi díape rejapopáma vaʼerã la tekotevẽva rejapo.+ 14 Péro pe séptimo día haʼe hína peteĩ sábado Jehová nde Járape g̃uarã.+ Upe díape nerembaʼapói vaʼerã,+ nombaʼapói vaʼerã avei nde raʼy, nde rajy, nde esklávo, nde eskláva, ni ne rymba guéi,* ne rymba vúrro, ha ni peteĩ umi ne rymbakuéra, ni umi extranhéro oikóva nde siudápe.+ Péicha opytuʼúta avei nde esklávo ha nde eskláva, nde repytuʼuháicha.+ 15 Aníke nderesarái nde haʼe hague avei esklávo Egíptope, ha Jehová oipuru ipyapy mbarete ha ipodér neguenohẽ hag̃ua upégui.+ Upévare Jehová nde Jára heʼi ndéve remboarete hag̃ua pe sábado.

16 Emombaʼékena nde túa ha nde sýpe,+ Jehová nde Jára heʼi hagueichaite ndéve, ikatu hag̃uáicha reikove puku ha oho porã ndéve pe yvy Jehová nde Jára omeʼẽtavape ndéve.+

17 Ani reporojuka.+

18 Ani remoakãratĩ ne ména térã ne rembirekópe.+

19 Ani remonda.+

20 Ani ere japu nde rapicháre resẽ jave de testígo.+

21 Ani reipota nembaʼerã nde rapicha rembireko.+ Ani repensa ndejehénte ha reipota nde rapicha róga, ijesklávo, ijeskláva, ikokue, hymba tóro, hymba vúrro ni mbaʼeve ótra kósa orekóva nde rapicha’.+

22 Pe montáñape Jehová heʼi vaʼekue koʼã mandamiénto* pe puévlope, pe tata, pe arai ha pe arai hũ guive.+ Koʼã mbaʼe haʼe heʼi hatã vaʼekue ha upéi okirirĩ. Upéi oskrivi umi mokõi ita ipévare ha omeʼẽ chéve.+

23 Péro peẽ pehendúvo pe oñeʼẽva pe arai hũ guive, ha hendy aja pe montáña,+ enterove umi omoakãva umi trívu ha umi kuimbaʼe omoakãva* pe puévlo oñemboja che rendápe. 24 Ha peẽ peje chéve: ‘Jehová ningo ohechauka oréve ipodér ha haʼe tuichaitereiha, ha rohendu iñeʼẽ pe tata guive.+ Koestedía rohechakuaa Ñandejára ikatuha oñeʼẽ yvypórandi, ha upéicharamo jepe pe yvypóra ikatu osegi oikove.+ 25 Péro ore ningo noromanoséi, pórke ko tata tuichaitéva ikatu orejuka. Ha rosegíramo rohendu ore Jára Jehová ñeʼẽ, romanombáta katuete. 26 ¿Ha oĩne piko peteĩ yvypóra oréicha ohendúva Ñandejára oikovévape oñeʼẽrõ peteĩ tatarendy guive, ha osegíva oikove? 27 Ndeténa eñemboja ehendu hag̃ua opa mbaʼe heʼítava ore Jára Jehová, ha ndéntema ere oréve opa mbaʼe heʼíva ore Jára Jehová, ha ore rohendúta ha rojapóta’.+

28 Ha Jehová ohendu koʼã mbaʼe peje vaʼekue, ha Jehová heʼi chéve: ‘Ahendu kuri mbaʼépa heʼi ndéve ko puévlo. Oĩ porã hína opa mbaʼe heʼi vaʼekue ndéve hikuái.+ 29 Iporãite vaʼerã opreparáramo hikuái ikorasõ cherrespeta ha okyhyje hag̃ua chehegui,+ ha okumpli hag̃ua entéro umi che mandamientokuéra.+ Ha péicha siémpre osẽ porãta opa mbaʼe chupekuéra ha itaʼyrakuérape.+ 30 Tereho ere chupekuéra: “Tapeho jeýnte pende rógape”.* 31 Péro nde repyta vaʼerã chendive koʼápe, ha haʼéta ndéve entéro umi mandamiénto, umi léi ha umi mbaʼe tekotevẽva okumpli hikuái. Koʼã mbaʼe remboʼe vaʼerã chupekuéra, ha haʼekuéra okumpli vaʼerã oike vove pe yvy ameʼẽvape chupekuéra imbaʼerã’. 32 Ha koʼág̃a peẽ peñatende vaʼerã pejapo hag̃ua pende Jára Jehová heʼi hagueichaite peẽme.+ Peẽ napesẽi vaʼerã pe tapégui a la derécha ni a la iskiérda.+ 33 Peẽ peiko vaʼerã pende Jára Jehová rapére haʼe heʼi hagueichaite peẽme,+ ikatu hag̃uáicha peikove, osẽ porã peẽme opa mbaʼe ha peikove are pe yvy pejagarrátavape penembaʼerã”.+

6 “Koʼãva hína umi mandamiénto, umi léi ha umi mbaʼe tekotevẽva pekumpli, koʼãva pende Jára Jehová omeʼẽ vaʼekue chéve pomboʼe hag̃ua, ha pekumpli hag̃ua peike vove pe yvy pejagarrátavape penembaʼerã. 2 Ha ikatu hag̃uáicha perrespeta ha pekyhyje pende Jára Jehovágui, peẽ, pende raʼy ha pene nietokuéra.+ Avei pekumpli hag̃ua umi léi ha mandamientokuéra ameʼẽva hína peẽme. Pejapo vaʼerã péicha peikove aja entéro ikatu hag̃uáicha peikove puku.+ 3 Ha nde Israel neñeʼẽrendu vaʼerã ha ekumplipaite koʼã mbaʼe. Péicha osẽ porãta peẽme opa mbaʼe ha peñembohetaitereíta pe yvy osyryhápe kamby ha eirete, Jehová pende tuakuéra ypykue Jára oprometéma haguéicha peẽme.

4 Ehendúkena Israel: Jehová hína Ñandejára, ha peteĩ Jehovánte hína la oĩva.+ 5 Rehayhu vaʼerã Jehová nde Járape nde pyʼaite guive, nde rekove* kompletoite reheve,+ ha ne mbaretekue* omeʼẽmíva reheve.+ 6 Koʼã mbaʼe haʼéva ndéve koestedía oĩ vaʼerã ne korasõme, 7 ha remboʼe vaʼerã nde raʼykuérape+ ha reñeʼẽ vaʼerã chupekuéra koʼã mbaʼére reguapy jave nde rógape, reguata jave tapére, reñeno mboyve ha repuʼã rire.+ 8 Ha reñapytĩ vaʼerã nde pyapýre ha rejokua vaʼerã nde syváre rejokuaháicha peteĩ téla ne akãre, ikatu hag̃uáicha nemanduʼa hese.+ 9 Reskrivi vaʼerã umíva nde róga rokẽ márkore ha umi nde siuda rokẽre.

10 Jehová nde Jára nepytyvõta reike hag̃ua pe yvy ohura vaʼekuépe omeʼẽtaha umi nde tuakuéra ypykuépe, umíva hína Abrahán, Isaac ha Jacob.+ Ha ág̃a omeʼẽ vove ndéve umi siuda tuicháva ha iporãva nde neremopuʼãi vaʼekue,+ 11 umi óga henyhẽtéva opa mbaʼe porãgui ha nde neremyenyhẽi vaʼekue, umi alhíve* nde nderejapói vaʼekue, umi parralty ha olivoty nde nereñotỹi vaʼekue, ha reʼu vove koʼã mbaʼe ha neryg̃uatã,+ 12 upéicha oiko vove reñatende vaʼerã ani hag̃ua nderesarái Jehovágui,+ haʼe hína pe neguenohẽ vaʼekue Egíptogui, pe reiko haguépe esklávoramo. 13 Jehová nde Járape rerrespeta vaʼerã ha rekyhyje vaʼerã chugui.+ Chupe añoite reservi vaʼerã+ ha hérare rehura vaʼerã.+ 14 Nde nderehói vaʼerã readora umi ótro dióspe, ni peteĩ umi ótro dios orekóva umi puévlo oĩva nde jerére.+ 15 Pórke Jehová nde Jára oĩva hína pende apytépe, oipota chupe añoiténte readora.+ Nderejapóiramo upéicha nde Jára Jehová orrenegaitereíta ha ipochyetereíta nendive,+ ha nerundíta ko yvy ape árigui.+

16 Ndovaléi redesafia Jehová nde Járape,+ rejapóma haguéicha voi Masápe.+ 17 Rekumplipaite vaʼerã umi mandamiénto, umi mbaʼe tekotevẽva nemanduʼa ha umi léi Jehová nde Jára omeʼẽva ndéve rekumpli hag̃ua. 18 Nde rejapo vaʼerã umi mbaʼe hekopeguáva ha oĩ porãva Jehová nde Jára renondépe, osẽ porã hag̃ua ndéve opa mbaʼe, reike ha rejagarra hag̃ua pe yvy porã Jehová ohura vaʼekue umi nde tuakuéra ypykuépe.+ 19 Ha remosẽ vaʼerã ne renonderãgui enterovete umi ne enemigokuérape, Jehová oprometéma haguéicha.+

20 Ág̃a amo gotyove nde raʼy oporandu vove ndéve: ‘¿Mbaʼére piko Ñandejára Jehová omeʼẽ ndéve umi mandamiénto, umi léi, ha umi mbaʼe ojeʼe vaʼekue ndéve ha tekotevẽva nemanduʼa?’. 21 Upéicharõ ere vaʼerã nde raʼýpe: ‘Ore ningo esklávo vaʼekue Egíptope pe faraón poguýpe, péro Jehová oipuru ipodér oreguenohẽ hag̃ua Egíptogui. 22 Upéicha rupi rohecha mbaʼéichapa Jehová ombou Egipto ári,+ faraón ha umi hogayguakuéra ári heta mbaʼe ijojahaʼỹva,* ojapo milágro, ha umi mbaʼe tuichaitereíva ha oporohundíva.+ 23 Ha oreguenohẽ vaʼekue upégui oregueru hag̃ua koʼápe, ha omeʼẽ oréve pe yvy ohura vaʼekue omeʼẽtaha ore tuakuéra ypykuépe.+ 24 Upéi Jehová heʼi oréve rokumpli hag̃ua entéro koʼã léi, rorrespeta ha rokyhyje hag̃ua Jehová ore Járagui, ikatu hag̃uáicha siémpre osẽ porã oréve opa mbaʼe,+ rosegi hag̃ua roikove+ koʼag̃aite peve roikoveháicha. 25 Ha ikatúta roime porã Ñandejára renondépe, rokumpli porãramo koʼã mandamiénto ha péicha oreñeʼẽrendu Ñandejára Jehovápe haʼe heʼi hagueichaite oréve’”.+

7 “Jehová nde Jára nemoinge vove pe yvy rejagarra potaitévape hína nembaʼerã,+ haʼe oipeʼáta avei ne renonderãgui umi nasión tuicháva:+ umi hitita, umi guirgaseo, umi amorreo,+ umi cananeo, umi perizita, umi heveo ha umi jebuseo.+ Koʼã 7 nasión hetave ihénte pendehegui ha ipoderosove.+ 2 Jehová nde Jára ohejáta nde poguýpe koʼã nasión ha reganáta chupekuéra,+ ha katuete rehundipaite vaʼerã chupekuéra.+ Nderejapói vaʼerã hendivekuéra ni peteĩ kompromíso, ha ni michĩmi nerembyasýi vaʼerã chupekuéra.+ 3 Aníke remomenda ne família hesekuéra. Neremomendái vaʼerã nde raʼy itajyrakuérare, ha nde rajykuéra neremomendái vaʼerã itaʼyrakuérare.+ 4 Pórke ág̃a ikausarekuéra ne família ndoadoramoʼãvéima Ñandejárape ha ohóta oservi ótro dióspe.+ Upéicha oikóramo, Jehová orrenegaitereíta ha ipochyetereíta penendive, ha pyaʼeterei penerundipáta.+

5 Upéva rangue rejapo vaʼerã hesekuéra koʼã mbaʼe: rehundipa vaʼerã chuguikuéra umi altár, remonguʼi vaʼerã umi kolúmna sagráda+ ha reikytĩmba vaʼerã umi póste sagrádo,+ ha rehapy vaʼerã umi dioskuéra raʼanga orekóva hikuái.+ 6 Pórke nde ningo peteĩ puévlo sagrádo Jehová nde Járape g̃uarã, ha Jehová nde Jára ndeporavo vaʼekue oiko hag̃ua ndehegui ipuévlo. Nde ningo ipuévlo espesiál* haʼe oiporavo vaʼekue entéro umi puévlo apytégui oĩva ko yvy ape ári.+

7 ¿Jehová piko penderayhu ha pendeporavo+ raʼe penderetave haguére umi ótro puévlogui? Nahániri, peẽ hína pe michĩvéva entéro umi ótro puévlo apytégui.+ 8 Jehová pendeporavo vaʼekue penderayhúgui ha okumplise rupi pe ohura vaʼekue pende tuakuéra ypykuépe.+ Upévare Jehová oipuru ipodér peneguenohẽ* hag̃ua faraón pe rréi de Egipto poguýgui, upe lugár peiko haguépe esklávoramo.+ 9 Nde reikuaa porã Jehová nde Jára haʼeha pe Ñandejára tee, pe Ñandejára ikatúvare rekonfia ha nopyrũiva iñeʼẽre, okumplíva ikompromíso ha ohayhu añetéva* 1.000 henerasión peve umi ohayhu ha okumplívape imandamientokuéra.+ 10 Péro umi ndaijaʼéivape hese haʼe katuete okovráta* ha ohundietéta voi chupekuéra.+ Haʼe naimbeguéi hína okastiga hag̃ua umi ndaijaʼéivape hese, ha katuete okovráta chupekuéra. 11 Upévare eñatendéke ekumpli hag̃ua umi mandamientokuéra, umi léi ha umi mbaʼe tekotevẽva rekumpli. Entéro mbaʼe haʼéva ndéve koestedía rekumpli vaʼerã.

12 Nde resegíramo rehendu ha rejapo koʼã mbaʼe tekotevẽva rekumpli, Jehová nde Jára okumplíta pe kompromíso ha nderayhu añetéta ohura haguéicha umi nde tuakuéra ypykuépe. 13 Nderayhúta, nevendesíta ha nembohetaitereíta. Haʼe nevendesi rupi nefamília retáta,+ ha nde yvy oprodusi porãta, osẽ porãta nde trígo, ne víno ha nde aséite,+ avei umi vaka raʼy ha umi ovecha raʼy. Koʼã mbaʼe reguerekóta pe yvy Ñandejára ohura vaʼekuépe nde tuakuéra ypykuépe omeʼẽtaha ndéve.+ 14 Nde ningo tuichave vendisión rehupytýta entéro umi ótro puévlogui,+ ndaiporimoʼãi pende apytépe kuimbaʼe ni kuña naifamíliaiva, ni ne rymbakuéra apytépe ndaiporimoʼãi ni peteĩ naimembýiva.+ 15 Jehová oipeʼáta ndehegui opaichagua mbaʼasy ha ndoguerumoʼãi nde ári umi mbaʼasy vai reikuaa vaʼekue Egíptope.+ Upéva rangue haʼe omboúta umíva umi ndaijaʼéiva nderehe ári. 16 Rehundi vaʼerã kompletoite umi puévlo Jehová nde Jára ohejáva nde poguýpe.+ Aníkena rembyasy chupekuéra,+ ha ndereadorái vaʼerã idioskuérape,+ pórke upéva ndereitýta ñuhãme.+

17 Ha eréramo nde pyʼapýpe: ‘Koʼã nasión ningo hetaitereive orehegui, ¿mbaʼéichaiko romosẽmbáta chupekuéra?’.+ 18 Nderekyhyjéi vaʼerã chuguikuéra,+ nemanduʼa vaʼerã mbaʼépa Jehová nde Jára ojapo vaʼekue faraón rehe ha Egipto kompletoitére.+ 19 Avei nemanduʼa vaʼerã nde rehecha hague mbaʼeichaitépa oporohusga, ojapo umi mbaʼe ijojahaʼỹva* ha milágro,+ avei Jehová oipuru ipyapy mbarete ha ipodér tuichaitéva neguenohẽ hag̃ua Egíptogui.+ Péicha Jehová nde Jára ojapóta entéro umi puévlore, umi rekyhyjévagui hína.+ 20 Jehová nde Jára omokangypáta ha omongyhyjéta chupekuéra ndehegui,+ oñehundipa peve umi opytáva gueteri ha umi oikóva okañy ndehegui. 21 Ani ndepyʼaju ni rekyhyje chuguikuéra, pórke Jehová nde Jára oĩ nendive,+ haʼe hína peteĩ Ñandejára tekotevẽva umi hénte orrespeta ha okyhyje.+

22 Jehová nde Jára mbeguekatúpente omosẽmbáta umi nasiónpe.+ Nopermitimoʼãi una vetépe rehundipa chupekuéra, ani hag̃ua pe yvy opyta nandi ha ojerreprodusi hetaiterei animál ñarõ ikatúva ndeapeligra. 23 Jehová nde Jára ohejáta chupekuéra nde poguýpe, ha oganáta koʼã nasiónpe heta vése ohundipa peve chupekuéra.+ 24 Haʼe ohejáta avei nde poguýpe umi rréi,+ ha nde revorráta herakuéra ko yvy ape árigui.*+ Avave ndaipuʼakamoʼãi nderehe+ rehundipa peve chupekuéra.+ 25 Rehapypaite vaʼerã umi idioskuéra raʼanga.+ Ani reipota nembaʼerã pe pláta ni pe óro oĩva hesekuéra, ha ndereguerahái vaʼerã nembaʼerã,+ ani ág̃a reʼa ñuhãme upevakuére, pórke Jehová nde Járape ombojeguaru umíva.+ 26 Neremoingéi vaʼerã nde rógape umi mbaʼe ombojeguarúva Ñandejárape, ani ág̃a Ñandejára nerundi avei umívandi. Nembojeguaru ha nderechaʼéi vaʼerã umívare, pórke katuete oñehundi vaʼerã”.

8 “Eñatendéke rekumpli hag̃ua umi mandamientokuéra ameʼẽva ndéve koestedía, resegi hag̃ua reikove+ ha nefamília reta. Péicha reikéta ha rejagarráta nembaʼerã pe yvy, Jehová ohura vaʼekue omeʼẽtaha umi nde tuakuéra ypykuépe.+ 2 Nemanduʼákena mbaʼéichapa Jehová nde Jára ndegueraha vaʼekue pe tape pukuetére 40 áño aja pe desiértore,+ péicha nemboʼe neumílde hag̃ua ha oikuaa hag̃ua avei mbaʼépa oĩ ne korasõme,+ rekumplítapa imandamientokuéra térãpa nahániri. 3 Ha haʼe nemboʼe neumílde hag̃ua ohejávo neñembyahýi+ ha omeʼẽvo ndéve maná reʼu hag̃ua.+ Pe maná ningo nde ndereikuaái vaʼekue ni nde tuakuéra ndoikuaái vaʼekue, ha péva rupive oikuaauka ndéve yvypóra nodependeiha pan rehe añónte oikove hag̃ua, síno opa mbaʼe Jehová heʼívare.+ 4 Nde ao ndaitujái vaʼekue ha nde py katu ndairurúi vaʼekue koʼã 40 áño aja.+ 5 Nde ningo reikuaa porã Jehová nde Jára ndekorrehi hague peteĩ kuimbaʼe okorrehiháicha itaʼýrape.+

6 Ha koʼág̃a nde rekumplipaite vaʼerã umi mandamiénto Jehová nde Jára omeʼẽva ndéve, reguata hapére ha rekyhyje chugui. 7 Jehová nde Jára nemoingéta hína pe yvy porãme,+ pe yvy oĩháme umi ysyry,* arrójo ha oĩháme umi yvu osyrýva umi ñu guasúre ha umi montañaháre, 8 pe yvy oprodusi porãháme trígo ha seváda, parrál, ígo, granáda,+ aséite de olíva ha eirete.+ 9 Upe yvýpe naneñembyahyimoʼãi ha ndofaltamoʼãi ndéve mbaʼeve, ha upépe umi ita oreko iérro ha umi montáñagui reguenohẽta kóvre.

