Rreferénsia ojepurútava rreunionhápe Mbaʼéichapa Jaiko ha Japredika vaʼerã
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
7-13 DE JULIO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME PROVERBIOS 21
Umi konsého bíblico oipytyvõva umi omendávape ovyʼa hag̃ua
¿Mbaʼéichapa pene noviásgo ikatu omombaʼeguasu Jehovápe?
13 ¿Mboy tiémpopa ipuku vaʼerã peteĩ noviásgo? Jajapuraitereírõ jadesidi hag̃ua peteĩ mbaʼe, osẽ vai jepi (Prov. 21:5). Upévare iporãta peñemotiémpo pejokuaa porã hag̃ua, péro natekotevẽi avei pembopuku rei. La Biblia ningo heʼi voi: “Ñanemokorasõ rasy ningo otarda jave álgo ñahaʼarõitereíva” (Prov. 13:12). Avei amáske ipuku pe noviásgo ijetuʼuvéta peẽme pejejokokuaa hag̃ua, ha ikatu hína peju penderekovai (1 Cor. 7:9). Peiko rangue pejepyʼapy mboy tiémpopa ipuku vaʼerã pene noviásgo, iporãta peñeporandúramo: “¿Mbaʼépa tekotevẽ roikuaave ojuehegui rodesidi hag̃ua mbaʼépa rojapóta?”.
Ani ñapensa ñaneimportantetereiha
3 Jehová ningo oipota pe ména ha tembireko ovyʼa oñondive, péro mokõivéva iñimperfékto rupi sapyʼánte ojoavyʼimíta hikuái. Apóstol Pablo oskrivi vaʼekue voi umi omendáva orekotaha jepi provléma (1 Cor. 7:28). Oĩ umi oikóva oñorairõhárente voi, ha upévare opensa hikuái nomendái vaʼerãha voi kuri ojuehe. Ha oiméramo ováma raʼe hesekuéra ko múndo opensa lája, oimoʼãta ojedivorsiáramo añoite osolusionataha hikuái iprovlemakuéra. Opensáta hikuái ijehénte ha ikuentaveha ojedivorsia oiko hag̃ua vyʼápe.
4 Nañapensái vaʼerã ñane matrimónio osẽ vaíma hague. Jaikuaa la Biblia opermitiha pe divórsio peteĩva hekovaíramo añoite (Mat. 5:32). Upévare ñaneprovléma jave ñane matrimóniope, ndovaléi ñandeorgullóso ha ñapensa: “Haʼe ningo nopenái voi cherehe”. “Haʼe ndacherayhúi hína che amereseháicha”. “Chéverõ g̃uarã avyʼavéta ótra persónandi”. Ñapensáramo péicha, ñapensa hína ñandejehénte, ha nañapensái hína ñane ména térã ñane rembirekóre. Ko múndope umi iñarandúva heʼi ñandéve jajapónte hag̃ua ñane korasõ oipotáva, ha umi mbaʼe ñandévente ñanembovyʼátava, tekotevẽtaramo jepe jajedivorsia upearã. Péro Ñandejára heʼi ñandéve: “Ani pejepyʼapy umi mbaʼe peẽme okonvenívarente, síno pejepyʼapy vaʼerã avei umi ótrore” (Filip. 2:4). Jehová oipota ñanerakateʼỹ ha ñañehaʼã ñane matrimóniore, ha ndoipotái jajedivorsia (Mat. 19:6). Jehová oipota ñapensa primero hese, ha upéi ae ñandejehe.
5 Pe ména ha tembireko ojoayhu ha ojorrespeta vaʼerã (elee Efesios 5:33). La Biblia ñanemokyreʼỹ ñameʼẽ hag̃ua, ñandéve oñemeʼẽ rangue (Hech. 20:35). ¿Mbaʼe kualidápa oipytyvõta umi omendávape ojoayhu ha ojorrespeta hag̃ua? Iñumílde vaʼerã hikuái. Pe ména ha tembireko iñumíldeva ‘ndojapomoʼãi umi mbaʼe chupénte ideprovéchotava, síno pe ou porãtava pe ótra persónape’ (1 Cor. 10:24)
w06 15/9 28 párr. 13
“Evyʼákena ne rembireko ndive, haʼe hína ne irũ nemitã guive”
13 ¿Péro peneprovlémarõ pene matrimóniope ndapejotrataporãi rupi? Oimérõ upéicha, peñehaʼãmante vaʼerã pesolusiona hag̃ua la provléma. Pór ehémplo, ikatu oime peñepyrũ raʼe peñeʼẽ pohýi ojupe ha koʼág̃a pejepokuaáma upéicha (Proverbios 12:18). Jahecháma haguéicha pe artíkulo ohasa vaʼekuépe, ikonsekuénsia vaieterei péicha jajepokuaáramo. La Bíbliape heʼi voi: “Ikuentave reiko neaño rei pe desiértore, reiko rangue peteĩ tembireko ijarhél ha ojeplageávandi tódo el tiémpo” (Proverbios 21:19). Oiméramo nde peteĩ tembireko ha epensa ne provlemaha ne matrimóniope, iporãta eñeporandúramo: “¿Umi mbaʼe ajapóva káusarepa ijetuʼu che ménape ohasa hag̃ua tiémpo chendive?”. Péro la Biblia heʼi umi ménape: “Pesegíkena pehayhu pene rembirekópe ha ani perrenega vaipa hesekuéra” (Colosenses 3:19). Peteĩ ména ikatu oñeporandu: “¿Ndatratáipa mborayhúpe che rembirekópe ha upévare haʼe ikatu oñepyrũ opensa ohekávo konsuélo ótro ládo?”. Jaikuaa ningo ndaiporiha mbaʼérepa umi omendáva oñomoakaratĩnte hag̃ua. Péro ikatu haguére oiko hína upéva, iporãta oñemongeta porã oñondive umi omendáva.
