Beni N Sɔi Ti La Nara Ti Ba Ka’ana Tɔ?

1. To wan eŋɛ la wani dekɛ yɛm kɔ’ɛ to puti’irɛ ti to yɛla woo kena soŋa soŋa? (Magaha 13:10; 15:22)

TO ZA’A boti la to dekɛ yɛm kɔ’ɛ to puti’irɛ soŋa. To me boti la to yɛla woo kena soŋa soŋa. Baabule la pa’alɛ tɔ ton wan ta’an eŋɛ bala se’em.—Kaalɛ Magaha 13:10; 15:22.

2. Yehowa pu’ulum biŋe ti a eŋɛ la bem bo to?

² Nɛresɛka n gani za’a ti to wan ta’an keŋɛ a zɛ’an ti a bo to yɛm la ka’aŋɔ soŋɔ dela to Sɔ, Yehowa. A pu’ulum biŋe ti a wan soŋɛ tɔ. A yeti: ‘N wan ka’am ho ge ti n niho gã’a ho zuo.’ (Ym. 32:8) Yehowa n yele sɛla la pa’alɛ ti a ni ka yeen bo to la ka’aŋɔ ge a boti la to yele ge me bɔta ti a soŋɛ tɔ ti to dekɛ ka’aŋɔ la tum tuuma.

3. To wan sɔsɛ la bem zaseŋɔ wa poan?

³ Zaseŋɔ wa poan, to wan basɛ ti Baabule la soŋɛ tɔ ti to lebese soke ana anaasi wa: (1) N san bɔta ti n nyɛ nyuurɔ zo’e zo’e ka’aŋɔ poan, bem halɛ ti la nara ti n tara? (2) Ani n wan ta’an ka’am mam soŋa? (3) N wan eŋɛ la wani pa’alɛ ti n sirum eeri la ka’aŋɔ? (4) Beni n sɔi ti la ka nara ti n ni yele nɛreba ti ba kɔ’ɛ puti’irɛ bo mam?

BEM HALƐ TI LA NARA TI N TARA?

4. Bem halɛ n nari ti to tara ta’an nyɛ nyuurɔ ba san ka’am tɔ?

⁴ La nari ti to siregera tomea ta’an nyɛ nyuurɔ ba san ka’am tɔ. Yele san paɛ tɔ, la nari ti to basɛ ti nɛreba soŋɛ tɔ ti to kɔ’ɛ to puti’irɛ soŋa sɛla n sɔi la to ka mi sɛla woo. To san ka siregera tomea, Yehowa kan soŋɛ tɔ. To me san kaala Baabule la, to inya kan kita ti to dekɛ ka’aŋɔ la tum tuuma. (Mik. 6:8; 1 Pe. 5:5) Ge to san siregera tomea, to wan tiregɛ dekɛ Baabule ka’aŋɔ la tum tuuma ta’an nyɛ nyuurɔ.

5. Naba David yuun nyaŋɛ eŋɛ la bem ti la ta’an basɛ ni ti a zɛ̃kera amea?

⁵ To geele ya ton wan ta’an zamesɛ sɛla Naba David yele la poan. Eŋa n yuun nyaŋɛ eŋɛ yelese’a la yuun ta’an basɛ ti a zɛ̃kera amea. Ge ti a nyaa ta di na’am la, a yuun mi la yuuma ŋmɛ’a. Hali ba yuun yele en mɛ ti a keŋɛ Naba yire ta ŋmɛ’ɛra yuuma. (1 Sa. 16:​18, 19) Yehowa n yuun basɛ ti ba bobe David na’am ba’asɛ la, a yuun basɛ ti a zilam vo’osum la sige la a zuo ti a tara paŋa. (1 Sa. 16:​11-13) David n yuun ku Goliat n de Filistia nɛrewaɣelɛ, la Israel dindoma la yuun basɛ ti nɛreba zo’e zo’e mina la a yele. (1 Sa. 17:​37, 50; 18:7) David yuun san zɛ̃keri ni amea, a yuun ta’an ti’isa ti eŋa n nyaŋɛ eŋɛ yele ana wa za’a la, a ka eeri ka’aŋɔ. Ge David yuun ka ani bala.

