Vom La Na’am Tuuma Zamesegɔ Viisegɔ Gɔŋɔ
© 2022 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
MARCH 6-12
NAAYINƐ TUULUM YƐLA | 1 YELEBIŊ’A 23-26
“Ba Yuun Tigese Pu’usegɔ Deo Tuuma La Mɛ Soŋa Soŋa”
it-2-E 241
Levidoma
David yuun tigese Levidoma tuuma la mɛ soŋa soŋa. A yuun loe la bisegadoma, kpɛ’ɛndoma, gãkereba, yaŋa gu’ureba la sɛba n biseri ligeri. A me le loe la nɛreba zo’e zo’e n wan soŋera malemadoma la pu’usegɔ deo la poan, la zinzaɣesi la, la bɔseto ti ba zi’a si poan dita. Sɛba ti a yuun loe la yuun kelum bisera la bo’olum lɔɣɔrɔ la, kaabegɔ yɛla, miisa tuulum lɔɣɔrɔ, maɣesa lɔɣɔrɔ tibesum ge me soŋera yasi gu’ureba la. A yuun tigese Levidoma yuum yuuneba la sugumnɔɔrɛ pisiyi la bunaasi. A me yuun tigese malemadoma la bala mea nɔɔ ti ba yuun tuna sɔɔsena. A yuun ŋmɛ la gbaŋa loe ba tuuma la woo. A me yuun le eŋɛ la bala mea nɔɔ loe sɛba n wan gu’ura yasi la.—1Ye 23, 25, 26; 2Ye 35:3-5, 10.
it-2-E 686
Malemadaana
Ba yuun tigese malemadoma la mɛ ge bo ba tuuma to’ore to’ore pu’usegɔ deo la poan. Ba yuun ni ŋmɛ la gbaŋa loe tuuma ase’a bo ba. Tiisum pisiyi la bunaasi la woo ni tuna sɔɔsena mɛ bakwai woo poan, ti la pa’alɛ ti tiisum woo wan tuna la sugumnɔɔrɛ buyi yuunɛ woo poan. Nɛreba zo’e zo’e n ni dekɛ dusi wa’ana kaabɛ malema de’eŋo saŋa la zuo, malemadoma la za’a ni tuna daandindaarɛ mɛ, wuu ba yuun eŋɛ se’em sansɛka ti ba yuun kã pu’usegɔ deo la. (1Ye 24:1-18, 31; 2Ye 5:11; dekɛ makɛ 2Ye 29:31-35; 30:23-25; 35:10-19.) Malemadaana ta’an tum saŋa ase’a ge a ni bisɛ amea soŋa mɛ la wan eŋɛ se’em ti a kan kɛ̃ malemadoma sɛba n tuni la tuuma poan. Wuu Rabidoma pa’alegɔ n de se’em la, Yezu saŋa la malemadoma la yuun zo’e mɛ, bala la ba yuun ni pu bakwai la tuuma la bo yizuto la woo n boi tiisum la poan la mɛ. Yizuo woo wan tum la daayinɛ bii gaŋɛ bala doose la ba kãlɛ n zuni se’em.
it-2-E 451-452
Yuuma
Sɛla n yuun le pa’asɛ Yehowa yire maaseŋɔ la poan dela, David yuun loe la Levidoma tusa anaasi (4,000) ti ba dɛna yuum yuuneba. (1Ye 23:4, 5) Ba poan kɔbesiyi la pinii la banii (288) yuun dela sɛba n ‘kumesɛ tana yuuna Yehowa yuuma.’ (1Ye 25:7) Yuum yuuneba batã n de Asaf, Heman la Yedutun (ti ba yuun le yi’ira Etan la) n yuun biseri maaseŋɔ la woo. Buraasi wa n yuun de Levi dayɔɔsi batã n de Gerson, Kohat la Merari yaasi ge me dɛna Levidoma yizuto batã la nɛŋadoma la zuo, ba yuun laɣum pa’asɛ pu’usegɔ deo yuuma maaseŋɔ la poan mɛ. (1Ye 6:16, 31-33, 39-44; 25:1-6) Buraasi batã wa yuun tari la dayɔɔsi pisiyi la banaasi n me laɣum pa’asɛ yuum yuuneba kɔbesiyi la pinii la banii (288) la n kumesɛ la poan. Ba yuun ŋmɛ la gbaŋa loe dayɔɔsi la woo ti ba dɛna zuodoma yuum yuuneba tiisum woo poan. Zuodaana woo yuun tari la nɛreba pia la ayima n “kumesɛ,” ti a loe ba amea dayɔɔsi la poan la Levidoma basɛba poan. Bala la, ba yuun pu Levidoma yuum yuuneba n kumesɛ n de kɔbesiyi la pinii la banii (288) la ([1 + 11] × 24 = 288) sugumnɔɔrɛ pisiyi la bunaasi wuu ba yuun pu malemadoma la se’em la. Bala, ba san pu sɛba n zameseri yuuma la n gee dɛna tusa atã la kɔbesi siyopɔi la pia la ayi (3,712) la, ba wan nyɛ buraasi kɔbega la pinuu la banuu (155) buuri pisiyi la banaasi la woo poan. Wana wa pa’alɛ ti ba yuun tari la Levidoma pia la batã n pa’ali ge kumesa yuum yuuneba la. (1Ye 25:1-31) Sɛba n peeberi tintanɛ la n yuun de malemadoma la zuo, ba me wan pa’asɛ Levidoma yuum yuuneba la poan.—2Ye 5:12; dekɛ makɛ Kan 10:8.