10 Ha rekaru porã ha neryg̃uatã rire, remombaʼeguasu vaʼerã Jehová nde Járape pe yvy porãite omeʼẽ vaʼekuére ndéve.+ 11 Eñatendéke ani ág̃a nderesarái Jehová nde Járagui ha nerekumplíri imandamientokuéra, iléi ha umi mbaʼe haʼéva ndéve koestedía rekumpli vaʼerãha. 12 Ág̃a rekaru ha neryg̃uatã vove, remopuʼã vove umi óga porã porã ha reiko pype,+ 13 heta vove umi nde vaka, tóro, ovecha ha kavarakuéra, heta vove nde pláta ha óro ha hetaiterei vove opa mbaʼe reguerekóva, 14 ani reñemombaʼeguasu+ ha nderesarái Jehová nde Járagui, haʼe hína pe neguenohẽ vaʼekue Egíptogui, pe reiko haguépe esklávoramo.+ 15 Haʼe ningo ndegueraha vaʼekue pe desiérto tuichaite ha oporomongyhyjévare,+ oĩháme mbói iponsóñava ha alakrán, upe yvy iséko ha ndaiporihápe y. Haʼe oguenohẽ vaʼekue y pe itágui,+ 16 ha omeʼẽ ndéve pe maná+ reʼu hag̃ua pe desiértope, upe maná ndoikuaái vaʼekue nde tuakuéra, ha péicha nemboʼe neumílde hag̃ua+ ha ohecha hag̃ua mbaʼépa oĩ nde pyʼapýpe, ikatu hag̃uáicha rehupyty heta mbaʼe porã amo gotyove.+ 17 Ha eréramo nde pyʼapýpe: ‘Chejeheguínte ha chekatupyry rupi ahupyty koʼã mbaʼe ha cherríko’,+ 18 nemanduʼákena Jehová nde Jára haʼeha hína pe nembokatupyrýva rehupyty hag̃ua koʼã mbaʼe ha nderríko hag̃ua,+ ha péicha haʼe okumpli pe kompromíso ohura vaʼekue umi nde tuakuéra ypykuépe, oikoháicha voi hína koestedía.+

19 Ha peichahágui nderesaráiramo Jehová nde Járagui ha reho readora umi ótro dióspe, reservi ha reñesũ henondepekuéra, koestedía haʼe porã ndéve katuete remanotaha.+ 20 Jehová ohundiháicha umi nasión oĩva ne renondépe, upéicha avei nerundíta nerehenduséi rupi Jehová nde Jára heʼíva”.+

9 “Ehendúke Israel: koestedía rehasa hína pe Jordán+ rejagarra hag̃ua pe yvy oĩháme umi nasión tuichavéva ha ipoderosovéva ndehegui,+ isiudakuéra tuicha ha oreko murálla ijyvatéva og̃uahẽva yvága peve.+ 2 Upépe oĩ hína umi anaquim,+ hénte ijyvate ha tuichaicháva. Peẽ peikuaa chupekuéra ha pehendúma voi ojeʼérõ: ‘¿Máva piko ipuʼakáta umi anaquim rehe?’. 3 Upéicha rupi, eikuaáke koestedía Jehová nde Jára ohotaha ne renonderã.+ Haʼe ningo hína peteĩ tatarendy oporohundíva+ ha upévare ohundipaitéta chupekuéra. Haʼe oganáta koʼã nasiónpe ha pyaʼe voi omosẽmba ha ohundipáta chupekuéra, Jehová opromete haguéicha ndéve, ha nde rehecháta upéva.+

4 Ág̃a Jehová nde Jára omosẽmba vove koʼã nasiónpe, aníke ere nde pyʼapýpe: ‘Ore orehústo rupi Jehová oremoinge ko yvýpe rojagarra hag̃ua orembaʼerã’.+ Upéva rangue, Jehová omosẽmba hína koʼã nasiónpe pene renonderãgui hembiapo vai ha iñañaiterei rupi hikuái.+ 5 Ndahaʼéi hína pendehústo haguére térã penekorasõ porã haguére la peikétava ha pejagarra pe yvy penembaʼerã. Síno hembiapo vai ha iñañaiterei rupi koʼã nasión, Jehová nde Jára omosẽta chupekuéra pene renonderãgui,+ ha péicha Jehová okumplíta pe ohura vaʼekue umi nde túa ypykue Abrahán,+ Isaac+ ha Jacóbpe.+ 6 Upéicharõ eikuaa porãke, ndahaʼeiha hína reiko rupi hekoitépe Jehová nde Jára omeʼẽva ndéve ko yvy porãite nembaʼerã, pórke nde ningo peteĩ puévlo irrevélde ha ikaprichósova.+

7 Nemanduʼákena, ha ani nderesarái mbaʼeichaitépa heta vése rejapo pe desiértope umi mbaʼe ombopochýva Jehová nde Járape.+ Nde repuʼã Jehová nde Járare resẽha día guive Egíptogui, reg̃uahẽ meve ko lugárpe.+ 8 Horébpe jepe nde rembopochy vaʼekue Jehovápe, ha Jehová ipochyetereígui nendive haʼe ojepreparáma voi nerundi hag̃ua.+ 9 Ajupírõ guare pe montáñape Ñandejára omeʼẽ hag̃ua chéve umi ita ipéva,+ umi ita ojeskriviháre pe kompromíso Jehová ojapo vaʼekue penendive,+ upérõ che apyta upe montáñape 40 día, ára ha pyhare,+ ha ndakarúi ni ndayʼúi. 10 Ha Jehová omeʼẽ chéve umi mokõi ita ipéva, umívare Ñandejaraite voi oskrivi vaʼekue ipópe.* Koʼãvare ojeskrivipaite opa mbaʼe Jehová heʼi vaʼekue peẽme pe montáñape, pe tatarendy guive, pe día peñembyatýrõ guare enterovete.+ 11 Og̃uahẽvo huʼãme umi 40 día, ára ha pyhare, Jehová omeʼẽ chéve umi mokõi ita ipéva ojeskrivi hague pe kompromíso ojapo vaʼekue. 12 Ha Jehová heʼi chéve: ‘Epuʼã, ha pyaʼéke eguejy, pórke nde puévlo reguenohẽ vaʼekue Egíptogui hembiapo vai hína.+ Pyaʼeterei omboyke umi mbaʼe haʼe vaʼekue chupekuéra okumpli hag̃ua, ha ojapo hikuái peteĩ dios de metál’.+ 13 Upéi Jehová heʼi chéve: ‘Amaña aikóvo ko puévlore ha ahechakuaa añetehápe irrevélde ha ikaprichosoha.+ 14 Eheja chéve tahundipaite chupekuéra ha taipeʼa herakuéra pe yvy ape árigui.* Ha hendaguépe ajapóta ndehegui peteĩ nasión ipoderóso ha tuichavéva chuguikuéra’.+

15 Upéi aguejy pe montáñagui ha pe montáña hendy hína kuri,+ ha che pópe areko umi mokõi ita ipéva ojeskrivi hague pe kompromíso.+ 16 Ha amaña ha ahecha mbaʼeichaitépa penerembiapo vai kuri pende Jára Jehová kóntrape. Peẽ pejapo metálgui peteĩ vaka raʼy raʼanga. Ha pyaʼeterei pemboyke umi mbaʼe Jehová heʼi vaʼekue peẽme pekumpli hag̃ua.+ 17 Upémarõ ajagarra umi mokõi ita ipéva ha ajapete yvýre ha ijakuʼipaite pene renondépe.+ 18 Upéi añesũ Jehová renondépe 40 día, ára ha pyhare, ajapo haguéichama voi. Ndakarúi ni ndayʼúi,+ ajapo upéva pórke peẽ pepeka vaieterei pejapóvo peteĩ mbaʼe ivaíva Jehová resa renondépe, ha péicha pembopochy chupe. 19 Che tuichaiterei añemondýi ahechávo mbaʼeichaitépa Jehová ipochy penendive,+ haʼe ojepreparáma voi pendejukapa hag̃uáicha. Péro Jehová cherendu jey kuri upérõ.+

20 Jehová ningo ipochyeterei Aarón ndive ha ojepreparáma voi ojuka hag̃ua chupe.+ Péro upérõ guare ajerure asy Ñandejárape operdonami hag̃ua chupe. 21 Upéi ajagarra pe mbaʼe kyʼa pejapo vaʼekue, pe vaka raʼy raʼanga+ ha ahapy, amonguʼipaite ha yvykuʼícha opyta ikuʼi. Upéi apoi pe arrójo osyrývape pe montáñagui.+

22 Ha peẽ pembopochy vaʼekue avei Jehovápe Taberá,+ Masá+ ha Quibrot-Hataavápe.+ 23 Upéi Jehová penemondórõ guare Cadés-Barnéagui+ heʼi: ‘Tapeho pejagarra pe yvy, pórke che katuete ameʼẽta peẽme’, upérõ guare peẽ peñemoĩ jey Jehová pende Járare ha ndapejapói haʼe heʼi vaʼekue.+ Ndapejeroviái hese ha napeneñeʼẽrendúi chupe.+ 24 Che poikuaa ypy guive peẽ siémpre pepuʼã vaʼekue Jehováre.

25 Upéicha rupi añesũ Jehová renondépe 40 día, ára ha pyhare.+ Ajapo upéicha pórke Jehová heʼíma kuri penerunditaha. 26 Ha añepyrũ ajerure asy Jehovápe ha haʼe: ‘Ñandejára Jehová regovernáva opa mbaʼe, anína rehundi nde puévlo. Haʼekuéra ningo nembaʼe,+ ha nde ndetuichaiterei rupi ha ndepoderóso rupi resalva ha reguenohẽ* chupekuéra Egíptogui.+ 27 Nemanduʼamíntena umi nde siervokuéra Abrahán, Isaac ha Jacob rehe.+ Ko puévlo ningo ikaprichóso, iñaña ha hembiapo vai, péro aníntena repena umívare.+ 28 Osino umi hénte oĩva pe nasión oreguenohẽ haguégui ikatu heʼi: “Jehová ndaikatúi okumpli ipromésa omoingévo ipuévlope pe yvy opromete vaʼekuépe, ha ndaijaʼéigui hesekuéra oguenohẽ chupekuéra ojukapa hag̃ua pe desiértope”.+ 29 Haʼekuéra ningo nde puévlo ha nembaʼe teete,+ ha nde reipuru vaʼekue nde podér tuichaitéva ha nde pyapy mbarete+ reguenohẽ hag̃ua chupekuéra’”.

10 “Upe tiémpope Jehová heʼi chéve: ‘Eprepara mokõi ita ipéva ha ojoguáva umi anteve guarépe,+ ha ejupi che rendápe ko montáñape. Ejapo avei peteĩ árka* de madéra. 2 Ha askrivíta umi itáre umi mbaʼe askrivi vaʼekue umi ótro ita rejokapa vaʼekuére. Upéi remoĩ vaʼerã umíva pe árkape’. 3 Upémarõ ajapo peteĩ árka de madéra de akásia ha aprepara umi mokõi ita ipéva ojoguáva umi anteve guarépe. Upéi ajagarra+ agueraha umi mokõi ita ha ajupi pe montáñape. 4 Ha umi mokõi ita ipévare Jehová oskrivi umi Diez Mandamiénto,+ koʼã mbaʼe ningo haʼe oskrivíma vaʼekue voi.+ Jehová heʼíma vaʼekue peẽme koʼã mbaʼe pe montáñape, pe tatarendy guive,+ pe día peñembyatypárõ guare.+ Upéi haʼe omeʼẽ chéve umi ita. 5 Upe rire aguejy pe montáñagui+ ha amoĩ umi ita ipéva pe árka che ajapo vaʼekuépe, oĩháme gueteri koʼág̃a peve, Jehová heʼi hagueichaite chéve.

6 Upéi umi israelita osẽ Beerot Bene-Jaacángui ha oho Moserápe. Upépe omano ha oñeñotỹ kuri Aarónpe,+ ha itaʼýra Eleazar oñepyrũ oservi de saserdóte hekovia.+ 7 Upégui oho hikuái Gudgódape, ha Gudgódagui oho Jotbatápe,+ upe lugárpe oĩ vaʼekue umi arrójo osyry porãva.*

8 Upe tiémpope Jehová oiporavo Leví trívupe+ ogueraha hag̃ua Jehová Árka del Pákto,+ oservi hag̃ua hikuái Jehová renondépe, ha ovendesi hag̃ua umi héntepe hérape,+ ojapoháicha hikuái koʼag̃aite peve. 9 Upévare umi levita ndorekói propieda ni erénsia iñermanokuérandi. Jehová hína iñerensiakuéra, heʼi hagueichaite chupekuéra Jehová nde Jára.+ 10 Chete voi apyta pe montáñape 40 día, ára ha pyhare,+ ajapo haguéichama voi anteve. Ha upérõ Jehová cherendu vaʼekue avei,+ ha upévare Jehová odesidi napenerundimoʼãiha. 11 Upémarõ Jehová heʼi chéve: ‘Pejeprepara pesẽ hag̃ua koʼágui, ha nde rehóta pe puévlo renonderã, ikatu hag̃uáicha peike ha pejagarra pe yvy ahura vaʼekue pende tuakuéra ypykuépe ameʼẽtaha peẽme’.+

12 Israel, ¿mbaʼépa Jehová ojerure hína ndehegui?+ Haʼe ojerure ndehegui koʼã mbaʼe: ekyhyje ha errespeta Jehová nde Járape,+ eiko hapére,+ ehayhu ha eservi Jehová nde Járape nde pyʼaite guive ha nde rekove*+ kompletoite reheve. 13 Avei rekumpli vaʼerã Jehová léi ha umi mandamiénto ameʼẽva ndéve koestedía oho porã hag̃ua ndéve.+ 14 Eikuaa porãke Jehová nde Jára mbaʼeha hína pe yvága kompletoite, pe yvága ijyvatevéva jepe, avei ko yvy ha entéro mbaʼe oĩva pype.+ 15 Péro Jehová oñemoag̃ui ha ohayhu kuri umi nde tuakuéra ypykuépe, ha oiporavo umi ifamiliarépe, ha peẽ hína umíva.+ Haʼe pendeporavóma entéro puévlo apytégui, ojapoháicha hína koestedía. 16 Koʼág̃a pemopotĩ pene korasõ+ ha anive pendekaprichosoiterei.+ 17 Pórke Jehová pende Jára haʼe hína pe Dios tuichavéva entéro umi ótro diósgui+ ha Governánte omandavéva entéro governántegui. Haʼe hína pe Ñandejára tuichaitéva, ipoderósova ha umi hénte tekotevẽva orrespeta ha okyhyje, ndofavoreséiva avavépe+ ha ndoaseptáiva kóima avavégui.* 18 Haʼe odefende umi ityreʼỹvape ha umi viúdape.+ Ohayhu umi extranhéro oikóvape pende apytépe,+ ha omeʼẽ chupekuéra hembiʼurã ha ijaorã. 19 Peẽ pehayhu vaʼerã avei umi extranhéro oikóvape pende apytépe, pórke peẽ extranhéro vaʼekue avei peikórõ guare Egíptope.+

20 Pekyhyje ha perrespeta vaʼerã Jehová pende Járape, siémpre peservi+ ha peneñeʼẽrendu vaʼerã chupe, ha hérare pehura vaʼerã. 21 Chupe hína la pemombaʼeguasu vaʼerã.+ Haʼe hína pende Jára, upe ojapo vaʼekue penderehehápe heta mbaʼe ijojahaʼỹva ha oporomongyhyjéva, ha peẽ pehecha vaʼekue umíva.+ 22 Oikérõ guare Egíptope pende tuakuéra ypykue oĩ vaʼekue en totál 70 persóna,+ ha koʼág̃a pende Jára Jehová penembohetaitereíma, hetaháicha umi estrélla yvagapegua”.+

11 “Pehayhu vaʼerã Jehová pende Járape,+ siémpre pejapo vaʼerã umi mbaʼe heʼíva peẽme ha umi mbaʼe tekotevẽva pekumpli, avei umi mandamiénto ha leikuéra. 2 Peẽ ningo peikuaa porã koestedía che añeʼẽha hína peẽme, ha ndahaʼéi pende raʼykuérape. Haʼekuéra ningo ndoikuaái ni ndohechái vaʼekue mbaʼeichaitépa Jehová pende Jára tuicha,+ ipoderóso, oporokorrehi+ ha ipyapy mbarete.+ 3 Haʼekuéra ndohechái vaʼekue umi milágro ha umi mbaʼe ijojahaʼỹva ojapo vaʼekue pe rréi de Egipto faraón kóntrape ha iterritório kompletoitére.+ 4 Ndohechái vaʼekue avei mbaʼépa ojapo umi egipcio ehérsitore, ikavajukuérare ha faraón kárro de gerrakuérare, oñehundipa vaʼekue pe Mar Rójope ohórõ guare pende rapykuéri, ha Jehová una vetépe ohundipaite chupekuéra.+ 5 Haʼekuéra ndohechái mbaʼéichapa haʼe oñangareko penderehe pe desiértope peg̃uahẽ meve ko lugárpe, 6 ni la ojapo vaʼekue entéro israelita renondépe Datán ha Abiram rehe. Umíva hína Eliab raʼykuéra, Rubén nietokuéra. Upérõ pe yvy ojeavri ha omokõ chupekuéra, hogakuéra* ha opa mbaʼe oikovéva oĩva ijapytepekuéra.+ 7 Peẽ katu pehecha pende resarupiete entéro mbaʼe ijojahaʼỹva Jehová ojapo vaʼekue.

8 Pekumplipaite vaʼerã umi mandamiénto ameʼẽva hína peẽme koestedía, ikatu hag̃uáicha penembarete ha peike pe yvýpe pejagarra hag̃ua penembaʼerã, 9 ha peikove are hag̃ua+ pe yvy Jehová ohura vaʼekuépe omeʼẽtaha pende tuakuéra ypykuépe ha ifamiliarépe,+ upe yvy osyryhápe kamby ha eirete.+

10 Pe yvy pejagarrátava penembaʼerã ndojoguái hína Egipto yvýpe, upe pesẽ haguégui, upépe peẽ peñemitỹ vaʼekue ha pembaʼapo jejopy perrega hag̃ua pende kokue, perrega ojerregaháicha peteĩ uérta. 11 Péro pe yvy peiketahápe pejagarra penembaʼerã, oĩ heta montáña ha ñu,+ ha pe ama oúva yvágagui orrega hína umíva.+ 12 Jehová pende Jára ningo oñangareko hína upe yvýre. Ha Jehová pende Jára ojesareko hína upe yvýre tódo el áño, oñepyrũ guive opa peve.

13 Peẽ peneñeʼẽrendúramo umi mandamiénto ameʼẽvape peẽme koestedía, pehayhu Jehová pende Járape ha peservi chupe pende pyʼaite guive ha pende rekove*+ kompletoite reheve, 14 haʼe* omboúta peẽme ama itiempoitépe, pe ama oúva otóño ha primavérape. Avei pembyatýta hiʼupy, víno pyahu ha aséite.+ 15 Ha haʼe omongakuaáta peẽme pásto umi ñúre pene rymbakuérape g̃uarã. Ha peẽ pekarúta ha peneryg̃uatãta.+ 16 Peñatendékena ani pene korasõ pendegueraha tape vaíre ha peadora umi ótro dióspe ha peñesũ henondépe.+ 17 Pórke Jehová orrenegaitereíta ha ipochyetereíta penendive, ombotýta pe yvága ha ndokymoʼãvéima,+ ha pe yvy ndoprodusimoʼãvéima peẽme mbaʼeve ha pyaʼeterei pemanombáta pe yvy porã Jehová omeʼẽvape peẽme.+

18 Koʼã mbaʼe haʼéva peẽme opytaite vaʼerã pene korasõme ha pene akãme, peñapytĩ pende pyapýre ha pejokua pende syváre pejokuaháicha peteĩ téla pene akãre, ikatu hag̃uáicha penemanduʼa hese.+ 19 Pemboʼe vaʼerã pende raʼykuérape ha peñeʼẽ vaʼerã chupekuéra koʼã mbaʼére peguapy jave pende rógape, peguata jave tapére, peñeno mboyve ha pepuʼã rire.+ 20 Peskrivi vaʼerã umíva pende róga rokẽ márkore ha umi pende siuda rokẽre, 21 ikatu hag̃uáicha peikove are peẽ ha pene familiakuéra+ pe yvy Jehová ohura vaʼekuépe omeʼẽtaha pende tuakuéra ypykuépe,+ peikóta pype pe yvága oĩ aja entéro pe yvy ári.

22 Pekumplipaitéramo ko mandamiénto ameʼẽva peẽme ha pehayhu Jehová pende Járape,+ peguata hapére ha siémpre peneñeʼẽrendu chupe,+ 23 upéicharõ Jehová omosẽmbáta umi tetãme pene renonderãgui+ ha peẽ pejagarráta pe yvy oĩháme umi nasión tuichavéva ha ipoderosovéva pendehegui.+ 24 Entéro lugár pepyrũháme penembaʼepaitéta.+ Pe desiérto guive Líbano peve, ha pe Rrío Éufrates guive pe mar oĩva oéste gotyo* peve og̃uahẽta pende yvy.+ 25 Avave ndaipuʼakamoʼãi penderehe.+ Peho pehohápe ko yvy ape ári, Jehová pende Jára omondýi ha omongyhyjetereíta umi héntepe pendehegui+ opromete haguéicha.

26 Pehechákena koestedía amoĩha pene renonderãme peiporavo hag̃ua Ñandejára vendisión térã maldisión.+ 27 Peñevendesíta pekumplíramo Jehová pende Jára mandamientokuéra ameʼẽva peẽme koestedía,+ 28 ha peñemaldesíta napekumplírirõ Jehová pende Jára mandamientokuéra+ ha pejedesviárõ pe tape koestedía haʼévagui peẽme pesegi vaʼerãha, ha peho peadora umi ótro dios ndapeikuaáivape.

29 Jehová pende Jára penemoinge vove pe yvy pehóvape pejagarra hag̃ua penembaʼerã, pevendesi vaʼerã pe puévlope pe Sérro Guerizímpe ha pemaldesi vaʼerã pe puévlope pe Sérro Ebálpe.+ 30 Umíva oĩ hína oéste* gotyo jahasa rire pe Jordán, umi cananeo yvýpe, umi oikóva hína pe Arabápe, Guilgal rovái, Moré yvyramatakuéra ypýpe.+ 31 Pórke peẽ ningo pehasa hína pe Jordán peike ha pejagarra hag̃ua pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽva peẽme.+ Pejagarra vove pe yvy penembaʼerã ha peiko pype, 32 peñatende vaʼerã pekumplipaite hag̃ua umi mandamiénto ha léi ameʼẽva peẽme koestedía”.+

12 “Koʼãva hína umi mandamiénto ha léi peẽ peñatende vaʼerã pekumpli hag̃ua, peikove aja entéro pe yvy Jehová pende tuakuéra ypykue Jára omeʼẽtavape peẽme penembaʼerã. 2 Umi nasión peẽ peipeʼátavagui hína ijyvy pehundipaite vaʼerã entéro lugár haʼekuéra oipurúva oadora hag̃ua idioskuérape,+ tahaʼe oĩva umi montáña ijyvatévape, umi sérrope, térã umi yvyramáta guasu guýpe. 3 Peẽ pehundipa vaʼerã chuguikuéra umi altár, pemonguʼi vaʼerã umi kolúmna sagráda,+ pehapy vaʼerã umi póste sagrádo, ha peikytĩmbaite vaʼerã umi idioskuéra raʼanga.+ Péicha opytáta tesaráipe umi idioskuéra réra upe lugárgui.+

4 Peẽ ndapeadorái vaʼerã Jehová pende Járape umi ótra nasión oadoraháicha idioskuérape.+ 5 Upéva rangue peho vaʼerã pe lugár Jehová pende Jára oiporavohápe pende trivukuéra apytégui, oñemombaʼeguasu hag̃ua héra ha oiko hag̃ua, ha upépe peadora vaʼerã chupe.+ 6 Upe lugárpe pegueraha vaʼerã pene ofrénda ojehapýva,+ pende sakrifisiokuéra, pene diésmo,*+ pene kontrivusión,+ pene ofrénda pekumpli hag̃ua pene promésa, pene ofrénda voluntária,+ ha umi pene rymbakuéra raʼy ypykue, tahaʼe umi vaka, tóro, ovecha térã kavarakuéra apytégui.+ 7 Upépe peẽ ha pende rogayguakuéra peʼu vaʼerã koʼã mbaʼe Jehová pende Jára renondépe,+ ha pevyʼa opa mbaʼe pejapóvare hína,+ pórke Jehová pende Jára penevendesi hína.