6. To eŋɛ la wani baŋɛ ti David yuun kelese ka’aŋɔ? (Bisɛ gɔŋɔ wa foote.)

⁶ David n yuun ta di na’am la, a yuun nyɔɣɛ la nɛresɛba n wan ta’an bo en ka’aŋɔ soŋɔ zɔtɔ. (1 Yel. 27:​32-34) Yele wa daɣɛ yele pakerɛ sɛla n sɔi la David yuun keleseri la ka’aŋɔ. A yuun ka keleseri la buraasi ma’a ka’aŋɔ ge a me yuun kelese Abigail n de pɔka la ka’aŋɔ. Abigail yuun dela Nabal pɔɣa ge ti a sira la me dɛna nɛrewurubere, ka bɔ’ɔra nɛreba gilema ge me zɛ̃kera amea. David yuun dekɛ Abigail ka’aŋɔ la tum la tuuma ti la soŋɛ en ti a ka tum be’em.—1 Sa. 25:​2, 3, 21-25, 32-34.

7. To wan ta’an zamesɛ la bem David yele la poan? (Pa’ala 4:13) (Bisɛ fɔɔra la.)

⁷ To wan ta’an zamesɛ yɛla zo’e zo’e David yele la poan. Makerɛ, daanse’ere to ta’an mina yɛla ase’a itigɔ bii tara kpe’eŋo. Hali la bala, to ka nari ti to ti’isa ti tomam mi sɛla woo ge ka ɛɛra ka’aŋɔ. Wuu David la, la nari ti to kɛlesa ka’am soŋɔ, la ka pakɛ la se’em n ka’am tɔ. (Kaalɛ Pa’ala 4:13.) To san ita bala, la wan soŋɛ tɔ ti to kan tum be’em n wan basɛ ti daaŋɔ paɛ tɔ la nɛreba basɛba.

ANI N WAN TA’AN KA’AM MAM SOŊA?

8. Beni n sɔi ti Yonatan yuun dɛna mina n nari ti a ka’am David?

⁸ To le geele ya ton wan ta’an zamesɛ sɛla David yele la poan. A yuun ni yele la sɛba n tari bɔnsoŋa la Yehowa la ti ba ka’am en. Nɛrebana wa me yuun ni bɔkɛ a bɔŋa la n ani se’em mɛ ge ka’am en. Makerɛ, David n yuun boti a baŋɛ nyaa suma’asum wan ta’an le bɔna eŋa la Naba Saul tiŋasuka la, a yuun kelese la Yonatan n de Saul dayua la ka’aŋɔ. Beni n sɔi ti Yonatan yuun ta’an ka’am en soŋa? Se’ere n sɔi la, Yonatan yuun ka tari la bɔnsoŋa la Yehowa ma’a ge a yuun mi eŋa n wan zãla Saul se’em. (1 Sa. 20:​9-13) Yele wa pa’alɛ to la bem?

9. To san ɛɛra ka’aŋɔ, to nari ti to soke la ani? Tɔɣɛ pa’alɛ. (Magaha 13:20)

⁹ To san ɛɛra ka’aŋɔ, to nari ti to ni soke se’em n tari bɔnsoŋa la Yehowa ge me mina yele la soŋa ti a ka’am tɔ.a (Kaalɛ Magaha 13:20.) To makɛ ti mabia n eeri pugela ti a lɛɣɛ. Ani n wan ta’an ka’am en soŋa? A san soke se’em n ka tari pɔɣa ti a dekɛ Baabule naresum yɛla ka’am en, la ani soŋa. Ge mabia la san soke nɛra la a pɔɣa n naɛ taaba pu’usa Yehowa yuuma zo’e zo’e ge me mina en soŋa, a wan nyɛ nyuurɔ. Ba wan pa’alɛ en, eŋa n wan ta’an dekɛ Baabule naresum yɛla tum tuuma se’em ge me dekɛ ba zi’irego poan yɛla soŋɛ en.

10. To nyaa wan sɔsɛ la bem?

¹⁰ To baŋɛ halese’ere n nari ti to tara, la se’em n wan ta’an ka’am to soŋa. Basɛ ya ti to sɔsɛ ya bisɛ ton wan eŋɛ se’em pa’alɛ ti to sirum eeri ka’aŋɔ, la sɛla n sɔi ti la ka nara ti to ni yele nɛreba ti ba kɔ’ɛ puti’irɛ bo to.

N WAN EŊƐ LA WANI PA’ALƐ TI N SIRUM EERI LA KA’AŊƆ?

11-12. (a) Bem n ka nari ti to ita? (b) Lan yuun nari ti Naba Arehoboam kɔ’ɛ a puti’irɛ yele poan la, a yuun eŋɛ la wani?

¹¹ Saŋa ase’a, nɛra ta’an ita wuu a eeri la ka’aŋɔ nɛreba zɛ’an la ge a ta’an puɣum kɔ’ɛ a puti’irɛ ge yeen bɔta ti a baŋɛ nyaa la makɛ ya bii la ka makɛ. Nɛrekaŋa taaba ka iti pa’ala ti a sirum eeri la ka’aŋɔ. A nari ti a bisɛ sɛla n yuun paɛ Naba Arehoboam la ti la dɛna kaka bɔ’ɔra en.