it-1-E 898
Yaŋa Gu’ura
Pu’usegɔ Deo La Poan. Ge ti Naba David nyaa ki la, a daa tigese la Levidoma la pu’usegɔ deo la tuuntuneba la yaŋa gu’ureba ti ba za’a dɛna tusa anaasi (4,000). Ban pu ba se’em la zuo, ba wan tum la dabesa ayopɔi sɔɔsena. Ba tuuma yuun dela ba gu’ura Yehowa yire la, yu’usa kulesi la ge paɣera ba sansɛka n nari. (1Ye 9:23-27; 23:1-6) To san dekɛ ba gu’ureba tuuma la biŋe kinkɛleŋa, basɛba yuun biseri la ligese’a ti nɛreba tara kena pu’usegɔ deo la poan la. (2Na 12:9; 22:4) Pooren malema nɛŋadaana Yehoiada n yuun loe Yehoas ti a dɛna Naba la, ba yuun loe la gu’ureba n boi ba to’ore ti ba gu’ura pu’usegɔ deo la yasi la, la wan eŋɛ se’em ti ba ta’an gu Yehoas ti Pɔɣenaba Atalia da ku en. (2Na 11:4-8) Naba Yosia n yuun sa’am baɣa kaabegɔ tuuma la, yaŋa gu’ureba la n yuun soŋɛ ti ba vaɛ lɔɣeseto ti ba tara pu’usa Baal la, pu’usegɔ deo la poan. Ba yuun ta nyɔ̃ lɔɣɔrɔ wa la tiŋa la pooren sa.—2Na 23:4.
Vo’osum Poan Yɛla
w22.03-E 22 ¶10
Yelemɛŋɛrɛ Pu’usegɔ Wan Basɛ Ti Ho Pupeelum Malum Pa’asɛ
Yuuma laɣum pa’asɛ la Yehowa pu’usegɔ poan. (Ym. 28:7) Israeldoma la yuun bisɛ ti yuuma dela ninmɔ’ɔrɛ ba pu’usegɔ poan. Naba David yuun loe la Levidoma kɔbesiyi la pinii la banii (288) ti ba dɛna yuum yuuneba pu’usegɔ deo la poan. (1 Yel. 25:1, 6-8) Zina, to me ta’an eŋɛ pa’alɛ ti to nɔŋɛ Yehowa mɛ to san yuuna pɛɣera en. Daɣɛ to kɔ̃a la n ani se’em la yele n pakɛ. Geele yele wa bisɛ: To san tɔɣera, ‘to tuure mɛ saŋa zo’e zo’e’ ge bala ka gu’uri to ti to ka tɔɣera tansugere la poan bii na’am mɔɔlegɔ poan. (Yam. 3:2) Bala mea nɔɔ ti la ka nara ti to basɛ ti to kɔ̃a n ka za’asum la gu to ti to kan yuuna pɛɣera Naayinɛ.
MARCH 13-19
NAAYINƐ TUULUM YƐLA | 1 YELEBIŊ’A 27-29
“Sɔ N Ka’am A Dayɔa Nɔŋerɛ Sore Poan”
w05-E 2/15 19 ¶9
To Bisa Tomea Soŋa La Ton De Kristakɔma La
Pa’alɛ ti ho mi Baabule yelemɛŋɛrɛ la mɛ. To san ka tara Baabule mi’ilum tomam la Yehowa bɔŋa la ta’an sa’am. (Filipi 1:9, 10) Ho dela bunbilipaalega bii ho dela bunkutɛ woo, la nari ti ho eŋɛ pa’alɛ ti hon sakɛ bo sɛla Baabule la poan la dela yelemɛŋɛrɛ. Paul yuun yele a mabiisi la ti: ‘Ya san wum yelese’ere woo, maɣesɛ ya de bisɛ lan ani se’em la ya tara sɛla n ani soŋa la.’ (1 Tesalonika 5:21) Kristakɔma n de bunbilipaalesi kan ta’an yeti ba tari Baabule mi’ilum ba dɔɣereba n boi yelemɛŋɛrɛ la poan la zuo. David yuun kpemese a dayɔa Solomon giila ti, “baŋɛ ho sɔ Naayinɛ la ge pu’usa en la ho suure za’a.” (1 Yelebiŋ’a 28:9) Solomon n yuun nyɛ a sɔ n tari sakerɛ bɔ’ɔra Yehowa se’em la ma’a yuun ka seke. La yuun nari ti a baŋɛ Yehowa soŋa soŋa, a me yuun eŋɛ la bala. A yuun zusɛ Yehowa yeti: ‘Nananawa bo mam yɛm la mi’ilum ti n ta’an tara nɛreba wa yɛsera ge lɛbera na.’—2 Yelebiŋ’a 1:10.