8 Ndapejapói vaʼerã koʼág̃a jajapoháicha: káda uno jaadora Ñandejárape ñandéve ñandegustaháicha. 9 Pórke peẽ ndapeikéi gueteri pe lugár pende Jára Jehová omeʼẽtavape peẽme peiko hag̃ua trankílo ha pyʼaguapýpe.+ 10 Peẽ pehasa vove pe Jordán+ ha peiko pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽvape peẽme penembaʼerã, haʼe katuete penemombytuʼúta umi pene enemigokuéragui ha peikóta trankílo porã.+ 11 Peẽ peguerúta opa mbaʼe haʼéva peẽme pe lugár Jehová pende Jára oiporavohápe oñemombaʼeguasu hag̃ua héra,+ pegueru vaʼerã umi ofrénda ojehapýva, umi sakrifísio, umi diésmo,+ umi kontrivusión, ha opaichagua ofrénda pemeʼẽtava pekumpli hag̃ua pene promésa Jehovápe. 12 Ha peẽ pevyʼa vaʼerã Jehová pende Jára renondépe,+ peẽ, pende raʼykuéra, pende rajykuéra, pende esklávo, pende eskláva, ha umi levita oikóva pende siudápe, pórke haʼekuéra ndorekói hína erénsia pende apytépe.+ 13 Peñatendékena ha ani pemeʼẽ pene ofrénda ojehapýva oimeraẽ ótro lugár peẽme pendegustahápente.+ 14 Peẽ pemeʼẽ vaʼerã pene ofrénda ojehapýva upe lugár Jehová oiporavóvape añoite, haʼe oiporavóta upe lugár peteĩva umi pende trivukuéra apytégui, ha upépe pejapo vaʼerã opa mbaʼe haʼéva hína peẽme.+

15 Péro peʼuseha óra soʼo peẽ ikatu pejuka peteĩ animál ha peʼu hoʼokue.+ Peẽ ikatu peʼu soʼo peʼuseháicha enterove pende siudápe, asegún Jehová pende Jára penevendesi. Pe persóna naipotĩriva ha pe ipotĩva Ñandejára renondépe ikatúta hoʼu, ojeʼuháicha jepi pe guasu.* 16 Péro ndapeʼúi vaʼerã pe tuguy,+ síno peñohẽ vaʼerã yvýpe ýicha.+ 17 Noñepermitimoʼãi peẽme peʼu algúna kósa pende siudápe, umíva hína pe diésmo pemeʼẽ vaʼerã umi mbaʼe peñotỹ vaʼekuégui, pene víno pyahúgui ha pende aséitegui. Ndapeʼúi vaʼerã avei umi pene rymba raʼy ypykue, tahaʼe vaka, tóro, ovecha térã kavara,+ ni peteĩ umi ofrénda pejapo vaʼekue pekumpli hag̃ua pene promésa, umi ofrénda voluntária ni umi mbaʼe pemeʼẽ vaʼekue kontrivusiónramo. 18 Koʼã mbaʼe peʼu vaʼerã Jehová pende Jára renondépe, pe lugár Jehová pende Jára oiporavohápe.+ Peʼu vaʼerã peẽ, pende raʼykuéra, pende rajykuéra, pende esklávo, pende eskláva, ha umi levita oikóva pende siudápe, ha pevyʼa vaʼerã Jehová pende Jára renondépe opa mbaʼe pejapóvare. 19 Peñatendékena ani penderesarái umi levítagui+ peikove aja entéro pende yvýpe.

20 Ág̃a Jehová pende Jára ombotuicha vove pende yvy+ oprometéma haguéicha peẽme+ ha peje: ‘¡Haʼusete ningo la soʼo!’, pórke peʼuseterei hína soʼo, upéicharõ ikatu peʼu la soʼo peʼuseha óra.+ 21 Oiméramo pe lugár Jehová pende Jára oiporavóva oñemombaʼeguasu hag̃ua héra+ opyta mombyry pendehegui, upéicharõ haʼéma haguéicha peẽme pejuka vaʼerã pene rymba, tahaʼe vaka, tóro, ovecha térã kavara Jehová omeʼẽ vaʼekue peẽme, ha peẽ peʼu vaʼerã pende siudápe peʼuseha óra. 22 Peẽ peʼu vaʼerã peʼuháicha jepi voi pe guasu,*+ ha ikatúta hoʼu pe persóna naipotĩriva ha pe ipotĩva Ñandejára renondépe. 23 Péro pejerresolve vaʼerã ndapeʼumoʼãiha tuguy,+ pórke pe tuguy orrepresenta hína pe animál rekove.+ Ha upévare ndapeʼúi vaʼerã pe animál roʼokue huguy reheve.* 24 Peẽ ndapeʼúi vaʼerã pe tuguy, síno peñohẽ vaʼerã yvýpe ýicha.+ 25 Ndapeʼúi vaʼerã ikatu hag̃uáicha oho porã peẽme ha pende raʼykuérape upe rire, pórke pejapo hína upe oĩ porãva Jehová renondépe. 26 Peẽ peho vove pe lugár Jehová oiporavótavape, pegueraha vaʼerã umi mbaʼe sagrádova penembaʼévante ha umi ofrénda pemeʼẽva pekumpli hag̃ua pene promésa. 27 Upépe ikatúta pemeʼẽ pene ofrénda ojehapýva, pe soʼo ha pe tuguy+ Jehová pende Jára altárpe. Ha umi pende sakrifísio ruguykue peñohẽ vaʼerã Jehová pende Jára altár vásere,+ péro ikatúta peʼu pe soʼo.

28 Peñatendékena peneñeʼẽrendu hag̃ua entéro koʼã mbaʼe haʼévape peẽme, ikatu hag̃uáicha oho porã peẽme ha pende raʼykuérape upe rire, pórke penerembiapo porã hína ha pejapo la iporãva Jehová pende Jára renondépe.

29 Ág̃a Jehová pende Jára ohundipa vove umi nasión peipeʼátavagui ijyvy+ ha peiko vove umi ijyvykuerakuépe, 30 peñatendékena ani ág̃a peiko haʼekuéra oikoháicha, ha upéva penemoñuhã oñehundi rire chupekuéra pene renondégui. Animoʼãke peporandu idioskuérare ha peje: ‘¿Mbaʼéicha piko koʼã nasión oadora vaʼekue idioskuérape? Che ajapóta avei upéicha’.+ 31 Peẽ ndapeadorái vaʼerã péicha Jehová pende Járape, pórke haʼekuéra oadora jave idioskuérape ojapo opa mbaʼe oporombojeguarúva ha Jehová ndaijaʼeiete umi mbaʼére, hiʼarive haʼekuéra ohapy itaʼýra ha itajyrakuérape sakrifísioramo idioskuérape g̃uarã.+ 32 Peñatende porã vaʼerã opa mbaʼe haʼe vaʼekuére peẽme ha pekumpli.+ Aníke pemoĩ ni peipeʼa mbaʼeve koʼã mbaʼe haʼévagui peẽme”.+

13 “Opuʼãramo pende apytépe peteĩ proféta térã peteĩ persóna heʼíva ohechaha iképe umi mbaʼe oikótava tenonderã, ha opredesi oikotaha peteĩ mbaʼe térã heʼi ojapotaha peteĩ milágro, 2 ha ojapo upe milágro ha oñekumpli la heʼi vaʼekue, ha haʼe heʼi avei peẽme: ‘Jaha jaadora umi ótro dióspe ha jaha jaservi chupekuéra’, ha umíva umi dióspe peẽ ndapeikuaái vaʼekue, 3 upéicha oikóramo peẽ napehendúi vaʼerã upe profétape térã upe heʼívape umi suéño rupive oikótava tenonderãme,+ pórke Jehová pende Jára ohejánte oiko upéva, ohecha hag̃ua+ peẽpa pehayhu hína Jehová pende Járape pende pyʼaite guive ha pende rekove*+ kompletoite reheve. 4 Peiko vaʼerã Jehová pende Jára rapére, pekyhyje ha perrespeta vaʼerã chupe, pekumpli vaʼerã umi imandamientokuéra, pehendu vaʼerã iñeʼẽ, peservi vaʼerã chupe ha peñakarama hatã vaʼerã hese.+ 5 Péro ojejuka vaʼerã upe proféta térã upe heʼívape umi suéño rupive oikótava tenonderãme,+ pórke omboliga umi héntepe opuʼã hag̃ua Jehová pende Jára rehe, peneguenohẽ hag̃ua pe tape Jehová pende Jára heʼi vaʼekuégui peẽme peho hag̃ua. Haʼe ningo peneguenohẽ vaʼekue Egíptogui, ha pendesalva upe peiko haguégui esklávoramo. Peẽ pehundi vaʼerã upe mbaʼe vai apohápe.+

6 Peichahágui pene ermáno, pende raʼy, pende rajy, pene rembireko pehayhuetéva térã pene amigoite penemboligáramo ñemiháme ha heʼi peẽme: ‘Jaha jaservi umi ótro dióspe’,+ ha umíva umi dióspe peẽ ni umi pende tuakuéra ypykue ndoikuaái vaʼekue. 7 Koʼã dióspe oadora hína umi puévlo oĩva pende jerére, tahaʼe umi oĩva ag̃ui pendehegui térã oĩva mombyry pendehegui, toĩ oĩháme ko yvy ape ári, 8 animoʼãkena pepena upe persónare ni pehendu chupe.+ Aníketi avei pembyasy ni peiporiahuvereko ni peprotehe chupe. 9 Upéva rangue, katuete pejuka vaʼerã upe persónape.+ Nde raẽvete voi rejapi vaʼerã itápe rejuka hag̃ua, ha upéi entéro umi hénte oĩva pe puévlope ojapi vaʼerã chupe itápe omano meve.+ 10 Pejapi vaʼerã chupe itápe pejuka peve,+ pórke haʼe oñehaʼã kuri penemomombyry Jehová pende Járagui, upe peneguenohẽ vaʼekue Egíptogui peime haguépe esklávoramo. 11 Péicha entéro israelita okyhyjéta ha avavéma pende apytégui núnka ndojapomoʼãvéi peichagua mbaʼe vai.+

12 Peichahágui pehendúramo peteĩva umi siuda Jehová pende Jára omeʼẽvape peẽme peiko hag̃ua ojeʼeha hína: 13 ‘Unos kuánto kuimbaʼe ndovaléiva mbaʼeverã osẽ pende apytégui omomombyry hag̃ua Ñandejáragui umi hénte oikóvape isiudápe, heʼívo: “Jaha jaservi umi ótro dióspe”’, ha umíva umi dióspe peẽ ndapeikuaái hína. 14 Upéicharõ peẽ peaverigua porã vaʼerã upe ojeʼéva ha peporandu ótrope,+ ha oiméramo siérto upe mbaʼe vaiete ojejapóva pende apytépe, 15 peẽ katuete pejuka vaʼerã espádape umi hénte oikóvape upe siudápe.+ Peẽ pejukapaite vaʼerã enterovépe upe siudápe,+ umi hymbakuéra entéro jepe. 16 Upéi pembyatypaite vaʼerã pe plásape umi mbaʼe peipeʼa vaʼekue umi héntegui, ha pehapy pe siuda kompletoite. Umi mbaʼe peipeʼáva umi héntegui haʼéta peteĩ ofrénda ojehapýva Jehová pende Járape g̃uarã. Upe siuda siémpre opyta vaʼerã itapere ha noñemopuʼãvéima vaʼerã arakaʼeve. 17 Ndapeguerahái vaʼerã mbaʼeve ojeaparta vaʼekue oñehundi hag̃ua,+ upéicharõmante Jehová ipochyjeráta, pendeporiahuverekóta, penembyasýta ha penembohetáta ohura haguéicha umi pende tuakuéra ypykuépe.+ 18 Peneñeʼẽrendu vaʼerã Jehová pende Járape, pekumplívo umi mandamiénto ameʼẽva peẽme koestedía, péicha pejapóta iporãva Jehová pende Jára renondépe”.+

14 “Peẽ ningo Jehová pende Jára raʼy. Aníkena peñekytĩmba+ ni peipeʼapa pende tyvyta* peteĩ omano vaʼekuére.+ 2 Pórke peẽ ningo peteĩ puévlo sagrádo+ Jehová pende Járape g̃uarã, ha Jehová pendeporavo oiko hag̃ua pendehegui ipuévlo, ipuévlo espesiál* haʼe oiporavo vaʼekue entéro umi puévlo apytégui oĩva ko yvy ape ári.+

3 Ndapeʼúi vaʼerã mbaʼeve ombojeguarúva Ñandejárape.+ 4 Péro koʼãva hína umi animál ikatúva peʼu:+ tóro, ovecha, kavara, 5 opaichagua guasu,* kavara kaʼaguy, ovecha kaʼaguy ha ovecha oikóva umi montañaháre. 6 Ikatu peʼu oimehaichagua animál ipysãpẽ paʼũva ha oñaminduʼúva.* 7 Péro ndapeʼúi vaʼerã koʼã animál oñaminduʼúva térã ipysãpẽ paʼũva: pe kaméllo, tapiti ha damán,* pórke koʼãva oñaminduʼu péro naipysãpẽpaʼũi. Upévare ikyʼa peẽme g̃uarã.+ 8 Ndapeʼúi vaʼerã avei kure, pórke ipysãpẽ paʼũ péro noñaminduʼúi. Upévare ikyʼa peẽme g̃uarã. Ndapeʼúi vaʼerã koʼãva roʼokue ni ndapepokói vaʼerã heʼonguére.

9 Koʼãva ikatúta peʼu umi oikóvagui ýpe: opaichagua pira iplátava ha ijalétava, koʼãva peẽ ikatu peʼu.+ 10 Péro ndapeʼúi vaʼerã mbaʼeve ndaijalétaiva ha ndaiplátaiva. Umíva ikyʼa peẽme g̃uarã.

11 Ikatu peʼu oimeraẽ guyra ipotĩva. 12 Péro ndapeʼúi vaʼerã koʼãva: pe ágila, pe taguato hoʼúva pira, pe yryvu hũ,+ 13 pe taguato pytã, taguato hũ ha opaichagua taguato, 14 ha avei opaichagua kuérvo. 15 Avei pe ñandu guasu, pe lechúsa, pe gavióta ha opaichagua alkón, 16 pe kavureʼi, pe ñakurutũ, pe sísne, 17 pe pelíkano, pe yryvu, pe mbigua, 18 pe siguéña, opaichagua gársa, pe ypekũ joguaha* ha pe mbopi. 19 Opaichagua vichoʼi* ovevéva ikyʼa avei peẽme g̃uarã. Upévare ndapeʼúi vaʼerã. 20 Opaichagua animál ovevéva* ha ipotĩva ikatu peʼu.

21 Peẽ ndapeʼúi vaʼerã peteĩ animál reʼongue petopa vaʼekue.+ Ikatu pemeʼẽ pe extranhéro oikóvape pende siudápe, haʼe ikatu hoʼu upéva, térã ikatu avei pevende peteĩ extranhérope. Pórke peẽ ningo peteĩ puévlo sagrádo Jehová pende Járape g̃uarã.

Napembojýi vaʼerã peteĩ kavara raʼy roʼokue isy kambykuépe.+

22 Katuete pemeʼẽ vaʼerã káda áño pe diésmo* opa mbaʼe oprodusívagui pende yvy.+ 23 Jehová pende Jára renondépe peʼu vaʼerã pe diésmo umi mbaʼe peñotỹ vaʼekuégui, pene víno pyahúgui ha pende aséitegui. Peʼu vaʼerã avei umi pene rymba raʼy ypykue, tahaʼe vaka, tóro, ovecha térã kavara. Umíva peʼu vaʼerã pe lugár Jehová pende Jára oiporavohápe oñemombaʼeguasu hag̃ua héra,+ ikatu hag̃uáicha siémpre perrespeta chupe ha pekyhyje chugui.+

24 Péro oiméramo opyta mombyrýma pendehegui pe lugár Jehová pende Jára oiporavóva oñemombaʼeguasu hag̃ua héra,+ ha mombyryetereíma peviaha vaʼerã, ha ndaikatumoʼãi peguerahapa upépe umi mbaʼe Jehová pende Jára omeʼẽva peẽme penevendesi rupi, 25 upéicharõ pevende vaʼerã umi mbaʼe, ha pláta pende pópe peviaha vaʼerã pe lugár Jehová pende Jára oiporavohápe. 26 Avei ikatu peipuru pe pláta pejogua hag̃ua oimeraẽ mbaʼe pendegustáva, tahaʼe vaka, ovecha, kavara, víno ha ótra vevída orekóva alkoól, ha oimeraẽ mbaʼe peipotáva. Peẽ peʼu vaʼerã koʼã mbaʼe Jehová pende Jára renondépe ha pevyʼa vaʼerã peẽ ha pende rogayguakuéra.+ 27 Aníke penderesarái umi levita oikóvagui pende siudápe,+ pórke haʼekuéra ndorekói erénsia pende apytépe.+

28 Káda 3 áño peaparta vaʼerã pe diésmo opa mbaʼe peprodusívagui upe áñope ha peñongatu vaʼerã pende siudápe.+ 29 Upéicharõ umi levita ndorekóiva erénsia pende apytépe, umi extranhéro oikóva pende apytépe, umi ityreʼỹva ha umi viúda oikóva pende siudápe, oúta ha hoʼúta koʼã mbaʼe hyg̃uatãha meve.+ Péicha pejapóramo Jehová pende Jára penevendesíta opa mbaʼe pejapóvape”.+

15 “Oñemohuʼãvo káda 7 áño ojeheja rei vaʼerã ikuénta umi odevévape.+ 2 Peẽ pejapo vaʼerã kóicha: entéro ombodevéva hapichápe oheja rei vaʼerã chupe ikuénta. Haʼe ndoovligái vaʼerã hapichápe térã iñermánope opaga hag̃ua chupe, pórke oparupiete oñemombeʼúta Jehová rérape ojeheja reitaha ikuénta umi odevévape.+ 3 Ikatu peovliga peteĩ extranhérope opaga hag̃ua peẽme upe odevéva,+ péro ndaperrekeríri vaʼerã pene ermánope tahaʼe haʼéva odevéva peẽme. 4 Péro avave naimboriahumoʼãi pende apytépe, pórke Jehová katuete penevendesíta+ pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽvape peẽme penembaʼerã. 5 Péro upearã pejapopaite vaʼerã opa mbaʼe Jehová pende Jára heʼíva peẽme, ha pekumplipaite vaʼerã koʼã mandamiénto ameʼẽva peẽme koestedía.+ 6 Jehová pende Jára penevendesíta oprometéma haguéicha peẽme, peipurukáta umi mbaʼe perekóva umi ótro tetãme, péro peẽ natekotevẽmoʼãi peipuru chuguikuéra mbaʼeve.+ Perekóta pende poguýpe heta nasión, péro peẽ napeimemoʼãi ipoguypekuéra.+

7 Peteĩ pene ermáno israelita oúramo imboriahu pende apytépe, peteĩva umi siuda Jehová pende Jára omeʼẽvape peẽme, aníkena pendepyʼahatã ni pendejopy pene ermáno imboriahúvandi.+ 8 Pendepojera vaʼerã*+ hendive ha katuete peipuruka vaʼerã chupe oimeraẽ mbaʼe oikotevẽva térã ifáltava chupe. 9 Peñatendékena pendejehe ani peje pende pyʼapýpe ko mbaʼe vai: ‘Hiʼag̃uimbaitéma hína pe áño séptimo, pe áño ojeheja reitaha ikuénta umi odevévape’.+ Ha upéicha rupi pendejopy pene ermáno imboriahúvandi ha napemeʼẽi chupe mbaʼeve. Upéi haʼe ojekeháramo Jehovápe pendehegui, peẽ pepekáta hína henondépe.+ 10 Peẽ napenerakateʼỹi vaʼerã ha pendepojera vaʼerã hendive,+ ha napemeʼẽi vaʼerã chupe mbaʼeve tovapukúpe, pórke upévare odepende hína Jehová pende Jára penevendesi hag̃ua opa mbaʼe pejapóvape.+ 11 Siémpre oĩta imboriahúva ko yvy ape ári,+ upévare che haʼe peẽme: ‘Pendepojera* ha napenerakateʼỹi vaʼerã pene ermáno ojejopy vaíva ha imboriahúvandi, oikóva hína pe yvy peẽ peikohápe’.+

12 Peteĩ pene ermána térã pene ermáno hebreo oñevendéramo peẽme, ha 6 áñoma ombaʼapo hague peẽme g̃uarã, upéicharõ pe séptimo áñope pepoi vaʼerã chugui.+ 13 Ha pepoítaramo chugui, aníke pemondo chupe po nandi. 14 Pendepojera ha napenerakateʼỹi vaʼerã pemeʼẽ hag̃ua chupe unos kuánto ovecha térã kavara, avei pene víno, pende aséite de olíva ha umi mbaʼe peñotỹ vaʼekue. Jehová pende Jára penevendesi haguéicha, upéicha avei peẽ pemeʼẽ vaʼerã chupe. 15 Aníke penderesarái peẽ haʼe hague avei esklávo Egíptope ha Jehová pende Jára peneguenohẽ hague upégui, upévare amanda hína peẽme koestedía pejapo hag̃ua ko mbaʼe.

16 Péro haʼe heʼíramo ndéve: ‘¡Che apytase nendive!’, pórke haʼe nderayhu ndéve ha nde rogayguápe, ha ovyʼa oĩ aja entéro nendive,+ 17 upéicharõ regueraha vaʼerã ha emboja chupe pe okẽre, ha embokua* chupe inambi. Péicha haʼe opytátama nde esklavorã oikove aja pukukue. Upeichaite rejapo vaʼerã avei nde eskláva opytaséramo nendive. 18 Péro odesidíramo oho, ani rembyasy remeʼẽta haguére chupe iliverta, pórke pe traváho ojapo vaʼekue ndéve umi 6 áño aja ovaleve voi hína el dóvle peteĩ personál ojapóvagui ndéve ha repaga vaʼekuépe. Ha Jehová nde Jára nevendesi kuri opa mbaʼe rejapóvape.