Óro kuʼi oĩva la Bíbliape
“Ñandejára ohechauka ñandeporiahuverekoitereiha”
16 Enterove ningo ñañehaʼã jasegi Jehová ehémplo ha jaiporiahuvereko ñande rapichápe. ¿Mbaʼérepa? Pórke upéva hína peteĩva umi mbaʼe iñimportantevéva Jehová ohendu hag̃ua ñane ñemboʼe (elee Proverbios 21:13). Ñande ndajaipotaiete Jehová orrechasa umi ñane ñemboʼe. Upévare ñañatende porã vaʼerã ani hag̃ua jaju ñandepyʼahatã. Ñande ningo nañambotyséi ñande apysa peteĩ ñane ermáno osufrívagui hína. Upéva rangue pyaʼe voi ñaipytyvõta chupe ojerure jave ñandéve ajúda. Avei ñañehaʼãmbaitéta jareko enkuénta ko konsého oĩva Santiago 2:13-pe: “Pe ndoiporiahuverekóiva hapichápe, ndojeporiahuverekomoʼãi avei ojehusga vove”. Ñande ñaneumílderamo ha ñanemanduʼa mbaʼeichaitépa ñaikotevẽ umi ótro ñandeporiahuvereko, ifasilvéta ñandéve jaiporiahuvereko hag̃ua ñande rapichápe. Ha koʼýte tekotevẽ jahechauka upéva peteĩ pekadór oñarrepentíramo ha ou jey kongregasiónpe.
14-20 DE JULIO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME PROVERBIOS 22
Konsého bíblico ideprovéchova oñemongakuaa hag̃ua mitã
¿Ne familiakuérapa oservíta Ñandejárape okakuaapa rire?
7 Oiméramo ñande ñamendáma ha jarekose hína mitã, ikatu ñañeporandu: “¿Orépa oreumílde ha rohayhu Jehovápe ha Iñeʼẽ? ¿Oreporavónepa Jehová roñangareko hag̃ua peteĩ mitãraʼýre?” (Sal. 127:3, 4). Ha oiméramo ñande ñanefamíliama, ikatu ñañeporandu: “¿Amboʼépa che famíliape iporãha ombaʼapo jejopy?” (Ecl. 3:12, 13). “¿Añehaʼãmbaitépa hína aprotehe hag̃ua che famíliape umi pelígro oĩvagui Satanás múndope?” (Prov. 22:3). Péro ñande ningo ndaikatúi japrotehe ñane famíliape entéro umi provléma haʼekuéra ikatúvagui oreko. Ndaikatumoʼãi voínte jajapo upéva. Upéicharõ jepe, ikatu japrepara chupekuéra ombohovaikuaa hag̃ua umi provléma, ñamboʼévo kontinuadoite ha mborayhúpe mbaʼéichapa ikatu ojerovia hikuái umi konsého la Biblia omeʼẽvare (elee Proverbios 2:1-6). Por ehémplo, peteĩ ñane pariénte ohejáramo Jehovápe, jaipuru vaʼerã la Biblia ñamboʼe hag̃ua ñane famíliape mbaʼérepa iñimportánte jasegi ñandefiél Jehovápe (Sal. 31:23). Térã omanóramo peteĩ jahayhúva, jahechaukákena ñane famíliape mbaʼéichapa ikatu oipuru Ñandejára Ñeʼẽ otopa hag̃ua konsuélo ha ipyʼaguapy hag̃ua (2 Cor. 1:3, 4; 2 Tim. 3:16).
Tuakuéra: Pemboʼékena pene famíliape ohayhu hag̃ua Jehovápe
17 Pemboʼe pene famíliape michĩete guive. Tuakuéra ningo nohaʼarõi vaʼerã pe mitã okakuaa raẽ oñepyrũ hag̃ua omboʼe chupe, iporãve hína oñepyrũramo michĩete guive (Prov. 22:6). Upéicha ojapo vaʼekue Timoteo sy Eunice, ha ijavuéla Loida. Haʼekuéra omboʼe Timotéope ‘imitã guive’, ha okakuaa rire haʼe omoirũ Páblope umi iviáhepe (2 Tim. 1:5; 3:15).
18 John ha Paula, peteĩ matrimónio oikóva avei Costa de Marfílpe omboʼe vaʼekue umi 6 ifamíliape ohayhu ha oservi hag̃ua Jehovápe. ¿Mbaʼépa oipytyvõ chupekuéra? Haʼekuéra osegi Eunice ha Loida ehémplo. Ko matrimónio omombeʼu: “Ore romboʼe ore famíliape Ñandejára Ñeʼẽ michĩete guive, ha roñepyrũ rojapo upéva onase riremírente hikuái” (Deut. 6:6, 7).
19 ¿Mbaʼépa heʼise “remboʼe” vaʼerãha ne famíliape Jehová Ñeʼẽ? Deuteronomio 6:7-pe, pe palávra hebrea “remboʼe”, heʼise oñemboʼeha peteĩ mbaʼe ojerrepeti rupi heta vése. Ojapo hag̃ua upéva, umi tuakuéra ohasa vaʼerã tiémpo ifamíliandi. Sapyʼánte ikatu ikaneʼõ hikuái oiko haguére orrepeti la mísma kósa heta vése. Péro opensa vaʼerã upéva haʼeha peteĩ oportunida oipytyvõ hag̃ua ifamiliakuérape ontende hag̃ua Ñandejára Ñeʼẽ, ha ojapo hag̃ua hikuái upépe heʼíva.
Emboʼe ne família michĩvape oservi hag̃ua Jehovápe
6 Katuete ningo nde rehayhu ne famíliape, ha upévare rekorrehi jepi chupe. Ojapo jave peteĩ mbaʼe noĩporãiva, reexplika pe mitãme mbaʼérepa oĩ vai la ojapóva, ha sapyʼánte errepeti jey chupe upéva unas kuánta vése. Péro, ¿mbaʼépa ikatu rejapo ni upeichavérõ nopenáiramo nderehe? (Prov. 22:15). Esegi Jesús ehémplo. Nepasiénsiakena ne famíliare, eñemoñeʼẽ ha ekorrehi chupe mborayhúpe. Eheka pe lugár ha moménto okonvenivéva rekorrehi hag̃ua chupe. Peteĩ ermána Sudafricagua hérava Elaine, omombeʼu: “Mama ha papa katuete omombeʼu chéve mbaʼérepa chekorrehi. Siémpre cheavisa hikuái chedesovediénterõ chekastigataha, ha peichahágui napenáiramo hesekuéra, okumpli la heʼíva. Haʼekuéra núnka ndachekorrehíri pochýre. Péicha rupi ahechakuaa cherayhuha hikuái”.