w12-E 4/15 16 ¶13
Pu’usa Yehowa La Ho Suure Za’a
Yɛm kɔ’ɔn bɔna bim mɛ. La ani soŋa ti to dekɛ tomea pa’asɛ tansugere tuuma poan maɣesɛ wuu zamesegɔ kenɛ la na’am mɔɔlegɔ. Ge ton wan yese to suure za’a pu’usa Yehowa la gani bala mɛ. (2 Yel. 25:1, 2, 27) Kristabia san kelum ti’isa ‘yelese’a ti a dekɛ basɛ la’ a suuren, maɣesɛ wuu tingɔŋɔ wa nɛreba n vɔi ba vom se’em la, la ta’an basɛ ti eŋa la Naayinɛ bɔŋa la sa’am. (Lu. 17:32) To san “yaɛ sɛla n de be’em ge nɔŋɛ sɛla n ani soŋa” to wan ta’an ‘tum Naayinɛ sɔ’ɔlum la poan.’ (Arom 12:9; Lu. 9:62) Bala la, la ka pakɛ la Sitaana tingɔŋɔ la n ani soŋa se’em, la ka nari ti to basɛ ti la gu to ti to kan yese to suure za’a tuna Na’am la tuuma.—2 Ko. 11:14; kaalɛ Filipi 3:13, 14.
w17.09-E 32 ¶20-21
“Tara Sukpe’ene . . . Ge Pɔsɛ Tuuma”
Naba David yuun tiɛ Solomon ti Yehowa wan bɔna la en ta paɛ se’em ma’a ti ba wan mɛ pu’usegɔ deo la ba’asɛ. (1 Yel. 28:20) A sɔ yele wa yuun boi a suuren mɛ, bala a yuun ka basɛ ti eŋɛ n ka kumesɛ la gu en ti a ka tum. A yuun eŋɛ pa’alɛ ti a tari sukpe’ene mɛ ge pɔsɛ tuuma la. Yehowa soŋerɛ zuo, a yuun dekɛ la yuuma ayopɔi la girego mɛ pu’usegɔ deo la ba’asɛ.
Wuu Yehowa n yuun soŋɛ Solomon se’em la, a wan ta’an bo to sukpe’ene ti to tum to yizuo tuuma la tansugere tuuma soŋa soŋa. (Isa. 41:10, 13) To san pu’usa Yehowa la sukpe’ene, to wan tari suure lua ti a wan kã bo to zina la beere sa’am. Bala la, “tara sukpe’ene . . . ge pɔsɛ tuuma.”
Vo’osum Poan Yɛla
w17.03-E 29 ¶6-7
Dɛna Zɔsonkɔ Wuŋerɛ Saŋa Poan
David zɔdoma basɛba yuun ani la tapilapi la en wuŋerɛ saŋa poan. Ba poan ayima dela Husai se’em ti Baabule la yi’ira en ti “David zɔ la.” (2 Sa. 16:16; 1 Yel. 27:33) A yuun ta’an dɛna nayire kpɛ’ɛma n de naba la zɔ, mina n lɛm naba la paa ge me dɛna mina n tuni suɣelum yɛla saŋa ase’a.
Se’em ma’a ti David dayɔa Absalom yuun fã kpe’eŋo la, Israeldoma zo’e zo’e yuun pa la Absalom pooren. Ge Husai yuun ka eŋɛ bala. David n yuun zɔ la Husai yuun keŋɛ a zɛ’an mɛ. La yuun daam David me paa la amea bia la a zɔdoma basɛba n yuun zaɣesɛ en la. Ge Husai yuun kelum tara yelemɛŋɛrɛ bɔ’ɔra en mɛ. A yuun pɔ̃sɛ la a nyuurɛ gu ti David dindoma la n eŋɛ nɔɔrɛ se’em la da tum. La daɣɛ ti Husai n yuun de nayire kpɛ’ɛma la n sɔi ti a tum tuunɛ wa ge a yuun eŋɛ wana wa pa’alɛ ti a dela yelemɛŋɛrɛ zɔ.—2 Sa. 15:13-17, 32-37; 16:15–17:16.
MARCH 20-26
NAAYINƐ TUULUM YƐLA | 2 YELEBIŊ’A 1-4
“Naba Solomon Yuun Loe La Loore N Ka Ani Soŋa”
it-1-E 174 ¶5
Soogɛpa
Solomon bisega poan, ba yuun malum gulesɛ soogɛpa la yɛla mɛ biŋe. A bisega la yuun tari la suma’asum ge a yuun kelum da yiiri la yiiri toto mɛ pa’asɛ. (Bisɛ CHARIOT.) A yuun da yiiri la zo’e zo’e ze’ele la Egypt tiŋa poan. La yuun nari ti ba malum mɛ tisi zo’e zo’e pa’asɛ la wan eŋɛ se’em ti soogɛpa la ti ba malum pu ba la ta’an kɛ̃ bim. (1Na 4:26; 9:19; 10:26, 29; 2Ye 1:14-17) Ge Yehowa yuun ka kã bo Solomon la eŋa n yuun malum eŋɛ sɛla la. Ge eŋa n yuun ki ti sɔ’ɔlum la pu buyi la, Israel soogɛpa la yuun ta gee la fii. Wuu Isaiah n yuun gulesɛ se’em la: ‘Yele boi ya sɛba n le lebe Egypt tiŋa ta ɛɛra soŋerɛ bii ya sɛba n dekɛ yamea delum Egypt tiŋa zaberɛ yiiri bii ba yiiri toto bii ba yibã’areba paŋa n zo’e se’em la ge ka delum Israel Fa’adaana bii ka ɛɛra Yehowa soŋerɛ la.’—Isa 31:1.