19 Peaparta vaʼerã Jehová pende Járape g̃uarã entéro umi animál mácho ypykue, tahaʼe umi vaka, tóro, ovecha ha kavarakuéra apytégui.+ Napemombaʼapói vaʼerã umi tóro raʼy ypykue ni napeñapĩri vaʼerã umi ovecha raʼy ypykue. 20 Káda áño, nde ha nde rogaygua peʼu vaʼerã umi animál raʼy ypykue máchova pende Jára Jehová renondépe pe lugár Jehová oiporavohápe.+ 21 Péro upe animál orekóramo koʼã defékto: ikarẽ, ndohechái térã oreko oimeraẽ ótro defékto, upéicharõ ndapesakrifikái vaʼerã Jehová pende Járape g̃uarã.+ 22 Umíva peẽ peʼu vaʼerã pende siudápe, ha ikatu hoʼu pe persóna naipotĩriva ha pe ipotĩva Ñandejára renondépe, ojeʼuháicha jepi avei peteĩ guasu.*+ 23 Péro ndapeʼúi vaʼerã huguykue,+ síno peñohẽ vaʼerã yvýpe ýicha”.+

16 “Peẽ penemanduʼa meme vaʼerã pe mes de Abib* rehe ha pemboarete pe Páskua* Jehová pende Járape g̃uarã,+ pórke pe mes de Abíbpe Jehová pende Jára peneguenohẽ vaʼekue Egíptogui pyharekue.+ 2 Pejuka vaʼerã pe animál ojepurútava ojejapo hag̃ua pe ofrénda de Páskua Jehová pende Járape g̃uarã,+ tahaʼe ovecha, kavara, vaka térã tóro.+ Upéva ojejapo vaʼerã pe lugár Jehová oiporavohápe oñemombaʼeguasu hag̃ua héra.+ 3 Ndapeʼúi vaʼerã pe sakrifísiondi mbaʼeve orekóva levadúra,+ ha upe guive 7 día aja ndapeʼúi vaʼerã mbaʼeve orekóva levadúra. Peʼu vaʼerã pan ilevaduraʼỹva añoiténte, pejapo haguéicha pesẽrõ guare apúrope Egíptogui.+ Pejapóvo péicha penemanduʼáta mbaʼeichaitépa pehasa asy kuri ha núnka napenderesaraimoʼãi mbaʼéichapa pesẽ vaʼekue Egíptogui.+ 4 Pende yvy tuichakuére ndaipóri vaʼerã mbaʼeveichagua mása ilevadúrava 7 día aja.+ Avei ndapehejái vaʼerã ikoʼẽmba ni michĩmi pe animál roʼokue pesakrifikátava kaʼaru, pe primer díape.+ 5 Noñepermitimoʼãi peẽme pesakrifika pe ofrénda de Páskua ni peteĩva umi siuda Jehová pende Jára omeʼẽvape peẽme. 6 Síno pesakrifika vaʼerã pe lugár Jehová pende Jára oiporavohápe oñemombaʼeguasu hag̃ua héra. Pe ofrénda de Páskua pesakrifika vaʼerã kaʼaru, kuarahy oike rire,+ upe fécha pesẽ haguetépe Egíptogui. 7 Upéva pembichy vaʼerã tatapỹi ári ha peʼu+ pe lugár Jehová pende Jára oiporavohápe,+ ha pyharevete ikatúma peho jey pende rógape.* 8 Seis día aja peʼu vaʼerã pan ilevaduraʼỹva, ha pe 7 diahápe pejapo vaʼerã peteĩ rreunión sagráda Jehová pende Járape g̃uarã. Upe díape ndapejapói vaʼerã mbaʼeveichagua traváho.+

9 Pekonta vaʼerã 7 semána. Peñepyrũ vaʼerã pekonta 7 semána upe peikytĩha día guive machétepe* umi pekosecháva.+ 10 Ha pemboarete vaʼerã pe Fiésta de la Kosécha* Jehová pende Járape g̃uarã,+ ha pemeʼẽ vaʼerã chupe pe ofrénda voluntária asegún Jehová pende Jára penevendesi.+ 11 Ha pevyʼa vaʼerã Jehová pende Jára renondépe, pe lugár Jehová pende Jára oiporavohápe oñemombaʼeguasu hag̃ua héra. Pevyʼa vaʼerã peẽ, pende raʼykuéra, pende rajykuéra, pende esklávo, pende eskláva ha umi levita oikóva pende siudápe. Avei umi extranhéro oikóva pende apytépe, pe ityreʼỹva ha pe viúda oikóva pende apytépe.+ 12 Aníke penderesarái peẽ haʼe hague esklávo Egíptope,+ ha pekumpli ha pejapo vaʼerã koʼã mandamiénto ameʼẽva peẽme.

13 Peẽ pemboarete vaʼerã 7 día aja pe Fiésta de las Kaváñas*+ pembyaty vove umi pende semílla, ha pejapo vove pende aséite de olíva ha pene víno. 14 Pe fiésta aja pevyʼa vaʼerã peẽ,+ pende raʼykuéra, pende rajykuéra, pende esklávo, pende eskláva ha umi levita. Avei umi extranhéro oikóva pende apytépe, pe ityreʼỹva ha pe viúda oikóva pende siudápe. 15 Pemboarete vaʼerã ko fiésta 7 día aja+ Jehová pende Járape g̃uarã, pe lugár Jehová oiporavo haguépe. Pórke Jehová pende Jára ovendesíta opa mbaʼe peñotỹva ha pemonoʼõtava ha avei opa mbaʼe pejapóva,+ ha upévare katuete pevyʼa vaʼerã.+

16 Tres vése káda áño enterove kuimbaʼe oho vaʼerã Jehová pende Jára renondépe, pe lugár Jehová oiporavohápe, pejapo jave pe Fiésta del Pan Ilevaduraʼỹva,*+ Fiésta de la Kosécha,+ ha pe Fiésta de las Kaváñas.+ Avave noñepresentái vaʼerã henondépe po nandi. 17 Umi rregálo káda uno oguerahátava Jehovápe g̃uarã, ogueraha vaʼerã asegún haʼe ovendesi chupekuéra.+

18 Peẽ penombra vaʼerã káda trívupe umi hués+ ha kuimbaʼe oñenkargátava entéro umi siuda Jehová pende Jára omeʼẽvape peẽme. Ha haʼekuéra ihústo vaʼerã ohusga vove pe puévlope. 19 Ani pehusga hendapeʼỹ,+ ni pefavorese avavépe,+ ni pejagarra kóima, pórke pe kóima ningo omohesatũ umi iñarandúvape+ ha upéicha rupi umi ihústova jepe ijapu. 20 Peñehaʼãmbaitékena pendehústo ha peguata pe hustísia rapére,+ péicha pejagarráta pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽtava peẽme ha peikove aréta upépe.

21 Napeñotỹi vaʼerã pe altár ypýpe ni peteĩ yvyramáta peadora hag̃ua peteĩ póste sagrádoicha,+ upe altár ningo peẽ pejapo vaʼekue Jehová pende Járape g̃uarã.

22 Ndapejapói vaʼerã avei peteĩ kolúmna sagráda,+ pórke Jehová pende Jára ndaijaʼéi ko mbaʼére”.

17 “Jehová pende Járape ndapesakrifikái vaʼerã peteĩ tóro térã peteĩ ovecha idefektuósova, térã orekóva oimeraẽ ótra kósa ivaíva, pórke upéva ombojeguarúta Jehová pende Járape.+

2 Ñamoĩ chupe peteĩva umi siuda Jehová pende Jára omeʼẽvape peẽme, oĩha peteĩ kuimbaʼe térã peteĩ kuña ojapóva oikóvo mbaʼe vai Jehová pende Jára renondépe, ha nokumplíri pe kompromíso ojapo vaʼekue hendive,+ 3 oho tape vaíre ha oadora umi ótro dióspe ha oñesũ henondepekuéra, térã omombaʼeguasu pe kuarahy, jasy, térã opa mbaʼe oĩva yvágape,+ che haʼémaramo jepe peẽme ani hag̃ua pejapo péicha,+ 4 ág̃a oñemombeʼu vove térã pehendu vove oikoha koʼã mbaʼe, peaverigua porã vaʼerã upe oiko vaʼekue. Ha oiméramo siérto+ hína upe mbaʼe vaiete ojejapo Israélpe, 5 peguenohẽ vaʼerã upe kuimbaʼe térã upe kuña hembiapo vai vaʼekuépe pe siuda rokẽme, ha pejapi vaʼerã chupe itápe pejuka peve.+ 6 Katuete oĩ vaʼerã mokõi térã mbohapy testígo+ omombeʼúva upe oiko vaʼekue ojejuka hag̃ua upe persónape. Ndojejukái vaʼerã chupe oĩramo peteĩ testígonte.+ 7 Umi mokõi térã mbohapy testígo raẽvete ojapi vaʼerã chupe itápe, ha upéi pe puévlo kompletoite ojapíta avei chupe omano meve. Peẽ pehundi vaʼerã pende apytégui upe mbaʼe vai apohápe.+

8 Pende siudápe peichahágui perekóramo peteĩ provléma ijetuʼúva ha ndaikatúiva peẽnte pesolusiona, por ehémplo oĩramo oporojukáva,+ oñodemandáva, oñombyepoti vaipáva térã algún ótro pléito, upéicharõ peho vaʼerã pe lugár Jehová pende Jára oiporavohápe.+ 9 Peho vaʼerã umi saserdóte levita rendápe ha pe hués+ rendápe, upe oservíva hína upe tiémpope. Ha pepresenta vaʼerã chupekuéra pe provléma, ha haʼekuéra heʼíta peẽme mbaʼépa odesidi.+ 10 Upéi peẽ pejapo vaʼerã umi mbaʼe haʼekuéra odesidi vaʼekue, umi mbaʼe ojedesidímava pe lugár Jehová oiporavo haguépe. Peñatendéke ha pejapo opaite mbaʼe heʼíva peẽme. 11 Pejapo vaʼerã pe léi haʼekuéra ohechauka vaʼekue peẽme heʼiháicha ha opa mbaʼe haʼekuéra odesidi haguéicha.+ Peñatende porã vaʼerã opa mbaʼe haʼekuéra heʼi vaʼekuére, ha ndapepiái vaʼerã pe tapégui a la derécha ni a la iskiérda.+ 12 Ojejuka vaʼerã pe kuimbaʼe hovaʼatã ha ndojapóiva upe heʼi vaʼekue pe saserdóte oservíva hína Jehová pende Jára renondépe, térã ndojapóiva pe hués heʼi vaʼekue.+ Peẽ pehundi vaʼerã Israélgui upe mbaʼe vai apohápe.+ 13 Upéicharõ pe puévlo kompletoite oikuaáta upéva ha okyhyjéta, ha avavéma ndojapomoʼãvéi mbaʼeve tovaʼatãme.+

14 Ág̃a pejagarra ha peike vove pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽtavape peẽme, ha peiko vove upépe, ha peje: ‘Ñanombra ñande rreirã ojapoháicha umi ótro tetã oĩva ñande jerére’,+ 15 upéicharõ katuete penombra vaʼerã pende rreirã Jehová pende Jára oiporavóva.+ Penombra vaʼerã pende rreirã peteĩ israelítape, ha ni mbaʼevéicharõ napenombrái vaʼerã peteĩ extranhérope, pórke ndahaʼéi pene ermáno. 16 Péro pe rréi nokonsegíri vaʼerã imbaʼerã heta kavaju,+ térã nomondói vaʼerã umi hetãyguápe Egíptope ojoguave hag̃ua kavaju,+ pórke Jehová heʼi vaʼekue peẽme: ‘Núnka ndapehovéima vaʼerã Egíptope’. 17 Pe rréi nomendái vaʼerã heta kuñáre ani hag̃ua ikorasõ oñemomombyry Ñandejáragui,+ ni nombyatýi vaʼerã avei imbaʼerã hetaiterei pláta ha óro.+ 18 Ág̃a oguapy vove itrónope ogoverna hag̃ua, okopia vaʼerã pe léi peteĩ lívrope,* upe léi oñongatu hína umi saserdóte levita.+

19 Haʼe siémpre oreko vaʼerã upéva ha olee vaʼerã oikove aja entéro+ ikatu hag̃uáicha okyhyje ha orrespeta Jehová Ijárape, ha okumpli vaʼerã opa mbaʼe heʼíva ko léi ha koʼã mandamientokuéra. Haʼe ojapo vaʼerã koʼãva heʼiháicha.+ 20 Upéicha haʼe nopensamoʼãi ivaleveha umi ótro israelítagui ha nosẽmoʼãi ko mandamiénto heʼívagui, ha ndopiamoʼãi chugui ni a la derécha ni a la iskiérda. Péicha ogovernáta heta tiémpo Israélpe, haʼe ha avei umi itaʼyrakuéra”.

18 “Umi saserdóte levita, ha añetehápe enterove umi Leví trivugua, ndorekomoʼãi yvy térã erénsia Israélpe. Haʼekuéra hoʼúta umi ofrénda ojehapýva oñemeʼẽva Jehovápe, umíva hína iñerensiakuéra.+ 2 Upéicha rupi haʼekuéra ndorekói vaʼerã ni peteĩ erénsia iñermanokuéra apytépe. Jehová hína iñerensiakuéra, haʼe heʼíma haguéicha voi chupekuéra.

3 Koʼã mbaʼe omeʼẽva pe puévlo otokáta umi saserdótepe: oimeraẽ omeʼẽva peteĩ sakrifísio, tahaʼe tóro térã ovecha, omeʼẽ vaʼerã pe saserdótepe pe ipaléta puntare, hañykãngue ha pe hyekueguasu.* 4 Avei pemeʼẽ vaʼerã chupe umi tenonderãite pembyaty vaʼekue, tahaʼe umi semílla, víno pyahu ha aséite, ha pe lána primeroite peipeʼa vaʼekue pende ovechakuéragui.+ 5 Pórke Jehová pende Jára oiporavo umi levítape entéro pende trívu apytégui, ikatu hag̃uáicha haʼekuéra ha itaʼyrakuéra siémpre ombaʼapo saserdóteramo Jehovápe g̃uarã.+

6 Péro peteĩ levita ohejáramo peteĩva umi pende siuda oĩva Israélpe,+ ha ova upe oikohágui ohose rupi oiko pe lugár Jehová oiporavo haguépe,+ 7 haʼe ikatu avei oservi upépe Ijára Jehovápe, ojapoháicha enterove iñermanokuéra levita, ombaʼapóva hína upépe Jehová renondépe.+ 8 Chupe oñemeʼẽta avei hiʼupy pe mísma kantida otokáva umi ótro levítape,+ apárte pe orresivívagui voi ovende haguére hóga ha ikosakuéra opertenese vaʼekue ituakuéra ypykuépe.

9 Peike vove pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽvape peẽme, ndapejapói vaʼerã umi mbaʼe vai oporombojeguarúva ojapóva umi ótra nasión.+ 10 Ndaipóri vaʼerã pende apytépe ohapýva itaʼýra térã itajýrape sakrifísioramo,*+ ni avave ojapóva adivinasión,+ máhia,+ opredesíva mbaʼépa oikóta,+ ni pajeséro,+ 11 ni peteĩ ojapóva malefísio, ni ohóva oporandu espiritístape+ térã peteĩ adivínope,+ ni ombaʼeporandúva umi omano vaʼekuépe.+ 12 Pórke oimeraẽ ojapóva koʼã mbaʼe ombojeguaru hína Jehovápe, ha umi nasión ojapo koʼã mbaʼe oporombojeguarúva, upévare Jehová pende Jára omosẽta chupekuéra pene renondégui. 13 Penderekopotĩ vaʼerã Jehová pende Jára renondépe.+

14 Pórke koʼã nasión pejagarrátavagui ijyvy ohendu umi ojapóvape máhia+ ha umi adivínope.+ Péro Jehová pende Jára nopermitíri peẽme pejapo koʼã mbaʼe. 15 Pene ermanokuéra apytégui, Jehová pende Jára omeʼẽta peẽme peteĩ proféta cheichagua. Ha pehendu vaʼerã chupe.+ 16 Haʼe ojapóta péicha, pejerure rupi Jehová pende Járape peñembyatýrõ guare Horébpe,+ ha peje: ‘Ani oñeʼẽ oréve Ñandejára Jehová ni rohechave ko tata guasu, ani hag̃ua romanomba’.+ 17 Ha Jehová heʼi chéve: ‘Oĩ porã la heʼíva hikuái. 18 Iñermanokuéra apytégui ameʼẽta chupekuéra peteĩ proféta ndeichagua.+ Che haʼéta chupe umi mbaʼe heʼi vaʼerã,+ ha haʼe heʼíta chupekuéra opa mbaʼe haʼe vaʼekue chupe.+ 19 Ha ojecháta chendive pe persóna nohendúiva upe haʼe heʼi vaʼekue che rérape.+

20 Ha oĩramo peteĩ proféta ijehegui reínte heʼíva oñeʼẽha che rérape, ha heʼi umi mbaʼe che ndaʼéi vaʼekue chupe, térã oñeʼẽ umi ótro dios rérape, upéicharõ upéva upe profétape ojejuka vaʼerã.+ 21 Péro peẽ ikatu hína peje pende pyʼapýpe: “¿Mbaʼéicha piko roikuaáta Jehová ndeʼíri hague koʼã mbaʼe?”. 22 Ág̃a pe proféta oñeʼẽ vove Jehová rérape ha noñekumplíri pe heʼi vaʼekue térã ndoikói pe heʼi haguéicha, upéicharõ Jehová ndeʼíri upe proféta heʼi vaʼekue. Upe proféta oñeʼẽ ijehegui reínte, ndapekyhyjéi vaʼerã chugui’”.

19 “Ág̃a pende Jára Jehová ohundi vove umi nasión, ha Jehová pende Jára omeʼẽ peẽme umíva yvykue, ha peipeʼa vove chuguikuéra ijyvy ha peiko isiudakuérape ha hogakuérape,+ 2 peaparta vaʼerã mbohapy siuda. Upéva pejapo vaʼerã pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽvape peẽme penembaʼerã.+ 3 Peẽ pedividi vaʼerã 3 pártepe pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽva peẽme penembaʼerã, ha káda pártepe oĩ vaʼerã peteĩ siuda oñekañy hag̃ua. Peprepara vaʼerã umi tape ohóva koʼã siudápe, ikatu hag̃uáicha pe oporojuka vaʼekue oho okañy upépe.

4 Péicha jave ikatúta oho upe siudápe okañy pe oporojuka vaʼekue ikatu hag̃uáicha oikove: oimérõ ojuka raʼe hapichápe ojukaseʼỹre, ha ndahaʼéi kuri ndaijaʼéigui hese.+ 5 Por ehémplo, ohóramo hapichándi kaʼaguýpe jepeʼa rekávo, ha ohupívo ijyva ohachea hag̃ua peteĩ yvyramátare, ojei pe hácha akã hiʼývagui ha oho pe hapicháre ha ojuka chupe, upéicharõ pe oporojuka vaʼekue oho vaʼerã okañy peteĩva koʼã siudápe ikatu hag̃uáicha osegi oikove.+ 6 Péro mombyryetereíma opytáramo pe siuda, pe ovengáva pe ojejuka vaʼekue ruguykue ikatu hína tuguy akúre omuña chupe, ohupyty ha ojuka.+ Péro haʼe nomereséi omano, pórke ndahaʼéi kuri ndaijaʼéiva upe hapicháre.+ 7 Upévare haʼe peẽme: ‘Peaparta vaʼerã mbohapy siuda’.

8 Jehová pende Jára ombotuicháramo pende território ohura haguéicha umi pende tuakuéra ypykuépe,+ ha omeʼẽma peẽme kompletoite pe yvy opromete vaʼekue omeʼẽtaha pende tuakuéra ypykuépe,+ 9 haʼe ojapóta upéicha peẽ pekumplipaitéramo ko mandamiénto ameʼẽva peẽme koestedía: pehayhu vaʼerã Jehová pende Járape ha siémpre peguata vaʼerã hapére.+ Oiko vove upéva peẽ peapartave vaʼerã mbohapy siuda koʼã mbohapy siudándi.+ 10 Péicha noñeñohẽmoʼãi peteĩ persóna inosénte ruguy,+ pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽvape peẽme penembaʼerã, ha ndapejekulpamoʼãi peñohẽ rei haguére tuguy.+

11 Péro peteĩ kuimbaʼe ndaijaʼéiramo hapicháre+ ha opeskáma voi hese oataka hag̃ua chupe, ha upéi olastima ha ojuka chupe, ha pe oporojuka vaʼekue oho okañy peteĩva koʼã siudápe, 12 upéicharõ umi kuimbaʼe omoakãva* pe siuda haʼe oiko haguépe ohenoika vaʼerã chupe, ha ontrega vaʼerã hikuái pe ovengávape pe ojejuka vaʼekue ruguykue ha ojejuka vaʼerã upe kuimbaʼépe.+ 13 Napembyasýi vaʼerã chupe ha peipeʼa vaʼerã Israélgui pe oñohẽ vaʼekuépe peteĩ persóna inosénte ruguy,+ péicha oho porãta peẽme.

14 Ág̃a oñemeʼẽ vove peẽme pene erensiarã pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽva peẽme penembaʼerã, ani peguerova pende rapicha yvýgui umi márka oservíva de límite,+ umíva ningo omoĩ vaʼekue pende tuakuéra ypykue.

15 Avavépe noñekondenái vaʼerã peteĩ mbaʼe vai térã peteĩ pekádore oĩramo peteĩ testígonte.+ Katuete oĩ vaʼerã mokõi térã mbohapy testígo omombeʼúva mbaʼépa la oiko vaʼekue ojekuaa hag̃ua siértopa pe ojeʼe vaʼekue.+ 16 Peteĩ testígo iñañáva oñeʼẽramo peteĩ kuimbaʼe kóntrape, ha heʼi ojapo hague peteĩ mbaʼe vai,+ 17 upéicharõ umi mokõi kuimbaʼe oñaprovlemáva oho vaʼerã Jehová renondépe, ha avei pe saserdóte ha pe hués oservíva upe tiémpope renondépe.+ 18 Umi hués oaverigua porã vaʼerã upe oiko vaʼekue,+ ha oiméramo ndasiértoi pe testígo heʼi vaʼekue ha oñeʼẽ reínte iñermáno kóntrape, 19 upéicharõ pejapo vaʼerã upe kuimbaʼére pe ojapose vaʼekue iñermánore.+ Peipeʼa vaʼerã pende apytégui pe mbaʼe vai apoha.+ 20 Ha umi opytáva oikuaáta upéva ha okyhyjéta, ha avavéma pende apytégui núnka ndojapomoʼãvéi peichagua mbaʼe vai.+ 21 Aníkena pembyasy,+ pórke oĩramo oporojukáva, ojejuka vaʼerã avei pe oporojuka vaʼekuépe,* omohesatũramo hapichápe, oñemohesatũ vaʼerã avei chupe, oitýramo hapichágui hãi, ojeity vaʼerã avei chugui hãi, omopẽramo hapichágui ijyva, oñemopẽ vaʼerã avei chugui ijyva, ha omopẽramo hapichágui hetyma oñemopẽ vaʼerã avei chugui hetyma”.+

20 “Pehóramo gerrahápe peñorairõ hag̃ua pene enemigokuéra kóntrape, ha pehecha oreko hetaveha pendehegui kavaju, kárro de gérra ha soldádo, ani pekyhyje chuguikuéra pórke Jehová pende Jára, upe peneguenohẽ vaʼekue Egíptogui, oĩ penendive.+ 2 Ág̃a peñorairõta vove, pe saserdóte oñemoag̃uíta ha oñeʼẽta umi héntepe.+ 3 Haʼe heʼi vaʼerã peẽme: ‘Pehendúke peẽ Israelgua: peẽ peñorairõ mbotaitéma hína pene enemigokuérandi, aníkena pendepyʼamirĩ. Ani pendepyʼaju ni pekyhyje ni peryryipa henondepekuéra, 4 pórke Jehová pende Jára oho hína penendive oñorairõ hag̃ua penderehehápe, umi pene enemigokuéra kóntrape pendesalva hag̃ua’.+

5 Umi ofisiál heʼi vaʼerã avei pe puévlope: ‘¿Máva piko omopuʼã peteĩ óga pyahu ha ndoikojepéi pype? Upéva toho jeýnte hógape, pórke ikatu omano gerrahápe ha ótro kuimbaʼe oho oiko pype. 6 ¿Ha mávapa oñotỹ raʼe peteĩ parralty ha neʼĩra gueteri ombyaty hiʼa? Upéva toho jeýnte hógape, pórke ikatu omano gerrahápe ha ótro kuimbaʼe hoʼu chugui. 7 ¿Ha mávapa oñekompromete raʼe peteĩ kuñataĩndi ha neʼĩra gueteri omenda hese? Upéva toho jeýnte hógape,+ pórke ikatu omano gerrahápe ha ótro kuimbaʼe omenda pe kuñataĩre’. 8 Umi ofisiál oporandu vaʼerã avei pe puévlope: ‘¿Mávapa okyhyje ha ipyʼamirĩ oñorairõ hag̃ua?+ Upéva toho jeýnte hógape, ani ág̃a omokangy iñermanokuérape haʼe ikangyháicha’.+ 9 Oñeʼẽmba rire pe puévlope, umi ofisiál oiporavo vaʼerã umi kuimbaʼe omoakãtava pe ehérsito odirihi hag̃ua umi soldádope.