Óro kuʼi oĩva la Bíbliape
Javyʼa umi priviléhio jarekóvare koʼág̃a
11 Upéicha avei, ñande ikatu javyʼave ñambaʼapo jejopýramo ñakumpli hag̃ua oimeraẽ asignasión oñemeʼẽva ñandéve Jehová servísiope. Jaipurupaitékena ñane tiémpo predikasiónpe, ha jajapo ikatúva guive japartisipa hag̃ua opa mbaʼe ojejapóvape kongregasiónpe (Hech. 18:5; Heb. 10:24, 25). Jajeprepara porãkena rreunionrã ikatu hag̃uáicha ñamokyreʼỹ ótrope ñane komentariokuéra rupive. Jajagarra ensério oimeraẽ asignasión oñemeʼẽva ñandéve pe rreunión éntre semanaguápe. Umi ansiáno ojeruréramo ñandéve jajapo hag̃ua peteĩ traváho kongregasiónpe, ñanepuntuál ha ñakumpli porã vaʼerã upéva. Aníkena ñapensa naiñimportanteguasuiha peteĩ traváho oñemeʼẽva ñandéve, ha ndovaleiha la péna japerde hese ñane tiémpo. Ñañehaʼãmbaitékena ñandevaleve hag̃ua umi mbaʼe jajapóvape (Prov. 22:29). Amáske ñambaʼapo jejopyve Jehovápe g̃uarã, pyaʼeve japrogresáta ha javyʼaitevéta (Gál. 6:4). Avei ifasilvéta ñandéve javyʼa hag̃ua oñemeʼẽramo ótrope pe priviléhio ñande jaipotaite vaʼekue (Rom. 12:15; Gál. 5:26).
21-27 DE JULIO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME PROVERBIOS 23
Umi konsého ideprovéchotava jadesidíta jave jaʼútapa vevída
Ñamombaʼékena ñande rekove, pe rregálo porãite oúva Ñandejáragui
6 La Biblia ndahaʼéi peteĩ lívro oñeʼẽva mbaʼéichapa jakuida vaʼerã ñande salúre térã mbaʼéichapa jakaru vaʼerã, péro si ohechauka ñandéve mbaʼépa Jehová opensa koʼã mbaʼére. Haʼe heʼi voi ñandéve: “Ejehekýi umi mbaʼe ikatúvagui ndeperhudika”, térã umi mbaʼe ikatúvagui ñanembohasy (Ecl. 11:10). La Biblia heʼi porã voi ñandéve ndovaleiha jakaru rasa ni jaʼu rasa vevída, pórke koʼãva ñandeperhudika ha oapeligra voi ñande rekove (Prov. 23:20). Jehová ningo oipota ñande jajejokokuaa koʼýte jakaru térã jaʼu jave vevída (1 Cor. 6:12; 9:25).
7 Ñande jaipuru porãramo ñane akã ikatúta jadesidi porã ha upéicha umi mbaʼe jadesidíva rupi jahechaukáta ñamombaʼetereiha ñande rekove, pe rregálo oúva Ñandejáragui (Sal. 119:99, 100; elee Proverbios 2:11). Ha upéva ikatúta jahechauka jadesidíta jave mbaʼéichapa ñañalimentáta. Por ehémplo ñandéve ikatu ñandegusta peteĩ tembiʼu, péro jaikuaa upéva ñanembohasytaha. Upéicha rupi ñande ndajaʼúinte pe tembiʼu. Avei ñande jahechauka jaipuru porãha ñane akã jake porãramo, jajapóramo ehersísio, ñanepotĩramo ha avei ñamopotĩramo ñande róga.
Jahechákena pe vevída Jehová ohechaháicha
Ñande kristiáno katu jareko pe gía omeʼẽva ñandéve ñande Apohare ñanderayhuetéva. Por ehémplo, Ñandejára ñandeavisa umi mbaʼe vai ikatúva oiko ñanderehe jaʼu rasáramo vevída. Ikatu oime jaleéma Proverbios 23:29-35-pe mbaʼépa ojapo peteĩ persóna okaʼúva ha umi provléma ohasáva upéva káusare. Daniel, peteĩ ansiáno oservíva Európape omombeʼu mbaʼépa ojapo vaʼekue oservi mboyve Jehovápe. Haʼe heʼi: “Che amokõiterei vaʼekue ha upévare aju adesidi heta mbaʼe hendapeʼỹ. Upéicha rupi ahasa heta mbaʼe vai ha koʼág̃a peve añeñandu vai apensávo umi mbaʼére”.
¿Mbaʼéichapa peteĩ kristiáno ikatu odesidi porã ha ojehekýi umi provléma oúvagui jaʼu rasa haguére vevída? Upearã tekotevẽ jahecha mbaʼépa Ñandejára opensa ha jajegia upévare jadesidi hag̃ua.
Óro kuʼi oĩva la Bíbliape
“Ejogua pe añetegua ha ani núnka evende upéva”
4 (Elee Proverbios 23:23). Ñañehaʼã vaʼerã ñaaprende pe añetegua oĩva la Bíbliape. Tekotevẽ jajapo tahaʼe haʼéva sakrifísio pe añetegua rehehápe. Avei, ‘jajogua’ rire pe añetegua térã ñaaprende rire upéva, ñañatende vaʼerã ani arakaʼeve jaju ‘ñavende’ jey térã jaheja rei. Upéicharõ, ¿mbaʼéichapa jajogua pe añetegua oĩva la Bíbliape? ¿Mboýpa ovale umi mbaʼe jarresivíva? Ñambohováiramo koʼã porandu ñanepytyvõta ñamombaʼeve hag̃ua pe añetegua, ha ñaĩve hag̃ua desidído ndajahejamoʼãiha arakaʼeve. Péicha ñantendéta mbaʼérepa pe añetegua oúva Jehovágui ovaleve opa mbaʼe ikatúvagui japaga.
5 Jaʼéramo peteĩ mbaʼe haʼeha grátis, ndeʼiséi ndajajapói vaʼerãha mbaʼeve ñakonsegi hag̃ua. Pe palávra hebrea oĩva Proverbios 23:23-pe ha ojetradusíva “ejogua”, heʼise avei “ñakonsegi”. Koʼã palávra ohechauka peteĩ persóna oñehaʼã vaʼerãha, térã tekotevẽha omboyke algúna kósa oreko hag̃ua peteĩ mbaʼe ovalevéva. Ñantende porã hag̃ua mbaʼéichapa ikatu jajogua pe añetegua, ñapensami peteĩ supermerkádo omeʼẽvare grátis pakova. ¿Mbaʼépa jajapo vaʼerã ikatu hag̃uáicha jareko umi pakova ñande rógape? Jaha vaʼerã pe supermerkádope jagueru hag̃ua upégui. Ndajapagamoʼãiramo jepe hese, jajapómante vaʼerã peteĩ sakrifisioʼimi jagueru hag̃ua. Upéicha avei, natekotevẽi japaga ñaaprende hag̃ua pe añetegua, péro ñañehaʼãmante vaʼerã jahupyty hag̃ua.
