Iseda Haroro Bona Mauri Dalana Hebou Pepana Edia Referens
SEPTEMBER 2-8
BAIBEL ENA HEREVA BADADIA | HEBERU 7-8
“Hahelaga Tauna Ela Bona Hanaihanai, Melekisedeka Bamona”
(Heberu 7:1, 2) Inai Melekisedeka be Salema ena king bona Atai Momokani Diravana ena hahelaga tauna. Aberahamo ese king haida ia hadarerea bona ia giroa lou neganai, Melekisedeka ese ia hedavari henia bona ia hanamoa, 2 bona Aberahamo ese kohu kahana 10 amo kahana ta be ia dekenai ia henia. Guna, ena ladana idia hahanaia “Kara Maoromaoro ena King,” bona danu ia be Salema ena king, anina be “Maino ena King.”
it-2-E 366
Melekisedeka
Ia be idaunegai Salema hanua ena king bona “Ataiai Momokani Dirava,” Iehova, ena “helaga tauna.” (Ge 14:18, 22) Danu, Melekisedeka be Baibel ese ia herevalaia hahelaga tauna ginigunana; lagani 1933 B.C.E do lasi neganai, unai dagi ia abia. Melekisedeka be Salema ena king, Salema ena anina be “Maino,” bona aposetolo Paulo ese Melekisedeka ia gwauraia “Maino ena King,” bona ena ladana ena anina hegeregerena, ia gwauraia “Kara Maoromaoro ena King.” (He 7:1, 2) Idaunegai Salema hanuana be Ierusalema ena siti ai ia lao, unai dainai unai hanua ena ladana be Ierusalema ida idia hakapua, bona nega haida idia gwauraia “Salema.”—Sa 76:2, NWT.
Aberamo (Aberahamo) ese Kedoralaomere bona king haida ia halusia murinai, ia giroa mai Save Koura dekenai, ena ladana ma ta be, “King ena Koura.” Unuseniai Melekisedeka ese “paraoa bona uaina” ia abia lao Aberamo dekenai bona ia hanamoa, ia gwau: “Ataiai Momokani Dirava, guba bona tanobada karaia Dirava ese, Aberamo ia hanamoa be namo, Ataiai Momokani Dirava lau hanamoa inai. Ia ese kwalimu oi dekenai ia henia, oi dekenai idia tuari taudia dekena amo.” Bena “iduhu kwarana Aberahamo ese tuari amo ia abia kohu namodia ena kahana 10 amo kahana ta” be king bona hahelaga tauna Melekisedeka dekenai ia henia.—Ge 14:17-20; He 7:4.
(Heberu 7:3, ftn) Ia be mai ena tamana lasi, mai ena sinana lasi, ena sene taudia edia ladadia ena lista idia torea lasi, bona iena mauri be matamana lasi bona dokona lasi, to Dirava ese ia be ena Natuna bamona ai ia halaoa, ia be hahelaga tauna ela bona hanaihanai.
it-2-E 367 par. 4
Melekisedeka
Edena dala ai Melekisedeka ‘ena mauri be matamana lasi bona dokona lasi’?
Paulo ese Melekisedeka ia herevalaia neganai, mai anina bada gauna ta ia hahedinaraia, ia gwau: “Ia be mai ena tamana lasi, mai ena sinana lasi, ena sene taudia edia ladadia ena lista idia torea lasi, bona iena mauri be matamana lasi bona dokona lasi, to Dirava ese ia be ena Natuna bamona ai ia halaoa, ia be hahelaga tauna ela bona hanaihanai.” (He 7:3, ftn) Taunimanima ibounai bamona, Melekisedeka be ia vara bona ia mase. To, iena tamana bona sinana edia ladana ita diba lasi, iena sene taudia bona vaira nega ai ena gabu do idia abia taudia edia ladana idia torea lasi, bona Buka Helaga lalonai ia vara bona ia mase negana ena sivarai be lasi. Unai dainai, Melekisedeka ese Iesu ia laulaulaia diba, badina Iesu ena hahelaga gaukarana be mai ena dokona lasi. Melekisedeka be tau ta amo hahelaga gaukarana ia abia lasi bona ma ta ese iena gabu ia abia lasi; unai hegeregerena, Iesu be tau ta amo hahelaga tauna badana ena dagi ia abia lasi, bona Baibel ese ia hahedinaraia ta ia hegeregere lasi iena gabu ia abia totona. Danu, ena be Iesu be Iuda ena iduhu bona King Davida ena bese amo ia vara, to iena sene taudia dainai hahelaga gaukarana ia karaia lasi, eiava taunimanima edia bese dainai hahelaga bona king dagina ia abia. To Iehova sibona ese Iesu ia gwauhamata henia dainai, unai hahenamo ia abia.
(Heberu 7:17) To Toretore Helagadia ena kahana ta ese ia be inai bamona ia herevalaia: “Oi be hahelaga tauna ela bona hanaihanai, Melekisedeka bamona.”
it-2-E 366
Melekisedeka
Keriso Ena Hahelaga Gaukarana ia Laulaulaia. Mesia ia perovetalaia herevana ai, Iehova ese Davida ena “Lohiabada” dekenai ia gwau: “Oi be hahelagaia tauna, Melekisedeka hegeregerena do oi lao, bona inai dagi do oi dogoatao ela bona hanaihanai.” (Sa 110:1, 4) Inai salamo torea tauna ena hereva amo, Heberu taudia idia diba gwauhamata Mesiana be hahelaga bona king gaukara do ia karaia hebou. Aposetolo Paulo ese Heberu taudia dekenai ia torea revareva ai, idia perovetalaia tauna ia hahedinaraia, ia gwau Iesu be “hahelaga tauna badana, Melekisedeka bamona, ela bona hanaihanai.”—He 6:20; 5:10; COVENANT itaia.