10 Peñemoag̃ui vove peteĩ siudáre peñorairõ hag̃ua, peporandu vaʼerã umi héntepe ndojaposéipa penendive peteĩ tráto peiko porã hag̃ua.+ 11 Ha heʼíramo peẽme ojapotaha la tráto ha oavri peẽme hokẽ, umi hénte oikóva upe siudápe opytáta pende poguýpe pemombaʼapo pohýi hag̃ua chupekuéra, ha haʼekuéra pendeservíta.+ 12 Péro ndojaposéiramo penendive la tráto peiko porã hag̃ua, ha oñorairõ hikuái penendive, upéicharõ pemongora vaʼerã pe siuda. 13 Ha Jehová pende Jára ohejáta chupekuéra pende poguýpe, ha pejuka vaʼerã espádape enterove kuimbaʼe oĩvape upépe. 14 Péro umi kuña, mitã, animalkuéra ha entéro mbaʼe oĩva upe siudápe, opa mbaʼe iporãva, peguerahakuaa penembaʼerã.+ Peʼúta umi mbaʼe peipeʼáva pene enemigokuéragui, umíva ningo Jehová pende Jára omeʼẽma peẽme.+

15 Péicha pejapo vaʼerã enterove umi siuda oĩvare mombyry pendehegui, umi siuda noĩrivare pe yvy peẽ peikotahápe. 16 Péro umi siuda oĩva koʼã nasiónpe, Jehová pende Jára omeʼẽtavape penembaʼerã, koʼãvape ndapehejái vaʼerã ni peteĩ oikovéva.*+ 17 Upéva rangue, pehundipaite vaʼerã umi hitita, umi amorreo, umi cananeo, umi perizita, umi heveo ha umi jebuseo,+ Jehová pende Jára heʼi hagueichaite peẽme, 18 ani hag̃ua ojapoka peẽme umi mbaʼe oporombojeguarúva ojapóva hikuái idioskuérape g̃uarã, ha péicha ikausarekuéra pepeka Jehová pende Jára renondépe.+

19 Pemongoráramo peteĩ siuda heta díare, ha peñorairõ pejagarra hag̃ua, upéicharõ ndapeitýi vaʼerã umi yvyramáta háchape. Peẽ ikatu peʼu hiʼakue, péro ndapeitýi vaʼerã umi yvyramáta.+ ¿Mbaʼére piko pehundíta peteĩ yvyramáta oĩva ñúme pehundiháicha peteĩ kuimbaʼe? 20 Umi yvyramáta ndahiʼáiva añoite ikatu peity ha peipuru pemongora hag̃ua upe siuda oñorairõva hína pene kóntrape pejagarra peve”.

21 “Peteĩ ñúme ojejuhúramo peteĩ ojejuka vaʼekuépe, pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽ vaʼekuépe peẽme penembaʼerã, ha avave ndoikuaái mávapa ojuka raʼe chupe, 2 upéicharõ umi kuimbaʼe omoakãva* pe puévlo ha umi hués,+ oho vaʼerã omedi oĩha guive pe teʼongue mboýpa opyta chugui umi siuda oĩva ijerére. 3 Ha umi kuimbaʼe omoakãva pe siuda hiʼag̃uivéva pe teʼonguégui, ogueraha vaʼerã peteĩ vakílla núnka noñemombaʼapóiva gueteri, ha núnka ndojejokuái vaʼekue júgore. 4 Ha umi kuimbaʼe omoakãva upe siuda, ombovahea vaʼerã pe vakílla peteĩ ñúme,* oĩháme heta y ha neʼĩrahápe gueteri ojeara ni oñeñemitỹ. Upe ñúme ojuka vaʼerã hikuái pe vakílla oinupãvo chupe inúkape.+

5 Upéi umi saserdóte levita oñembojáta upépe, pórke Jehová pende Jára oiporavo kuri chupekuéra oservi hag̃ua chupe,+ ha ovendesi hag̃ua pe puévlope Jehová rérape.+ Haʼekuéra heʼi vaʼerã mbaʼéichapa oñesolusiona vaʼerã oĩramo oimehaichagua káso de violénsia.+ 6 Upéi umi kuimbaʼe omoakãva pe siuda hiʼag̃uivéva pe teʼonguégui ojepohéi+ vaʼerã pe vakílla reʼongue ári, pe ojejuka vaʼekue pe ñúme oñenupãvo inúkape, 7 ha heʼi vaʼerã hikuái: ‘Ore noroñohẽi kuri ko kuimbaʼe ruguy ni ndorohechái omanórõ guare. 8 Jehová, anína rekulpa ko mbaʼére nde puévlo Israel resalva vaʼekuépe.+ Anína reheja ojekulpa nde puévlo Israélpe oñeñohẽ haguére peteĩ persóna inosénte ruguy’.+ Péicha ndojekulpamoʼãi chupekuéra pe tuguy oñeñohẽ vaʼekuére. 9 Ha peẽ pejapóvo pe iporãva Jehová renondépe, ndapejekulpamoʼãi oñeñohẽ haguére peteĩ persóna inosénte ruguy pende apytépe.

10 Pehóramo peñorairõ pene enemigokuéra kóntrape ha Jehová pende Jára ogana chupekuéra penderehehápe, ha peẽ pejagarra pegueraha umi héntepe pende poguýpe,+ 11 ha umi hénte apytépe rehecha peteĩ kuñataĩ porã ha ndegusta ha reipota chupe ne rembirekorã, 12 upéicharõ regueraha vaʼerã chupe nde rógape. Ha haʼe oñemoakã perõ vaʼerã ha oarregla ipyapẽ. 13 Avei oipeʼa vaʼerã umi ao oipuru vaʼekue ojejagarrárõ guare chupe, ha opyta vaʼerã oiko nde rógape. Ha haʼe oñembyasýta ha ojaheʼóta isy ha itúare un mes aja entéro,+ ha upe rire ae ikatúta reguereko hendive rrelasión sexuál. Péicha oikóta ndehegui iména ha chugui oikóta ne rembireko. 14 Péro nandegustavéiramo pe kuña, nde ikatu reheja chupe toho+ ohosehápe. Péro ndaikatumoʼãi revende ni remaltrata chupe, pórke mbaretépe remenda kuri hese.

15 Peteĩ kuimbaʼe omendáramo mokõi kuñáre ha peteĩme ohayhuve pe ótragui, ha mokõivéva imembýma chugui, ha pe itaʼýra ypykue haʼe hína pe hembireko menove ohayhúva membyre,+ 16 upéicharõ pe omeʼẽtaha díape itaʼyrakuérape iñerénsia, pe kuimbaʼe ndotratái vaʼerã pe hembireko ohayhuvéva membýpe itaʼýra ypykuéicha. Ndojapói vaʼerã upéicha menove ohayhu rupínte pe itaʼýra ypykue sýpe. 17 Pe kuimbaʼe ohechauka vaʼerã itaʼýra ypykue haʼeha pe hembireko menove ohayhúva memby, omeʼẽvo chupe el dóvle pe párte otokáva chupe opa mbaʼe orekóvagui. Pórke haʼe hína itaʼýra ypykue, pe ohechaukáva haʼe ikatuha ifamília. Pe derécho orekóva umi taʼýra ypykue okorresponde hína chupe.+

18 Peteĩ kuimbaʼe orekóramo peteĩ itaʼýra ikaprichóso ha irrevéldeva, ha naiñeʼẽrendúiva ni itúa ni isýpe,+ ha haʼekuéra oñehaʼãma kuri okorrehi chupe, péro haʼe nohenduséi chupekuéra,+ 19 upéicharõ itúa ha isy ojagarra vaʼerã ogueraha chupe umi kuimbaʼe omoakãva pe puévlo rendápe, pe isiuda rokẽme. 20 Ha heʼi vaʼerã hikuái umi kuimbaʼe omoakãvape pe siuda: ‘Ko ore família ikaprichóso ha irrevélde ha naiñeʼẽrenduséi oréve. Okaruhárente voi oiko+ ha ikaʼu’.+ 21 Upéi entéro umi hénte isiudapegua ojapi vaʼerã chupe itápe omano meve. Péicha peipeʼáta pende apytégui pe mbaʼe vai apohápe, ha entéro oĩva Israélpe oikuaáta upéva ha okyhyjéta.+

22 Peteĩ kuimbaʼe opekáramo ha omerese voi ojejuka chupe, ha peẽ pejuka chupe+ ha pemosaingo peteĩ yvyráre,+ 23 pe heʼongue ndopytái vaʼerã pe yvyráre pe pyhare pukukue.+ Upéva rangue pehecha vaʼerã toñeñotỹ upe diaitépe voi, pórke Ñandejára omaldesi pe oñemosaingóvape peteĩ yvyráre.+ Peẽ napemongyʼái vaʼerã pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽva peẽme penembaʼerã”.+

22 “Pehecháramo okañyha pene ermánogui hymba tóro térã ijovecha ha peẽ petopa, ani peñembotavy chugui,+ katuete pegueraha jey vaʼerã pene ermánope. 2 Péro pene ermáno oikóramo mombyry pendehegui, térã ndapeikuaái máva rymbápa upe pejuhu vaʼekue, upéicharõ pegueraha vaʼerã pende rógape. Ha pehejáta penendive pene ermáno ou peve ipiári, ha upépe pemeʼẽ vaʼerã chupe.+ 3 Péicha pejapo vaʼerã pejuhúramo pene ermáno rymba vúrro, ijao, térã oimeraẽ ótra kósa okañy vaʼekue pene ermánogui. Peẽ napeñembotavýi vaʼerã pene ermánogui petopáramo koʼã mbaʼe.

4 Pehecháramo pe tapépe hoʼa hague pene ermáno rymba vúrro térã hymba tóro, aníkena peñembotavy chugui. Katuete peipytyvõ vaʼerã chupe omopuʼã hag̃ua pe animál.+

5 Peteĩ kuña nomondéi vaʼerã kuimbaʼe ao, ha ni peteĩ kuimbaʼe nomondéi vaʼerã avei kuña ao. Pórke oimeraẽ ojapóva upéva ombojeguaru hína Jehová pende Járape.

6 Pejuhúramo peteĩ guyra raity hupiʼa reheve térã itaʼyraʼi reheve tape kóstape, tahaʼe peteĩ yvyra rakãre térã yvýpe, ha pehecha pe guyra oñenoha hupiʼa ári, térã orekoha iguýpe itaʼyraʼikuéra, upéicharõ ndapeguerahái vaʼerã pe guyra itaʼyraʼikuéra reheve.+ 7 Katuete pepoi vaʼerã isýgui, péro ikatu pegueraha umi guyraʼi penembaʼerã. Péicha pejapo vaʼerã oho porã hag̃ua peẽme ha peikove hag̃ua heta tiémpore.

8 Pemopuʼãramo peteĩ óga pyahu, upéicharõ pejapo vaʼerã peteĩ murallaʼi pe terrása ári.*+ Ani ág̃a oĩ hoʼáva upégui ha pejekulpa peẽ ha pende rogaygua peñohẽ haguére tuguy.

9 Peñotỹ jave pende parrál, ani peñotỹ ijapytépe oimeraẽ ótra kláse de semílla.+ Pejapóramo upéicha, peguerahapa vaʼerã pe lugár sagrádope opa mbaʼe oprodusíva pe semílla peñotỹ vaʼekue ha avei pende parralty.

10 Ndapejokuái vaʼerã oñondive peteĩ guéi* ha peteĩ vúrro peara hag̃ua.+

11 Napemondéi vaʼerã ao ojejapo vaʼekue ílo de lána ha línogui oñondive.+

12 Umi 4 eskínape pemoapokytã ha pemboflekoʼimi vaʼerã pene mánto.+

13 Peteĩ kuimbaʼe omendáramo peteĩ kuñáre ha oreko hendive rrelasión sexuál, péro upéi ou ndaijaʼevéi hese, 14 ha heʼi rei hese hembiapo vai hague ha omoherakuã vai chupe heʼívo: ‘Che amenda kuri ko kuñáre, péro arekórõ guare hendive rrelasión sexuál, atopa ndahaʼeveimaha vírhen’, 15 upéicharõ, pe kuña sy ha túa ogueraha vaʼerã pe pruéva ohechaukáva itajýra vírhen hague, umi kuimbaʼe omoakãva* pe puévlope pe siuda rokẽme. 16 Pe kuña túa heʼi vaʼerã umi kuimbaʼe omoakãvape pe puévlo: ‘Che ningo ameʼẽ kuri ko kuimbaʼépe che rajy hembirekorã, péro haʼe ndaijaʼéi hese, 17 ha heʼi rei hese hembiapo vai hague, heʼívo: “Atopa kuri nde rajy ndahaʼeveimaha vírhen”. Péro ko pruéva roguerúva ohechauka hína che rajy haʼe hague vírhen’. Upéi pe itúa ha isy oipyso vaʼerã umi kuimbaʼe omoakãva pe puévlo renondépe pe kuña mánto. 18 Ha umi kuimbaʼe omoakãva pe siuda+ ojagarráta okorrehi pe kuimbaʼépe.+ 19 Avei omultáta chupe hikuái 1 kílo 140 grámo* de pláta, ha omeʼẽta hikuái pe kuña túape, pórke haʼe omotĩ kuri peteĩ kuñataĩ israelita vírhenvape.+ Ha upe kuña opytáta pe kuimbaʼe rembirekorã, ha pe kuimbaʼépe noñepermitimoʼãi ojedivorsia chugui oikove aja entéro.

20 Péro oiméramo siérto raʼe pe ojeʼe vaʼekue pe kuñáre, ha ndaipóri mbaʼeve ohechaukáva haʼe vírhen hague, 21 upéicharõ umi kuimbaʼe omoakãva pe puévlo ogueraha vaʼerã pe kuñáme itúa róga entrádape, ha umi hénte oikóva upe siudápe ojapi vaʼerã chupe itápe ha ojuka. Pórke itúa rógape pe kuña oreko kuri rrelasión sexuál omenda mboyve, ha omotĩ Israélpe.+ Ha péicha peẽ peipeʼa vaʼerã pende apytégui pe mbaʼe vai apohápe.+

22 Ojepilláramo peteĩ kuimbaʼe orekoha rrelasión sexuál tembireko ahénondi, mokõivévape ojejuka vaʼerã oñondive, pe kuimbaʼe orekóvape rrelasión sexuál pe kuñándi, ha avei pe kuñáme.+ Ha péicha peẽ peipeʼa vaʼerã Israélgui pe mbaʼe vai apohápe.

23 Oiméramo peteĩ kuñataĩ vírhen oñekomprometéma omenda hag̃ua peteĩ kuimbaʼére, ha ótro kuimbaʼe otopa hese pe siudápe ha oreko hendive rrelasión sexuál, 24 upéicharõ peẽ peguenohẽ vaʼerã mokõivévape pe siuda rokẽme, ha pejapi vaʼerã chupekuéra itápe ha pejuka. Pe kuñataĩme ojejuka vaʼerã pórke ndosapukáiri kuri pe siudápe ojerure hag̃ua sokórro, ha pe kuimbaʼépe katu pórke omotĩ hapicha rembirekópe.+ Péicha peẽ peipeʼa vaʼerã pende apytégui pe mbaʼe vai apohápe.

25 Péro oiméramo pe kuimbaʼe otopa raʼe ñúme pe kuñataĩ oñekomprometéma vaʼekuére omenda hag̃ua, ha pe kuimbaʼe mbaretépe ojagarra ha oviola chupe, upéicharõ ojejuka vaʼerã pe kuimbaʼépe añoiténte, pe oviola vaʼekuépe pe kuñataĩme, 26 péro ndapejapói vaʼerã mbaʼeve pe kuñataĩre, pórke pe kuñataĩ ndojapói kuri mbaʼeve ivaíva omerese hag̃ua omano. Pe ojejapo vaʼekue hese haʼeténte avei peteĩ kuimbaʼe oataka jave hapichápe ha ojuka.+ 27 Pórke haʼe otopa kuri ñúme pe kuñataĩ oñekomprometéma vaʼekuépe, ha osapukáiramo jepe ndaipóri avave osokorre vaʼerã chupe.

28 Peteĩ kuimbaʼe otopáramo peteĩ kuñataĩ vírhenre ha neʼĩrava oñekompromete omenda hag̃ua, ha ojagarra chupe ha oreko hendive rrelasión sexuál, ha ojepilla chupekuéra,+ 29 upéicharõ pe kuimbaʼe oreko vaʼekue rrelasión sexuál hendive, omeʼẽ vaʼerã pe kuñataĩ túape 570 grámo* de pláta, ha omendáta pe kuñataĩre.+ Pe kuimbaʼe omotĩ rupi pe kuñataĩme noñepermitimoʼãi ojedivorsia chugui omano meve.

30 Ni peteĩ kuimbaʼe ndorekói vaʼerã rrelasión sexuál itúa rembirekóndi, ani hag̃ua omotĩ itúape”.+

23 “Ni peteĩ kuimbaʼe ojekapa pyréva ojeaplasta rupi chugui haʼỹi térã oñekytĩ vaʼekue chugui hiʼórgano sexuál,* ndaikatumoʼãi oike Jehová kongregasiónpe.+

2 Ni peteĩ taʼýra okára ndaikatumoʼãi oike Jehová kongregasiónpe.+ Ni peteĩ ifamiliare ndaikatumoʼãi oike Jehová kongregasiónpe, ni 10 henerasión peve.

3 Ni peteĩ ammonita ni moabita ndaikatumoʼãi oike Jehová kongregasiónpe.+ Ni 10 henerasión peve ni peteĩ ifamiliare núnka ndaikatumoʼãi oike Jehová kongregasiónpe, 4 pórke haʼekuéra ndoguerúi vaʼekue peẽme tembiʼu ni y peimérõ guare tapére pesẽ rire Egíptogui.+ Ha avei pórke haʼekuéra okontrata vaʼekue Balaámpe penemaldesi hag̃ua,+ haʼe hína Beor raʼy, Petorgua oĩva Mesopotámiape. 5 Péro Jehová pende Jára nohendúi vaʼekue Balaámpe.+ Jehová pende Jára penevendesika chupe penemaldesi rangue,+ pórke Jehová pende Jára penderayhu.+ 6 Peikove aja entéro, núnka ndapejapói vaʼerã mbaʼeve umi ammonita ha moabita oiko porã ha ipyʼaguapy hag̃ua.+

7 Ndovaléi ndapechaʼéi umi edomítare, pórke haʼekuéra pene ermáno.+

Ndovaléi ndapechaʼéi umi egípciore, pórke ipaispekuéra peẽ extranhéro vaʼekue.+ 8 Umi ivisnietokuéra, térã pe tercera henerasión, ikatúta oike Jehová kongregasiónpe.

9 Pemoĩ vove pene kampaménto peñorairõ hag̃ua pene enemigokuérandi, peñatende vaʼerã ani hag̃ua pejapo mbaʼeve penemongyʼátava Ñandejára renondépe.+ 10 Peteĩ kuimbaʼe opytáramo ikyʼa opoi haguére sémen pyharekue oke aja,+ osẽ vaʼerã pe kampaméntogui ha ndoikevéima vaʼerã upépe. 11 Upéi kaʼaruete haʼe ojahu vaʼerã, ha kuarahy oike rire ae ikatúta oike jey pe kampaméntope.+ 12 Pereko vaʼerã peteĩ lugár apartadomi pe kampaméntogui, ha peimese jave váñope peho vaʼerã upépe. 13 Pereko vaʼerã peteĩ palaʼi pende kosakuérandi. Pejoʼo vaʼerã peteĩ yvykuaʼi peho jave peĩ hag̃ua váñope, ha upéi pejaty vaʼerã upéva.* 14 Pórke Jehová pende Jára okorre oikóvo pene kampaméntope+ pendesalva hag̃ua, ha ontrega hag̃ua peẽme pende pópe pene enemigokuérape. Pene kampaménto ipotĩ+ vaʼerã ani hag̃ua haʼe ohecha penderehe mbaʼeve ikyʼáva ha ojaparta pendehegui ha ndohovéima penendive.

15 Peteĩ esklávo okañýramo ipatróngui ha ou pene rendápe, peẽ napentregái vaʼerã chupe. 16 Pe esklávo ikatu oiko pende apytépe, umi pende siudápe pe lugár haʼe oiporavohápe ha ogustahápe chupe. Napemaltratái vaʼerã chupe.+

17 Ni peteĩ israelita rajýgui ndoikói vaʼerã prostitúta,*+ ha ni peteĩ israelita raʼýgui ndoikói vaʼerã avei prostitúto.*+ 18 Pe pláta ojepaga vaʼekue* peteĩ prostitútape térã peteĩ prostitútope,* ndojeguerúi vaʼerã pende Jára Jehová rógape oñekumpli hag̃ua peteĩ promésa, pórke umíva ombojeguaru pende Jára Jehovápe.

