Momokani, Inai be Dina Gabedia, A?
OI BE vanagi ena vairana dekenai oi helai bona sinavai ia aru goadagoada gabuna dekenai oi lao. Oi diho lao neganai, ranu lalonai nadi badadia idia hedinarai. Emu hode amo nadi oi doria bona oi sibona oi pusia lao. Oiemu murina dekenai ia helai tauna vanagi ena heau ia durua toho, to ena gaukara ia diba namonamo lasi. Gau dika rohorohona be oi be mapu lasi, unai dainai oi diba lasi unai aru goadana be sinavai namona ai do ia lao eiava atai momokani amo do ia moru diho.
Unai haheitalai be mai garina, ani? Namona be ita haidaua. Mani oi laloa, hari oi be unai sinavai ena nadi badadia bona ia giroa gabudia ia diba goevagoeva tauna ida oi lao. Ia diba vadaeni vairana kahana ai ranu be ia aru goadagoada, ia diba edeseniai unai aru do ia lao, bona ia diba edena dala amo unai aru goadana ia hanaia diba. Do oi gari lasi, ani?
Momokani, ita ibounai be unai bamona hekwakwanai ita davaria. Ena be iseda kerere lasi, ita noho negana be nega dikana taunimanima edia histori lalonai. Taunimanima momo be inai nega ena lata idia diba lasi, do ia namo ia lao eiava, o edena bamona do idia roho mauri. To namo lasi iseda mamina be ita boio o iseda helaro be lasi. Iseda Havaraia Tauna ese ita dekenai hakaua gauna ta ia henia—ia ese inai nega dikana ia perovetalaia, edena bamona inai nega do ia ore ia gwauraia, bona ita dekenai hakaua hereva ia henia ita roho mauri totona. Unai hakaua gauna be buka ta, Baibel unai. Ena torea tauna, Iehova Dirava, be sibona ia gwauraia Hadibaia Tauna Badana, bona Isaia amo ita ia hagoadaia ia gwau: “Idiba kahanai o lauri kahanai do umui raka siri neganai, emui Hadibaia Tauna ena gadona do umui kamonai, do ia gwau, ‘Dala be inai, ia dekenai do umui raka lao.’ ” (Isaia 30:20, 21) Unai bamona hakaua herevana do oi abia dae, a? Vadaeni mani ita itaia bema Baibel be iseda nega ia perovetalaia momokani, eiava.
Iesu Ena Hahediba Taudia ese mai Anina Bada Henanadai Idia Nanadaia
Iesu ena hahediba taudia be reana idia hoa bada. Iesu ese ia hamaorodia goevagoeva, Ierusalema ena dubu hairaina be do idia hadikaia ore momokani! Unai bamona peroveta herevana idia hoalaia. Nega sisina murinai, Olive Ororona dekenai idia helai neganai, iena hahediba taudia hani ese Iesu idia nanadaia, idia gwau: “Mani oi hamaoroa ai dekenai, oiemu hereva gauna edena negai do idia vara? Do oi giroa mai, bona tanobada dokona danu, ena toana be dahaka?” (Mataio 24:3; Mareko 13:1-4) Reana idia lalo-pararalaia lasi, to Iesu ena haere ena anina be momo.
Ierusalema ena dubu bona Iuda taudia edia tomadiho bona politikol oreana do idia hadikaia ore karana be Keriso ena mai bona tanobada ibounai ena dokona hegeregerena lasi. To, Iesu ena haere latana lalonai, mai aonega ida unai henanadai ena kahana ibounai ia haerelaia. Ia hamaorodia dahaka do ia vara Ierusalema idia do hadikaia ore lasi neganai; ma danu idia ia hadibaia tanobada ena oromana be edena bamona ena mai negana lalonai, guba ai King ai do ia lohia bona tanobada ibounai ena dokona do ia mailaia negana unai.
Ierusalema Ena Dokona
Mani Iesu ese Ierusalema bona ena dubu dekenai ia herevalaia gauna ita laloa guna. Lagani 30 idia do noho lalonai, tanobada ena siti badana ta dekenai dika bada do ia vara ia perovetalaia. Luka 21:20, 21 dekenai ia gwauraia herevana mani oi duahia namonamo: “Tuari orea ese Ierusalema do idia koua hagegea do umui itaia, vadaeni do umui diba, iena dokona ia kahirakahira vadaeni. Unai neganai Iudea dekenai idia noho taudia be ororo dekenai do idia heau lao, bona hanua lalonai idia noho taudia be do idia heau murimuri dekenai, bona gunika dekenai idia noho taudia be hanua dekenai do idia raka vareai lasi.” Bema tuari taudia ese Ierusalema idia hagegea, “hanua lalonai idia noho taudia” be edena bamona idia “heau murimuri” diba, Iesu ese ia oda henidia bamona? Ia hedinarai, Iesu ena hereva ena anina be dala ta do ia kehoa. Unai ia vara, a?