Hakaua Hereva Namodia Tahua
(Heberu 8:3) Hahelaga taudia badadia ibounai edia maduna be Dirava dekenai harihari gaudia bona boubou gaudia idia henia. Unai dainai ia danu be boubou gauna ta ia henia be namo.
Dirava Idia Hamoalea Bouboudia
11 Aposetolo Paulo ia gwau: “Hahelagaia Taudia Badadia ibounai edia gaukara be harihari gaudia bona boubou gaudia Dirava dekenai idia henia.” (Heberu 8:3) Mani oi itaia Paulo ese idaunegai Israela ena hahelaga tauna badana ese ia karaia boubou gaudia be kahana rua dekenai ia hapararaia, “harihari gaudia” bona “boubou gaudia,” eiava “kara dika kokia totona boubou gaudia.” (Heberu 5:1) Taunimanima ese harihari gaudia idia henia edia lalokau bona tanikiu idia hahedinaraia totona, danu, turana karana, lalo-namo, eiava abia dae karana havaraia totona. (Genese 32:20; Aonega Herevadia 18:16) Unai hegeregerena, Taravatu ese ia gwauraia harihari gaudia momo be Dirava dekenai idia henia “harihari gaudia” bamona, ia ese do ia abidia dae bona lalo-namo henidia totona. Taravatu idia hadikaia dainai gau haida do idia henia, bona kerere idia hamaoromaoroa totona ‘kara dika kokia boubou gaudia idia karaia.’ Pentateuch bukadia, ese boubou gaudia bona harihari gaudia idauidau dekenai gau momo herea idia hahedinaraia, bona Esodo, Levitiko, bona Numera ese unai idia herevalaia momo. Ena be ita ese unai gau iboudiai ita lalo-parara bona laloatao be auka, to unai boubou idauidau edia gau badadia haida ita laloa be namo.
(Heberu 8:13) “Kontraka matamatana” ia herevalaia neganai, ia ese gunana ia hadokoa. Unai ia hadokoa gauna be ia gunana ia lao noho bona kahirakahira do ia boio.
it-1-E 523 par. 5
Kontraka
Taravatu kontrakana be edena dala ai ia ‘doko’?
Dirava ese peroveta tauna Ieremia amo kontraka matamatana ia herevalaia neganai, Taravatu kontrakana ia ‘doko.’ (Ier 31:31-34; He 8:13) Lagani 33 C.E. ai, Keriso be au dekenai idia kokoa bona ia mase neganai (Kl 2:14) Taravatu kontrakana ia doko, bona kontraka matamatana ese ena gabu ia abia.—He 7:12; 9:15; Ka 2:1-4.
Baibel Duahiduahi
SEPTEMBER 9-15
BAIBEL ENA HEREVA BADADIA | HEBERU 9-10
“Do Idia mai Gau Namodia Edia Laulau”
(Heberu 9:12-14) Bona Keriso be helaga gabuna ai ia vareai neganai, nanigosi bona boromakau natuna edia rara ia abia vareai lasi, to ia sibona ena rara be nega tamona sibona unuseniai ia abia vareai, bona ia ese ita ia hamauria ela bona hanaihanai. 13 Hahelaga taudia ese nanigosi bona boromakau edia rara idia gaukaralaia bona boromakau ena kahu be miro taudia latanai idia negea, unai amo Dirava vairanai idia goeva. 14 To Keriso ena rara ese unai ia hereaia. Keriso be ia goeva momokani, bona noho hanaihanai lauma helaga amo, ia ese Dirava dekenai sibona ia henia. Iena rara ese iseda lalomamina ia hagoevaia bona ita be mase karadia ita karaia lou lasi. Unai dainai ita be mauri Diravana ena hesiai gaukara helagana ita karaia diba.
it-1-E 862 par. 1
Gwauatao
Dirava ese Israela besena dekenai ia henia taravatu hegeregerena, bema ta be Dirava o ena tadikaka ta dekenai ia kara dika, Taravatu hegeregerena namona be ia karaia dika do ia hamaoromaoroa, bena ena dika gwauatao totona Iehova dekenai animal ta ena rarana do ia bouboulaia. (Le 5:5–6:7) Unai dainai, Paulo be ena hakaua herevana ai ia gwau: “Oibe, Taravatu hegeregerena, kahirakahira gau ibounai be rara amo idia hagoevaia, bona bema rara idia bubua lasi, kara dika gwauatao karana be lasi.” (He 9:22) To, animal rarana bouboulaia karana ese ta ena kara dika ia kokia lasi bona ta dekenai lalomamina goevana ia henia diba lasi. (He 10:1-4; 9:9, 13, 14) To, idia perovetalaia kontraka matamatana, Iesu Keriso ena mauri davalaia boubouna amo, dala ia kehoa Dirava ese iseda dika ia gwauatao momokani totona. (Ier 31:33, 34; Mt 26:28; 1Ko 11:25; Ef 1:7) Ena be Iesu be tanobada ai ia do noho, to paralais tauna ta ia hanamoa neganai, ia hahedinaraia ia be mai ena siahu ta ena dika ia gwauatao totona.—Mt 9:2-7.