19 Ndapekovrái vaʼerã interés+ pene ermánope peipurukáramo chupe pláta térã pemeʼẽramo chupe hiʼupy, térã oimeraẽ ótra kósa. 20 Peteĩ extranhérope ikatu pekovra interés,+ péro pene ermánope ndapekovrái vaʼerã interés,+ upéicharõmante Jehová pende Jára penevendesíta opa mbaʼe pejapóvape pe yvy pehóvape pejagarra hag̃ua penembaʼerã.+

21 Pejapóramo peteĩ promésa Jehová pende Járape,+ pyaʼe peñehaʼã vaʼerã pekumpli.+ Pórke Jehová pende Jára katuete ohaʼarõta pekumpli upéva, ha ndapejapóiramo péicha pepekáta hína.+ 22 Péro ndapejapóiramo peteĩ promésa, ndapepekamoʼãi hína.+ 23 Umi mbaʼe peje vaʼekue pekumpli vaʼerã,+ ha pejapo vaʼerã umi mbaʼe pepromete vaʼekue pejapotaha ofrénda voluntáriaramo Jehová pende Járape.+

24 Peikéramo pende rapicha parraltýpe ha peneñembyahýi, upéicharõ ikatu peʼu peneryg̃uatãha meve, péro ndapekargái vaʼerã pende vosápe pegueraha hag̃ua.+

25 Peikéramo pende rapicha trigotýpe, ikatu peipeʼa pende pópe umi trígo oĩmbámava, péro napeikytĩri vaʼerã machétepe* pe trígo oĩva pende rapicha kokuépe”.+

24 “Peteĩ kuimbaʼe omendáramo peteĩ kuñáre, péro upéi ou ndohayhuvéi chupe otopa rupi hese peteĩ mbaʼe noĩporãiva, upéicharõ haʼe oskrivi ha omeʼẽ vaʼerã chupe peteĩ dokuménto heʼíva ojedivorsiaha chugui,+ ha omosẽ chupe hógagui.+ 2 Oho rire hógagui, pe kuña ikatu omenda jey ótro kuimbaʼére.+ 3 Ha pe segundo kuimbaʼe omenda hague oúramo ndaijaʼevéi hese,* oskrivi ha omeʼẽ avei chupe peteĩ dokuménto heʼíva ojedivorsiaha chugui, térã omanóramo upe kuimbaʼe, 4 upéicharõ pe primer kuimbaʼe omenda vaʼekue hese ha omosẽ vaʼekue chupe, ndaikatumoʼãi omenda jey hese, pórke haʼe ikyʼáma chupe g̃uarã ha upéva ombojeguaru Jehovápe. Peẽ napemoingéi vaʼerã mbaʼe vai pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽvape peẽme penembaʼerã.

5 Peteĩ kuimbaʼe omenda ramóva ndohói vaʼerã oservi pe ehérsitope ha noñemeʼẽi vaʼerã chupe mbaʼeveichagua rresponsavilida. Noñemeʼẽi vaʼerã chupe ni peteĩ rresponsavilida un áño aja, síno opyta vaʼerã hógape ha ombovyʼa hembirekópe.+

6 Oĩramo oipurukáva hapichápe peteĩ mbaʼe, haʼe ndoguerahái vaʼerã de garantía pe molíno de máno térã pe ita ojepurúva hese,+ pórke péicha ojapóramo ogueraha hína hapichágui upe hembiporu oikotevẽva oikove hag̃ua.

7 Ojepilláramo peteĩ kuimbaʼe osekuestraha iñermáno israelítape, omaltrata ha ovendeha chupe,+ upéicharõ upe oporosekuestra vaʼekue ojejuka vaʼerã.+ Peẽ peipeʼa vaʼerã pende apytégui pe mbaʼe vai apohápe.+

8 Peteĩ persónape ojagarráramo lépra,* peẽ peñatende porã vaʼerã ha pejapo opaite mbaʼe heʼíva peẽme umi saserdóte levita.+ Peẽ peñatende vaʼerã ha pejapo che haʼehaichaite chupekuéra. 9 Penemanduʼáke mbaʼépa Jehová pende Jára ojapo vaʼekue Míriam rehe tapére, pesẽ rire Egíptogui.+

10 Peipurukáramo pende rapichápe oimeraẽ mbaʼe,+ peẽ ndapeikéi vaʼerã hógape pejagarra hag̃ua upe omeʼẽtava peẽme de garantía. 11 Pepyta vaʼerã peñemboʼy okápe, ha pe kuimbaʼe oipuru vaʼekue pendehegui, oikéta ogueru peẽme upe omeʼẽtava de garantía. 12 Ha pe kuimbaʼe ojejopy vaíramo, peẽ ndapehejái vaʼerã penendive pe ao omeʼẽ vaʼekue peẽme de garantía al ótro día peve.+ 13 Kuarahy oikévo katuete pemeʼẽ jey vaʼerã chupe ijao oheja vaʼekue de garantía, ikatu hag̃uáicha oke ijao reheve.+ Péicha haʼe ojeruréta Ñandejárape tapenevendesi ha Jehová pende Jára ohecháta pejapo hague peteĩ mbaʼe ihústova.

14 Peẽ napembotavýi vaʼerã pene personál ojejopy vaívape ha imboriahúvape, tahaʼe pene ermáno térã peteĩ extranhéro oikóvape pene retãme, peteĩva umi pende siudápe.+ 15 Pepaga vaʼerã chupe idiaitépe,+ kuarahy oike mboyve, pórke haʼe ojejopy vai ha hekove odepende hína upe pepagátavare chupe. Ndapejapóiramo upéicha, haʼe ikatu ojerure asy Jehovápe pene kóntrape, ha peẽ pepyta vaíta henondépe pepeka haguére.+

16 Tuakuérape ndojejukái vaʼerã itaʼýra pekadokuére, ha umi taʼyrakuérape ndojejukái vaʼerã itúa pekadokuére.+ Peteĩ persónape ojejuka vaʼerã ipekádore añoite.+

17 Ndovaléi peneinhústo pehusga jave umi extranhéro ha umi ityreʼỹvape,+ ha peipurukáramo peteĩ viúdape peteĩ mbaʼe, ndapejagarrái vaʼerã chugui ijao de garantía.+ 18 Aníke penderesarái peẽ haʼe hague avei esklávo Egíptope, ha Jehová pende Jára peneguenohẽ hague upégui,+ upévare amanda hína peẽme pejapo hag̃ua ko mbaʼe.

19 Pekosecha vove upe peñotỹ vaʼekue pende kokuépe, ha penderesarái peteĩ atádogui pende kokuépe, peẽ ndapehovéima vaʼerã ipiári. Umíva peheja vaʼerã umi extranhéro, umi ityreʼỹva, ha umi viúdape g̃uarã,+ ikatu hag̃uáicha Jehová pende Jára penevendesi opa mbaʼe pejapóvape.+

20 Peinupã vove pende olívo rakã pembyaty hag̃ua hiʼakue, peẽ napeinupãi vaʼerã 2 vése umi hakã. Upe hembýva pe olívo rakãre opyta vaʼerã umi extranhéro, umi ityreʼỹva ha umi viúdape g̃uarã.+

21 Pembyaty vove umi parrál pende parraltýgui, peẽ ndapejevýi vaʼerã pembyaty hag̃ua umi parrál hembýva. Umíva opyta vaʼerã umi extranhéro, umi ityreʼỹva ha umi viúdape g̃uarã. 22 Aníke penderesarái peẽ haʼe hague avei esklávo Egíptope, upévare amanda hína peẽme pejapo hag̃ua ko mbaʼe”.

25 “Oiko vaíramo oñondive mokõi kuimbaʼe, oho vaʼerã hikuái umi hués rendápe.+ Haʼekuéra ohusgáta chupekuéra, ha heʼíta mávapa inosénte ha mávapa oreko la kúlpa.+ 2 Pe mbaʼe vai apoha omereséramo oñembyepoti,+ pe hués heʼíta oñemoñeno hag̃ua chupe yvýpe ha oñembyepoti vaʼerã chupe henondépe. Ojegarrotea vaʼerã chupe asegún pe mbaʼe vai ojapo vaʼekuére. 3 Ikatu oñenupã chupe 40 vése peve,+ péro ndojehasái vaʼerã upéva. Pórke oñenupã hetavéramo pene ermánope, oñemotĩta chupe pene renondépe.

4 Napemoĩri vaʼerã vosál pene rymba guéire* pemopotĩ jave pende trígo semílla.*+

5 Oĩramo mokõi kuimbaʼe oñoermánova ha oikóva ojoypýpe, ha peteĩva omano péro ndaitaʼyrajepéi, pe omano vaʼekue rembirekore nomendái vaʼerã peteĩ ndahaʼéivare iména hentekuéra. Hovaja oho vaʼerã hendápe ha omenda hese, ha péicha okumplíta pe oñehaʼarõva chugui.+ 6 Pe imembykuimbaʼe ypykue, opytáta pe iména omano vaʼekue famíliaramo,+ ha péicha Israélpe ndopareimoʼãi iména réra.+

7 Péro pe kuimbaʼe nomendaséiramo hovajáre, upéicharõ pe iñermáno viudare oho vaʼerã umi kuimbaʼe omoakãva* upe siuda rendápe, pe siuda rokẽme ha heʼi: ‘Che ména ermáno ndoipotái osegi iñermáno réra Israélpe. Haʼe nomendaséi cherehe okumpli hag̃ua oñehaʼarõva chugui’. 8 Ha umi kuimbaʼe omoakãva upe siuda ohenói vaʼerã pe kuimbaʼépe ha oñemoñeʼẽ chupe, ha haʼe heʼi jeýramo: ‘Che namendaséi hese’. 9 Upéicharõ pe iñermáno viudare oñemoag̃ui vaʼerã hese umi kuimbaʼe omoakãva pe siuda rovake, oipeʼa chugui isandália ipýgui,+ ondyvu hováre ha heʼi: ‘Péva la ojejapo vaʼerã peteĩ kuimbaʼe nomeʼẽséivare iñermánope itaʼyrarã’. 10 Upéi pe kuimbaʼe família réra ojekuaáta Israélpe péicha: ‘Pe kuimbaʼe ojepeʼa vaʼekue chugui isandália família’.

11 Mokõi kuimbaʼe oñorairõramo oñondive, ha peteĩva rembireko oñentremete odefende hag̃ua iménape upe oinupãvagui chupe, ha oñakarama pe kuimbaʼe órgano sexuál rehe, 12 upéicharõ peikytĩ ha peipeʼa vaʼerã pe kuñágui ipo, ha napembyasýi vaʼerã chupe.

13 Ndapeguerekói vaʼerã pende vosápe 2 kláse de pésa,+ peteĩ ipohyivéva ha peteĩ ivevyivéva. 14 Ndapeguerekói vaʼerã pende rógape 2 kláse mbaʼyru pemedi hag̃ua,+ peteĩ tuicháva ha peteĩ michĩva. 15 Ndaperekói vaʼerã medída ni pésa japu, exákto vaʼerã umíva, ikatu hag̃uáicha peikove+ heta tiémpore pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽvape peẽme. 16 Pórke oimeraẽ iñinhústova ha ojapóva koʼã mbaʼe, ombojeguaru Jehová pende Járape.+

17 Penemanduʼáke umi amalequita ojapo vaʼekuére penderehe tapére pesẽ rire Egíptogui.+ 18 Haʼekuéra osẽ vaʼekue peẽme tapére ha oataka umi ikangy ha itapykuévape, peẽ penekaneʼõ ha penekangypárõ guare. Haʼekuéra ndokyhyjéi vaʼekue Ñandejáragui. 19 Ág̃a Jehová pende Jára penemombytuʼu vove pene enemigokuéra oĩvagui pende jerére, ha Jehová pende Jára omeʼẽ vove peẽme pe yvy penembaʼerã,+ pehundipaite vaʼerã umi amalequítape ko yvy ape árigui,* anivéma hag̃ua avave imanduʼa hesekuéra. Aníkena penderesarái upévagui”.+

26 “Ág̃a peike ha pejagarra vove pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽva hína peẽme penembaʼerã, ha peiko vove pype, 2 pembyaty vaʼerã michĩmi umi tenonderãite oprodusívagui pende yvy, umíva pembyatýta pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽvagui peẽme, ha pemoĩ vaʼerã peteĩ kanástope ha peho vaʼerã pegueraha pe lugár Jehová oiporavohápe oñemombaʼeguasu hag̃ua héra.+ 3 Peho vaʼerã pe saserdóte oservíva upe tiémpope rendápe, ha peje chupe: ‘Amombeʼuse oiko hague opa mbaʼe Ñandejára Jehová opromete hagueichaite. Che aikéma pe yvy Jehová ohura vaʼekuépe ñande tuakuéra ypykuépe omeʼẽtaha ñandéve’.+

4 Ha pe saserdóte ojagarráta pende pógui pe kanásto ha ogueraháta omoĩ Jehová pende Jára altár renondépe. 5 Upe rire peje vaʼerã Jehová pende Jára renondépe: ‘Che túa ningo haʼe vaʼekue peteĩ arameo+ oiko vaʼekue ova ápe ha pépe, upéi ovahea Egíptope+ ha opyta oiko upépe peteĩ extranhéroicha, ha hogaygua mbovymínte vaʼekue upérõ.+ Péro upépe oiko chugui peteĩ nasión tuicha, ipoderóso ha hetaitereíva.+ 6 Umi egipcio katu oremaltrata, orembohasa asy ha oreguereko ijesklávoramo ha ojahéi orerehe.+ 7 Upémarõ roñepyrũ orerasẽ ha rojerure asy Jehová ore tuakuéra ypykue Járape, ha Jehová orerendu ha ohecha mbaʼeichaitépa roiko asy, rojejopy vai ha roñemaltrata.+ 8 Upéi Jehová oreguenohẽ Egíptogui, ha upearã oipuru ipodér ha ipyapy mbarete,+ ojapo umi mbaʼe oporomongyhyjéva, umi mbaʼe ijojahaʼỹva* ha umi milágro.+ 9 Upéi haʼe oregueru ko lugárpe ha omeʼẽ oréve ko yvy, ko yvýpe ningo osyry kamby ha eirete.+ 10 Ha koʼág̃a agueru hína koʼápe umi tenonderãite oprodusíva ko yvy Jehová omeʼẽ vaʼekue chéve’.+

Ha pemoĩ vaʼerã Jehová pende Jára renondépe pe kanásto, ha peñesũ Jehová pende Jára renondépe. 11 Upe rire pevyʼáta opa mbaʼe porã Jehová pende Jára omeʼẽvare peẽme ha pende rogayguakuérape. Pevyʼáta peẽ, umi levita ha umi extranhéro oikóva pende apytépe.+

12 Upéi pe tercer áñope, pembyatypa vove pe diésmo*+ opa mbaʼe peprodusívagui, pemeʼẽ vaʼerã upéva umi levítape, umi extranhéro oikóvape pende apytépe, umi ityreʼỹvape ha umi viúdape. Ha haʼekuéra hoʼúta koʼã mbaʼe hyg̃uatãha meve pende siuda ryepýpe.+ 13 Upéi pejéta Jehová pende Jára renondépe: ‘Aguenohẽma che rógagui umi mbaʼe sagrádova ha ameʼẽma umi levítape, umi extranhéro oikóvape ore apytépe, umi ityreʼỹvape ha umi viúdape,+ remanda hagueichaite chéve. Akumplipaite umi mbaʼe eréva chéve ha namboykéi ne mandamientokuéra. 14 Che ndaʼúi kuri umi mbaʼe sagrádova añembyasy aja omano vaʼekuére, ni ndapokói umívare chekyʼa aja ne renondépe ha nameʼẽi ni michĩmi pe omano vaʼekuépe g̃uarã. Che cheñeʼẽrendu kuri ndéve, Jehová che Jára, ha ajapo kuri opa mbaʼe remandáva chéve. 15 Koʼág̃a, emañamína upe lugár sagrádo reimeha guive, pe yvága guive, ha evendesi nde puévlo Israélpe ha pe yvy remeʼẽ vaʼekue oréve,+ rehura haguéicha umi ore tuakuéra ypykuépe,+ ko yvýpe ningo osyry kamby ha eirete’.+

16 Koestedía Jehová pende Jára heʼi hína peẽme pekumpli hag̃ua koʼã mandamiénto ha léi. Ha peẽ peneñeʼẽrendu vaʼerã ha pekumpli vaʼerã umíva pende pyʼaite guive+ ha pende rekove* kompletoite reheve. 17 Koestedía Jehová heʼíma peẽme oikotaha chugui pende Jára, peẽ peguata aja entéro hapére ha pekumpli umi mbaʼe ojeruréva pendehegui, umi imandamiénto, umi iléi ha pehendúramo iñeʼẽ. 18 Ha koestedía Jehová ohendúma peẽ peje hague peikotaha ipuévloramo, ipuévlo espesiál,*+ opromete hagueichaite peẽme, ha pekumplipaitetaha imandamientokuéra. 19 Ha haʼe heʼíma avei omeʼẽtaha peẽme peteĩ posisión ijyvatevéva entéro umi ótra nasión haʼe ojapo vaʼekuégui,+ penembotuicháta, penemombaʼeguasúta ha enterove pendekuaáta. Péicha oikóta peẽ pehechauka aja entéro haʼeha peteĩ puévlo sagrádo Jehová pende Járape g̃uarã,+ haʼe oprometéma haguéicha voi”.

27 Upéi Moisés ha umi kuimbaʼe omoakãva* Israel oñemboʼy pe puévlo renondépe. Ha Moisés heʼi pe puévlope: “Pekumplipaite vaʼerã umi mandamientokuéra ameʼẽva peẽme koestedía. 2 Ha pehasaha díape pe Jordán ha peike pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽvape peẽme, pemopuʼã vaʼerã umi ita guasu ha perrevokapaite.*+ 3 Upéi peskrivi vaʼerã hese opa mbaʼe heʼíva ko léi. Pejapo vaʼerã upéva pehasa rire pe Jordán peike hag̃ua pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽvape peẽme, upe yvýpe ningo osyry kamby ha eirete, Jehová pende tuakuéra ypykue Jára opromete hagueichaite peẽme.+ 4 Ág̃a pehasa vove pe Jordán, pemopuʼã vaʼerã koʼã ita Sérro Ebal+ ári ha perrevokapaite vaʼerã, haʼehaichaite peẽme koestedía. 5 Upépe pemopuʼã vaʼerã avei peteĩ altár Jehová pende Járape, ha pejapo vaʼerã itágui upe altár. Ndapeipurúi vaʼerã umi itáre erramiénta de iérro.+ 6 Pemopuʼã vove pe altár Jehová pende Járape g̃uarã, peipuru vaʼerã umi ita noñekytĩri ha noñemoldeái vaʼekue. Ha pe altár ári pejapo vaʼerã umi ofrénda ojehapýva Jehová pende Járape g̃uarã. 7 Pejapo vaʼerã umi ofrénda de paz+ ha peʼu upépe,+ ha pevyʼa vaʼerã Jehová pende Jára renondépe.+ 8 Peskrivi vaʼerã koʼã itáre opa mbaʼe heʼíva ko léi, ha tojekuaa porã hese”.+

9 Upéi Moisés ha umi saserdóte levita heʼi umi israelítape: “Pekirirĩmbaitéke ha pejapysaka Israel: koestedía oiko pendehegui Jehová pende Jára puévlo.+ 10 Pehendu vaʼerã Jehová pende Jára ñeʼẽ, ha pekumpli imandamientokuéra+ ha iléi ameʼẽva peẽme koestedía”.

11 Upe díape Moisés heʼi pe puévlope: 12 “Ág̃a pehasa vove pe Jordán, pe Sérro Guerizímpe+ oñemboʼýta koʼã trívu: Simeón, Leví, Judá, Isacar, José ha Benjamín, ha heʼíta umi vendisión ohupytýtava pe puévlo. 13 Ha pe Sérro Ebálpe+ oñemboʼýta koʼã trívu: Rubén, Gad, Aser, Zabulón, Dan ha Neftalí, ha heʼíta umi maldisión. 14 Ha umi levita hatã oñeʼẽta enterove umi israelítape ha heʼíta:+

15 ‘Toñemaldesi upe ojapóvape peteĩ dios raʼanga+ térã peteĩ estátua de metál+ ha upéi oñomi. Upéva peteĩ artesáno rembiapokue, ha ombojeguaru hína Jehovápe’.+ (Ha pe puévlo kompletoite heʼíta: ‘¡Amén!’).*

16 ‘Toñemaldesi upe oapoʼi ha otrata vaíva itúa térã isýpe’.+ (Ha pe puévlo kompletoite heʼíta: ‘¡Amén!’).

17 ‘Toñemaldesi upe oguerováva hapicha yvýgui umi márka oservíva de límite’.+ (Ha pe puévlo kompletoite heʼíta: ‘¡Amén!’).

18 ‘Toñemaldesi upe omodesatináva hapégui peteĩ siégope’.+ (Ha pe puévlo kompletoite heʼíta: ‘¡Amén!’).

19 ‘Toñemaldesi upe ohusgáva hendapeʼỹ+ peteĩ extranhéro, peteĩ ityreʼỹva, térã peteĩ viúda káso’.+ (Ha pe puévlo kompletoite heʼíta: ‘¡Amén!’).

20 ‘Toñemaldesi upe oguerekóva rrelasión sexuál itúa rembirekóndi, pórke péicha omotĩ hína itúape’.+ (Ha pe puévlo kompletoite heʼíta: ‘¡Amén!’).

21 ‘Toñemaldesi upe oguerekóva rrelasión sexuál peteĩ animál ndive’.+ (Ha pe puévlo kompletoite heʼíta: ‘¡Amén!’).

22 ‘Toñemaldesi upe oguerekóva rrelasión sexuál iñermánandi, tahaʼe itúa rajýndi térã isy membykuñándi’.+ (Ha pe puévlo kompletoite heʼíta: ‘¡Amén!’).

23 ‘Toñemaldesi upe oguerekóva rrelasión sexuál isuégrandi’.+ (Ha pe puévlo kompletoite heʼíta: ‘¡Amén!’).

24 ‘Toñemaldesi upe opeskáva hapicháre oataka ha ojuka hag̃ua chupe’.+ (Ha pe puévlo kompletoite heʼíta: ‘¡Amén!’).

25 ‘Toñemaldesi upe ojagarráva pláta ojuka hag̃ua peteĩ hapicha ndojapói vaʼekuépe mbaʼeve ivaíva’.+ (Ha pe puévlo kompletoite heʼíta: ‘¡Amén!’).

26 ‘Toñemaldesi upe nokumplíriva hekoitépe ko léi’.+ (Ha pe puévlo kompletoite heʼíta: ‘¡Amén!’)”.