28 DE JULIO AL 3 DE AGOSTO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME PROVERBIOS 24
Eñemombaretékena embohovái hag̃ua umi situasión ijetuʼúva
‘Jajepytaso mbaretékena ha ani jaheja mbaʼeve ñanemomýi’
15 Jastudia Ñandejára Ñeʼẽ ha jajepyʼamongeta hese. Peteĩ yvyramáta imbarete hag̃ua hapo pypuku vaʼerã, upéicha avei ñande jajerovia mbaretéramo Jehováre ikatúta jajepytaso mbarete peteĩ yvyramáta hapo pypukúvaicha. A medída ke pe yvyramáta okakuaa ha imbarete, ipypukuve la hapo. Péicha avei ñande jastudia ha jajepyʼamongeta jave, ñande jerovia imbaretevéta ha ñañekonvensevéta Ñandejára heʼíva iporãveha (Col. 2:6, 7). Jajepyʼamongeta mbaʼéichapa Jehová omboʼe, ogia ha oprotehe vaʼekue isiervokuéra yma guarépe. Por ehémplo, Ezequiel oñatende porã vaʼekue mbaʼéichapa peteĩ ánhel omedi porã pe témplo haʼe ohecha vaʼekue peteĩ visiónpe. Ko visión omombarete vaʼekue Ezequiélpe ha ñanepytyvõ ñandéve jaadora hag̃ua Jehovápe haʼe oipotahaichaite (Ezeq. 40:1-4; 43:10-12). Ñandéve avei ideprovéchota ñañemotiémporamo jastudia ha jajepyʼamongeta hag̃ua umi mbaʼe hypyʼũvévare oĩva Ñandejára Ñeʼẽme.
Javyʼákena ñaneprovléma hetáramo jepe
12 La Bíbliape heʼi: ‘Nekangýramo ivai jave, nanembaretemoʼãi’ (Pro. 24:10). Ha heʼi avei ‘umi ipyʼapy ñembyasýva ikangyha’ (Pro. 15:13). Oĩ voi ningo umi ermáno oñeñandu vaietereígui ndoleevéimava la Biblia ha ndojepyʼamongetavéimava hese. Oñepyrũ avei oñemboʼe reíntema, orrepetipa la heʼíva ha oñemomombyry ermanokuéragui. Upévare ningo ipeligróso jaiko ñañembyasyháre (Pro. 18:1, 14).
13 Péro, jajeroviáramo ñasẽ porãtaha jajapóvape, ikatúta jajesareko umi mbaʼe porã ñanembovyʼátavare. Pór ehémplo rréi David ohaivaʼekue: ‘Ñandejára ajapose ne rembipota, péva ningo chembovyʼa’ (Sal. 40:8, ÑÑB). Upéicharõ ojere vaipa jave ñandéve, animoʼãkena ñamboyke Jehová servísio. Upéva ningo la ñanepytyvõtava ani hag̃ua jaʼa vyʼaʼỹme. Jehová heʼi javyʼataha jastudia meméramo la Biblia (Sal. 1:1, 2; Sant. 1:25). Jalee jave Ñandejára Ñeʼẽ ha ñaime jave rreunionhápe, ñahesaʼỹijoñaína “torypapegua ñeʼẽ” ñanembovyʼa ha ñanemokyreʼỹtava (Pro. 12:25; 16:24).
Oñeporandúva jepi
Proverbios 24:16-pe heʼi: “Pe ihústova ikatu hoʼa 7 vése, péro opuʼã jeýta”. ¿Oñeñeʼẽ piko ko versíkulope peteĩ persóna opeka jey jeývare, ha upéi Ñandejára operdonávare chupe?
Añetehápe ko versíkulo noñeʼẽi hína upévare. Upéva rangue, heʼise peteĩ persóna hoʼaha ombohovái jey jey rupi umi provléma ha situasión ijetuʼúva, péro upéi opuʼã jey pórke ogueropuʼaka entéro koʼã mbaʼe.
Upéicharõ, koʼã mbaʼe ohechauka Proverbios 24:16-pe noñeñeʼẽiha peteĩ hoʼávare pekádope, síno peteĩ ohasávare heta provléma térã situasión ijetuʼúva, ha ikatu voi ohasa koʼã mbaʼe heta vése. Koʼág̃arupi ko múndo añáme, peteĩ persóna ihústova ikatu hasykatu térã ombohovái ótro provléma. Ikatu voi pe goviérno opersegi mbarete chupe ojerovia rupi. Péro haʼe ikatu oĩ segúro Ñandejára oipytyvõtaha chupe ogueropuʼaka hag̃ua umi provléma, ha osẽ porã hag̃ua. Ñapensamíntena mboy vésemapa Ñandejára siervokuéra osẽ porã. La Biblia oasegura voi ñandéve: “Jehová omopuʼã umi ikangy ha hoʼa potávape. Haʼe omombarete entéro umi nomeʼẽvéimavape” (Sal. 41:1-3; 145:14-19).
Óro kuʼi oĩva la Bíbliape
Oñeporandúva jepi
Yma ningo peteĩ kuimbaʼe ‘omopuʼãsérõ hóga’, térã omoñepyrũséramo peteĩ família oñeporanduvaʼerã oĩmapa oñangareko ha omantene hag̃uáicha hembireko ha ifamiliakuérape. Omenda mboyve ombaʼapomavaʼerã ikokuépe. Upévare, ambue Bíbliape ko téysto ojetradusi kóicha: ‘Ejogapo mboyve, ejapo raẽ ne rembiapo okapegua, ha embosakoʼi nde kokue’ (Ñande Ruete Ñeʼẽ Biblia). Koʼág̃a pevépa jajapovaʼerã upéicha?