(Heberu 9:24-26) Badina Keriso be taunimanima ese edia imana amo idia karaia helaga gabuna ta lalonai ia vareai lasi, unai be gau korikorina ena laulau sibona, to ia be guba lalonai ia vareai bona ita totona Dirava vairanai ia hedinarai. 25 Lagani ta ta lalonai hahelaga tauna badana be helaga gabuna lalonai rara ia abia vareai, to unai rara be ia sibona ena lasi. To Keriso be unai bamona ia karaia lasi, ia be boubou gauna bamona sibona ia henia, bona nega momo unai ia karaia lasi. 26 Bema unai bamona ia karaia, taunimanima be tanobada ai idia vara negana amo ia mai bona hari, nega momo hisihisi do ia abia. To hari ia be nega oromana ena dokona ai, nega tamona sibona ia hedinarai, unai amo sibona ia bouboulaia karana amo kara dika ia kokia.
cf-E 183 par. 4
“Lau Oi Badinaia Noho”
4 Iesu be guba dekenai ia giroa lou neganai, idia welkam henia, bona mai moale ida ena tamana ida ia hedavari lou karana be Buka Helaga ese ia sivarailaia lasi. To, Iesu be guba dekenai ia giroa lou murinai, unuseniai do idia vara gaudia be Baibel ese ia hahedinaraia. Lagani 1,500 mai kahana lalonai, Iuda taudia be hanaihanai hebou helagana ta idia itaia. Lagani ta ta dina tamona ai, hahelaga tauna badana be dubu ena Helaga Herea Gabuna dekenai do ia vareai, bona Kara Dika Ena Davana Karaia Dinana ai ia bouboulaia animal ena rarana be, taravatu mauana ena vairanai do ia negea. Unai dina ai, hahelaga tauna badana be Mesia ia laulaulaia. Iesu be guba dekenai ia giroa lou neganai, peroveta dalanai unai hebou ena anina ia hagugurua. Iesu be guba dekenai Iehova ena hairai momokani gabuna ai—iunives lalonai unai gabu be helaga herea—ia vareai bona ena mauri davalaia boubouna be ena Tamana dekenai ia henia. (Heberu 9:11, 12, 24) Iehova ese ia abia dae, a?
(Heberu 10:1-4) Taravatu be do idia mai gau namodia edia laulau sibona, to ia be unai gaudia edia toana korikorina lasi. Unai dainai, hahelaga taudia ese hanaihanai lagani ta ta ai idia henia boubou gaudia amo, Dirava idia tomadiho henia taudia be goevadae taudia ai idia halaodia diba lasi. 2 Bema unai boubou gaudia dainai idia goevadae, vadaeni boubou gaudia idia henia noho be anina lasi, ani? Badina hesiai gaukara helagana idia karaia taudia be idia goeva momokani, do idia laloa lou lasi idia be kara dika taudia. 3 To unai boubou gaudia ese lagani ta ta ai idia ia hadibaia loulou idia be mai edia kara dika, 4 badina boromakau bona nanigosi edia rara ese kara dika idia kokia diba lasi.
it-2-E 602-603
Goevadae
Mose ena Taravatu be goevadae. Dirava ese Mose amo Israela taudia dekenai ia henia Taravatu ai, hahelaga gaukarana bona animal idauidau bouboulaia dalana ia herevalaia danu. Herevana unai Taravatu be goeva badina ia be Dirava amo, to idia karaia hahelaga gaukarana, eiava unai Taravatu henunai idia karaia boubou karadia ese ta be goevadae tauna ai ia halaoa diba lasi; aposetolo ese unai ia hahedinaraia. (He 7:11, 19; 10:1) Taunimanima be kara dika bona mase ena igui amo ia ruhaia lasi, to kara dika ia hahedinaraia. (Ro 3:20; 7:7-13) To unai Taravatu ese Dirava ena ura ia hagugurua; unai Taravatu be “gimaia tauna” ai ia lao bamona bona Keriso dekenai taunimanima ia hakaua lao, unai amo “do idia mai gau namodia edia laulau” ia hahedinaraia goevagoeva. (Ga 3:19-25; He 10:1) Unai dainai, Paulo be ia gwau, “taunimanima be idia goevadae lasi dainai, Taravatu idia badinaia guguru diba lasi bona Taravatu ese idia ia hamauria diba lasi” neganai (Ro 8:3), ia be Iuda taudia edia hahelaga tauna badana (Taravatu henunai idia abia hidi bona Kara Dika Ena Davana Karaia Dinana ai idia bouboulaia animal ena rara be Helaga Herea Gabuna ai ia abia vareai tauna unai) ia herevalaia, ia be hegeregere lasi taunimanima “ia hamauridia momokani” totona, Heberu 7:11, 18-28 ena hereva bamona. Ena be Arona ena hahelaga gaukarana amo idia karaia boubou ese taunimanima idia durua Dirava ena lalonamo idia abia totona, to unai ese kara dika dekenai edia lalomamina ia hagoevaia momokani lasi. Aposetolo Paulo ia gwau, kara dika ena davana karaia totona idia henia boubou ese “Dirava idia tomadiho henia taudia be goevadae taudia ai idia halaodia diba lasi.” (He 10:1-4; Heb 9:9 hahegeregerea.) Hahelaga tauna badana be ia hegeregere lasi mauri davana do ia henia kara dika ia kokia totona. To, Keriso ena hahelaga gaukarana bona ena boubou gauna sibona ese unai ia karaia diba.—He 9:14; 10:12-22.
Hakaua Hereva Namodia Tahua
(Heberu 9:16, 17) Bema tau ta be Dirava ida kontraka ia karaia, unai tauna ia mase be namo. 17 Badina ta ena mase amo kontraka be mai ena siahu, bema kontraka ia karaia tauna be ia do mauri noho, ia karaia kontraka be siahu lasi.
Duahia Taudia Edia Henanadai
Paulo ia gwau mase ta ese Dirava bona taunimanima huanai idia vara gwauhamata iboudiai ia hamomokanidia. Taravatu ena gwauhamata be unai ena haheitalai ta. Mose be unai gwauhamata ena naria bona gaukaralaia tauna, ia be Dirava bona tanobada Israel besena edia huanai unai gwauhamata ia haginia. Unai dainai Mose be gaukara badana ta ia karaia bona unai gwauhamata dekenai idia vareai neganai Israela taudia ia durudia bada. Unai dainai ita gwau diba Iehova ese ia havaraia Taravatu gwauhamatana be tanobada tauna Mose ese ia karaia. To Mose ese iena mauri rarana ia bubua Taravatu gwauhamatana ena anina ia vara totona, a? Lasi. Animal idia bouboulaidia, Mose ena rara lasi to animal edia rara idia gaukaralaia.—Heberu 9:18-22.