it-1-E 427
Yiiri Toto
Soogɛpa yuun ka zo’e Israel tiŋa poan wuu Solomon saŋa ha la. La ka nari ti ba tara yiiri toto zo’e zo’e gaŋɛ Naayinɛ n yuun pa’ali ba se’em la ti la ana wuu la dela bamam n gu’uri tiŋa la. Ban yuun ka ɛ yiiri pa’asɛ la zuo, ba yuun ka le tara yiiri toto la tuna. (Tɛ 17:16) Samuel yuun tɔɣɛ nadoma la n wan dekɛ zeero zɛ nɛreba la yele ti: ‘A wan fã ya dayɔɔsi ti ba bisera a yiiri toto.’ (2Sa 8:11) Absalom la Adoniya n yuun boti ba fã na’am la zuo, ba yuun tari la yiiri toto la buraasi pinuu ti ba dɔla dɛ. (2Sa 15:1; 1Na 1:5) David n yuun zabɛ nyaŋɛ Zoba tiŋa Naba la, a yuun dekɛ la yiiri toto kɔbega (100) tiŋa la poan.—2Sa 8:3, 4; 10:18.
Naba Solomon n yuun basɛ ti Israel soogɛpa la zo’e la, a yuun le nyɛ la yiiri toto ti la paɛ tusere la kɔbesi sinaasi (1,400). (1Na 10:26, 29; 2Ye 1:14, 17) Yerusalem la tisi ase’a ti ba yi’ira ti yiiri toto tisi la, yuun tari la zɛ’ɛsi n boi de to’ore ti ba tuna zaberɛ yiiri toto wa tuuma bim.—1Na 9:19, 22; 2Ye 8:6, 9; 9:25.
Vo’osum Poan Yɛla
w05-E 12/1 19 ¶6
Yi’i Yelebiŋ’a Gɔŋɔ La Yelekpina
1:11, 12. Solomon n yuun soke sɛla la yuun basɛ ti Yehowa baŋɛ ti sɛla n boi a suuren dela a nyɛ yɛm la mi’ilum. To zusega basɛ ti Yehowa baŋɛ la sɛla n boi to suuren. Bala la, yɛm boi bim ti to ni ti’isɛ to wan zusɛ se’em.
MARCH 27–APRIL 2
NAAYINƐ TUULUM YƐLA | 2 YELEBIŊ’A 5-7
“Mam Suure Wan Bɔna De Poan Saŋa Woo”
w02-E 11/15 5 ¶1
Kɔ’ɔn Laɣeseri Ya Taaba
Pooren se’em ma’a ti David yuun dɛna naba Yerusalem tiŋa poan la, a yuun boti la a mɛ yire ti ba pu’usa Yehowa bim. David n yuun zabɛ zaberɛ zo’e zo’e la zuo, Yehowa yuun yele en yeti: ‘Da mɛ yire bo mam ti ba na’asa mam yu’urɛ bim.’ A yuun tuɣum loe la David dayɔa Solomon ti a mɛ pu’usegɔ deo la. (1 Yelebiŋ’a 22:6-10) Se’em ma’a ti ba yuun dekɛ yuuma ayopɔi la girego mɛ pu’usegɔ deo la ba’asɛ la, Solomon yuun kã pu’usegɔ deo la mɛ yuun 1026 G.Y.B. Yehowa puurɛ yuun pee mɛ la deo la ge yeti: ‘Mam eŋɛ yire wa la tuulum yire doose la n yu’urɛ n boi de poan la zuo; n nini la n puti’irɛ wan bɔna de poan saŋa woo.’ (1 Nadoma 9:3) Israeldoma san tara yelemɛŋɛrɛ, Yehowa ni kã bo yire la mɛ. Ge ba san bure pooren basɛ en, ‘a yuun ni yese a kã’a de zuo mɛ ti yire la nyaa lebege daboo gã’a.’—1 Nadoma 9:4-9; 2 Yelebiŋ’a 7:16, 19, 20.
it-2-E 1077-1078
Pu’usegɔ Deo
Diimi Yɛla. Pu’usegɔ deo la yuun boi mɛ ta paɛ se’em ma’a ti Naba Nebukadneza yuun basɛ ti Babilon soogɛpa ta sa’am ku yuun 607 G.Y.B. la. (2Na 25:9; 2Ye 36:19; Yer 52:13) Israeldoma la n yuun kɛ̃ pumpɔreŋɔ pu’usegɔ poan la zuo, Yehowa yuun bo yɔ’ɔ mɛ ti tisi la mɛlesɛ Yuda la Yerusalem, ti saŋa ase’a me ba ni vaɛ pu’usegɔ deo la poan lɔɣɔrɔ. Ba me ni basɛ pu’usegɔ deo la poan tuuma mɛ. Ban yuun kã pu’usegɔ deo la ba’asɛ yuuma 33 pooren, Solomon dayɔa Arehoboam saŋa la, ti Egypt Naba Sisak ta vaɛ pu’usegɔ deo la poan lɔɣɔrɔ (993 G.Y.B.). (1Na 14:25, 26; 2Ye 12:9) Naba Asa (977-937 G.Y.B.) yuun tari gilema bɔ’ɔra Yehowa yire la mɛ. Ge eŋa n yuun boti a gu Yerusalem la zuo, a yuun tum la gberetuuma ta vaɛ pu’usegɔ deo la poan salenpɛɛla la salema ta bo Siria Naba Ben-hadad I, la wan eŋɛ se’em ti a sa’am nɔɔrɛ sɛka ti Naba Ben-hadad I biŋe la Israel naba Baasa la.—1Na 15:18, 19; 2Ye 15:17, 18; 16:2, 3.