Koʼág̃a peve ningo jajapovaʼerã. Pe kariaʼy omendaséva ningo oĩvaʼerã okumpli hag̃uáicha irresponsavilida. Ha hesãima guive ombaʼapovaʼerã. Oñangarekovaʼerã avei hogayguakuérare. La Biblia heʼi voi pe ména omoĩvaʼerãha hogayguápe oikotevẽva, ohayhu ha ohekomboʼevaʼerãha chupekuéra Ñandejára Ñeʼẽ. Péro ndojapóiramo upéicha ivaive la isituasión peteĩ ndojeroviáivagui Ñandejárare (1 Tim. 5:8). Upévare, umi kariaʼy omendasémava oñeporanduvaʼerã: “Che piko ikatúma amantene peteĩ família? Che piko aiméma amoakã hag̃uáicha peteĩ ogapy? Akóintepa astudiáne la Biblia che rogayguakuérandi?”. La Biblia ohechauka porã koʼã rresponsavilida iñimportantetereiha (Deu. 6:6-8; Efe. 6:4).
Upéicharõ, umi kariaʼy omendaséva guive ojepyʼamongeta porã vaʼerã Proverbios 24:27-pe heʼívare. Péro umi kuñataĩ oñeporanduvaʼerã avei ikatútapa okumpli umi rresponsavilida orekóva peteĩ tembireko ha peteĩ sy. Upéicha avei umi omendáva ifamiliaséramo opensa porã vaʼerã oĩpa hikuái okumpli hag̃uáicha upe rresponsavilida (Luc. 14:28). Jajapóramo koʼã mbaʼe Ñandejára heʼíva ñandéve jajeíta heta provlémagui ha ikatúta jaiko vyʼápe ñande rogapýpe.
4-10 DE AGOSTO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME PROVERBIOS 25
Umi konsého bíblico ñanepytyvõtava jaʼe hag̃ua umi mbaʼe iporãva
Ñañatendékena umi mbaʼe jaʼévare
6 ¿Mbaʼérepa iñimportánte ñañatende porã mbaʼe moméntopepa iporãve ñañeʼẽ? La Biblia heʼi: “Pe ñeʼẽ ojeʼéva itiempoitépe, haʼete mansána de óro peteĩ mbaʼyru de plátape” (Prov. 25:11, NM). ¿Mbaʼépa heʼise upéva? Umi adórno de óro ningo iporãiterei, péro iporãvéntema oĩramo peteĩ mbaʼyru de plátape. Péicha avei, jaiporavo porãramo upe moménto ñamokyreʼỹ hag̃ua ñande rapichápe, umi mbaʼe jaʼéva katuete oipytyvõ porãvéta chupe. Jahechamína peteĩ ehémplo.
7 Ñañeʼẽramo hendapeʼỹ, ikatu hína umi hénte nontendéi térã ndoaseptái la jaʼéva (elee Proverbios 15:23). Por ehémplo, marzo de 2011-pe oiko peteĩ terremóto ha sunámi Japónpe, ha sarambi ojapo heta siudápe opytáva éste gotyo. Omano mas de 15.000 persóna. Heta ñane ermáno operde ihénte ha iñamigokuéra. Upéicharõ jepe, haʼekuéra oipytyvõse ivesinokuérape la Biblia rupive. Péro koʼã ermáno ohechakuaa oñeʼẽ reitaha gueteri umi héntepe pe rresurreksiónre. ¿Mbaʼérepa? Pórke la majoría vudísta ha ndoikuaaguasúi hikuái la Biblia. Upévare umi ermáno ñepyrũrã oñehaʼãnte okonsola umi héntepe, ha oexplika chupekuéra mbaʼérepa oiko umi mbaʼe vaiete umi persóna ivuénovare.
Ñañatendékena umi mbaʼe jaʼévare
15 Jahechaháicha, iñimportánte hína umi palávra jaipurúva ñañeʼẽ jave, péro iñimportanteterei avei ñapensa mbaʼéichapa ñañeʼẽ ñande rapichakuérape. Umi hénte ohenduse vaʼekue Jesúspe pórke haʼe hory ha “oiporu umi ñeʼẽ porãite” (Luc. 4:22). Ñande avei ñaneamávle ha ñanderorýramo, umi hénte ñanerendusevéta (Prov. 25:15). ¿Mbaʼépa ñanepytyvõta ñaneamávle hag̃ua? Jarrespeta vaʼerã ñande rapichakuérape ha ñapensa ñañeʼẽ mboyve, ani hag̃ua ñamoñeñandu vai chupekuéra. Upéicha ojapo vaʼekue Jesús. Ohechárõ guare peteĩ grúpo de persóna oheka hague chupe ohenduségui umi mbaʼe omboʼéva, haʼe oñemotiémpo ha kyreʼỹme “oñepyrũ omboʼe chupekuéra heta mbaʼe” (Mar. 6:34). Avei, umi ndaijaʼéiva hese ojaʼo vaipa jave chupe, haʼe noñemoĩri ojodiskuti hendivekuéra (1 Ped. 2:23).
16 Entéronte jahayhu ñane hénte ha ñane amigokuérape, ha upévare ñakonfia hesekuéra. Péro sapyʼánte nañañatendéi ñañeʼẽ jave hendivekuéra, ha ikatu voi jaʼe peteĩ mbaʼe omoñeñandu vaíva chupekuéra. Ñapensamína Jesús ehémplore. Haʼe ningo siémpre otrata porã ha orrespeta vaʼekue iñamigokuérape. Por ehémplo, umi apóstol ojodiskutírõ guare oimoʼãgui oĩha iñimportantevéva ijapytepekuéra, Jesús oñemoñeʼẽ porãnte chupekuéra. Upéi ohenói peteĩ mitãʼípe ha oipuru chupe ehémploramo, ikatu hag̃uáicha oipytyvõ chupekuéra okambia hag̃ua opensa lája (Mar. 9:33-37). Kongregasiónpe, umi ansiáno osegi vaʼerã Jesús ehémplo ha “pyʼaguapýpe porãnte” oñemoñeʼẽ vaʼerã ermanokuérape (Gál. 6:1).