To Iehova bona lauma Israel besena huanai ia noho gwauhamata matamatana be edena bamona? Iesu Keriso ena dagi hereana be ia be huanai ia gini tauna, Iehova bona lauma Israel taudia edia huanai ia be Maino Karaia Tauna. Ena be Iehova ese unai gwauhamata ia havaraia, to Iesu Keriso be unai gwauhamata ena badina. Ia be Maino Karaia Tauna sibona lasi, to Iesu be tanobada ai ia noho neganai unai gwauhamata dekenai idia vareai guna taudia ida ia gaukara hebou. (Luka 22:20, 28, 29) Ma danu, ia be hegeregere unai gwauhamata hamomokania boubouna ia henia totona. Unai boubou be animal boubou gaudia lasi to goevadae tanobada tauna ta ena mauri. Unai dainai Paulo ese Keriso ia gwauraia diba gwauhamata matamatana ia karaia tanobada tauna. Gabeai “Keriso ese . . . guba dekenai ia raka vareai. Unuseni Dirava ena vairanai, ita durua totona ia gaukara noho,” bona unai amo gwauhamata matamatana ia hamomokania.—Heberu 9:12-14, 24.
Mose bona Iesu be tanobada gwauhamata karaia taudia ia herevalaidia neganai, Paulo ia gwau lasi idia ruaosi ta ta be unai gwauhamata ruaosi idia havaraia, badina Dirava ese unai gwauhamata rua ia havaraia. To, unai tanobada taudia rua be maino karaia taudia dainai idia be unai gwauhamata ruaosi karaia totona idia gaukara bada. Bona unai gwauhamata rua dekenai, mase ia vara be maoro—Mose ena gabu dekenai animal idia mase, bona Iesu be gwauhamata matamata taudia dainai sibona ena mauri rarana ia henia.
(Heberu 10:5-7) Unai dainai Keriso be tanobada dekenai ia mai neganai, ia be Dirava dekenai ia gwau: “‘Oi be boubou gaudia bona harihari gaudia oi ura henia lasi, to oi ese lau totona tauanina ta oi hegaegaelaia. 6 Oi ese gabua bouboudia, bona kara dika dainai idia henia boubou gaudia oi abia dae lasi.’ 7 Bena lau gwau, ‘Dirava e, lau mai oiemu ura lau karaia totona. Toretore Helagadia lalonai lau idia sivarailaia hegeregerena.’”
it-1-E 249-250
Bapatiso
Luka ia gwau Iesu be ena bapatiso neganai ia guriguri. (Lu 3:21) Danu, Heberu bukana ia torea tauna ia gwau, Iesu Keriso be “tanobada dekenai ia mai” neganai, (ia be, Iesu ia vara bona ia duahiduahi bona hereva lasi negana ia herevalaia lasi, to Iesu ena bapatiso bona ena haroro gaukara ia matamaia negana ia herevalaia) Salamo 40:6-8 (LXX) ena hereva hegeregerena, ia gwau: “Oi be boubou gaudia bona harihari gaudia oi ura henia lasi. To oi ese lau totona tauanina ta oi hegaegaelaia. . . . Dirava e, lau mai inai (Taravatu Buka lalonai egu sivarai ia torea hegeregerena) oiemu ura gauna do lau karaia.” (He 10:5-9) Iesu be Iuda bese amo ia vara dainai ia be Iuda tauna ta, Dirava be unai bese ida kontraka ta ia karaia, unai be, Taravatu kontrakana. (Eso 19:5-8; Ga 4:4) Unai badina dainai, Iesu be bapatiso abia totona Ioane dekenai ia lao neganai, ia be Iehova Dirava ese ia karaia kontraka lalonai ia noho vadaeni. Iesu ese ia karaia karana be Taravatu henunai do idia karaia gauna ia hereaia. Ia be sibona ia henia ena Tamana Iehova ena “ura” ia karaia bona ena tauanina ia “hegaegaelaia” boubou totona bona unai ese Mose ena Taravatu henunai animal bouboulaia karana do ia hadokoa. Aposetolo Paulo ia gwau: “Bona unai “ura” amo ita be ita helaga, badina Iesu Keriso ese nega tamona sibona ena tauanina ia bouboulaia.” (He 10:10) Danu, Tamana ena ura Iesu totona be, Basileia ena gaukara do ia karaia, unai dainai Iesu ese sibona ia henia unai do ia karaia totona. (Lu 4:43; 17:20, 21) Iesu ese ia karaia karana be Iehova ese ia abia dae, unai dainai iena lauma helaga amo ia horoa bona ia gwau: “Oi be egu Natuna, egu lalokau, oi lau lalonamo henia.”—Mr 1:9-11; Lu 3:21-23; Mt 3:13-17.
Baibel Duahiduahi
SEPTEMBER 16-22
BAIBEL ENA HEREVA BADADIA | HEBERU 11
“Abidadama be mai Anina Bada”
(Heberu 11:1) Abidadama ena anina be inai, oi daradara lasi to oi diba oi naria noho gauna be do ia vara. Bona oi diba momokani, oi abia dae gaudia be momokani, ena be unai gaudia oi itaia lasi.