Vo’osum Poan Yɛla
w10-E 12/1 11 ¶7
A Mi ‘Asaala Suuren Mɛ’
Solomon zusega la ta’an buɣelɛ to suure. Asaala kan ta’an baŋɛ la ani to se’em. (Magaha 14:10) Ge Yehowa mi to suuren mɛ ge me fabela to yele. To san ni yese to suuren zusa, la wan basɛ ti la ana to mama. Baabule la yeti: “Dekɛ ya putɛyiila bo en, se’ere n sɔi la a fabeli ya yele mɛ.”—1 Peter 5:7.
APRIL 10-16
NAAYINƐ TUULUM YƐLA | 2 YELEBIŊ’A 8-9
“Yɛm Yuun Dela Tuulum Bo En”
w99-E 11/1 20 ¶4
Yɛri Yɛri Bɔ’a San Zo’e
Yelemɛŋɛrɛ, Siba pɔɣenaba la yuun ãregɛ amea mɛ dekɛ a saŋa ta kaɛ Solomon bisɛ. La niɛ peelum ti Siba tiŋa yuun boi la zina beere wa Republic of Yemen; bala la, pɔɣenaba la, la a yuɣema la yuun keŋɛ gaŋɛ miila 1,000 [1,600 km] ta paɛ Yerusalem. Wuu Yezu n yuun yele se’em la, ‘a yuun ze’ele la tiŋa n za’a wa’ana.’ Beni n sɔi ti Siba pɔɣenaba wa yuun daam amea bala? A yuun wa’ana ti ‘a kelese la Solomon yɛm yetɔɣum la.’—Luke 11:31.
w99-E 7/1 30 ¶4-5
A Yuun Nyɛ Kã’a Mɛ La Eŋa N Yuun Keŋɛ Ta Bisɛ En La
Pɔɣenaba la yuun doose la a “gambɛpa ti ba tara yuɣema, tuulum kuga, balsam kaam la salema zo’e zo’e wa’an Yerusalem na.” (1 Nadoma 10:2a) Nɛreba basɛba yeti a “gambɛpa” wa yuun ta’an dɛna soogɛpa. Wana dela yelemɛŋɛrɛ se’ere n sɔi la, pɔɣenaba la yuun dela nɛrezure ge me yuun tara tuulum lɔɣɔrɔ n gaŋɛ dollar tusa tusa.
Ge daalɛ basɛ ti Siba pɔɣenaba la yuun wum la ‘Yehowa n basɛ ti’ Solomon nyɛ yu’urɛ se’em la. Pɔɣenaba la yuun ka keŋɛ la leebego tuuma zuo. Ge a yuun wa’ana ti a kelese la Solomon yɛm yetɔɣum la ge me zamesɛ Yehowa Naayinɛ yɛla. Daanse’ere a yuun ta’an dɛna Sem bii Ham n yuun de Yehowa yamesi la yaaŋa. Bala zuo la a yuun ta’an bɔta ti a baŋɛ a yaabedoma pu’usegɔ yɛla.
w99-E 7/1 30-31
A Yuun Nyɛ Kã’a Mɛ La Eŋa N Yuun Keŋɛ Ta Bisɛ En La
Siba pɔɣenaba la puurɛ yuun ba’ɛ pee mɛ ti ‘a ya nɔɔrɛ’ la Solomon yɛm la, la a na’am la n nyɛti nɛŋa tɔlega se’em la. (1 Nadoma 10:4, 5) Nɛreba basɛba pa’alɛ de vuurɛ ti pɔɣenaba wa yuun ka le tana “vɔ’ɔsa.” Hali gɔnmi’ila ayima yeti a yuun lige mɛ! La yeen dɛna se’em, pɔɣenaba la n yuun wum ge nyɛ yelese’a la yuun eŋɛ en la pakerɛ. A yuun yeti Solomon yamesi la tari la pupeelum la ba wuni naba la yɛm la ge me pɛ̃ɣɛ Yehowa la eŋa n basɛ ti Solomon dɛna naba la. A yuun nyaa dekɛ la bo’olum n eŋɛ laɣehɔ bo naba la, ti salema ma’a kãlɛ dɛna zina beere wa $40,000,000 (Gh₵251,200,000.00). Solomon me yuun bo pɔɣenaba la “sɛla woo ti a bɔta la.”—1 Nadoma 10:6-13.
it-2-E 990-991
Solomon
Pɔɣenaba la n yuun nyɛ pu’usegɔ deo la n som se’em la, la Solomon yire la, la a teebule, la a yamesi la n tuni ba tuuma ge me yɛ ba lɔɣɔrɔ se’em la, la a nyɔ̃’a bo’olum la ti a tara kaabera pu’usegɔ deo la poan la, “a daa ya la nɔɔrɛ” ge yeti, ‘Yelemɛŋɛrɛ! Ban yele mam sɛla la puɣum ka paɛ pusuka. Ho yɛm la ho tarega la ba’ɛ zɔɛ mam wum sɛla la mɛ.’ A yuun le yeti, naba la yamesi boi la pupeelum poan. Wana wa yuun basɛ ti pɔka wa pɛɣɛ la Yehowa n tari nɔŋerɛ bɔ’ɔra Israeldoma ge loe Solomon ti a dɛna naba ta’an basɛ ti yelemɛŋɛrɛ la tontɔɔ gãkerɛ bɔna.—1Na 10:4-9; 2Ye 9:3-8.