Lagani 66 C.E. ai, Cestius Gallus ena siahu henunai Roma tuari taudia ese Iuda taudia edia dagedage tuari oreana idia lulua giroa lao Ierusalema dekenai bona siti lalonai idia koudia. Roma taudia ese siti lalonai idia vareai lao danu ela bona dubu ena magu dekenai idia ginidae. To Gallus ese iena tuari taudia ia oda henidia daradara ia havaraia gauna ta do idia karaia. Ia oda henidia do idia giroa! Moale bada Iuda tuari taudia be edia Roma inai taudia idia luludia bona idia tuari henidia. Unai amo, Iesu ese ia gwauraia dalana ia kehoa. Keristani taudia momokanidia ese iena hadibaia herevana idia badinaia bona Ierusalema idia rakatania. Unai be aonega karana, badina lagani hani sibona murinai, Roma tuari taudia idia lou mai, bona General Titus ese ia gunalaidia. Inai negai dala be lasi idia heau mauri totona.
Roma tuari taudia ese Ierusalema idia hagegea lou; au mai edia matana amo magu idia karaia. Iesu ese Ierusalema ia perovetalaia, ia gwau: “Badina be negana do ia ginidae, oi dekenai idia tuari henia taudia ese tano do idia haboua bada, tuari ena magu do idia karaia, oi do idia koua hagegea, oiemu taudia idia raka murimuri dekenai be dala lasi.”a (Luka 19:43) Daudau lasi murinai, Ierusalema ia moru; ena dubu hairaina be lahi ese ia gabua ore. Iesu ena hereva ibounai idia guguru vaitani!
To, Iesu ese Ierusalema idia hadikaia karana sibona ia laloa lasi. Iena hahediba taudia ese iena mai negana ena toana idia henanadailaia danu. Unai neganai idia diba lasi, to ena mai negana ena anina be ia be guba dekenai King ai do ia lao. Dahaka ia gwau?
Tuari, Dina Gabedia Ai
Bema Mataio karoa 24 bona 25, Mareko karoa 13, bona Luka karoa 21 oi duahidia, oi duahia gaudia ese do idia hamomokania Iesu be iseda nega ia herevalaia. Ia ese tuari negana ia perovetalaia—“tuari ena regena, bona tuari ena sivarai,” taunimanima edia histori ibounai lalonai idia vara gaudia sibona lasi, to ‘bese ta ese, bese ta do ia tuari henia. Bona basileia ta ese, basileia ta do ia tuari henia’—oibe, tanobada ibounai tuari badadia.—Mataio 24:6-8.
Lagani 1900 ema bona hari idia vara tuaridia mani oi laloa sisina. Guna bese rua ese tuari gabuna dekenai tuari kaia amo ta ta idia hamasea eiava ipidi amo ta ta idia pidia mase neganai, unai be dika herea. To 1914 ai Tuari Badana ia vara. Bese ta be bese ta murinai unai tuari lalonai idia vareai—tanobada ibounai tuarina ginigunana unai. Automatic tuari kohudia be daudau herea amo taunimanima idia hamasedia bona momo herea idia hamasedia diba totona idia karaia. Masinigani edia buleti ese ta ia reaia lasi; mustard gas ese tuari taudia tausen momo ia gabudia, ia hadikadia, ia haberodia, bona ia hamasedia; tuari tanika be hebogahisi lasi ida edia gani badadia idia pidia edia inai taudia dekenai. Peleini bona sabmarini idia gaukaralaia danu—to idia be gabeai do idia karaia siahu bada gaudia edia laulau sibona.
Tanobada Ibounai Tuarina Iharuana ese kara dika rohoroho ia havaraia—ia ese Tanobada Ibounai Tuarina Ginigunana ia hanaia, taunimanima milioni milioni ia hamasedia. Bouti badadia momo herea mai edia peleini diho bona roho gabuna danu, siti badadia bamona, be davara dekenai idia heau bona tuari peleini idia siaia edia inai taudia hamasedia totona. Sabmarini ese bomu idia siaidia bona inai taudia edia bouti idia hamutudia. Atom bomu idia negedia bona ta ta ese taunimanima tausen momo idia hamasedia! Iesu ese ia perovetalaia bamona, “guba dekena amo toana badadia” ese inai tuari negana idia makaia.—Luka 21:11.
Tanobada Ibounai Tuarina Iharuana ia ore murinai tuari idia ore, a? Lasi momokani. Nega haida lagani tamona lalonai tuari momo herea idia vara—lagani 1990 ema bona hari—taunimanima milioni momo idia mase vadaeni. Bona idia mase taudia be idau. Tuari taudia sibodia idia mase lasi. Hari, tuari amo idia mase taudia momo—90 pesen ia hanaia—be hanua taudia.