Iehova Ena Gwauhamata Oi Abidadama Henidia
6 Heberu 11:1 ai, (duahia) abidadama ena anina ia noho. Abidadama be ita itaia lasi gaudia rua ia herevalaia: (1) “Oi naria noho gauna”—unai be Dirava ena gwauhamata hegeregerena vaira negai do idia vara gaudia, bona idia do vara lasi, hegeregere kara dika ibounai do idia ore bona tanobada matamata do ia vara. (2) “Oi abia dae gaudia be momokani, ena be unai gaudia oi itaia lasi”—unai gaudia be idia noho momokani, to iseda matana amo ita itaia lasi, hegeregere Iehova Dirava, Iesu Keriso, aneru, bona guba Basileia ena gaukara idauidau. (Heb. 11:3) Edena dala ai ita hamomokania iseda helaro be ia goada bona Baibel ese ia herevalaia gaudia ita abia dae, ena be ita itadia lasi? Iseda hereva bona kara amo unai ita hamomokania diba, bema unai ita karaia lasi, iseda abidadama be anina lasi.
(Heberu 11:6) Danu, bema tau ta be abidadama lasi, ia ese Dirava ia hamoalea diba lasi, badina Dirava kahirakahira ia lao tauna ia abia dae be namo Dirava be ia noho bona Dirava ese mai momokani ida ia idia tahua taudia edia davana do ia henia.
“Dirava ese mai Momokani ida Ia Idia Tahua Taudia Edia Davana Do Ia Henia”
Edena dala ai Iehova do ita hamoalea? Heberu 11:6 ai Paulo ia gwau: “Bema tau ta be abidadama lasi, ia ese Dirava ia hamoalea diba lasi.” Aposetolo Paulo ia gwau abidadama lasi tauna ese Dirava ia hamoalea diba lasi. Ita gwau diba, Dirava hamoalea totona abidadama be mai anina bada.
Edena bamona abidadama amo Iehova ita hamoalea? Dirava ita abidadama henia daladia be rua. Namba 1: Ita “abia dae be namo Dirava be ia noho.” Baibel ma ta ia gwau, ita ese “Dirava do [ita] abidadama henia guna, Dirava be ia mauri noho.” To, bema ita laloa Dirava be ia noho lasi, ia ita hamoalea diba lasi. Anina be, abidadama ita hahedinaraia sibona be hegeregere lasi, badina demoni danu idia abia dae Iehova ia mauri noho. (Iamesi 2:19) Namona be ita abia dae momokani Dirava be ia mauri noho, bena kara haida ita karaia, anina be Dirava ia moalelaia daladia ita badinaia amo ita hamomokania ita be mai eda abidadama.—Iamesi 2:20, 26.
Namba 2: Ita “abia dae be namo Dirava be” “davana do ia henia.” Abidadama momokani tauna ia diba momokani bema Dirava ia moalelaia daladia ia badinaia, ena hekwarahi be hekwarahi kava lasi. (1 Korinto 15:58) Bema ita laloa Iehova be eda davana o harihari gauna do ia henia lasi, edena bamona ia ita hamoalea diba? (Iamesi 1:17; 1 Petero 5:7) Bema ta ia gwau Dirava be ita ia laloa bada lasi, o ita karaia gaudia ia moalelaia lasi, o harihari gaudia do ia henia lasi, unai bamona tauna be Baibel ese ia sivarailaia Diravana ia diba lasi.
Iehova be daidia dekenai harihari gauna o davana do ia henia? Paulo ia gwau: “Mai momokani ida ia idia tahua taudia.” Baibel idia hahanaia taudia edia buka ta ia gwau, Grik herevana idia hahanaia “mai momokani ida [Dirava] idia tahua taudia,” ena anina be, haida be Dirava idia tahua o stadilaia sibona lasi, to idia gaukara goada Dirava idia tomadiho henia totona. Diksenari ma ta ia gwau, unai Grik herevana ena anina be, haida be mai edia goada bona lalona ibounai ida Dirava idia tomadiho henia. Oibe, bema ta be mai ena abidadama dainai, mai kudouna ibounai ida Iehova ia lalokau henia bona tomadiho henia, Dirava ese ena davana do ia henia.—Mataio 22:37.
(Heberu 11:33-38) Unai taudia be idia abidadama dainai, basileia idauidau idia halusidia, kara maoromaoro idia hahedinaraia, Dirava amo gwauhamata herevadia idia abia, laiona edia uduna idia koua, 34 lahi ena siahu idia koua, tuari kaia amo idia heau mauri, idia manoka to ma idia goada, tuari lalonai idia gari lasi, bona idau tano taudia edia tuari taudia idia lulua. 35 Hahine edia lalokau taudia be mase amo idia toreisi lou. To tatau ma haida be idia hahisia ela bona idia mase, badina idia ura lasi edia abidadama idia negea bena do idia ruhaia. Unai bamona idia karaia, unai amo toreisi lou hereadaena do idia abia. 36 Oibe, ma haida be inai dala ai hahetoho idia davaria, hegeregere haida ese idia kirikirilaidia, idia kwadidia, bona unai sibona lasi to seini amo idia guidia bona dibura rumadia ai idia atodia danu. 37 Idia be nadi amo idia hodoa, edia abidadama idia tohoa, idia be iri amo kahana rua ai idia utua, tuari kaia amo idia alaia mase, bona mamoe bona nanigosi kopina amo idia karaia dabua idia hahedokilaia. Idia be idia dabu, hisihisi idia davaria, idia kara dika henidia, 38 bona tanobada be ia hegeregere lasi idia totona. Idia be tano gagaena ai, ororo ai, kohua bona guri lalodiai idia noho.
