ԱՍՏՎԱԾԱՆԱՐԳՈՒԹՅՈՒՆ

Հունարեն բլասֆեմիա բառը հիմնականում վերաբերում է Աստծու կամ մարդկանց դեմ ուղղված վնասաբեր, վարկաբեկիչ, վիրավորական կամ հայհոյական խոսքին (հմմտ. Հտն 16։11; Մթ 27։39)։ «Աստվածանարգություն» բառը սովորաբար կիրառվում է Աստծու և սուրբ բաների դեմ ասված անհարգալից ու վիրավորական խոսքերի առնչությամբ։ Այդ բառը Աստծուն մատուցվող պաշտամունքի մեջ կիրառելի բառերի ճիշտ հակառակ իմաստն ունի (տես ՎԻՐԱՎՈՐԱԿԱՆ ԽՈՍՔ)։

Աստծուն առաջին անարգողը եղել է նրա առաջին հակառակորդը, ինչը երևում է նրան տրված հունարեն անունից՝ Դիաբոլոս (նշանակում է «բանսարկու», կամ՝ «զրպարտիչ»)։ Եդեմի պարտեզում Եվայի հետ խոսելիս Բանսարկուն քողարկված ձևով և ակնարկներ անելով Արարչին ներկայացրեց որպես ստախոսի (Ծն 3։1-5)։ Այդ ժամանակից ի վեր նա տարբեր կերպերով դրդում է մարդկանց, որ անարգեն Աստծուն (Հվ 8։44-49)։

Ենոսի օրերում՝ Ջրհեղեղից առաջ, մարդիկ «սկսեցին կանչել Եհովայի անունը»։ Քանի որ դրանից երկար ժամանակ առաջ Աբելն Աստծուն դիմելիս արդեն իսկ գործածում էր նրա անունը, նշված արտահայտությունն ամենայն հավանականությամբ նշանակում է, որ նրանք դա պատշաճ ձևով չէին անում (Ծն 4։26; Եբ 11։4)։ Որոշ աստվածաշնչագետների կարծիքով՝ մարդիկ Աստծու անունը սխալ ձևով էին գործածում այն իմաստով, որ Եհովա անունով կոչում էին մարդկանց ու կուռքերի, հետևաբար նրանք անարգում էին Աստծուն (տես ԵՆՈՍ)։

Հավատարիմ Հոբն անհանգստանում էր, որ իր զավակները գուցե «իրենց սրտում անիծել էին Աստծուն»՝ մեղսական մտքեր ունենալով։ Ավելի ուշ, երբ Սատանան փորձում էր դրդել Հոբին, որ «անիծի [Աստծուն] հենց նրա աչքի առաջ», այդ նվիրված մարդը, չնայած իր ծանր վիճակին, «մեղք չգործեց և ոչ մի բանում չմեղադրեց Աստծուն» (Հոբ 1։5, 11, 20-22; 2։5-10)։ Հոբի երեք ընկերները միտումնավոր կամ ոչ միտումնավոր զրպարտեցին Աստծուն և նրան «սխալ լույսի ներքո ներկայացրին»՝ միևնույն ժամանակ ակնարկելով, որ Հոբն Աստծուն անարգել է իր խոսքերով ու գործերով (Հոբ 15։6, 25; 32։3; 42։7, 8)։

Օրենքի ուխտը դատապարտում էր աստվածանարգությունը։ Տասը պատվիրաններից, կամ՝ «Տասը խոսքերից» առաջին երեքը ընդգծում էին որպես Գերիշխան՝ Եհովա Աստծու ունեցած առանձնահատուկ դիրքը և երկրպագություն ընդունելու նրա բացառիկ իրավունքը։ Երրորդ պատվիրանը նաև նախազգուշացնում էր. «Քո Աստված Եհովայի անունը անպատշաճ ձևով չգործածես, քանի որ Եհովան իր անունը անպատշաճ ձևով գործածողին անպատիժ չի թողնի» (Ելք 34։28, ծնթ.; 20։1-7)։ Օրենքով դատապարտվում էր Աստծուն կամ տոհմապետին անիծելը (Ելք 22։28)։ Աստվածանարգության վերաբերյալ առաջին արձանագրությունը (առաջինը այն բանից հետո, երբ իսրայելացիներին տրվեց Օրենքը) այն մասին է, որ մի իսրայելացի կնոջ որդի, որի հայրը եգիպտացի էր, «սկսեց անարգել ու հայհոյել Անունը» մի իսրայելացու հետ կռվելիս։ Եհովան պատվիրեց մահապատժի ենթարկել այդ մարդուն՝ քարկոծելով նրան, ինչպես նաև այդպիսի պատիժ սահմանեց իր «անունն անարգող» ցանկացած մարդու համար՝ լիներ իսրայելացի, թե պանդուխտ (Ղև 24։10-16)։