¹² Naba Solomon n yuun ta ki la, Arehoboam n yuun tee dɛna naba. Arehoboam n yuun ta di na’am la, nɛreba la yuun tari la yelesoma zo’e zo’e ge ba yuun bisɛ ti Solomon basɛ ti ba tuna la tunkpe’eŋo. Nɛreba la yuun yele Arehoboam ti a basɛ ti la ana ba faɣa faɣa. Arehoboam yuun yele ba ti ba basɛ ti a ti’isɛ yele la soŋa ge nyaa yele ba. Yia la, a yuun soke la keendoma sɛba n yuun soŋeri Solomon la. Eŋa n yuun eŋɛ se’em wa ani soŋa. (1 Na. 12:​2-7) Ge a yuun zaɣesɛ ba ka’aŋɔ la mɛ. Beni n sɔi ti a yuun eŋɛ bala? Daanse’ere a yuun puɣum kɔ’ɛ la a puti’irɛ ge nyaa bɔta ti keendoma la sakɛ bo en. Bala la, eŋa n yuun soke a zɔdoma n de bunbilipaalesi ti ba sakɛ bo en la, a puurɛ yuun pee mɛ. (1 Na. 12:​8-14) Arehoboam yuun yele nɛreba la, a zɔdoma la n ka’am n se’em la. Wana wa yuun basɛ ti nɛreba la eŋɛ la kpenkpasi la naba la ge tee loe naba. Kɔ’ɔn pɔsɛ sankaŋa, yeledaaŋɔ zo’e zo’e n yuun paari Arehoboam.—1 Na. 12:​16-19.

13. To wan eŋɛ la bem pa’alɛ ti to sirum eeri la ka’aŋɔ?

¹³ To wan ta’an zamesɛ la bem Arehoboam yele la poan? To san yele nɛra ti a ka’am tɔ, la nari ti to eŋɛ pa’alɛ ti to sirum eeri la ka’aŋɔ. To wan eŋɛ la wani ta’an eŋɛ bala? To ta’an soke tomea yeti, ‘Mam san yele nɛra ti a ka’am mam ti a ka yele mam n boti sɛla la, mam ni zaɣesɛ mɛ?’ Geele makerɛ wa bisɛ.

14. Ba san ka’am tɔ, la ni nara ti to tɛ̃ra la bem? Bo makerɛ. (Bisɛ foote la.)

¹⁴ To makɛ yeti mabia n nyɛ tuunsoma. A yele la keema ti a ka’am en ge ti a nyaa sakɛ tum tuunɛ la. Mabia la yele keema la yeti tuuma la kan basɛ ti a naɛ la a deodoma bɔna ti la yue. Keema la dekɛ la Baabule naresum yɛla ka’am mabia la, a zugbere tuunɛ n de a bisera a deodoma vo’osum poan. (Ep. 6:4; 1 Tim. 5:8) To makɛ yeti mabia la ka sakɛ keema la ka’aŋɔ ge sɔkera mabiisi basɛba nyaa ta wum eŋa n eeri sɛla la, mabia wa eeri la ka’aŋɔ bii a kɔ’ɛ la a puti’irɛ ge ɛɛra ti nɛra sakɛ bo en? La nari ti to tɛ̃ra ti to suure la ta’an pã’asɛ tɔ. (Yer. 17:9) Saŋa ase’a, ka’aŋɔ sɛka n ni dɛna ninmu’urɛ bɔ’ɔra to la n tuɣum ni dɛna ka’aŋɔ sɛka ti to ka bɔta ti to wum.

LA NARI TI N NI YELE NƐREBA TI BA KƆ’Ɛ PUTI’IRƐ BO MAM?

15. Bem n ka nari ti to ita ge beni n sɔi?

¹⁵ La dela to zugbere yele ti to ni kɔ’ɛ to puti’irɛ yele woo poan. (Ga. 6:​4, 5) Wuu ton puɣum sɔsɛ baŋɛ se’em la, yɛmdaana ni ɛ la ka’aŋɔ Naayinɛ Yelesum la poan, la mabiisi n bi vo’osum poan ge nyaa ni kɔ’ɛ a puti’irɛ. Ge la ka nari ti to yele nɛreba ti ba kɔ’ɛ puti’irɛ bo to. Basɛba ni soke la nɛresɛba ti ba tɔresɛ yeti, “Yele wa san paɛ ni hon, hon wan eŋɛ la wani?” Basɛba me ni tɔɣesa la ayima n tabelɛ kɔ’ɛ a puti’irɛ se’em yele kaŋa taaba poan ge ni ka ti’isɛ yele la soŋa.