Toa Ena Kahana Ma Haida
Tuari be Iesu ese ia perovetalaia toa ena kahana ta sibona. Ia hadibaia danu “hitolo bada” do idia vara. (Mataio 24:7) Unai ia vara noho, ena be tanobada ese taunimanima ibounai ubua aniani ia havaraia diba, ena be aniani hatubua saiens ena aonega be ia bada momokani, bona aniani be tanobada hegegemadai dekenai abia lao dalana be haraga momokani. Ena be unai idia karaia diba, to tanobada taudia edia namba ena kahana ima amo kahana ta bamona be dina ta ta ai idia hitolo.
Iesu ia gwau danu “gabu ibounai dekenai . . . hanaia gorerena do idia vara.” (Luka 21:11) Iseda nega lalonai ma hoa gauna ta ita itaia—medikol heduru namodia, opereisini daladia matamatadia, hanaihanai idia vara goreredia koua muramuradia idia davaria; to daihanai goreredia be idia bada idia lao momokani danu. Tanobada Ibounai Tuarina Ginigunana ia ore murinai Spanish Influenza gorerena ia vara bona ia amo idia mase taudia edia namba be tuari lalonai idia mase taudia edia namba ia hanaia. Unai gorere be ia hanaia haraga dainai, siti haida hegeregere New York dekenai taunimanima idia asimana sibona neganai idia fainidia eiava dibura dekenai idia atodia! Hari, lagani ta ta kensa bona kudou goreredia ese taunimanima milioni milioni idia hamasedia—dika idia havaraia goreredia. AIDS danu be taunimanima ia hamasedia noho, medikol saiens ese ia hanamoa diba lasi.
Iesu ese dina gabedia ia herevalaia neganai, taunimanima edia histori bona politikol karadia ia herevalaidia, to aposetolo Paulo ese taunimanima edia mauri bona idia abia dae lalohadai ia herevalaidia. Ia torea herevana ena kahana ia gwau: “Namona be oi diba, nega ena dokona dekenai, metau dikadia momo do idia vara. Badina taunimanima ese idia edia ura sibona do idia tahua, . . . helaga karadia do idia negea. Idia be lalokau do idia diba lasi, do idia bogahisihisi lasi, . . . do idia lebulebu, do idia dagedage, kara namodia do idia ura henia lasi. Edia turana do idia samania henia, do idia kara kava. Do idia gwau idia be tau badadia momokani, vadaeni lebulebu karadia idauidau do idia ura henia bada, to Dirava do idia ura henia maragi.”—2 Timoteo 3:1-5.
Unai gaudia oi itaia idia vara momokani, a? Inai tanobada lalonai taunimanima edia mauri dalana ia dika ia lao karana tamona mani oi laloa—ruma bese idia parara karana. Ruma bese idia parara, adavana idia botaia, natudia idia hadikaia, buruka tama sina idia kara dika henidia—inai kara ese idia hahedinaraia taunimanima be “lalokau do idia diba lasi,” “idia dagedage,” “turana do idia samania henia,” “kara namodia do idia ura henia lasi”! Oibe, hari unai kara be taunimanima momo ese idia karaia noho.
Idia Perovetalaia Uruna be Iseda Uru, A?
To reana inai oi laloa, ‘Nega daudau vadaeni inai kara dika be taunimanima dekenai idia vara noho. Edena bamona ita diba unai idaunega peroveta herevana be iseda nega ena uru ia herevalaia?’ Mani Iesu ese ia gwauraia gaudia toi, idia hamomokania ia ese iseda uru ia herevalaia, ita lalodia guna.
Gau ginigunana be, ena be guna unai peroveta herevana kahana be Ierusalema idia hadikaia ore negana ai ia guguru, Iesu ena hereva be vaira negana ia gwauraia. Ierusalema idia hadikaia ore bona lagani 30 murinai, Iesu ese matahanai amo aposetolo Ioane dekenai ia hahedinaraia—tuari, doe, daihanai gorere, bona idia amo ia vara mase—be nega vaira ai tanobada hegegemadai do idia vara. Oibe, unai lalohisihisi karadia be gabu tamona dekenai do idia vara lasi, to “tanobada” ibounai dekenai.—Apokalupo 6:2-8.