Vo’osum Poan Yɛla
it-2-E 1097
Na’am Kuka
Israeldoma na’am kuka ti ba tɔɣɛ de yele gaŋɛ za’a dela Solomon denɛ la. (1Na 10:18-20; 2Ye 9:17-19) Daanse’ere ku yuun boi la deo ayima n ze Moria Zoore la zuo n boi Yerusalem ti ba yi’ira ku ti ‘Na’am Zɔŋɔ La’ poan. (1Na 7:7) Ba yuun dekɛ la ‘wɔbegɔ nyɛna maalɛ ka ge takɛ ka la salema ti ka dɛlega zɛ’an la dɛna kiliga ge ti luɣa ayi la za’a tara nu’usi paɣelegɔ zɛ’an.’ La boi bim ti ba yuun dekɛ la wɔbegɔ nyɛna maalɛ kuka wa bɔba zo’e zo’e ge ban yuun mɛ pu’usegɔ deo la se’em la basɛ ti la ana me wuu ba dekɛ la dɔɔrɔ maalɛ ka ge nyaa dekɛ wɔbegɔ nyɛna la salema takɛ ka. Nɛra san bisera, la wan ana wuu ba dekɛ la wɔbegɔ nyɛna la salema maalɛ ka. Baabule la le yeti: ‘Kura ayoobe n doli zɔna na’am kuka wa zuo, gbeɣema ayi ti deyina deyina zɛ’a lɛm nu’usi paɣelegɔ zɛ’ɛsi la. Ti gbeɣema pia la ayi la yaɣa kura ayoobe la nɔgbene woo zuo, gbeɣema ayi ayi kure deyina deyina woo zuo.’ (2Ye 9:17-19) Lan yeti gbeɣema la pa’alɛ la na’am la n tari kpe’eŋo se’em. (Pin 49:9, 10; Lil 5:5) Gbeɣema pia la bayi la ta’an dɛna Israel buuri pia la bayi la, ti la pa’alɛ ti ba wan soŋera ge nana bisegadaana la n zi na’am kuka la zuo la. Salema nataɣelega n tã la na’am kuka wa. Sɛba n tũ’uri tiŋa ka nyɛ deo ti ba mɛ ze’ele bii sɛla n gulesɛ gã n pa’alɛ ti ba tabelɛ maalɛ na’am kuka sankaŋa ti la paɛ se’em ti ba dekɛ wɔbegɔ nyɛna la salema takɛ ka, ti ka zɛ’a zɔŋɔ poan ti gbeɣema zɛ’a lɛm ka la. Se’em n gulesɛ yelebiŋ’a wa kɔ’ɔn tɔɣɛ la sira ti: ‘Ba ka tabelɛ maalɛ sɛla bala bo sɔ’ɔlum sebo.’—2Ye 9:19.
APRIL 17-23
NAAYINƐ TUULUM YƐLA | 2 YELEBIŊ’A 10-12
“Nyɛta Nyuurɔ Yɛm Ka’aŋɔ Poan”
w18.06-E 13 ¶3
A Yuun Ta’an Basɛ Ni Ti Naayinɛ Puurɛ Pee
Arehoboam yuun ta’an ti’isɛ ti ba pã’aseri en mɛ! A san sakɛ nɛreba la n yele sɛla la, eŋa la a yidoma la a nayire kpɛ’ɛndoma la wan nara ti ba basɛ yɛla ase’a itigɔ ge me da ba’ɛ pɛ̃regera nɛreba la. Ge a me yuun san zaɣesɛ nɛreba la n yele sɛla la, ba ta’an eŋɛ kpenkpasi la en. A wan eŋɛ la wani? Naba wa n di na’am ti la ka yue la yuun sɔsɛ mɛ la keendoma sɛba n yuun tuna bɔ’ɔra Solomon la ge Arehoboam yuun ka to’e keendoma la ka’aŋɔ la ge nyaa tuɣum yele bunbilipaalesi sɛba ti eŋa la bamam laɣum zo’e la ti ba kã’am en. Arehoboam yuun to’e ba ka’aŋɔ la mɛ ge nyaa kɔ’ɛ a puti’irɛ ti a mɛlesɛ nɛreba la. A yuun yele nɛreba la yeti: ‘Mam sɔ daa dekɛ la zeero n tibegɛ zɛ ya, mam wan dekɛ zeero malum pa’asɛ ya. Mam sɔ daa tari la kafɛɛbesi dɔlegera ya tuba ge mam wan tara la kpa’asa dɔlegera ya tuba.’—2 Yel. 10:6-14.
w01-E 9/1 28-29
Hon Wan Ta’an Kɔ’ɛ Ho Puti’irɛ Soŋa Se’em
Yehowa bo to la mabiisi n kumesɛ tansugere la poan n wan ta’an soŋɛ tɔ ti to kɔ’ɛ to puti’irɛ soŋa. (Epesus 4:11, 12) To san sɔkera nɛreba puti’irɛ n de se’em, la ka nari ti to ana wuu nɛresɛba n ni sɔkera nɛreba zo’e zo’e ti ba wum bamam n boti ba wum sɛla la ge nyaa doose ka’aŋɔ kuŋɔ la. La me le nara mɛ ti to tɛ̃ra Arehoboam yele la. Eŋa n yuun boti a kɔ’ɛ a puti’irɛ ninmɔ’ɔrɛ yele poan la, keendoma la n yuun tuni bɔ’ɔra a sɔ la yuun bo en la ka’ansoŋɔ. A yuun zaɣesɛ ba ka’aŋɔ la mɛ ge tuɣum yele bunbilipaalesi sɛba ti eŋa la bamam laɣum zo’e na la ti ba ka’am en. Eŋa n yuun to’e ba ka’aŋɔ la yuun basɛ ti a ka kɔ’ɛ a puti’irɛ soŋa. Wana wa yuun basɛ ti a na’am la bɔba zo’e zo’e yuun piɛ̃ a nu’usin mɛ.—1 Nadoma 12:1-17.
