Moni Gaukara Be Lasi—Badina Be Dahaka?
TANO haida dekenai taunimanima be hora momo lalodiai idia gaukara auka mai edia hekwarahi bada ida. Reana edia gaukara amo bero o gorere idia davaria diba, bona edia pei be maragi. Ema bona vanegai taunimanima momo ma tano haida dekenai idia diba kampani badana ta eiava gavamani ena dipatmen ta ese gaukara ia henidia murinai unai gaukara do idia dogoatao ela bona do idia ritaea. To hari inai negai bisinesi oreadia o kampani ese unai bamona gaukarana namona idia henidia diba lasi. Badina be dahaka?
Inai Hekwakwanai Ena Badina
Taunimanima matamatadia momo ese edia moni gaukarana ginigunana idia davaria diba lasi—herevana idia be mai edia kolesi setifiket eiava lasi. Unai hegeregerena, Italy dekenai, moni gaukara idia davaria lasi taudia toi toi amo ta ta edia mauri laganidia be 15 bona 24 padadiai. Ma haida, moni gaukara idia karaia noho bona idia dogoatao toho taudia, edia mauri laganidia edia averes ia bada daekau, unai dainai uhau bona ulato ese moni gaukara idia davaria be auka. Hari inai negai hahine momo be moni gaukara idia karaia, to ma hahine momo ese moni gaukara idia davaria diba lasi. Taunimanima momo herea ese moni gaukara idia tahua matamaia noho.
Faktori edia masini ginigunadia idia karaia negana amo, masini matamatadia idia gaukaralaia matamata neganai, gaukara taudia edia momo ia diho. Guna leiba taudia be hora momo lalodiai idia hekwarahi bada dainai, edia helaro be masini ese edia hekwarahi do idia hamaragia o do idia haorea. Masini dainai edia gaukara edia anina ia bada ia lao bona bero davaria daladia momo idia koua, to unai ese gaukara dagidia ia hamaragia danu. Gaukara amo idia hadokoa taudia bema diba matamatana idia abia lasi, reana nega daudau do idia noho kava mai edia gaukara lasi.
Kampani idauidau ese gau momo herea idia hoihoilaia, edia momo ese taunimanima edia ura ia hereaia. Haida idia laloa bisinesi be ma do idia habadaia lou dalana be lasi. Inai danu, gaukara taudia edia momo ia diho dainai, unai gau hoidia taudia danu idia momo lasi. Unai dainai, idia karaia kohudia iboudiai idia hoihoilaia diba lasi. Guna faktori badadia haida idia haginia badina be idia laloa gau momo do idia karaia, to hari unai faktori idia koudia o idia haidaudia. Unai ese taunimanima ia hadikaia—moni gaukara idia davaria diba lasi taudia unai. Bisinesi momo idia dika neganai, gaukara biagudia ese gaukara taudia momo idia tahua lasi. Bisinesi idia bada idia lao lou neganai, guna idia haboioa gaukara dagidia be idia haginia lou lasi. Ia hedinarai moni gaukara lasi hekwakwanaina ena badina be tamona lasi.
Bese Ia Hadikaia
Moni gaukara lasi hekwakwanaina ese taunimanima idauidau iboudiai ia hadikaia diba dainai, ia be bese hadikaia gauna. Tano haida dekenai, idia do gaukara noho taudia naridia daladia haida idia karaia—hegeregere, edia gaukara horadia idia hamaragia bona edia pei idia hamaragia. To reana unai ese moni gaukara idia tahua taudia edia dala ia koua.
Mai edia moni gaukara taudia bona gaukara lasi taudia danu ese moni gaukara dainai idia vara hekwakwanaidia idia maumauraia. Gaukara lasi taudia ese gaukara dagidia matamatadia idia noia, to mai edia gaukara taudia ese sibodia edia noho namo idia naria toho—nega haida unai ura ruaosi hahegeregeredia dalana be lasi. Italy ena magasin ta ladana Panorama ia gwau: “Nega momo, mai edia gaukara taudia be edia biagudia ese idia noia ma hora haida lalodiai do idia gaukara. Mai edia gaukara lasi taudia ese idia davaria lasi. Reana unai ese edia bese do ia hapararaia diba . . . haida be mai edia gaukara momo, bona ma haida be mai edia gaukara lasi, madi idia ese mai edia gaukara taudia edia hebogahisi dekenai idia tabekau.” Diba momo taudia idia gwau, Europe dekenai bisinesi idia habadaia ena anina namona be moni gaukara idia abia vadaeni taudia momo ese idia abia, to gaukara lasi taudia ese idia abia lasi.
Inai danu, moni gaukara lasi hekwakwanaina be provinsi ta ta ena bisinesi ena bisinesi edia goada o edia manoka hegeregeredia. Unai dainai Germany, Italy, bona Spain dekenai, provinsi ta be idau bona ma ta be idau vaitani. Gaukara taudia edia lalona idia hegeregere aonega matamata do idia dibaia eiava provinsi idauna o tano idauna do idia lao henia, a? Nega momo unai be mai anina bada.
Hekwakwanai Kokia Daladia Idia Hedinarai, A?
Momo edia helaro be bisinesi do idia namo lou. To haida idia laloa do idia namo lou lasi ela bona lagani 2000 bamona. Ma haida idia laloa idia namo lou matamaia vadaeni, to unai ese ena anina ia havaraia haraga lasi, vanegai Italy dekenai moni gaukara lasi taudia edia momo ia diho hegeregerena. Ena be bisinesi do idia namo lou, to reana gaukara lasi taudia edia momo do ia diho lasi. Kampani edia gaukara be ia bada ia lao sisina neganai, idia ura edia gaukara taudia edia gaukara do idia habadaia, idia ura lasi ma haida dekenai gaukara do idia henia. Inai danu, nega momo gaukara lasi taudia idia momo daekau haraga, edia momo ese gaukara dagi matamatadia edia momo ia hanaia.