16. Kristakɔma la n boi Korint la yuun nari ti ba kɔ’ɛ ba puti’irɛ la wani la baɣa nɛnɔ poan? (1 Korint 8:7; 10:​25, 26)

¹⁶ Ti’isɛ bisɛ Kristakɔma la n boi Korint tansugere la poan la n yuun nari ti ba kɔ’ɛ ba puti’irɛ se’em la baɣa nɛnɔ la. Paul yuun yele Kristakɔma wa ti: ‘To mi ti baɣa dela yoo tingɔŋɔ wa zuo ge to tari la Naayinɛ ayina ma’a n boi.’ (1 Ko. 8:4) Paul n yuun yele bala la zuo, mabiisi la basɛba yuun kɔ’ɛ ba puti’irɛ ti ba wan ta’an da dunse’a ti ba kaabɛ bo baɣa la nɛnɔ. Basɛba me yuun kɔ’ɛ ba puti’irɛ ti ba kan obe nɛnɔ tuna wa se’ere n sɔi la, la wan daam ba putɛkeeŋa. (Kaalɛ 1 Korint 8:7; 10:​25, 26.) La yuun dela nɛra woo kɔ’ɛ a puti’irɛ. Paul yuun ka yele Kristakɔma la n boi Korint tansugere la poan la ti ba pɛ̃regɛ nɛreba ti ba doose bamam n boti sɛla bii ba tɔɣesa nɛreba n kɔ’ɛ ba puti’irɛ se’em. Ba ayima ayima woo wan “ze’ele Yenɛ nɛŋan yele n sɛla la sɛla te [bamea] eŋɛ.”—Arom 14:​10-12.

17. La wan ana to la wani to san yeen tɔɣesa nɛreba n ni kɔ’ɛ ba puti’irɛ se’em la? Bo makerɛ. (Bisɛ fɔɔra la.)

¹⁷ Yele ana taaba ta’an paɛ to la wani zina beere wa? To geele ya zipiɣisi yele bisɛ. Kristabia woo nari ti a kɔ’ɛ a puti’irɛ nyaa a to’e bii a zaɣesɛ zipiɣisi wa.b La ta’an kpe’em bo to ti to bɔkɛ yele wa soŋa ge to mina ti la laɣum pa’asɛ la tomea zeero poan ti la nara ti to kɔ’ɛ to puti’irɛ soŋa. (Arom 14:4) To san tɔɣesa nɛra n kɔ’ɛ a puti’irɛ se’em eŋɛ sɛla, bala ta’an basɛ ti to putɛ̃keeŋa la ana buulegɔ. To san tara to putɛ̃keeŋa la tuna soŋa soŋa, to kumeseri ka mɛ. (Heb. 5:14) Bala la, wani ma’a ti la nara ti to soke mabia n bi vo’osum poan ti a ka’am tɔ? Se’em ma’a ti tomea viisɛ yɛla soŋa ge kelum ɛɛra soŋerɛ ti to bɔkɛ Baabule naresum yɛla.

KƆ’ƆN ƐƐRA KA’AŊƆ

18. Yehowa eŋɛ la bem bo to?

¹⁸ Yehowa eŋɛ pa’alɛ ti a tɔresɛ to mɛ la eŋa n bo to yɔ’ɔ ti tomea ni ta’an kɔ’ɛ to puti’irɛ la. A dekɛ la Baabule la bo to ti la soŋɛ tɔ. A me basɛ ti to tara la zɔdoma n wan ta’an soŋɛ tɔ ti to tara Baabule naresum yɛla tuna tuuma. Wana wa pa’alɛ ti a tum a zugbere tuunɛ, la eŋa n de to Sɔ la. (Mag. 3:​21-23) To wan eŋɛ la bem pa’alɛ ti to puurɛ pee ya la eŋa n eŋɛ sɛla bo to la?

19. To wan kelum ita la bem ti Yehowa puurɛ pɛɛra?

¹⁹ Geele yele wa bisɛ: Dɔɣereba puurɛ ni pee mɛ ba san nyɛ ti ba kɔma tari yɛm, soŋera nɛreba ge me pu’usa Yehowa. Bala mea nɔɔ ti Yehowa puurɛ ni pee a san nyɛ ti to biti la vo’osum poan, ɛɛra nɛreba ka’am tɔ ge me ni kɔ’ɛ to puti’irɛ ti la pa’alɛ ti to na’aseri en.