Oi Naria Noho Gauna Dainai Emu Abidadama Hagoadaia
10 Heberu karoa 11 ai, aposetolo Paulo ese Dirava ena hesiai taudia ese idia davaria hahetoho ia herevalaia. Hegeregere, Paulo ese abidadama hahine haida ia gwauraia, ena be idia haida edia natudia idia mase, to gabeai idia toreisi lou. Bona ma haida be “idia ura lasi edia abidadama idia negea bena do idia ruhaia. Unai bamona idia karaia, unai amo toreisi lou hereadaena do idia abia.” (Heb. 11:35) Ena be ita diba momokani lasi, Paulo be daidia ia herevalaia, to idia haida hegeregere, Naboto bona Sekaraia be Dirava idia kamonai henia bona iena ura idia karaia dainai, nadi amo idia hododia mase. (1 Kin. 21:3, 15; 2 Siv. 24:20, 21) Daniela bona ena bamodia idia ruhadia diba, bema edia abidadama idia negea. To, Dirava ena siahu idia abidadama henia dainai, idia diba momokani ia ese “laiona edia uduna” bona “lahi ena siahu” ia koua diba.—Heb. 11:33, 34; Dan. 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23.
11 Edia abidadama dainai, peroveta tauna Mikaia bona Ieremia be “inai dala ai hahetoho idia davaria, hegeregere haida ese idia kirikirilaidia, . . . bona dibura rumadia ai idia atodia.” Ma haida, hegeregere Elia be “tano gagaena ai, ororo ai, kohua bona guri lalodiai idia noho.” Idia ibounai idia haheauka, badina ‘idia daradara lasi to idia diba idia naria noho gauna be do ia vara.’—Heb. 11:1, 36-38; 1 Kin. 18:13; 22:24-27; Ier. 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2.
Hakaua Hereva Namodia Tahua
(Heberu 11:4) Abela ia abidadama dainai, Dirava dekenai ia henia boubou gauna ese Kaino ena ia hereaia, unai abidadama amo Dirava ese ia gwauraia kara maoromaoro tauna. Dirava ia hahedinaraia, ia ese ena harihari gaudia ia abia dae bona ena be ia mase vadaeni, to ena abidadama dainai ia do hereva noho.
it-1-E 804 par. 5
Abidadama
Idaunegai Abidadama Taudia Edia Haheitalai. Paulo ese ia herevalaia “witnes taudia hutuma ori bamona” (He 12:1) edia abidadama be mai ena badina. Hegeregere, Abela ia diba Dirava ena gwauhamata “garana” (NWT) ese “gaigai” ena kwarana do ia botaia. Bona Iehova ese Eden umana ai ena tama sina dekenai ia henia hereva ia guguru dalana ia itaia. Eden ena murimuri kahana ai, Adamu bona ena famili be tano ena anina abia totona idia varahu bona idia hekwarahi, badina tano be ia dika bona au ginigini bona ava ginigini be tano dekenai idia tubu. Danu, Abela ia itaia Heva be Adamu ia ura henia dikadika bona Adamu ese Heva ia biagua. Bona ena sinana ese natuna havaraia ena hisihisi ia herevalaia. Danu, kerubi aneru rua ese Eden umana ena vareai gabuna idia gimaia bona lahi kaia danu ia itaia. (Ge 3:14-19, 24) Unai ibounai ese ia hamomokania, ia “abia dae gaudia be momokani,” unai dainai Abela ia abia dae ‘gwauhamata garana’ amo hahemauri do ia mai. Abela ena abidadama dainai, “Dirava dekenai ia henia boubou gauna” ese Kaino ena ia hereaia.—He 11:1, 4.
(Heberu 11:5) Enoka ia abidadama dainai, Dirava ese ia abia lao, unai amo mase ia itaia lasi, bona ia be gabu ta dekenai idia davaria lasi, badina Dirava ese ia abia lao. To unai ia do vara lasi neganai, Dirava ia hahedinaraia ia be Enoka dekenai ia moale.
wp17.1 12-13
“Dirava ese Ia Lalonamo Henia”
Edena dala ai Enoka be ia “lao” unai amo ia be “mase ia itaia lasi”? Iehova ese Enoka ia hamahutaia bona metairametaira ena laga ia kokia ela bona ia mase, unai amo ia idia inai henia taudia edia imana dekenai do ia mase lasi. To, unai ia do vara lasi neganai, “Dirava ia hahedinaraia ia be Enoka dekenai ia moale.” Edena dala ai? Enoka ia do mase lasi negana, Dirava amo matahanai ta ia abia, reana unai matahanai lalonai ia ese tanobada paradaiso ia itaia. Unai ia itaia noho lalonai Iehova ena lalonamo ia abia bona ena mahuta lalonai ia mase. Aposetolo Paulo be Enoka bona abidadama tatau bona hahine ma haida edia sivarai ita torea neganai, inai bamona idia ia gwauraia: “Idia ibounai be edia abidadama idia dogoatao ela bona idia mase” (Heberu 11:13) Unai murinai, ia idia inai henia taudia ese ena mase tauanina idia tahua to “gabu ta dekenai idia davaria lasi,” reana Iehova ese hoa dalanai ena tauanina ia haboioa, unai amo taunimanima ese ena mase tauanina do idia hadikaia lasi o do idia gaukaralaia lasi tomadiho koikoi totona.
Baibel Duahiduahi
SEPTEMBER 23-29
BAIBEL ENA HEREVA BADADIA | HEBERU 12-13
“Matahakani—Iehova Ena Lalokau Karana Ta”
(Heberu 12:5) Bona inai sisiba herevana lalonai, umui be natudia bamona ia gwauraia, to umui ese unai sisiba umui laloaboio, ia gwau: “Lauegu natuna e, Iehova amo ia mai matahakani do oi laloa maragi lasi, bona oi ia hamaoromaoroa neganai, oi lalomanoka lasi.