Կարճ ժամանակ անց մեծ թվով իսրայելացիներ մեղք գործեցին՝ անհարգալից վերաբերվելով Եհովային և տրտնջալով նրա դեմ, ինչի հետևանքով պատժվեցին. նրանք 40 տարի թափառելու էին անապատում, և 20 տարեկան ու ավելի բարձր տարիքի մարդիկ մահանալու էին այնտեղ (Թվ 14։1-4, 11, 23, 29; 2Օր 1։27, 28, 34-39)։ Նրանց աստվածանարգ վերաբերմունքն այն աստիճանի հասավ, որ սկսեցին խոսել Աստծու հավատարիմ ծառաներին քարկոծելու մասին (Թվ 14։10)։ Մեկ ուրիշ դեպքում Կորխը, Դաթանը և Աբիրոնը անարգական խոսքեր ասացին Աստծու ներկայացուցիչներին՝ Մովսեսին ու Ահարոնին։ Նախքան Աստված կպատժեր այդ մարդկանց ու նրանց տնեցիներին հենց իրենց վրանների մուտքի մոտ, Մովսեսը բոլոր ներկաներին ասաց, որ իրենք «կիմանան, որ այս մարդիկ անհարգալից են վերաբերվել Եհովային»՝ անարգելով նրա նշանակած տղամարդկանց (Թվ 16։1-3, 30-35)։

Նույնիսկ եթե անհատը անհարգալից խոսքեր չասեր Աստծու դեմ, բայց խախտեր նրա օրենքները, դա նույնն էր, ինչ նա «անարգեր Եհովային», կամ՝ հայհոյեր նրան։ Ուստի թեև Աստծու օրենքը ոչ միտումնավոր խախտող մարդու նկատմամբ գթասրտություն էր դրսևորվում, սակայն եթե նա՝ լիներ իսրայելացի, թե պանդուխտ, միտումնավոր սխալ գործեր, պետք է մահվան մատնվեր որպես մեկը, ով անարգել էր Եհովային և արհամարհել նրա խոսքն ու պատվիրանը (Թվ 15։27-31; հմմտ. 2Օր 31։20; Նեմ 9։18, 26)։

Եբրայերեն Գրվածքներում որպես աստվածանարգ մարդիկ են ներկայացվում նաև Հեղի քահանայի որդիները (1Սմ 3։12, 13) և Ասորեստանի հեթանոս պաշտոնյաներից մեկը՝ ռաբսակը (2Թգ 19։4-6, 22, 23)։ Անմեղ Նաբովթը մեղադրվեց Աստծուն անիծելու մեջ և մահվան մատնվեց սուտ վկայության հիման վրա (1Թգ 21։10-13)։ Հետագայում Աստված դատապարտեց կեղծ մարգարեներին, քանի որ Եհովային անարգողների սրտի ուզածն էին ասում (Եր 23։16, 17)։ Եհովան նախազգուշացրեց, որ իրեն անարգողներին «լիարժեք հատուցում կտա» (Ես 65։6, 7; հմմտ. Սղ 10։13; Ես 8։20-22)։ Իսրայելացիների հավատուրացության պատճառով ազգերը անհարգալից էին վերաբերվում Եհովայի անվանը (Ես 52։4, 5; Եզկ 36։20, 21)։

Ժամանակի ընթացքում ռաբբունական ուսմունքի պատճառով ձևավորվեց սխալ տեսակետ, ըստ որի՝ Ղևտական 24։10-23 համարները արգելում են Եհովա անունը առհասարակ արտասանելը՝ ներկայացնելով դա որպես աստվածանարգություն։ Համաձայն թալմուդական ավանդության՝ երբ կրոնական դատավորները աստվածանարգ խոսքերով վկայություն էին լսում, որ ենթադրաբար ասել էր մեղադրյալը, պատռում էին իրենց հագուստները՝ հետևելով 2 Թագավորներ 18։37 և 19։1-4 համարներում գրված օրինակներին («Հրեական հանրագիտարան», 1976, հտր III, էջ 237; հմմտ. Մթ 26։65)։

«Աստվածանարգություն» բառը Հունարեն Գրվածքներում։ Պողոս առաքյալը ցույց տվեց, թե որն է բլասֆեմիա բառի հիմնական նշանակությունը, երբ Հռոմեացիներ 2։24-ում օգտագործեց հունարեն նույնարմատ բլասֆեմեո բայը՝ մեջբերում անելով Եսայիա 52։5 և Եզեկիել 36։20, 21 համարներից։