Enterove ñaiméva kongregasiónpe ikatu ñaipytyvõ umi estudiántepe ojevautisa hag̃ua
18 Omboʼe ha omokyreʼỹ vaʼerã umi orekóvape estúdio. Ansianokuéra, peẽ ningo pereko peteĩ rresponsavilida iñimportantetereíva: Peipytyvõ umi puvlikadórpe opredika ha oporomboʼe porã hag̃ua la Biblia (elee Hechos 20:28). Peteĩ ermáno otĩramo ojapo hag̃ua ijestúdio penendive, ikatu peẽ voi pejeofrese pedirihi hag̃ua pe estúdio. Jackie, pe ermána ñañeʼẽma hague, heʼi: “Umi ansiáno pyʼỹinte oporandu chéve che estudiantekuérare. Ha ijetuʼu jave chéve ajapo hag̃ua peteĩ estúdio, haʼekuéra omeʼẽ chéve umi konsého ideprovechoitereíva”. Ansianokuéra, peẽ tuichaiterei ikatu pemokyreʼỹ umi orekóvape estúdio bíblico ani hag̃ua oñentrega (1 Tes. 5:11). Jackie heʼive: “Avyʼaiterei umi ansiáno chemokyreʼỹ ha heʼi jave omombaʼetereiha pe traváho ajapóva. Umi mbaʼe heʼíva chéve chembopiroʼy, ha haʼete voi oñemeʼẽva chéve un váso y roʼysã arahaku jave. Umi mbaʼe porã heʼíva chepytyvõ añandu hag̃ua ajapo porãha hína umi estúdio bíblico, ha avei avyʼave hag̃ua” (Prov. 25:25).
Óro kuʼi oĩva la Bíbliape
Tekotevẽ ñandepyʼaguapy ha ñaneamávle
3 Pe persóna orreaksionáva pyʼaguapýpe porãnte ndohechaukái hína ikangy térã iñarruinadoha, síno ohechauka orekoha la fuérsa ojejoko hag̃ua ha osegi trankílonte umi situasión ijetuʼúvape. Pe palávra griega ojetradusíva “pyʼaguapy” térã “akãguapy” haʼe hína peteĩva umi “mbaʼe porã oúva Ñandejára espíritugui” (Gál. 5:22, 23). Ko palávra ojepuru vaʼekue avei oñeñeʼẽ hag̃ua peteĩ kavaju hesaitéva oñedoma pyrévare. Epensamína peichagua kavajúre, pe kavaju oñamansáramo jepe ndeʼiséi ikangy ha iñarruinadoha, síno osegi gueteri oreko la ifuérsa. ¿Mbaʼéichapa ñande avei ikatu ñarreaksiona trankílo porãnte ha jahechauka avei nañanekangyiha? Ndaikatúi jajapo upéva ñandejehegui reínte. Upéva rangue ñañemboʼe vaʼerã Ñandejárape ha jajerure chupe ijespíritu ikatu hag̃uáicha jahechauka ko kualida porãite. Oĩ ningo heta ehémplo ohechaukáva ikatuha ñaaprende jajejokokuaa ha ñarreaksiona porã hag̃ua. Heta ermáno ha ermána osegi ipyʼaguapy oĩrõ guare otrata vaíva chupekuéra, ha upéva oipytyvõ la hénte oñeʼẽ porã hag̃ua Testigokuérare (elee 2 Timoteo 2:24, 25). ¿Mbaʼéichapa nde avei ikatu rehechauka ndepyʼaguapyha entéro situasiónpe?.
11-17 DE AGOSTO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME PROVERBIOS 26
Eñemomombyrýkena ‘peteĩ itavývagui’
it-2 249 párr. 1
Ama
Umi estasión. Pe Tiérra Prometídape umi mokõi estasión prinsipál haʼe vaʼekue arahaku ha inviérno ha ikatu oñehenói umívape: arahaku ha ama tiémpo (ekompara Sl 32:4; Can 2:11, nóta, heʼívare). Saʼi jepi oky abril mbyte guive octubre mbyte peve, ha upe tiémpope ojekosecha. Proverbios 26:1 ohechauka normálmente ndaikatuiha oky kosécha tiémpope (ekompara 1Sa 12:17-19 heʼívare). Pe ama tiémpope ndahaʼéi la okýva jepi kontinuadoite síno hesakã jepi avei. Pe ama tiémpope roʼy jepi avei, upévare ñandejagarráramo ama ha ñanderykuepa ndahaʼéi la igustopáva (Esd 10:9, 13). Upévare jaagradeseterei oĩ jave peteĩ lugár ikatuhápe jajeprotehe porã (Is 4:6; 25:4; 32:2; Job 24:8).
w87 1/10 19 párr. 12
Jajekorrehíramo ñandepyʼaguapyve
12 Oĩ umi ikatúva oikotevẽ ojekorrehi mbareteve chupe ohechaukaháicha Proverbios 26:3: “Pe harreadór ojepuru kavajúre, pe vúrrore oñemoĩ fréno, ha pe garróte ojepuru pe itavýva lómore”. Sapyʼánte Jehová opermiti ipuévlo Israel ohasa heta provléma ojeporta vai rupi: “Péicha oiko hesekuéra oñemoĩ rupi Ñandejára Ndaijojaháiva heʼíva kóntrape, haʼekuéra nomombaʼéi ikonsého. Upévare Ñandejára oheja ipuévlope ohasa asy oaprende hag̃ua hikuái iñumílde vaʼerãha. Haʼekuéra ohasa heta mbaʼe ijetuʼúva ha ndaipóri oipytyvõva chupekuéra. Upéi pe puévlo osufri ha ojerure asy Jehovápe ajúda, ha haʼe onohẽ chupekuéra pe situasión ivaietévagui” (Salmo 107:11-13). Upéicharamo jepe, oĩ umi itavýva ha ndoaseptaséiva mbaʼeveichagua disiplína ikatútava oipytyvõ chupekuéra: “Oĩ persóna orresivíva heta konsého péro osegi oñemohatã haʼe opensávape, koʼãichagua persóna degolpete oñehundíta hína” (Proverbios 29:1).
it-1 502 párr. 4
Otrosáva ipy
Mbaʼéichapa ojepuru jepi. Rréi Salomón heʼi vaʼekue: “Pe persóna ojeroviáva pe itavývare ojeperhudika ijupe voi, haʼete voi otrosáva un ládo ipy [oséa ipy un ládota]”. Peteĩ persóna ojeruréramo peteĩ itavývape ombaʼapo hag̃ua chupe iprojéktope, ikontraitépe ohaʼã hína, haʼete voi ohundipáva entéro mbaʼe oñepyrũ mboyve voi jepe. Katuete oho vaíta chupe opa mbaʼépe ha ojeperhudikáta ijupe voi (Pr 26:6).