28 “Ha katuete pehendúramo Jehová pende Jára ñeʼẽ, ha peñatendéramo pekumpli hag̃ua imandamientokuéra ameʼẽva peẽme koestedía, upéicharõ Jehová pende Jára omeʼẽta peẽme peteĩ posisión ijyvatevéva entéro umi ótra nasión oĩvagui ko yvy ape ári.+ 2 Pesegi rupi pehendu Jehová pende Jára ñeʼẽ, enteroite koʼã vendisión penderupytýta:+

3 Peñevendesíta pe siudápe ha peñevendesíta avei kampáñape.+

4 Peñevendesíta heta penefamília+ hag̃ua ha pende yvy oprodusi porã hag̃ua. Avei heta penerymbáta, tahaʼe vaka térã ovecha.+

5 Peñevendesíta henyhẽte hag̃ua pene kanásto+ pemoĩháme semílla ha pene mbaʼyru pepreparaha pan.+

6 Peñevendesíta peho pehohápe ha opa mbaʼe pejapóvape.

7 Jehová penepytyvõta pegana hag̃ua umi pene enemigokuéra opuʼãvape pene kóntrape.+ Haʼekuéra oúta peteĩ tapérupi pendeataka hag̃ua, péro 7 tapérupi odiparapáta pendehegui.+ 8 Jehová heʼíta oñevendesi hag̃ua pende depósito peñongatuha hiʼupy+ ha opa mbaʼe pejapóva, ha añetehápe peñevendesíta pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽvape peẽme. 9 Jehová pende Jára pendeporavóta oiko hag̃ua pendehegui ipuévlo sagrádo,+ ohuráma haguéicha peẽme,+ pesegi rupi pekumpli Jehová pende Jára mandamientokuéra ha peguata hapére. 10 Ha enterove umi puévlo oĩva ko yvy ape ári ohechakuaáta pejeporavo hague pejekuaa hag̃ua Jehová rérarupi+ ha okyhyjéta hikuái pendehegui.+

11 Jehová penepytyvõ rupi hetaiterei penefamíliata, penerymba hetáta ha pende yvy oprodusi porãta.+ Koʼã mbaʼe peguerekóta pe yvy Jehová ohura vaʼekuépe pende tuakuéra ypykuépe omeʼẽtaha peẽme.+ 12 Ha peteĩ kuimbaʼe oavriháicha idepósito henyhẽtéva, Jehová oavríta pe yvága ombou hag̃ua peẽme ama itiempoitépe+ ha ovendesi hag̃ua opa mbaʼe pejapóva. Peẽ peipurukáta umi mbaʼe perekóva heta nasiónpe, ha peẽ katu napeikotevẽmoʼãi peipuru chuguikuéra mbaʼeve.+ 13 Peẽ pesegíramo peneñeʼẽrendu Jehová pende Jára mandamientokuérape, umi ameʼẽva hína peẽme koestedía pekumpli hag̃ua, Jehová omeʼẽta peẽme peteĩ posisión ijyvatevéva umi ótro nasióngui ha peẽ pemoakãta chupekuéra ha haʼekuéra oĩta pende poguýpe.+ 14 Peñatende vaʼerã pejapo hag̃ua entéro mbaʼe haʼéva peẽme koestedía ha ndapejedesviái vaʼerã umívagui a la derécha ni a la iskiérda,+ ani hag̃ua peho peadora umi ótro dióspe ha peservi chupekuéra.+

15 Péro napehendúiramo Jehová pende Jára ñeʼẽ, ha napeñatendéiramo pekumpli hag̃ua entéro imandamientokuéra ha iléi ameʼẽva peẽme koestedía, upéicharõ entéro koʼã maldisión penderupytýta:+

16 Peñemaldesíta pe siudápe ha peñemaldesíta avei kampáñape.+

17 Peñemaldesíta ha opytáta nandi pene kanásto+ ha pene mbaʼyru pepreparaha pan.+

18 Pende raʼykuérape+ oñemaldesíta* ha pende yvy ndoprodusimoʼãi. Avei pene rymba ndahetamoʼãi, tahaʼe vaka térã ovecha.+

19 Peñemaldesíta peho pehohápe ha opa mbaʼe pejapóvape.

20 Jehová omboúta peẽme maldisión, pendekastigáta opa mbaʼe pejapóvape ha sarambi ojapóta pendehegui. Péicha ojapóta penderehe peñehundi peve, ha pyaʼeterei pemanombáta penerembiapo vai rupi ha peheja rei rupi chupe.+ 21 Jehová omboúta peẽme mbaʼasy vai ha ndapekueramoʼãvéima chugui, penerundipa peve pe yvy pehóvagui pejagarra hag̃ua.+ 22 Jehová omboúta peẽme mbaʼasypoʼi, akãnundu guasu,+ inflamasión, pire aku, umi pene enemigokuéra pendeatakáta espáda reheve,+ yvytu aku, pende kogakuéra ivichopáta ha oñehundipáta.+ Koʼã mbaʼe vai pendepersegíta peñehundipa peve. 23 Ombotýta pe yvága ha nomboumoʼãvéima peẽme ama,* ha pende yvy hatãitereíta* ha ndoprodusimoʼãvéima mbaʼeve.+ 24 Ha ama rangue Jehová omboúta peẽme yvytimbo, ha pe yvytimbo oúta peẽme yvágagui peñehundipa peve. 25 Jehová ohejáta pene enemigokuéra penegana.+ Peẽ pehóta peteĩ tapérupi peataka hag̃ua chupekuéra, péro 7 tapérupi pediparáta chuguikuéra. Kompletoite umi goviérno ko yvy arigua okyhyjetereíta ohechávo umi mbaʼe vaiete oikóva penderehe.+ 26 Pene reʼongue hoʼúta umi guyrakuéra ovevéva yvágare ha umi animál oĩva ko yvy ape ári, ha avave nomondyimoʼãi chupekuéra.+

27 Jehová omboúta peẽme umi mbaʼasy vai ojagarráva umi egípciope, avei emorróide, karácha ha osẽta pende pirére opaichagua mbaʼasy, ha ndaikatumoʼãi pekuera koʼãvagui. 28 Jehová pendekastiga rupi pendetavyraíta, peneresatũta+ ha ndapeikuaamoʼãi mbaʼépa pejapóta. 29 Asajekue rei ndapeikuaamoʼãi moõpa pehóta, peikóta peteĩ siégoicha pytũmbýpe,+ ha opa mbaʼe pejapóva nosẽporãmoʼãi peẽme, manterei oĩta penembotavýva ha penemondáva ha avave napendesalvamoʼãi.+ 30 Peñekomprometéta peteĩ kuñataĩndi ha ótro kuimbaʼe ovioláta chupe. Pemopuʼãta peteĩ óga, péro ndapeikomoʼãi pype.+ Peñotỹta peteĩ parralty, péro ndapeʼumoʼãi hiʼakue.+ 31 Pene rymba tóro oñekarneáta pende resa renondépe, péro ndapeʼumoʼãi hoʼokue. Pene renondetépe oñemondáta pendehegui pene rymba vúrro, ha arakaʼeve ndaperrekuperamoʼãvéima. Pene enemigokuéra oguerahapáta pendehegui pende ovechakuéra, ha avave napenepytyvõmoʼãi. 32 Peẽ pehecháta mbaʼéichapa pende raʼy ha pende rajykuéra ojegueraha pendehegui ótro puévlope.+ Ha peẽ siémpre pehechagaʼúta chupekuéra, péro ndaikatumoʼãi pejapo mbaʼeve. 33 Pe oprodusi vaʼekue pende yvy ha opa mbaʼe pekosecha vaʼekue hoʼupáta pendehegui peteĩ puévlo peikuaaʼỹva,+ ha siémpre oĩta penembotavýva ha oñepyrũmbáta penderehe. 34 Penembotavyraíta umi mbaʼe vai pehecháva.

35 Jehová omboúta peẽme mbaʼasy vai pendejagarrátava pende rrodílla ha pene retymáme, umi kuru vai ndokueráiva pendejagarrapaitéta pene pysã púnta guive pene akã mbyte peve. 36 Jehová pendegueraháta peẽme ha pe rréi peiporavo vaʼekuépe peteĩ nasión ndapeikuaáivape peẽ ni pende tuakuéra ypykue.+ Ha upépe peservíta umi ótro dióspe, umi dios ojejapóva yvyra ha itágui.+ 37 Umi hénte oikóva umi puévlo Jehová penemondotahápe okyhyjéta ohechávo umi mbaʼe vai oikóva penderehe. Avei peñemotĩta henondepekuéra ha oñembohorýta penderehe hikuái.+

38 Peñotỹta hetaiterei semílla pende kokuépe péro saʼieterei pemonoʼõta,+ pórke umi tuku hoʼupáta pendehegui. 39 Perekóta pende parralty, péro ndapeʼumoʼãi chugui víno ni napembyatymoʼãi mbaʼeve,+ pórke umi yso hoʼupáta pendehegui. 40 Peguerekóta olivoty pende yvy tuichakuére, péro okuipáta umi hiʼakue,* upévare ndaikatumoʼãi pejepichy aséitepe. 41 Penderaʼy ha penderajy retáta, péro ndopytamoʼãi hikuái penendive, pórke umi pene enemigokuéra oguerahapáta pendehegui.+ 42 Hetaiterei vichoʼi ojagarráta pende yvyramatakuéra, ha opa mbaʼe peñotỹva ombyaipáta pendehegui. 43 Pe extranhéro oikóva pende apytépe ipoderosovéta ohóvo ha peẽ katu káda día penekangyvéta pehóvo. 44 Haʼe oipurukáta peẽme, péro peẽ ndaperekomoʼãi mbaʼeve peipuruka vaʼerã chupe.+ Haʼe penemoakãta ha peẽ katu peiméta ipoguýpe.+

45 Kompletoite koʼã maldisión+ oúta pende ári, pendepersegíta ha penderupytýta penerundipa peve,+ pórke napehendúi kuri Jehová pende Jára ñeʼẽ ha napekumplíri umi mandamiénto ha umi léi omeʼẽ vaʼekue peẽme.+ 46 Ha koʼã maldisión oúta peẽme ha pene familiarépe, ha opytáta peteĩ márkaramo enterove oikuaa hag̃ua mbaʼépa ikatu oiko hesekuéra,+ 47 pórke ndapeservíri kuri Jehová pende Járape pende pyʼaite guive vyʼa ha torýpe perekórõ guare hetaiterei mbaʼe.+ 48 Jehová omboúta pene enemigokuérape pene kóntrape ha peẽ peservíta chupekuéra+ ñembyahýi+ ha uhéi reheve, ha pende ao ivaíta ha ofaltáta peẽme opa mbaʼe. Ñandejára omoĩta pende atiʼy ári peteĩ júgo de iérro penerundipa peve.

49 Jehová omboúta peteĩ nasión mombyrygua pendeataka hag̃ua,+ mombyryvehágui ko yvy ape árigui oúta. Pene enemígo pyaʼeterei pendeatakáta, peteĩ ágila+ ojepoiháicha ojagarra hag̃ua pe animál hoʼútava. Ha upe nasión oñeʼẽta peteĩ idióma peẽ napentendéiva,+ 50 ha ojoguáta voi peteĩ animál ñarõme, noponderáiva umi ijedáva ni imitãvare.+ 51 Penerundipa peve haʼekuéra hoʼupáta pendehegui pene rymbakuéra ha pe oprodusi vaʼekue pende yvy. Ndohejamoʼãi peẽme ni peteĩ semílla, víno pyahu, ni aséite, ni pende vaka raʼy, ni ovecha raʼy, penerundipa peve.+ 52 Peẽ ndaikatumoʼãi peho pende yvy tuichakuére, pórke haʼekuéra penemongoráta ha ombotýta pendehegui pende siuda ha ndaikatumoʼãi pesẽ, hoʼapa peve umi murálla ijyvatete ha imbaretéva peẽ pejeroviaha. Añetehápe penemongoráta hikuái pende siudápe pende yvy tuichakuére, pe yvy Jehová pende Jára omeʼẽ vaʼekuépe peẽme.+ 53 Ha upépe peʼútamante pende raʼy ha pende rajy roʼokue,+ umi pene família omeʼẽ vaʼekue peẽme Jehová pende Jára, pórke ijetuʼuetereíta pene situasión pene enemigokuéra penemongora rupi ha penembohasa asyeterei rupi.

54 Pe kuimbaʼe fifi ha helikadoitéva jepe oĩva pende apytépe nombyasymoʼãi ha noponderamoʼãi iñermánore térã hembireko ohayhuetévare ni umi itaʼyrakuéra hembývare, 55 ha nokonvidamoʼãi chupekuéra umi itaʼyrakuéra roʼokue hoʼútava hína, pórke ndorekomoʼãvéima mbaʼeve ijetuʼueterei rupi pe situasión, pene enemigokuéra penemongora rupi pende siudápe, ha penembohasa asyeterei rupi hikuái.+ 56 Pe kuña fifi ha helikadaitéva oĩva pende apytépe, ni nopyrũséiva yvýpe helikadaiterei rupi,+ nombyasymoʼãi ha noponderamoʼãi iménare, imembykuñáre, ni imembykuimbaʼére, 57 ha onase rire imemby, haʼe hoʼúta ñemiháme pe imemby ryrukue ha imembyraʼýpe jepe, pórke mbaʼevete napemonoʼõmoʼãi pende kokuégui ha pene enemigokuéra penembohasa asyetereíta rupi umi pende siudápe.

58 Napeñatendéiramo pekumpli hag̃ua opa mbaʼe heʼíva ko léi ojeskrivíva ko lívrope,+ ndapekyhyjéi ha ndaperrespetáiramo Jehová+ pende Jára réra tuichaitéva ha oporomongyhyjéva,+ 59 Jehová omboúta mbaʼasy vai peẽme ha pene familiarépe, omboúta peẽme umi kuru vai ndokueráiva,+ ha tuicha penderasýta ha ndapekueramoʼãi. 60 Haʼe omboúta peẽme entéro umi mbaʼasy Egiptopegua ha penemongyhyje vaʼekue, umíva pendejagarráta ha ndapekueramoʼãvéima. 61 Avei Jehová omboúta peẽme opaichagua mbaʼasy térã mbaʼe vai noĩriva ko léipe ha ndojeskrivíriva ko lívrope, ág̃a peñehundipa peve. 62 Penderetaitereíramo jepe umi estrélla yvagapeguáicha,+ pepytáta mbovyeterei,+ pórke napehendúi kuri pende Jára Jehová ñeʼẽ.

63 Ha Jehová vyʼapópe penemoakãrapuʼã ha penemboheta haguéicha, péicha avei Jehová vyʼapópe penerundietéta ha pendepeʼaitéta pe yvy pejagarrátavagui koʼág̃a.

64 Jehová penemosarambíta umi nasionkuérare ko yvy tuichakuére, mombyryvehápe jepe peteĩ púntagui ótra púnta peve,+ ha upépe peservíta umi ótro dióspe, umi dios ojejapóva yvyra ha itágui, umíva ndapeikuaái vaʼekue peẽ ni pende tuakuéra ypykue.+ 65 Ndapeikomoʼãi pyʼaguapýpe umi ótro tetãme,+ ha ndapetopamoʼãi peteĩ lugár pepytuʼu hag̃ua. Jehová pendekastigáta rupi peikóta pejepyʼapy,+ penderesa kaneʼõmbáta pehaʼarõ hague ha pejedesesperáta.+ 66 Peikóta pejapeligraháre ha oimeha óra pemanóta, peikóta kyhyjepópe pyharekue ha de diakue entéro, ni ndapeikuaamoʼãi pesegítapa peikove hína. 67 Peikóta rupi kyhyjepópe ha pehecháta rupi heta mbaʼe vai, pyharevekue pejéta: ‘Hiʼãitéma ningo kaʼaru’, ha kaʼarukue pejéta: ‘Hiʼãitéma ningo koʼẽ jey’. 68 Ha Jehová penemondo jeýta Egíptope várkope, pe tape heʼi vaʼekuére peẽme: ‘Upéva núnka ndapehechamoʼãvéima’. Ha upépe peẽ pejeofreséta peñevende hag̃ua pene enemigokuérape ijesklavorã ha isiervarã, péro avave napendejoguamoʼãi”.

29 Koʼã mbaʼe heʼi vaʼekue Jehová Moiséspe, haʼe ojapo jeýrõ guare peteĩ kompromíso umi israelítandi Moab territóriope, ojapóma haguéicha voi Horébpe.+

2 Upémarõ Moisés ohenói enterovete umi israelítape, ha heʼi chupekuéra: “Peẽ pehecha vaʼekue opa mbaʼe Jehová ojapo vaʼekue pene renondépe Egíptope, faraón rehe, isiervokuérare ha ijyvy kompletoite rehe.+ 3 Pehecha mbaʼeichaitépa tuicha oporokastiga, avei umi mbaʼe ijojahaʼỹva* ha umi milágro ojapo vaʼekue.+ 4 Péro koʼág̃a peve Jehová nomeʼẽi gueteri peẽme peteĩ korasõ pentende hag̃ua umi mbaʼe pehecha ha pehendu vaʼekue.+ 5 ‘Umi 40 áño aja che podirihi pe desiértore,+ pende ao ndaitujái, ha pene sandália ndojegastái.+ 6 Ndapeʼúi pan ha víno ni mbaʼeveichagua vevída orekóva alkoól. Upéicharõ jepe che añangareko penderehe, ikatu hag̃uáicha peikuaa che haʼeha Jehová pende Jára’. 7 Upéi ñag̃uahẽ ko lugárpe, ha Sehón pe rréi de Hesbón+ ha Og pe rréi de Basán+ osẽ oñorairõ hag̃ua ñanendive, péro ñande ñagana chupekuéra.+ 8 Upe rire jajagarra chuguikuéra ijyvy ha ñameʼẽ ijyvyrã Gad familiarépe, Rubén familiarépe ha Manasés trívu alamitarépe.+ 9 Upévare peẽ pekumpli vaʼerã opa mbaʼe ojeʼéva ojejapórõ guare ko kompromíso ha peneñeʼẽrendu umívape, ikatu hag̃uáicha osẽ porã peẽme opa mbaʼe pejapóva.+

10 Enterove peẽ peime hína koestedía pende Jára Jehová renondépe: umi omoakãva pende trivukuéra, umi kuimbaʼe omoakãva* pe puévlo, umi ofisiál ha entéro kuimbaʼe oĩva Israélpe, 11 avei pende raʼykuéra, pene rembireko+ ha umi extranhéro+ oikóva pende apytépe pene kampaméntope, tahaʼe pe ombyatýva jepeʼa térã pe oguenohẽva y, 12 peime hína koʼápe ikatu hag̃uáicha Jehová pende Jára ojapo penendive peteĩ kompromíso ha pehura hag̃ua pekumplitaha. Upe kompromíso ojapo hína penendive koestedía Jehová pende Jára.+ 13 Péicha haʼe pendeporavóta koestedía ipuevlorã+ ha oikóta chugui pende Jára,+ opromete haguéicha peẽme ha ohura haguéicha pende tuakuéra ypykue Abrahán,+ Isaac+ ha Jacóbpe.+

14 Péro ndahaʼéi hína penendivénte ajapóva ko kompromíso ha huraménto, 15 síno enterove oĩvandi koʼápe ñanendive koestedía Ñandejára Jehová renondépe, ha avei umi ndaipórivandi koʼápe koestedía ñanendive. 16 (Pórke peẽ peikuaa porã mbaʼéichapa jaiko vaʼekue Egíptope ha mbaʼéichapa jahasa heta nasión mbytérupi javiaha aja.+ 17 Ha peẽ pehecha umi mbaʼe oporombojeguarúva orekóva hikuái: umi dios puerkésa*+ ojejapóva yvyrágui, itágui, pláta térã órogui). 18 Peñatendékena ani oĩ pende apytépe peteĩ kuimbaʼe, peteĩ kuña, peteĩ família térã trívu ohejáva ikorasõ oñemomombyry Ñandejára Jehovágui, oho hag̃ua oservi koʼã nasión dioskuérape.+ Upe persóna ojogua peteĩ plánta rapo okakuaávape, ha hiʼakue iro ahénhoicha ha ivenenóso.+

19 Péro oĩramo ohendúva umi mbaʼe heʼíva ko huraménto, ha oñemombaʼeguasu ipyʼapýpe ha heʼi: ‘Ndoikomoʼãi cherehe mbaʼeve asegínteramo aiko chéve chegustaháicha’,* ha péicha ojeperhudika haʼe ha umi oĩva ijerére. 20 Jehová noperdonamoʼãi chupe.+ Upéva rangue Jehová orrenegaitereíta ha pe ipochykue oúta tatáicha upe kuimbaʼe ári, ha entéro umi maldisión ojeskrivi vaʼekue ko lívrope ohupytýta chupe.+ Ha Jehová ovorráta héra ko yvy ape árigui. 21 Jehová omboykéta ko kuimbaʼépe Israel trivukuéragui, ha omboúta hiʼári umi maldisión, heʼiháicha pe kompromíso ojeskrivi vaʼekue ko lívro de la léipe.

