Բաբելոնի աշտարակի օրերէ՞ն լեզուները ծագում առին

ԱՐԴԵՕՔ Աստուածաշունչի մէջ արձանագրուած այս դէպքը իրապէս տեղի ունեցա՞ւ։ Մարդիկ սկսան միեւնոյն ժամանակ տարբեր լեզունե՞ր խօսիլ։ Ոմանք այս արձանագրութիւնը կը ծաղրեն։ Հեղինակ մը կ’ըսէ. «Բաբելոնի աշտարակի առասպելը ցարդ ամէնէն անճոռնի պատմութիւնն է»։ Նոյնիսկ հրեայ ռաբբի մը զայն կը կոչէ՝ «ազգերուն ծագումը բացատրելու միամիտ մէկ փորձը»։

Մարդիկ ինչո՞ւ կը մերժեն Բաբելոնի արձանագրութիւնը։ Պարզապէս քանի որ ատիկա լեզուի ծագումին առնչուող որոշ տեսութիւններու կը հակասէ։ Օրինակ, ուսումնականներէն ոմանք կ’ըսեն, թէ լեզուախումբերը յանկարծ գոյութիւն չունեցան, այլ՝ մէկ «մայր լեզուէ» հետզհետէ զարգացան։ Ուրիշներ կը հաւատան, թէ զանազան սկզբնական լեզուներ անկախօրէն զարգացան՝ պարզ հնչիւններէ դէպի բարդ խօսակցութիւն։ Այս եւ ա՛յլ հակասական տեսութիւններ մղեցին շատերը, որ համամիտ ըլլան փրոֆէսոր Ու. Թ. Ֆիչի հետ, որ իր գրքին մէջ գրեց. «Տակաւին համոզիչ պատասխաններ չունինք» (The Evolution of Language)։

Հնագէտներն ու հետազօտիչները լեզուներու ծագումին եւ զարգացման մասին ի՞նչ յայտնաբերած են։ Յայտնաբերումները ներկայացուած որեւէ տեսութիւն կը հաստատե՞ն։ Իսկ պեղումները Բաբելոնի արձանագրութեան թիկունք կը կանգնի՞ն։ Նախ, մօտէն քննենք Աստուածաշունչի արձանագրութիւնը։

ԼԵԶՈՒՆ ԿԸ ԽԱՌՆԱԿՈՒԻ. Ո՞ՒՐ ԵՒ Ե՞ՐԲ

Աստուածաշունչը կը նշէ, թէ լեզուին խառնակուիլը տեղի ունեցաւ «Սենաար երկրին մէջ»,– որ յետագային կոչուեցաւ Բաբելոնիա,– եւ հոնկէ մարդիկ սկսան ցրուիլ աշխարհի չորս ծայրը (Ծննդոց 11։2)։ Ասիկա ե՞րբ տեղի ունեցաւ։ Աստուածաշունչը կ’ըսէ, թէ երկրի բնակչութիւնը բաժնուեցաւ Փաղէկի օրերուն, որ Աբրահամէն շուրջ 250 տարի առաջ ծնած էր։ Ուստի, բացայայտ է որ Բաբելոնի միջադէպը շուրջ 4200 տարի առաջ տեղի ունեցաւ (Ծննդոց 10։25. 11։18-26)։

Կարգ մը ուսումնականներ տեսութիւն կազմած են, թէ արդի լեզուները մէկ սկզբնական լեզուէ մը ծագում առած են. այդպէս կոչուած մայր լեզուն, որ շուրջ 100,000 տարի առաջ մարդիկ կը գործածէինa։ Ուրիշներ կ’ըսեն, թէ արդի լեզուները կապ ունին արմատական լեզուներու հետ, որոնք առնուազն 6000 տարի առաջ կը գործածուէին։ Բայց լեզուաբանները ինչպէ՞ս կրնան մեռած լեզուներու զարգացումը գիտնալ։ Պարբերաթերթ մը կ’ըսէ. «Ասիկա խրթին է, քանի որ կենսաբաններուն հակառակը, լեզուաբանները չունին բրածոներ, որոնք անցեալին վրայ լոյս կը սփռեն»։ Պարբերաթերթը կ’աւելցնէ, թէ բարեշրջական լեզուաբան մը իր եզրակացութեան կը հասնի, ‘ենթադրութեան վրայ հիմնուած հաշիւներ’ ընելով (Economist)։