Óro kuʼi oĩva la Bíbliape
Tekotevẽ ñandepyʼaguapy ha ñaneamávle
18 Jaikuaa ningo ni jaexplika porãvérõ, naentéroi oaseptataha la ñande jaʼéva. Péro tuicha ñanepytyvõta ñañeʼẽramo pyʼaguapýpe porã ha ñañatendérõ la jaʼévare (elee Colosenses 4:6). Jaexplika jave umi mbaʼe jagueroviáva haʼete japoíva pelóta ñande rapichápe. Jahuga jave ikatu ñambohasa porã ñane irũme la pelóta térã hatãiterei japoi chupe ha haʼe ndaikatúi ojoko, péro japoi porãramo jasegíta jahuga. Péicha avei ñaneamávle ha ñañeʼẽramo pyʼaguapýpe porã, umi hénte ikatu ohenduseve la jaʼéva ha osegi oñemongeta ñanendive. Jaikuaa ningo oĩramo peteĩ persóna ojodiskutisénteva térã ñanemotĩséva, natekotevẽiha ñambopuku la konversasión (Prov. 26:4). Péro saʼi ningo oĩta la upeichaguáva, hetave persóna ohenduséta la jaʼéva.
18-24 DE AGOSTO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME PROVERBIOS 27
¿Mbaʼéichapa ñanepytyvõma peteĩ ñane amígo verdadéro?
Jehová ohayhu umi isiérvo iñumíldevape
12 Peteĩ persóna iñumíldeva oagradese umi konsého oñemeʼẽva chupe. Ñamoĩmína peteĩ ehémplo. Epensamína reimeha hína Salón del Réinope ha reñeʼẽma hague heta ermánondi. Upéi peteĩ ermáno nemohaʼeño ha heʼi ndéve erekoha ne rãire lechúga rembyre. Añetehápe ningo retĩetereíta, péro ajépa reagradeséta upe ermánope ndeavisa haguére. Ha repensáta voi: “¿Mbaʼére piko ótro ajeʼíma ndacheavisái raʼe?”. Upéicha avei ñaneumílderamo jaagradeséta peteĩ ermáno térã ermánape omeʼẽ haguére ñandéve pe konsého ñaikotevẽva. Jahecháta voi chupe ñane amígoramo, ndahaʼéi peteĩ enemígoicha (elee Proverbios 27:5, 6; Gál. 4:16).
it-2 1185 párr. 6
Vesíno
Pe lívro de Proverbios heʼi peteĩ amígo haʼe vaʼerã álgien ifiélva ha de konfiánsa, ha heʼi voi jajerure vaʼerãha chupe ajúda ñaikotevẽ jave: “Aníke nderesarái ne amígogui térã nde túa amígogui. Ani reho ne ermáno rendápe rehasa asy jave, tuichave nepytyvõta hína peteĩ ne vesíno [scha·kjén] ke la ne ermáno oikóva mombyry” (Pr 27:10). Péicha ko proverbio heʼi javalorave vaʼerãha peteĩ ñane amigoitépe ha jajerure vaʼerãha chupe raẽ ajúda jajerure rangue peteĩ ñane pariénte serkánope, tahaʼe jepe ñane ermáno. Pórke peteĩ ñane pariénte oikóramo mombyry ñandehegui ikatu nañanepytyvõséi hína peteĩ ñane amígoicha, térã ndaikatumoʼãi voi ojapo upéva.
Mitãrusukuéra: ¿Mbaʼéichapa ikatu pesẽ porã?
7 Jehoás ojapo vaʼekue ñanemboʼe tekotevẽha jaiporavo ñane amigorã umi ohayhúva Jehovápe ha ombovyʼaséva chupe. Koʼãichagua amígo ñanepytyvõta jajapo hag̃ua iporãva. Ñane amigokuéra ningo ikatu ijedave térã imitãve ñandehegui. Ñanemanduʼa vaʼerã Jehoás tuichaiterei imitãve hague pe saserdóte Jehoiadágui. Koʼág̃a epensamína ne amigokuérare ha eñeporandu: “¿Chepytyvõpa hikuái ajeroviave hag̃ua Jehováre? ¿Ojapópa hikuái Ñandejára heʼíva ha chemokyreʼỹ ajapo hag̃ua avei upéicha? ¿Oñeʼẽpa hikuái Jehováre ha umi mbaʼe oaprendévare la Bíbliagui? ¿Heʼípa chéve la ahendusévante térãpa chekorrehi hikuái aikotevẽ jave?” (Prov. 27:5, 6, 17). Legálmente oimérõ ne amigokuéra ndohayhúi hína Jehovápe, nde nereikotevẽi umichagua amígore. Péro oimérõ ne amigokuéra ohayhu Jehovápe, eñakarama hatãkena hesekuéra, pórke haʼekuéra siémpre nepytyvõta resẽ porã hag̃ua (Prov. 13:20).
Óro kuʼi oĩva la Bíbliape
Jasegíkena ñaneumílde sapyʼánte ijetuʼúramo jepe
11 Oĩ jave ñandeguerohoryetereíva térã ñandefelisitáva, ikatu hína ijetuʼu jasegi hag̃ua ñaneumílde. Ñapensamína Ester ehémplore. Haʼe ningo oĩ vaʼekue umi kuña iporãvéva apytépe Pérsiape, upévare ojeguerohory meme ha ojehecharamoiterei chupe. Un áño pukukuére orresivi tratamiénto de vellésa, ha ojereko porãiterei chupe ha unas kuánta mitãkuñáme, oñehaʼãmbaitéva ikatu hag̃uáicha pe rréi oiporavo chupekuéra. Amo ipahápe pe rréi oiporavo Estérpe irreinarã. Péro ndahaʼéi oñembojeroviaiterei haguére chupe haʼe oúmava ijejapo. Ester nokambiái, síno osegi iñumílde, ivuéna ha irrespetuósa enterovéndi (Est. 2:9, 12, 15, 17).