Աստվածանարգություն է համարվում նաև Աստծուն բնորոշ հատկություններն ու նրա իրավունքները սեփական անձին, մեկ ուրիշի կամ ինչ-որ բանի վերագրելը (հմմտ. Գրծ 12։21, 22)։ Հրեա կրոնական առաջնորդները Հիսուս Քրիստոսին մեղադրում էին Աստծուն անարգելու մեջ, քանի որ նա որոշ մարդկանց ասում էր, որ նրանց մեղքերը ներված են (Մթ 9։2, 3; Մկ 2։5-7; Ղկ 5։20, 21)։ Մի անգամ նրանք նույնիսկ փորձեցին քարկոծել Հիսուսին՝ իբրև Աստծուն անարգողի, քանի որ նա ասաց, թե Աստծու Որդին է (Հվ 10։33-36)։ Երբ Հիսուսը Սինեդրիոնին հայտնեց, թե որն է Աստծու նպատակն իր առնչությամբ, և թե ինչ բարձր դիրք է տրվելու իրեն, քահանայապետը պատռեց իր հագուստը, մեղադրեց նրան աստվածանարգության մեջ և մահապարտ համարեց (Մթ 26։63-66; Մկ 14։61-64)։ Հրեա կրոնական առաջնորդները Հռոմի կողմից լիազորություն չունեին մահապատիժն իրագործելու, ուստի Հիսուսին տարան Պիղատոսի մոտ և խորամանկորեն այլ մեղադրանք առաջ քաշեցին. ոչ թե մեղադրեցին նրան Աստծուն անարգելու, այլ խռովություն հրահրելու մեջ (Հվ 18։29-19։16)։

Քանի որ Հիսուսն Աստծու Որդին է և նրա ներկայացուցիչը, նրա դեմ ասված բաները նույնպես կարելի է համարել աստվածանարգություն (Ղկ 22։65)։ Հաշվի առնելով, որ սուրբ ոգին՝ գործուն ուժը, Աստծուց է բխում և նրա անբաժան մասն է, Հիսուսը խոսեց «ոգու դեմ անարգանքի» մասին։ Նա զգուշացրեց, որ սուրբ ոգու դեմ անարգական բան ասելը աններելի մեղք է (Մթ 12։31; Մկ 3։28, 29; Ղկ 12։10)։ Աստվածաշունչը ցույց է տալիս, որ «մարդու սրտից է գալիս» աստվածանարգությունը (Մթ 15։19; Մկ 7։21, 22)։ Ուստի ոգու դեմ ասված անարգական խոսքերը կապ ունեն սրտի վիճակի հետ. դրանք ասվում են միտումնավոր կերպով ու վկայում են չար և անուղղելի սրտի մասին։ Այն իրավիճակից, որը մղեց Հիսուսին զգուշացնելու, որ ոգու դեմ անարգական բան ասելը աններելի մեղք է, հստակ երևում է, որ խոսքը Աստծու ոգու ազդեցությանը հակառակվելու մասին է։ Ոգուն հակառակվելու պատճառը խաբված լինելը, մարդկային թուլությունը կամ անկատարությունը չէ։ Դա արվում է գիտակցաբար և դիտավորյալ։ Փարիսեցիները հստակ տեսնում էին, որ Հիսուսը Աստծու ոգու ուղղորդմամբ էր բարի գործեր անում, սակայն եսասիրական դրդապատճառներ ունենալով՝ այդ զորությունը վերագրում էին Բեհեղզեբուղին՝ Բանսարկու Սատանային, և այդպիսով անարգում էին Աստծու սուրբ ոգին (Մթ 12։22-32; հմմտ. Եբ 6։4-6; 10։26, 27)։

Հիսուսի նման՝ Ստեփանոսը նահատակվեց՝ մեղադրվելով աստվածանարգության մեջ (Գրծ 6։11-13; 7։56-58)։ Նախկինում Պողոսը (այն ժամանակ, երբ Սողոս էր կոչվում) աստվածանարգ էր և փորձում էր ստիպել քրիստոնյաներին, «որ հրաժարվեն իրենց համոզմունքներից» (բռց.՝ «անարգեն Աստծուն»)։ Սակայն երբ նա դարձավ Քրիստոսի աշակերտ, հրեաները «սկսեցին աստվածանարգ խոսքերով հակառակվել» նրան, իսկ Եփեսոսում հակառակորդներից ոմանք թերևս համարեցին, որ նրա սովորեցրածները անարգում էին Արտեմիս աստվածուհուն (Գրծ 13։45; 19։37; 26։11; 1Տմ 1։13)։ Հիմենեոսին ու Ալեքսանդրոսին ժողովից հեռացնելով՝ Պողոսը նրանց «Սատանային հանձնեց, որ խրատվեն և սովորեն չանարգել Աստծուն» (1Տմ 1։20; հմմտ. 2Տմ 2։16-18)։ Հակոբոսն ասաց, որ հարուստները՝ որպես խավ, «անարգում էին այն բարի անունը», որ աշակերտները կրում էին (Հկ 2։6, 7; հմմտ. Հվ 17։6; Գրծ 15։14)։ «Վերջին օրերում» շատերը խոսելու էին անարգանքով (2Տմ 3։1, 2), ինչի մասին թե՛ ուղղակիորեն, թե՛ խորհրդանշական լեզվով մարգարեացվել է նաև «Հայտնություն» գրքում (Հտն 13։1-6; 16։9-11, 21; 17։3)։