“Murinai Idia Noho Gaudia” Itaia Lasi
18 Sisiba aukana. Reana guna ita abia sisiba ita laloa loulou neganai, ita lalohisihisi, badu, bona lalomanoka. (Heb. 12:5) Herevana unai sisiba ita dadaraia eiava ita abia dae bena gabeai ita manoka, unai ese ita do ia durua lasi. To, namona be Solomona ena sisiba ita badinaia, ia gwau: “Egu hadibaia hereva do oi dogoatao, do oi rakatania lasi. Inai diba do oi gimaia, badina ia be oiemu mauri ena badina.” (Aon. 4:13) Motuka taria tauna ese dala ena taravatu ia badinaia hegeregerena, namona be sisiba ita abia dae, badinaia, bona vaira kahana sibona ita itaia.—Aon. 4:26, 27; Heberu 12:12, 13 duahia.
(Heberu 12:6, 7) Badina be Iehova ese ia lalokau henia tauna ia matahakani henia, momokani, ia ese iena natuna ai ia halaoa taudia ibounai ia panisia.” 7 Namona be umui haheauka badina unai be emui matahakani ena kahana ta. Dirava ese umui be ena natudia bamona ia kara henia. Edena mero be ena tamana ese ia matahakani henia lasi?
w12-E 7/1 21 par. 3
“Umui Guriguri Neganai, Umui Gwau: ‘Tamana E’”
Tamana lalokauna be ena natuna ia matahakani henia badina ia ura taunimanima namona ta ai do ia lao. (Efeso 6:4) Unai bamona tama be nega haida ena natuna do ia sisiba henia, to ia kara auka henia lasi. Unai hegeregerena, iseda guba Tamana be nega haida ita do ia matahakani henia. To Dirava be hanaihanai lalokau dalanai matahakani ia henia bona ia kara auka lasi. Iesu danu be ena Tamana hegeregerena, ena hahediba taudia be ena sisiba idia badinaia haraga lasi neganai, ia kara auka lasi.—Mataio 20:20-28; Luka 22:24-30.
(Heberu 12:11) Momokani, ta ese matahakani ia abia neganai, unai ia moalelaia lasi, to ia lalohisihisilaia. To gabeai, unai matahakani amo diba idia abia taudia dekenai maino bona kara maoromaoro ia havaraia.
“Matahakani Oi Abia Dae bona Do Oi Aonega”
18 Matahakani be mai ena hisihisi, to unai hisihisi ia hereaia gauna ta ia noho—unai be matahakani dadaraia karana. (Heb. 12:11) Mani Kaino bona King Sedekaia edia haheitalai oi laloa. Kaino ese Abela ia alaia neganai, Dirava be Kaino ia gwau henia, ia gwau: “Badina be dahaka oi badu noho? Badina dahaka oiemu vairana ia metau noho? Bema kara namo oi karaia vadaeni, be oiemu boubou do lau abia dae. To dika oi karaia vadaeni dainai, kara dika be oiemu iduara dekenai ia naria noho, oi do ia hadikaia totona. Kara dika be ia ura biagua oi, to oi ese do oi halusia be namo.” (Gen. 4:6, 7) To Kaino be ia kamonai lasi dainai, kara dika ese ia ia biagua. Bona Kaino ena mauri ibounai lalonai hisihisi ia davaria! (Gen. 4:11, 12) Bema Iehova ena matahakani ia abia dae, unai bamona hisihisi do ia davaria lasi.
Hakaua Hereva Namodia Tahua
(Heberu 12:1) Vadaeni, witnes orea badana be ita idia hagegea dainai, namona be ita idia hametaua gaudia ibounai bona ita idia guia noho kara dika ita negea, bona namona be iseda vairanai ia noho heau helulu lalonai do ita heau mai haheauka ida,
Ita Heau mai Haheauka ida
11 Paulo ia gwau idaunegai idia noho abidadama taudia be ita idia hagegea “witnes orea badana.” Idia be Iehova idia badinaia ela bona idia mase bona edia haheitalai ese ia hahedinaraia ena be Keristani taudia ese hekwakwanai idia davaria, to Iehova idia badinaia noho diba. “Witnes orea badana” be edia heau helulu idia haorea vadaeni bona edia haheitalai ese ma haida ia hagoadaia diba. Mani oi laloa, bema ita be heau helulu ta lalonai, bona idia kwalimu vadaeni taudia be ita idia raraia bona hagoadaia, vadaeni mai goada ida do ita heau ela bona dokona, ani? Vadaeni bema Heberu Keristani taudia ese “witnes orea badana” edia haheitalai idia laloa, unai ese idia do ia durua mai haheauka ida idia heau noho totona. Edia haheitalai ese ita do ia durua danu.
(Heberu 13:9) Namo lasi hadibaia hereva idauidau bona idau hereadia ese umui idia hakaua kerere. To namona be Dirava ena hebogahisi hereadaena ese emui kudouna ia hagoadaia, to aniani gaudia lasi, badina unai gaudia idia laloa bada taudia be namo ta idia davaria lasi.
Iehova ese Ia Moalelaia Boubou Gaudia Oi Henia
10 Unai dainai namona be Heberu taudia idia naria namonamo, Iuda tomadihona idia dogoatao taudia edia ‘hadibaia hereva idauidau ese dala maorona dekena amo idia hakaudia kerere garina.’ (Galatia 5:1-6) Unai hahediba herevadia amo lasi, to ‘Dirava ena hariharibada dekena amo edia lauma ese goada idia abia,’ hereva momokani ena dala dekenai do idia gini goada noho totona. Haida ese aniani bona boubou gaudia idia hepapahuahulaia. Paulo ia gwau: “Aniani taravatu idauidau ese iseda lauma do idia hagoadaia lasi. Inai bamona taravatu idia kamonai henia taudia ese durua idia abia lasi.” Aniani haida idia taravatua bona dina haida idia laloa bada neganai, lauma taudia namodia do idia davaria lasi, to Dirava idia badinaia bona Iesu ena boubou idia laloa bada lauma gaudia namodia do idia abia. (Roma 14:5-9) Danu, Keriso ena boubou karana ese Levi edia boubou karadia edia siahu ia kokia.—Heberu 9:9-14; 10:5-10.