Բայց եւ այնպէս «լեզուաբանական բրածոներ» կա՛ն։ Ի՞նչ են անոնք, եւ լեզուներու ծագումին մասին ի՞նչ կը յայտնեն։ Համայնագիտարան մը կը բացատրէ. «Գրաւոր լեզուի ամէնէն հին արձանագրութիւնները,– միակ լեզուաբանական բրածոները, որոնք մարդ արարածը կրնայ յուսալ ձեռք ձգել,– առաւելագոյնը 4000 կամ 5000 տարի առաջ գրուած են» (The New Encyclopædia Britannica)։ Հնագէտները ո՞ւր յայտնաբերեցին այս «լեզուաբանական բրածոները» կամ «գրաւոր լեզուի ամէնէն հին արձանագրութիւնները»։ Միջագետքի հարաւը՝ վաղեմի Սենաարի շրջանըb։ Ուրեմն, այս շօշափելի ապացոյցը կը համաձայնի Աստուածաշունչին մէջ նշուած իրողութիւններուն։

ՏԱՐԲԵՐ ԼԵԶՈՒՆԵՐ, ՏԱՐԲԵՐ ՄՏԱԾԵԼԱԿԵՐՊ

Աստուածաշունչի արձանագրութիւնը կ’ըսէ, թէ Բաբելոնի մէջ Աստուած ‘անոնց լեզուն խառնակեց, որպէս զի ոեւէ մէկը իր ընկերին լեզուն չհասկնայ’ (Ծննդոց 11։7)։ Առ ի արդիւնք, աշխատողները «քաղաքը շինելէ դադարեցան» եւ «բոլոր երկրի երեսը» ցրուեցան (Ծննդոց 11։8, 9)։ Ուրեմն, Աստուածաշունչը չ’ըսեր, թէ բոլոր արդի լեզուները մէկ «մայր լեզու»է ծագում առած են։ Փոխարէն, ատիկա կը նկարագրէ, թէ յանկարծ լիովին–զարգացած նոր լեզուներ յայտնուեցան. իւրաքանչիւրը կարող էր մարդկային զգացումներն ու մտածումները արտայայտել եւ միւս լեզուներէն բոլորովին տարբեր էր։

Ի՞նչ կարելի է ըսել արդի լեզուախումբերու մասին։ Անոնք հիմնականօրէն իրարու կը նմանի՞ն, թէ ոչ տարբեր են։ Համբաւաւոր գիտնական Լերա Պորոտիդսքի գրեց. «Մինչ լեզուաբանները խորապէս զննեցին աշխարհիս լեզուները (շուրջ 7000 լեզուներէն միայն մաս մը վերլուծելով), անհամար աննախատեսելի տարբերութիւններ յայտնուեցան»։ Արդարեւ, թէեւ լեզուական ընտանիքի մը լեզուները ու բարբառները կրնան իրարու նմանիլ, ինչպէս՝ փենճապերէն եւ հինտի, բայց անոնք հիմնականօրէն կը տարբերին ա՛յլ լեզուական ընտանիքի լեզուներէն, ինչպէս՝ ֆրանսերէն։

Լեզուն կը կաղապարէ այն կերպը, որով մարդիկ իրենց միջավայրին մասին կը մտածեն ու զայն կը նկարագրեն,– գոյն, քանակ, վայր, ուղղութիւն։ Օրինակ, որոշ լեզու խօսող անհատ մը կ’ըսէ. «Աջ ձեռքիդ վրայ միջատ մը կայ»։ Բայց ուրիշ լեզու խօսող անհատ մը պիտի ըսէր. «Հարաւ–արեւմտեան ձեռքիդ վրայ միջատ մը կայ»։ Այսպիսի տարբերութիւններ վստահաբար շփոթութիւն կը ստեղծեն։ Ուստի, զարմանալի չէ որ Բաբելոնի աշտարակը շինողները նկատեցին, թէ չեն կրնար իրենց ծրագիրը շարունակել։