12 Ñaneumílderamo, jarrespetáta ñande rapichakuérape, ha upévare ñañemondéta deséntemente ha ñañekomporta porãta. Avei ndajaikomoʼãi jajejapo ni jajechaukase, síno ñañehaʼãta ñamoporã umi mbaʼe jarekóva ñande pyʼapýpe (elee 1 Pedro 3:3, 4; Jer. 9:23, 24). Amo ipahápe ningo ojekuaátante voi umi mbaʼe jaʼéva ha jajapóvare mbaʼeichagua persónapa ñande. Por ehémplo, ikatu jaipota umi ótro opensa jarekoha tuicha priviléhio, jaikuaaha umi mbaʼe naentéroipe oñemombeʼúva, térã ñande haʼeha peteĩ ermáno ikonosídova amigoite. Ikatu avei jaipota ótro opensa ñande jajapo hague peteĩ mbaʼe ñandejeheguínte, oĩramo jepe ñanepytyvõva. Péro ñapensamína Jesús ehémplore. Haʼe iñarandúramo jepe, ndoikói vaʼekue ojechaukase umi héntepe. Upéva rangue pyʼỹinte osita Ñandejára Ñeʼẽ heʼíva, ha ndoipotái umi hénte ombotuicha chupe. Jesús oipota vaʼekue siémpre oñemombaʼeguasu Jehovápe (Juan 8:28).
25-31 DE AGOSTO
TESÓRO OĨVA ÑANDEJÁRA ÑEʼẼME PROVERBIOS 28
¿Mbaʼe diferénsiapa oĩ éntre peteĩ persóna iñañáva ha peteĩ ihústova?
w93 15/5 26 párr. 2
¿Esegípa eservi Jehovápe nde pyʼaite guive?
“UMI ihústova ipyʼaguasu peteĩ leóncha” (Proverbios 28:1). Haʼekuéra ohechauka ojeroviaha, okonfia Ñandejára Ñeʼẽre ha pyʼaguasúpe osegi oservi Jehovápe ombohováiramo jepe umi situasión ipeligrósova.
¿Ndépa reikuaa Jehovápe oikuaa haguéicha chupe Noé, Daniel ha Job?
AMÁSKE hiʼag̃ui pe fin, ojekuaa umi iñañáva “ñanáicha hetaveha ohóvo” (Sal. 92:7). Upévare ndajahecharamói mbaʼéichapa umi hénte nopenái Ñandejára heʼívare. Pablo heʼi vaʼekue umi Corintoguápe: “Ani pepensa mitã opensaháicha, péro umi mbaʼe vairã ikuentave pepensa umi mitãicha” (1 Cor. 14:20). ¿Mbaʼéichapa ikatu jasegi ko konsého?
2 Jajapo vaʼerã pe téxto omopyendáva ko artíkulo heʼíva. Peteĩ pártepe heʼi: “Umi oñemoag̃uíva Jehováre ontende porã opa mbaʼe”. Upéva heʼise ontende porãha umi mbaʼe tekotevẽva oikuaa ombovyʼa hag̃ua Ñandejárape (Prov. 28:5). Proverbios 2:7, 9 heʼi Jehová omoaranduha umi persóna ojapóvape la oĩ porãva. Pe versíkulo 9 heʼi: “Nde rejapóramo koʼã mbaʼe reikuaáta mbaʼépa heʼise hustísia, reikuaáta mbaʼépa iporã ha retratáta peteĩchapa enterovépe. Rehechakuaáta mbaʼépa rejapo vaʼerã reho hag̃ua tape porãre”.
Jehová ohechauka mborayhu ha hustísia Israélpe (Primer artíkulo umi 4 osẽtavagui)
14 Ñapensamína mbaʼépa oiko vaʼekue umi Canaanguáre. Haʼekuéra oadora vaʼekue umi taʼanga rei, oadora rangue Ñandejára oikovévape. Añetehápe ou ojapo heta mbaʼe ivaietereíva (Sal. 115:4-8). Por ehémplo, oadora hag̃ua idioskuérape oreko hikuái rrelasión sexuál oporombojeguarúva ha osakrifika umi mitãme. Péicha avei umi israelita naiñeʼẽrendúi jave Jehovápe oñepyrũ oadora umi taʼanga reípe, ojapo avei umi mbaʼe ivaietereíva ha osakrifika ifamiliakuérape (2 Crón. 28:1-4). Umi orekóva autorida katu, ndosegivéi Jehová mandamientokuéra ihústova. Haʼekuéra oipuru vai ijautorida ha omaltrata umi imboriahúva ha umi ndorekóivape mávapa oipytyvõta chupekuéra (Ezeq. 34:1-4). Jehová oavisa porã ipuévlope okastigataha umi otrata vaívape kuñanguérape ha umi mitã inoséntepe (Deut. 10:17, 18; 27:19). Péro ovendesi chupekuéra iñeʼẽrendu ha ojegia jave ihustísiare (1 Rey. 10:4-9).
15 Mbaʼépa ñanemboʼe: Jehová ningo ndorekói la kúlpa oĩramo naiñeʼẽrendúiva chupe ha oñepyrũ operhudika isiervokuérape. Upéicharõ jepe, haʼe ñanderayhu ha oikuaa jahasa jave peteĩ inhustísia. Umi sy ningo osufri ohecha jave imemby ohasa asyha, péro Jehovápe hasyve jey ñanderecha jave jasufriha (Is. 49:15). Ikatu ningo Ñandejára ndokastigái koʼag̃aite umi ojapóvape inhustísia hapicháre ha noñarrepentíri, péro upéva ndeʼiséi ndojapomoʼãiha mbaʼeve, haʼe ohusgáta chupekuéra itiempoitépe.
Óro kuʼi oĩva la Bíbliape
Siémprekena ñañatende porã pono jajapo ivaíva
19 Oimérõ ndaikatúi ojeipaite ñandehegui peteĩ ñande devilida, ¿mbaʼépa ikatu jajapo ani hag̃ua ñandegueraha vai ha japeka? Upearã jasegi vaʼerã Jesús konsého: “Peñatende porãke siémpre”. Sapyʼánte ñañandúramo jepe ñandepuʼakataha oimeraẽ mbaʼére, jasegi vaʼerã ñamboyke oimeraẽ situasión ikatúva ñandegueraha vai (1 Cor. 10:12). Jajapo meme vaʼerã umi mbaʼe ñanepytyvõma vaʼekue voi pono jajapo la ivaíva, ha ñanemanduʼa Proverbios 28:14 heʼiha: “Ovyʼáta pe persóna siémpre orrespetáva Ñandejárape” (2 Ped. 3:14).