Hari inai negai bese momo be bese idaudia ida idia hoihoi heheni. Bisinesi daladia tahua taudia haida idia laloa bese momo ese bisinesi be unai bamona idia karaia hebou dainai, tanobada ibounai ena taga do ia bada ia lao. Unai bese edia gaukara hebou daladia rua be North American Free Trade Agreement (NAFTA) bona Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC). To unai kara dainai kampani badadia ese edia faktori idia haginidia, gaukara taudia edia pei be maragi tanodia dekenai, bena unai dainai faktori momo tanodia dekenai gaukara taudia idia hadokoa bona ma haida edia pei idia hamaragia. Unai dainai bese haida ese unai bisinesi daladia idia maumauraia, bona nega haida unai be mai edia dagedage ida idia karaia.
Diba momo taudia ese moni gaukara lasi hekwakwanaina haorea daladia idauidau momo idia gwauraia. Bisinesi daladia tahua taudia, politik taudia, bona gaukara taudia danu ese idia gwauraia daladia idia lalo-tamonalaia lasi. Haida idia gwau namona be gavamani ese takisi do idia hamaragia, bena unai dainai kampani ese taunimanima ma haida dekenai gaukara do idia henia. Haida idia gwau namona be gavamani ese do idia durudia bada. Ma haida idia gwau namona be gaukara do idia haria idau bona gaukara horadia edia namba do idia hamaragia. Ena be idia hanai laganidia 90 bamona lalodiai bisinesi momo tanodia iboudiai dekenai moni gaukara negadia idia hakwadogia lalonai gaukara lasi taudia edia namba be ia maragi ia lao lasi, to hari inai negai kampani badadia haida lalodiai unai bamona idia karaia vadaeni. Bisinesi daladia tahua tauna Renato Brunetta ia gwau: “Edia palani iboudiai edia anina idia vara lasi. Unai palani edia davana be bada, to edia namo be maragi.”
Magasin ladana L’Espresso ia gwau: “Namona be ita be siboda ita koia lasi, inai hekwakwanai be auka.” Ia auka herea dainai hanamoa dalana be lasi, a? Gaukara lasi hekwakwanina haorea dalana be ia noho eiava?
[Box on page 16]
Idaunegai Hekwakwanaina Ta
Moni gaukara lasi hekwakwanaina be idaunegai amo ia vara. Lagani handred momo lalodiai, nega haida gaukara taudia ese gaukara idia davaria diba lasi. Ruma badadia haginia gaukaradia idia ore neganai, gaukara taudia tausen momo be mai edia gaukara lasi—bena idia noho namo lasi, ela bona idau gabudia dekenai gaukara idia davaria.
Lagani handred haida idia lao vadaeni, “ena be gaukara lasi hekwakwanaina be hari inai nega ena hegeregerena lasi,” to gaukara lasi taudia haida idia noho. (La disoccupazione nella storia [Gaukara Lasi Hekwakwanaina Histori Lalonai]) To unai negai, taunimanima idia laloa gaukara lasi taudia be kara kava taudia o noho kava taudia. Profesa John Burnett ia gwau, ema bona lagani 1800 murinai Britain taudia momo “idia laloa gaukara lasi taudia momo be ‘raskol taudia’ bona loaloa kava taudia, hanuaboi ai murimuri ai idia mahuta eiava ariara ai idia raka loaloa taudia.”—Idle Hands.
Bena lagani 100 bamona idia lao vadaeni, moni gaukara lasi hekwakwanaina ena bada idia lalo-pararalaia matamaia. Gavamani ese orea idia haginidia, unai hekwakwanai do idia tahua bona do idia haorea totona. Lagani 1895 lalonai Britain ena palamen ese komiti ta ia haginia, “Moni Gaukara be Lasi Dainai ia Vara Hisihisina” do idia tahua totona. Moni gaukara lasi hekwakwanaina ese taunimanima momo edia noho ia hadikaia.
Gavamani edia lalo-parara ia dekenai ia bada ia lao, bona tanobada ibounai tuarina ginigunana murinai ia bada momokani. Unai tuari dainai tuari gaudia momo herea idia karaia haraga neganai, moni gaukara lasi hekwakwanaina idia haorea. To lagani 1920 murinai, Western tanodia lalodiai bisinesi idia dika loulou, ela bona Hekwakwanai Badana be lagani 1929 lalonai ia matamaia bona tanobada ena bisinesi momo besedia iboudiai ia hadikaia. Tanobada ibounai tuarina iharuana murinai, tano momo dekenai bisinesi idia gaukara namonamo lou, bona gaukara lasi taudia edia momo ia diho. To orea ta ladana Organization for Economic Cooperation and Development ia gwau: “Moni gaukara lasi hekwakwanaina, hari inai negai gauna, be lagani 1965 bamona ai ia matamaia.” Lagani 1970 murinai oela dainai idia vara hekwakwanaidia, bona kompiuta momo herea idia gaukaralaia dainai, taunimanima momo be edia gaukara amo idia hadokoa. Gaukara lasi taudia idia momo daekau, bona guna idia laloa edia gaukara do idia haboioa diba lasi taudia, opesi taudia bona bosi danu, ese edia gaukara idia haboioa danu.
[Picture on page 15]
Gaukara ma haida noia karana ese gaukara lasi hekwakwanaina do ia haorea lasi
[Credit Line]
Reuters/Bettmann