Baibel Duahiduahi
SEPTEMBER 30–OCTOBER 6
BAIBEL ENA HEREVA BADADIA | IAMESI 1-2
“Kara Dika Bona Mase Ia Vara Dalana”
(Iamesi 1:14) To ta be sibona ena ura ese ia tohoa, unai ura ese ena lalona ia veria bona ia koia.
g17.4-E 14
Hedibagani
Bema gau ta oi ura henia, unai gauna ese oi ia dibagania diba—hegeregere kara dika ta. Mani inai haheitalai oi laloa, sitoa lalonai oi vareai bona gau namona ta oi itaia. Bona oi laloa bema unai gauna oi henaoa, ta ese oi do ia itaia lasi. To emu lalomamina ese oi ia hadibaia unai oi karaia lasi totona. Vadaeni unai lalohadai oi dadaraia bona oi raka oho. Unai nega ai, hedibagani oi hanaia, bona oi kwalimu.
BAIBEL IA GWAU
Hedibagani oi davaria karana ese ia hahedinaraia lasi oi be taunimanima dikana. Baibel ia gwau ita ibounai be hedibagani ita davaria. (1 Korinto 10:13) To hedibagani ita davaria neganai, ita karaia abia hidi be mai anina bada. Haida be ura dikadia idia laloa momo ela bona karana idia karaia. Ma haida be karaharaga unai lalohadai idia dadaraia badina idia diba unai be kerere.
“To ta be sibona ena ura ese ia tohoa, unai ura ese ena lalona ia veria bona ia koia.”—Iamesi 1:14.
(Iamesi 1:15) Bona unai ura ia rogorogo bamona neganai kara dika ia havaraia, vadaeni kara dika ia vara guguru neganai, mase ia havaraia.
g17.4-E 14
Hedibagani
Baibel ese ta be kara dika lalonai ia moru diba dalana ia hahedinaraia. Iamesi 1:15 ia gwau: “Bona unai ura [dikadia] ia rogorogo bamona neganai kara dika ia havaraia, vadaeni kara dika ia vara guguru neganai, mase ia havaraia.” Anina be, rogorogo hahinena ena mara be gau ta ese do ia koua lasi hegeregerena, bema ura dikadia ita laloa momo, unai ura be do ita karaia momokani. To, ita ese unai ura dikadia ita dadaraia bona hanaia diba.
Hakaua Hereva Namodia Tahua
(Iamesi 1:17) Harihari gaudia namodia ibounai bona harihari gaudia hereadaedia ibounai be atai amo, badina idia be guba diaridia edia Tamana amo idia diho mai. Dina ena laulauna be ia senisi diba, to Tamana be ia senisi diba lasi.
it-2-E 253-254
Diari
Iehova be “guba diaridia edia Tamana.” (Ia 1:17) Danu, ia ese “dina ia henia noho, diari ia havaraia” bona “hua bona hisiu ia henia, hanuaboi neganai diari do idia henia totona.” (Ier 31:35) Unai sibona lasi to ia be hereva momokani ena diari ena Badina. (2Ko 4:6) Iena taravatu, kota maoromaoro, bona hereva be Ia idia ura badinaia taudia dekenai diari bamona idia ia hakaua. (Sa 43:3; 119:105; Ao 6:23; Is 51:4) Salamo torea tauna ia gwau: “Oiemu diari dainai, ai ese diari ai itaia noho.” (Sa 36:9; Sa 27:1; 43:3 hahegeregerea) Dina ia daekau negana amo ela bona “dina tubua momokani” ai dina ena diari be ia bada herea, unai hegeregerena kara maoromaoro taudia, Dirava ena aonega dainai idia diaridiari taudia unai, edia dala ena diari danu be do ia bada ia lao. (Ao 4:18) Iehova ese ia hadibaia dalana ita badinaia neganai, ita be iena diari ai ita raka noho. (Is 2:3-5) To bema ta be gau dikadia ia itaia, unai tauna ese ena hetura karana Dirava ida ia hadikaia diba. Iesu ia gwau: “To bema emu matana be gau dikana ia itaia, emu tauanina ibounai be do ia dibura. Momokani, bema oi lalonai ia noho diari be ia dibura, unai dibura be bada herea!”—Mt 6:23; De 15:9; 28:54-57; Ao 28:22; 2Pe 2:14 hahegeregerea.
(Iamesi 2:8) Toretore Helagadia ia gwau: “Namona be emu dekena tauna oi lalokau henia, oi sibona oi lalokau henia hegeregerena.” Bema unai taravatu badana umui badinaia noho, vadaeni umui be kara namona umui karaia unai.
it-2-E 222 par. 4
Taravatu
“Taravatu Badana.” Taunimanima ese idia badinaia taravatu amo, inai “taravatu badana” be mai anina bada. (Ia 2:8) Mose ena Taravatu ese ia herevalaia kara badana be lalokau; bona inai taravatu iharuana, “namona be emu dekena tauna oi lalokau henia, oi sibona oi lalokau henia hegeregerena,” be Taravatu ibounai bona Peroveta Taudia edia hereva be unai taravatu latanai idia haginia. (Mt 22:37-40) Ena be Keristani taudia be Taravatu kontrakana henunai idia noho lasi, to namona be kontraka matamatana henunai King Iehova bona ena Natuna, King Iesu Keriso ena taravatu idia badinaia.
Baibel Duahiduahi