Ho san bɔta ti nɛra ka’am hɔ, soke se’em n kumesɛ, tara mi’ilum zo’e zo’e Baabule la poan ge me dɔla Baabule naresum yɛla. (Magaha 1:5; 11:14; 13:20) Ni nyɛ saŋa ti’isɛ taɣesɛ naresum yɛla la, la yelese’a ti ho viisɛ nyɛ la poan. Ho nyaa san bɔkɛ Yehowa Yelesum la n tɔɣɛ yele la se’em, ho wan ta’an kɔ’ɛ ho puti’irɛ soŋa.—Filipi 4:6, 7.
it-2-E 768 ¶1
Arehoboam
Arehoboam n yuun zɛkeri amea ge me tara a kpe’eŋo la ita sɛla n ka nari la, yuun basɛ ti nɛreba zo’e zo’e ka le pa a poore. Yuda la Benyamin buuri la ma’a n yuun soŋeri en, ti malemadoma la Levidoma la buuri pia la poan nɛreba fii wa me n yuun soŋeri en.—1Na 12:16, 17; 2Ye 10:16, 17; 11:13, 14, 16.
Vo’osum Poan Yɛla
it-1-E 966-967
Bua Baɣerɛ
Yosua 24:14 pa’alɛ ti Egyptdoma pumpɔreŋɔ pu’usegɔ la yuun taɛ Israeldoma wa mɛ ba yuun ta kɛ̃ bim saŋa fii la, ti Ezekiel me pa’alɛ ti Egyptdoma baɣa yɛla wa yuun basɛ ti Israeldoma kaabera la baɣa yuuma zo’e zo’e. (Eze 23:8, 21) Wana wa n sɔi ti gɔnmi’ileba basɛba ti’isɛ ti ba yuun bo la nɔɔrɛ pɔɣetia la poan ti la gu Israeldoma la ti ba da ‘kɔregɛ sɛla bo bua baɣerɛ’ la. (Mlm 17:1-7) Yeroboam n yuun loe malemadoma ‘bo kaabegɔ zɛ’ɛsi la ti ba dɛna nɛŋadoma kaabera bua baɣerɛ la, la naɣebila baɣerɛ la ti a maalɛ la,’ (2Ye 11:15) pa’alɛ ti Israeldoma sɛba n yuun boi Egypt Tiŋanɔɔren Bɔba la yuun ta’an kaabera bua baɣerɛ wa mɛ. Herodotus (II, 46) pa’alɛ ti la dela Egyptdoma pu’usegɔ wa poan ti Greekdoma sakɛ bo Pan la satyrs baɣerɛ la n ani wuu baɣerɛ ti ba dekɛ dɔɔrɔ maalɛ ku ti ku ana soŋa la ge me pa’alɛ ti ku tari la iila la bua zuurɛ, la bua nama. Nɛreba basɛba yeti, baɣa wa bɔba ase’a n ani wuu duŋa la dela wɔ̃sum n pa’alɛ Sitaana ti a tari la zuurɛ la iila la nama. Pumpɔreŋɔ Kristakɔma n yuun boi Dark Ages la yuun kɔ’ɔn dɔla la malema ana wa.
Ge ba ka tɔɣɛ baɣa wa n yuun tari “kɔberɔ zo’e se’em” (seʽi·rimʹ). La boi bim nɛreba basɛba pa’alɛ ti ba dela bumɛŋesi bii baɣa n ani wuu buusi ge sɛla ka boi n pa’ali bala wana mɔpi; Baabule gulesegɔ me ka boi n pa’alɛ ti yele wa yuun sirum ani la bala. La ta’an dɛna ti yelebire la ti ba dekɛ tum tuuma la n basɛ ti sɛba n kaaberi baɣa wa ti’isa ti la dela bua bii la tari la kɔberɔ. Bii ban dekɛ “buusi” tum tuuma yele wa poan la ta’an pa’alɛ ti ba baɣa la za’a dela baɣa yooro. Ban me yuun dekɛ yelebire se’ere ze’ele bo baɣerɛ zɛ’ɛsi zo’e zo’e poan la vuurɛ dela “dusi bino” ge bala me ka pa’alɛ ti ba yuun dekɛ la dusi bino yaɣum baɣa wa.—Mlm 26:30; Tɛ 29:17.
APRIL 24-30
NAAYINƐ TUULUM YƐLA | 2 YELEBIŊ’A 13-16
“Sankani Ti La Nara Ti Ho Dekɛ Homea Delum Yehowa?”
w21.03-E 5 ¶12
Budibito—Ya Wan Eŋɛ La Wani Ti Nɛreba Tɔresɛ Ya?