22 Ha umi henerasión oútava, umi pende raʼy oútava upe rire ha pe extranhéro oútava mombyrýgui, ohecháta umi mbaʼe vai ombou vaʼekue Jehová ha mbaʼéichapa ohundi upe yvy. 23 Haʼe omboúta asúfre, juky ha tata, ani hag̃ua oñeñotỹ mbaʼeve upe yvy tuichakuére, ani hag̃ua heñói mbaʼeve, ni osẽ pype mbaʼeveichagua plánta, oiko haguéicha oñehundírõ guare Sodoma ha Gomorra,+ Admá ha Zeboyim,+ umíva Jehová ohundi vaʼekue orrenega ha ipochyetereírõ guare. 24 Umi pende raʼy ha pe extranhéro ha enterove umi nasión heʼíta: ‘¿Mbaʼére piko Jehová ojapo péicha ko yvýre?+ ¿Mbaʼe piko pe ombopochyete vaʼekue chupe?’. 25 Upépe haʼekuéra heʼíta: ‘Upéva oiko pórke haʼekuéra nokumplivéi pe kompromíso ojapo vaʼekue Jehovándi,+ umi ituakuéra ypykue Járandi. Pe kompromíso haʼe ojapo vaʼekue hendivekuéra oguenohẽrõ guare chupekuéra Egíptogui.+ 26 Péro haʼekuéra oho oservi umi ótro dióspe ha oñesũ henondepekuéra, umíva umi dios haʼekuéra ndoikuaái vaʼekue ha Haʼe nopermitíri vaʼekue chupekuéra oadora.+ 27 Upéi Jehová pochykue ou tatáicha upe yvy ári, ha haʼe ogueru avei hiʼári entéro umi maldisión ojeskrivi vaʼekue ko lívrope.+ 28 Jehová ipochyeterei ha orrenegaiterei, upévare ohapoʼoite chupekuéra pe yvýgui,+ ha omondo chupekuéra ótro yvýpe, ko lugár peẽ peimehápe hína koestedía’.+

29 Ñandejára Jehová oikuaa entéro umi sekréto,+ péro oikuaauka ñandéve ha ñande raʼykuérape umi mbaʼe haʼe oikuaaukaséva, ikatu hag̃uáicha ñakumpli opa mbaʼe heʼíva ko léi”.+

30 “Ág̃a oñekumplipa vove penderehe koʼã mbaʼe: umi vendisión ha maldisión amoĩ vaʼekue pene renondépe,+ ha penemanduʼa vove umívare+ umi nasión Jehová pende Jára penemondohápe,+ 2 ha pejevy jey vove Jehová pende Jára rendápe+ pende pyʼaite guive ha pende rekove* kompletoite reheve,+ ha peẽ ha pende raʼykuéra pehendu vove iñeʼẽ haʼeháicha peẽme koestedía, 3 upéicharõ Jehová pende Jára ogueru jeýta umi ojegueraha vaʼekuépe,+ pendeporiahuverekóta,+ penembyatýta ha pendeguerúta entéro umi puévlo Jehová pende Jára penemondo haguégui.+ 4 Peñemosarambíramo jepe ko yvy tuichakuére, mombyryvehápe jepe peteĩ púntagui ótra púnta peve, Jehová pende Jára penembyatýta ha pendegueru jeýta upégui.+ 5 Jehová pende Jára pendeguerúta pe yvy pende tuakuéra ojagarra vaʼekuépe ha opytáta peẽme penembaʼerã. Haʼe omeʼẽta peẽme heta mbaʼe porã ha penembohetavéta pende tuakuéragui.+ 6 Jehová pende Jára omopotĩta pene korasõ ha pene familiakuéra korasõ,+ pehayhu hag̃ua Jehová pende Járape pende pyʼaite guive ha pende rekove* kompletoite reheve ha ikatu hag̃uáicha peikove.+ 7 Upéi Jehová pende Jára oguerúta entéro koʼã maldisión umi pene enemigokuéra ári, umi ndaijaʼéiva penderehe ha pendepersegi vaʼekue ári.+

8 Upéi peẽ pejevy jeýta ha pehendúta Jehová ñeʼẽ ha pekumplíta umi imandamiénto ameʼẽva hína peẽme koestedía. 9 Jehová pende Jára tuichaiterei penemoakãrapuʼãta ha penepytyvõta osẽ porã hag̃ua peẽme opa mbaʼe pejapóva,+ penefamília retáta, hetaiterei penerymbáta ha oprodusi porãitereíta pende yvy, pórke Jehová ovyʼa jeýta omeʼẽvo peẽme heta mbaʼe porã, ovyʼa haguéicha pende tuakuéra ypykue reheve.+ 10 Pórke upe tiémpope pehendúta Jehová pende Jára ñeʼẽ ha pekumplíta imandamientokuéra ha iléi ojeskrivíva ko lívro de la léipe, ha pejevy jeýta Jehová pende Jára rendápe pende pyʼaite guive ha pende rekove* kompletoite reheve.+

11 Péro ko mandamiénto ameʼẽva peẽme koestedía ndahaʼéi hína ijetuʼuetereíva peẽme g̃uarã, ni hasyetereíva pekumpli hag̃ua.+ 12 Noĩri yvágape peje hag̃ua: ‘¿Máva piko ohóta yvágape ogueru hag̃ua ñandéve ko mandamiénto ikatu hag̃uáicha ñahendu ha jajapo la heʼíva?’.+ 13 Noĩri avei pe ótro ládo pe márgui peje hag̃ua: ‘¿Máva piko ohasáta pe mar ogueru hag̃ua ñandéve ko mandamiénto ikatu hag̃uáicha ñahendu ha jajapo la heʼíva?’. 14 Pórke upe léi heʼíva ag̃uiete oĩ pendehegui ikatu hag̃uáicha pekumpli,+ oĩ pende jurúpe ha pene korasõme.+

15 Koestedía amoĩ hína pene renondépe jeikove ha ñemano, pe vendisión ha maldisión.+ 16 Pehendúramo Jehová pende Jára mandamientokuéra ameʼẽva peẽme koestedía, pehayhu Jehová pende Járape,+ peguata hapére, ha pekumpli imandamientokuéra, umi iléi ha umi mbaʼe tekotevẽva pekumpli, upéicharõ peikovéta+ ha penefamília retáta, ha Jehová pende Jára penevendesíta pe yvy pejagarrátavape penembaʼerã.+

17 Péro pene korasõ oñemomombyrýramo Ñandejáragui+ ha napeneñeʼẽrendúi chupe, ha oñantoháramo peẽme ha peho peñesũ umi ótro dios renondépe ha peservi chupekuéra,+ 18 che haʼe peẽme katuete pemanotaha.+ Ndapeikoʼaremoʼãi pe yvy pehóvape hína pejagarra hag̃ua pehasa rire pe Jordán. 19 Koestedía amoĩ testígoramo pe yvága ha pe yvy, amoĩ hague pene renondépe pe jeikove ha ñemano, pe vendisión ha maldisión.+ Ha peiporavo vaʼerã pe jeikove ikatu hag̃uáicha peikove+ peẽ ha umi pene familiare,+ 20 pehayhúgui Jehová pende Járape,+ pehendu rupi iñeʼẽ, ha peñakarama hatãgui hese.+ Pórke haʼe rupive peẽ peikove ha ikatúta peikove heta tiémpore, pe yvy Jehová ohura vaʼekuépe omeʼẽtaha pende tuakuéra ypykue Abrahán, Isaac ha Jacóbpe”.+

31 Upéi Moisés osẽ ha oñeʼẽ enterove umi israelítape. 2 Haʼe heʼi chupekuéra: “Koʼág̃a arekóma 120 áño,+ ha ndaikatumoʼãvéima podirihi, pórke Jehová heʼíma chéve: ‘Nderehasamoʼãi ko Jordán’.+ 3 Jehová pende Jára ohasáta pene renonderã, ha haʼete voi ohundíta koʼã nasiónpe pene renondépe, ha peẽ pemosẽmbáta chupekuéra.+ Josué hína upe pendedirihítava pehasa hag̃ua amo gotyo,+ Jehová heʼi haguéichama voi. 4 Jehová ojapóta umi nasión rehe ojapo haguéicha Sehón+ ha Og+ rehe, umi amorreokuéra rréi, ha avei ijyvykuérare ohundírõ guare chupekuéra.+ 5 Jehová ohundíta chupekuéra penderehehápe, ha peẽ pejapo vaʼerã hesekuéra heʼiháicha kompletoite koʼã mandamiénto ameʼẽva peẽme.+ 6 Pendepyʼaguasu ha penembaretékena.+ Ani pendepyʼaju ni pekyhyje chuguikuéra,+ pórke Jehová pende Jára oho hína penendive. Haʼe katuete oĩta penendive, haʼe napenderejamoʼãi peneaño”.+

7 Upéi Moisés ohenói Josuépe ha heʼi chupe enterove israelita rovake: “Ndepyʼaguasu ha nembaretékena,+ pórke nde hína pe remoingétava ko puévlope pe yvy Jehová ohura vaʼekuépe omeʼẽtaha pende tuakuéra ypykuépe. Ha nde remeʼẽta chupekuéra imbaʼerã.+ 8 Jehová oho hína ne renondépe ha osegíta oĩ nendive.+ Haʼe katuete oĩta nendive, haʼe nanderejamoʼãi neaño. Ani ndepyʼaju ni rekyhyje”.+

9 Upémarõ Moisés oskrivi ko léi+ ha omeʼẽ enterove umi kuimbaʼe omoakãvape* umi israelítape ha umi saserdóte levítape, haʼekuéra oñenkarga hína ogueraha hag̃ua Jehová Árka del Pákto. 10 Moisés omeʼẽ chupekuéra ko mandamiénto heʼívo: “Oñemohuʼãvo káda 7 áño, pe áño ojeheja reitahápe ikuénta umi odevévape,+ ojejapo jave pe Fiésta de las Kaváñas,*+ ha pe tiémpo ojeporavóvape, 11 ág̃a enterove israelita oho vove Jehová pende Jára renondépe+ pe lugár haʼe oiporavohápe, peẽ pelee vaʼerã ko léi ohendu hag̃ua enterovete israelita.+ 12 Pembyaty pe puévlo kompletoite,+ umi kuimbaʼe, kuña, mitã ha umi extranhéro oikóva pende siudápe, ikatu hag̃uáicha ohendu ha oaprende hikuái orrespeta ha omombaʼe vaʼerãha Jehová pende Járape, ha okumpli hag̃ua opa mbaʼe heʼíva ko léi. 13 Upéicharõ umíva familiare, umi ndoikuaáiva gueteri ko léi heʼíva, ohendúta,+ orrespetáta ha omombaʼéta Jehová pende Járape. Haʼekuéra ojapóta upéva oikove aja entéro pe yvy pehohápe hína pejagarra hag̃ua, pehasa rire pe Jordán”.+

14 Upéi Jehová heʼi Moiséspe: “Og̃uahẽmbaitéma hína pe tiémpo remano hag̃ua.+ Ehenói Josuépe, ha tapeho pe tavernákulope* ikatu hag̃uáicha anombra chupe”.+ Upémarõ Moisés ha Josué oho pe tavernákulope. 15 Ha Jehová ojaparese pe tavernákulope pe araípe,* ha pe arai opyta pe tavernákulo entrádape.+

16 Jehová koʼág̃a heʼi Moiséspe: “Nde ningo remano mbotaitéma, ha ko puévlo chetraisionáta ha oadoráta* umi extranherokuéra dióspe, umi dios oĩvape umi lugár pehotaha jerére.+ Ko puévlo cherejáta+ ha nokumplimoʼãvéima pe kompromíso ajapo vaʼekue hendivekuéra.+ 17 Upe tiémpope che arrenegaitereíta hesekuéra+ ha che pochykue oúta tatáicha hiʼarikuéra, aheja reíta chupekuéra+ ha ni namañamoʼãi hesekuéra+ oñehundipa peve. Ha oiko rire hesekuéra heta mbaʼe vai ha ojejopy vai rire,+ heʼíta hikuái: ‘¿Koʼã mbaʼe vai piko oiko hína ñanderehe Ñandejára noĩvéi rupi ñanendive?’.+ 18 Péro upe tiémpope, che namañamoʼãi hesekuéra, pórke haʼekuéra hembiapo vaietereíta oadora rupi umi ótro dióspe.+

19 Koʼág̃a peẽ peskrivi vaʼerã ko purahéi penembaʼerã+ ha pemboʼe umi israelítape.+ Haʼekuéra oikuaa vaʼerã de memória ko purahéi, ha upéva omomanduʼáta chupekuéra mbaʼépa oiko oĩ jave naiñeʼẽrendúiva.+ 20 Ág̃a amoinge vove chupekuéra pe yvy ahura vaʼekuépe ituakuéra ypykuépe,+ upe osyryhápe kamby ha eirete,+ ha okaru vove hyg̃uatãha meve ha oguereko heta mbaʼe porã,+ upépe ohóta hikuái oadora umi ótro dióspe ha oservíta chupekuéra, ha ndacherrespetamoʼãvéima hikuái ni nokumplimoʼãvéima pe kompromíso ajapo vaʼekue hendivekuéra.+ 21 Ha oiko rire hesekuéra heta mbaʼe vai ha ojejopy vai rire,+ ko purahéi omomanduʼáta chupekuéra mbaʼépa oiko hesekuéra naiñeʼẽrendúi haguére (pórke umi ifamiliare ndahesaráiri vaʼerã ko purahéigui). Che aikuaa porãma mbaʼépa ojapose hína hikuái+ amoinge mboyve jepe chupekuéra pe yvy ahura vaʼekuépe chupekuéra”.

22 Upémarõ upe díape Moisés oskrivi upe purahéi ha omboʼe umi israelítape oikuaa hag̃ua.

23 Ñandejára onombra Nun raʼy Josuépe,+ odirihi hag̃ua chupekuéra ha heʼi: “Ndepyʼaguasu ha nembaretékena,+ pórke nde hína pe remoingétava umi israelítape pe yvy ahura vaʼekuépe ameʼẽtaha chupekuéra,+ ha che asegíta aime nendive”.

24 Moisés oskrivipa rire peteĩ lívrope opa mbaʼe heʼíva ko léi,+ 25 omeʼẽ ko mandamiénto umi levita oñenkargávape ogueraha hag̃ua Jehová Árka del Pákto, heʼívo: 26 “Pejagarra ko lívro de la léi+ ha pemoĩ Jehová pende Jára Árka+ del Pákto ykére, ha péva opytáta testígoramo pene kóntrape. 27 Che aikuaa porã mbaʼeichaitépa penderrevélde+ ha pendekaprichóso.+ Ha che aikove aja ahecháma voi mbaʼeichaitépa pepuʼã Jehováre, ha katuete ivaivéta ág̃a che amano rire. 28 Pembyaty chéve enterovete umi kuimbaʼe omoakãva pende trivukuéra ha umi ofisialkuérape, ha haʼéta henondepekuéra koʼã mbaʼe, ha amoĩta testígoramo ikontrapekuéra pe yvága ha pe yvy.+ 29 Pórke che aikuaa porã, amano rire peẽ katuete pejapotaha ivaíva+ ha pejedesviataha pe tape ahechaukávagui peẽme peguata hag̃ua. Ha amo gotyove penderupytýta heta mbaʼe vai,+ pejapóta rupi heta mbaʼe vai Jehová renondépe ha pembopochýta chupe umi mbaʼe pejapóva rupive”.

30 Upémarõ Moisés orresita koʼã mbaʼe heʼíva ko purahéi enterovete umi israelita renondépe, oñepyrũ guive opa peve.+ Haʼe heʼi:

 2 Che konsehokuéra hoʼáta amáicha.

 3 Pórke che aikuaaukáta Jehová réra.+

¡Pemombeʼúkena mbaʼeichaitépa tuicha Ñandejára!+

Haʼe hína Ñandejára nopyrũiva iñeʼẽre ha ikatúvare jajerovia,+ ha arakaʼeve naiñinhústoiva.+

Haʼe ihústo ha hekojoja opa mbaʼépe.+

 5 Peẽ voi hína la penerembiapo vaíva.+

Peẽ ndahaʼéi itaʼýra, peẽ voi la pefalláva.+

¡Peẽ ningo peteĩ henerasión hembiapo vaietereíva ha iñañáva!+

 6 ¿Péicha piko peẽ petrata vaʼerã Jehovápe?+

Peẽ ningo peteĩ puévlo itavy ha oñembotavýva.+

Haʼe ningo pende túa, upe pendeapo vaʼekue.+

Haʼe ningo pendeapo ha ojapo pendehegui peteĩ nasión.

Peporandu pende túape, ha haʼe omombeʼúta peẽme.+

Peporandu umi ijedávape, ha haʼekuéra heʼíta peẽme.

11 Ojapoháicha pe ágila omboʼe jave itaʼyrakuérape oveve hag̃ua:

15 Ha Jesurún* ikyra rire, oñemborrevélde ha oñemoĩ opyvoi.

Haʼe ikyra, ipepa ha ijavevopa.+

18 Peẽ penderesarái upe pendeapo vaʼekuégui, pende Jára ojoguávagui peteĩ ita guasúpe.+

Ñandejára ningo omeʼẽ peẽme pende rekove ha peẽ napenemanduʼái hese.+

Pórke haʼekuéra ningo peteĩ henerasión hembiapo vaietereíva.+

Haʼekuéra ningo taʼýra ndaikatúivare jajerovia.+

27 péro ndaʼéi kuri upéva akyhyjégui umi che enemigokuéra heʼítavagui.+

Pórke umi che enemigokuéra ikatu hína ontende vai.+

29 Ha iñarandumírire hikuái,+ ojepyʼamongeta vaʼerãmoʼã kuri ko mbaʼére.+

Opensa vaʼerãmoʼã mbaʼépa oikóta chuguikuéra.+

Che ikatu aporomoingove ha ikatu avei aipeʼa pendehegui pende rekove.+

44 Péicha Moisés ha Hosea,*+ haʼéva Nun raʼy, oho orresita koʼã mbaʼe heʼíva ko purahéi ohendu hag̃ua enterove israelita.+ 45 Ha Moisés heʼipa rire koʼã mbaʼe enterovete israelítape, 46 heʼive chupekuéra: “Koʼã mbaʼe haʼéva peẽme koestedía opytaite vaʼerã pene korasõme,+ ikatu hag̃uáicha pemboʼe pene familiakuérape oñatende porã ha okumpli hag̃ua opa mbaʼe heʼíva ko léi.+ 47 Pórke kóva ndahaʼéi hína ñeʼẽ rei peẽme g̃uarã, síno pende rekove odepende hína hese,+ ha ko ñeʼẽ rupive ikatúta peikove heta tiémpore pe yvy pehótavape pejagarra penembaʼerã, pehasa rire pe Jordán”.

48 Upe diaitépe Jehová oñeʼẽ Moiséspe, ha heʼi chupe: 49 “Ejupi ko montáña de Abarímpe,+ oĩháme Sérro Nebo,+ opytáva Moab territóriope, Jericó rovái, ha ehecha Canaán yvy, pe yvy ameʼẽtava umi israelítape imbaʼerã.+ 50 Upéi remanóta upe montáña rejupítavape hína, upépe reñeñotỹta umi nde tuakuéra ypykuéicha.* Upéicha oiko vaʼekue avei ne ermáno Aarón rehe pe Sérro Hórpe,+ haʼe oñeñotỹ vaʼekue umi ituakuéra ypykuéicha. 51 Pórke peẽ mokõi chetraisiona vaʼekue umi israelita apytépe Meribá ykuérape,+ oĩva Cadéspe pe desiérto de Zínpe, pórke peẽ nachemombaʼeguasúi kuri umi israelita renondépe.+ 52 Nde rehecháta pe yvy mombyry guive, péro ndereikemoʼãi pe yvy ameʼẽvape umi israelítape”.+

33 Kóva hína pe vendisión Moisés heʼi vaʼekue umi israelita ohupytytaha. Haʼe hína Ñandejára siérvo, ha heʼi upe vendisión omano mboyve.+ 2 Haʼe heʼi:

ha iderécha gotyo umi isoldadokuéra.+

 5 Ñandejáragui oiko rréi Jesurúnpe,*+

 7 Ha Judápe Moisés ovendesi heʼívo kóicha:+

Ipodér rupive haʼe odefende upe imbaʼéva.

Eipytyvõmína chupe oñorairõ hag̃ua iñenemigokuérandi”.+

 8 Leví rehe heʼi:+

“Ne Urim ha ne Tumim*+ hína umi iñeʼẽrendúva mbaʼe.+

Masápe+ nde remoĩ chupe a pruéva rehecha hag̃ua iñeʼẽrendútapa ndéve.

Ha nde reñorairõ hendive reĩrõ guare Meribápe pe y kóstape.+

 9 Umi kuimbaʼe levita heʼi kuri itúa ha isýpe: ‘Che ndapoiporiahuverekomoʼãi’.

12 Benjamín rehe heʼi:+

Haʼe oikóta nde atiʼy paʼũme”.*

13 José rehe heʼi:+

16 Avei umi mbaʼe iporãvéva oĩva ko yvy ape ári ha opa mbaʼe oprodusíva.+

Ha toguerohory chupe Upe ojechauka vaʼekue pe yvyramataʼi hatĩmbávape.+

17 Tóro raʼy ypykuéicha iporã ha ojajaipa.

18 Zabulón rehe heʼi:+

19 Haʼekuéra oinvitáta umi héntepe ojupi hag̃ua pe montáñape.

Upépe ojapóta hikuái umi sakrifísio de hustísia.

20 Gad rehe heʼi:+

“Toñevendesi upe ombotuichavéva Gad território.+

Umi omoakãva pe puévlo oñembyatýta.

22 Dan rehe heʼi:+

“Dan hína peteĩ león raʼyrusu.+

Basán guive haʼe opóta”.+

23 Neftalí rehe heʼi:+

Haʼe ojagarráta pe yvy oĩva oéste gotyo ha sur gotyo”.

24 Aser rehe heʼi:+

“Ñandejára ovendesi chupe ifamília reta hag̃ua.

28 Israel oikóta pyʼaguapýpe ha ndokyhyjemoʼãi.

29 ¡Evyʼákena Israel!+

Haʼe hína nde eskúdo nemoʼãva+

ha nde espáda tuichaitéva.

Ne enemigokuéra oryrýita okyhyje ne renondépe+

ha nde repyrũta ilomorekuéra”.*

34 Upéi Moisés osẽ pe desiérto de Moábgui ha ojupi pe Sérro Nébope,+ Pisgá ruʼãme,+ oĩva Jericó rovái.+ Ha Jehová ohechauka chupe pe yvy kompletoite, Galaad guive Dan peve.+ 2 Ohechauka avei chupe Neftalí território kompletoite, Efraín ha Manasés território, ha kompletoite Judá território pe mar oĩva oéste gotyo* peve.+ 3 Avei pe Négueb,+ pe Jordán distríto,+ ha Jericó ñu guasu, haʼéva pe siuda de las palméras, Zóar peve.+

4 Upéi Jehová heʼi: “Kóva hína pe yvy ahura vaʼekue ameʼẽtaha Abrahán, Isaac ha Jacóbpe, haʼévo: ‘Ne familiarépe ameʼẽta’.+ Ha apermitíma ndéve rehecha nde resa teérupi, péro ndereikemoʼãi upépe”.+

5 Upéi Jehová siérvo Moisés omano pe Moab territóriope, Jehová heʼi hagueichaite.+ 6 Haʼe oñotỹ chupe Moab territóriope, pe ñu guasúpe, Bet-Peor rovái, ha koʼag̃aite peve avave ndoikuaái moõitépa oĩ isepultúra.+ 7 Moisés oreko vaʼekue 120 áño omanórõ guare,+ ha upérõ haʼe ohecha porã ha imbarete porã gueteri vaʼekue. 8 Umi israelita hasẽ joa ha oñembyasy Moisés rehe pe desiérto de Moábpe 30 día aja.+ Péicha oñekumpli umi día hasẽ ha oñembyasy hag̃ua hikuái Moisés rehe.

9 Josué, Nun raʼy, ou iñarandueterei* Moisés omoĩ rupi ipo iñakã ári onombra hag̃ua chupe,+ ha umi israelita ohendu Josuépe ha ojapo Jehová heʼi hagueichaite Moiséspe.+ 10 Péro arakaʼeve ndaipóri vaʼekue Israélpe ótro proféta haʼeichagua,+ Moiséspe ningo Jehová oikuaa porã vaʼekue.*+ 11 Haʼe ojapo vaʼekue entéro umi mbaʼe ndaijojaháiva* ha milágro Jehová omondo vaʼekue chupe ojapo hag̃ua Egíptope, faraón rehe, enterove isiervokuérare ha ijyvy kompletoitére.+ 12 Avei Moisés ohechauka vaʼekue ipodér tuichaitéva ha ipyapy mbarete umi israelita renondépe.+