Gau iharuana be, lagani 1900 ema bona hari Iesu ese ia gwauraia toa haida be inai nega lalonai idia guguru momokani. Haheitalai be, mai dalana tuari edia dika ese lagani 1914 amo ema bona hari idia vara tuaridia edia dika do idia hanaia diba, a? Hari inai nega ena niuklia tuari kohudia ida bema Tanobada Ibounai Tuarina Ihatoina ia vara, tanobada be do idia gabua ela bona ia kakoro momokani—bona taunimanima ta do ia mauri lasi. Unai hegeregerena, Apokalupo 11:18 ia gwau inai dina gabedia ai bese idia “badu dikadika” neganai, “tanobada idia hadikaia” danu. Nega ginigunana histori lalonai, hodahoda, ranu bona tano be muramura dikadia ese idia hadikaia dainai kahirakahira taunimanima be tanobada dekenai idia noho diba lasi! Unai toa danu be ia guguru momokani eiava kahirakahira ia guguru vaitani. Tuari bona hodahoda, ranu bona tano be do idia dika idia lao ela bona taunimanima be sibodia bona inai tanobada idia hadikaia ore, a? Lasi; badina Baibel sibona ia gwauhamata tanobada be do ia noho hanaihanai, bona kudou-maoro taudia ese do idia noholaia.—Salamo 37:29; Mataio 5:5.
Gau ihatoina be, dina gabedia edia toa be nega tamona ita itaia neganai ita abia dae momokani diba. Iesu ese Evanelia bukadia toi lalonai ia herevalaia toadia, Paulo ena revareva dekenai ia torea gaudia, bona Apokalupo bukana dekenai idia noho gaudia ibounai ita lalodia neganai, inai toa be mai ena kahana idauidau momo. Tau ta be unai toa idauidau ia dadaraia diba, reana ia gwau gunaguna unai hekwakwanai idia vara danu, to idia ibounai be nega tamona ita itaia hebou neganai, idia ese nega tamona sibona idia hahedinaraia—iseda nega.
To, unai ibounai ena anina be dahaka? Anina be Baibel be iseda nega ia gwauraia nega dikana momokani bona helaro be lasi negana, a? Lasi momokani!
Sivarai Namona
Dina gabedia dekenai ia vara mai anina bada toana ta be Mataio 24:14 dekenai: “Basileia ena Sivarai Namona be tanobada ibounai dekenai do idia harorolaia. Vadaeni unai murinai, dokona be do ia ginidae.” Lagani 1900 ema bona hari, Iehova ena Witness taudia be taunimanima ese guna idia karaia lasi gaukarana idia karaia. Idia be Baibel ese ia gwauraia Iehova Dirava ena Basileia—ia be dahaka, edena bamona do ia lohia, bona dahaka do ia karaia—idia abia dae, bona tanobada hegegemadai dekenai idia harorolaia. Idia ese Dirava ena Basileia ena sivarai idia gwauraia bukadia gado 300 ma haida dekenai idia halasia bona taunimanima edia ruma dekenai o dala dekenai o bisinesi gabudia dekenai idia hariharilaia tanobada ibounai dekenai.
Unai idia karaia neganai, unai peroveta herevana idia hamomokania. To idia ese helaro idia hahedinaraia danu. Iesu ese unai ia gwauraia “Sivarai Namona,” sivarai dikana lasi. Inai dibura negadia lalonai edena bamona unai ia gwauraia diba? Badina Baibel ena hereva badana be inai tanobada ena dokona dekenai edena bamona kara dika ia bada ia lao herevana ia gwauraia lasi. Iena hereva badana be Dirava ena Basileia, bona unai Basileia ese maino idia ura henia taudia dekenai dava bada gauna ia gwauhamatalaia—hahemauri unai.
Unai hahemauri be dahaka, bona edena bamona unai hahemauri oi abia diba? Unai idia herevalaia hereva gabedia mani oi duahia.
[Footnotes]
a Titus ena kahana dekenai kwalimu ia noho. To, gau badadia rua dekenai, iena ura ia hagugurua lasi. Ia ese Iuda taudia ia noidia manau dalanai Roma ena siahu henunai do idia giroa, badina ita diba lasi to siti ena gunalaia taudia be mai kwara auka ida idia dagedage, bona idia ura lasi. Bona siti ena magu idia makohia vareai neganai, oda ia henia dubu do idia hadikaia lasi. To idia gabua ore vaitani! Iesu ena peroveta herevana ese ia hahedinaraia goevagoeva Ierusalema do idia hadikaia momokani bona dubu be do idia hadikaia ore vaitani.—Mareko 13:1, 2.
[Blurb on page 5]
Taunimanima be inai henanadai idia laloa bada bona edia haere idia tahua, Dahaka dainai gau ibounai idia dika momokani? Taunimanima be edeseniai idia lao noho?
[Blurb on page 6]
Hari, tuari lalonai idia mase taudia 90 pesen bona ma haida be hanua taudia
[Picture on page 7]
Iesu ena peroveta herevana, Ierusalema do idia hadikaia ore herevana unai, be ia guguru vaitani