Naba Asa yuun dela bunbilipaalega n siregeri amea ge me tara sukpe’ene. Makerɛ, eŋa n yuun soe a sɔ Abiya di na’am la, a yuun tiregɛ mɛ ti a yese baɣa kaabegɔ tiŋa la poan. A yuun le ‘yele Yudadoma la ti, ba ɛ Yehowa ba sɔyaabedoma Naayinɛ la ge me dɔla a Lɔɔ la a nɔze’elego la.’ (2 Yel. 14:1-7) Se’em ma’a ti Zera n de Etiopia tiŋa nɛra yuun isige la a soogɛpa tusa kɔbesi pia (1,000,000) ti a zabɛ la Yudadoma la, Asa yuun zusɛ la Yehowa ti a soŋɛ en ge yeti: ‘O Yehowa, se’em ka boi n wan ta’an zabɛ bo tarendoma sɛba ti paŋadoma zabera la ba wa. O Yehowa to Naayinɛ wa, soŋɛ tɔ ge tomam delum la hon.’ Asa n yuun yele sɛla wa pa’ali la eŋa n tari suure lua se’em ti Yehowa wan ta’an faaɛ eŋa la a nɛreba basɛ. Asa yuun dekɛ amea delum la a saazuo Sɔ wa. Ti ‘Yehowa me yuun zabɛ nyaŋɛ Etiopiadoma la.’—2 Yel. 14:8-12.
w21.03-E 5 ¶13
Budibito—Ya Wan Eŋɛ La Wani Ti Nɛreba Tɔresɛ Ya?
Ba san yeti ho zabɛ la soogɛpa tusa kɔbesi pia, la dela zabekãtɛ ge Asa yuun zabɛ nyaŋɛ mɛ. Nimbãalega yele la dela, se’em ma’a ti Asa yuun yeti a zabɛ la nɛreba fii wa la, a yuun ka ɛ Yehowa. Sansɛka ti Israel Naba Baasa yuun vuuse en la, Asa yuun dekɛ amea ta delum la Siria naba ti a soŋɛ en. Bala yuun basɛ ti wuŋerɛ paɛ en mɛ! Yehowa yuun doose la a nɔdɛ’ɛsa Hanani poan tɔɣɛ bo Asa yeti: ‘Hon dekɛ homea delum Siria naba ge ka delum Yehowa ho Naayinɛ la zuo, Siria Naba pɛɛntɛɛreba piɛ̃ ho nu’usin mɛ.’ Ze’ele sankaŋa kɔ’ɔn yɛ’ɛsa, zaberɛ yuun paari Asa mɛ. (2 Yel. 16:7, 9; 1 Na. 15:32) To zamesɛ la bem yele wa poan?
w21.03-E 6 ¶14
Budibito—Ya Wan Eŋɛ La Wani Ti Nɛreba Tɔresɛ Ya?
Kɔ’ɔn siregera homea ge dekɛ homea delum Yehowa. Hon yuun muse ko’om la, ho yuun eŋɛ pa’alɛ ti ho sakerɛ kpe’em mɛ ge me dekɛ homea delum Yehowa. Yehowa me yuun bo ho yɔ’ɔ mɛ ti ho wa’ana pa’asɛ a yizuo n tari pupeelum la poan. Sɛla n pakɛ nananawa dela, hon kelum dekɛ homea delum Yehowa. La ni dɛna la naana ti ho dekɛ homea delum Yehowa ho san yeti ho loe loore ho vom poan ge saŋa ase’a la ni kpe’em mɛ? La yele pakɛ mɛ ti ho dekɛ homea delum Yehowa ho san yeti ho kɔ’ɛ ho puti’irɛ yɛla n de wuu, de’eŋo yɛla, ho tuuma bii hon boti ho eŋɛ sɛla ho vom poan! Da bisɛ nam homea. Tuɣum dɔla Baabule naresum yɛla la ku pa’alegɔ. (Mag. 3:5, 6) Ho san ita bala, Yehowa puurɛ wan pee ge ti ho mabiisi la me bɔ’ɔra ho gilema.—Kaalɛ 1 Timoti 4:12.
Vo’osum Poan Yɛla
w17.03-E 19 ¶7
Pu’usa Yehowa La Ho Suure Za’a!
Tomam ayima ayima woo ta’an viisɛ to poan bisɛ nyaa to yese la to suure za’a pu’usa Naayinɛ. Soke homea yeti, ‘Mam lu n suure ti n ita yelese’a n wan basɛ ti Yehowa puurɛ pee, n tɔɣɛ po’e yelemɛŋɛrɛ pu’usegɔ ge me te’ele a nɛreba ti yelese’a n ka nari kan sa’am ba puti’irɛ?’ Ti’isɛ bisɛ Asa n yuun nari ti a tara sukpe’ene se’em ta’an sa’ɛ Maaka n yuun de “pɔɣenaba” tiŋa la poan la! Daanse’ere ho ka mi nɛra n ani wuu pɔɣenaba wa ge bɔŋa ase’a boi mɛ ti la nara ti ho tɔɣesa Asa sukpe’ene la. Makerɛ, ho wan eŋɛ la wani ho yire nɛra bii ho zɔ paa san tum be’em ge zaɣesɛ ti a tee, ti ba yese en tansugere la poan? Ho wan eŋɛ kalam zaɣesɛ kan naɛ la nɛrekaŋa sɔsa? Ho suure la wan bɔta ti ho eŋɛ la bem?