ՁԱՅՆԵ՞Ր, ԹԷ ՈՉ ԲԱՐԴ ԽՕՍԱԿՑՈՒԹԻՒՆ

Մարդկութեան սկզբնական լեզուին մասին ի՞նչ գիտենք։ Աստուածաշունչը կ’ըսէ, թէ առաջին տղամարդը՝ Ադամ՝ կրցաւ նոր բառեր յօրինել, երբ անասուններն ու թռչունները կ’անուանէր (Ծննդոց 2։20)։ Նաեւ, Եւային իր զգացումները յայտնելու համար, Ադամ բանաստեղծութիւն յօրինեց։ Իսկ Եւան կրցաւ յստակ կերպով նկարագրել, թէ ի՛նչ հետեւանքներ պիտի կրէին եթէ Աստուծոյ տուած պատուէրին չհնազանդէին (Ծննդոց 2։23. 3։1-3)։ Ուրեմն, առաջին լեզուն մարդիկը կարող դարձուց որ իրարու հետ լրիւ հաղորդակցին եւ իմաստալից կերպով արտայայտուին։

Բաբելոնի մէջ լեզուին խառնակուիլը արգելք հանդիսացաւ, որ մարդկութիւնը իր մտային եւ ֆիզիքական կարողութիւնները միացնէ։ Սակայն նոր լեզուները սկզբնական լեզուին նման բարդ էին։ Շատ չանցած, մարդիկ սկսան խճողուած քաղաքներ կառուցանել, զօրքեր համախմբել եւ միջազգային առեւտուրի մէջ բաժին բերել (Ծննդոց 13։12. 14։1-11. 37։25)։ Անոնք կրնայի՞ն այս բաները ընել, առանց ճոխ բառամթերք եւ քերականութիւն գործածելու։ Ըստ Աստուածաշունչին, սկզբնական լեզուն եւ Բաբելոնի մէջ սկսած նոր լեզուները ոչ թէ նախնական ձայներ կամ հնչիւններ էին, այլ՝ բարդ լեզուներ։

Արդի փնտռտուքները այս եզրակացութիւնը կը հաստատեն։ Համայնագիտարան մը կը նշէ, թէ հետազօտուած իւրաքանչիւր մշակոյթ որքա՛ն ալ «նախնական» թուի, «քաղաքակրթուած» ազգերու լեզուներուն պէս խրթին լեզու ունի (The Cambridge Encyclopedia of Language)։ Նմանապէս, Հարվըրտ համալսարանի փրոֆէսոր Սթիվըն Փինքըր իր գրքին մէջ նշեց. «Քարի դարու պատկանող լեզու գոյութիւն չունի» (The Language Instinct)։

ԱՊԱԳԱՆ Ի՞ՆՉ ԿԸ ՎԵՐԱՊԱՀԷ

Վերաքաղ ընելէ ետք լեզուաբանական «բրածոներ»ուն ժամանակաշրջանն ու վայրը, լեզուախումբերու միջեւ հիմնական տարբերութիւնները եւ վաղեմի լեզուներուն խրթին ըլլալը, ի՞նչ տրամաբանական եզրակացութեան կրնանք հասնիլ։ Շատեր կ’եզրակացնեն թէ Բաբելոնի մէջ պատահածին մասին Աստուածաշունչի արձանագրութիւնը վստահելի բացատրութիւն է։

Աստուածաշունչը մեզի կ’ըսէ, թէ Եհովա Աստուած Բաբելոնի մէջ մարդոց լեզուն խառնակեց, քանի որ իրեն դէմ ըմբոստացան (Ծննդոց 11։4-7)։ Սակայն, ան խոստացաւ. «Ժողովուրդներուն շրթունքները մաքուր շրթունքներու պիտի դարձնեմ [«մաքուր լեզու մը պիտի տամ», ՆԱ], որպէս զի ամէնքը Տէրոջը անունը կանչեն ու մէկ սրտով անոր ծառայութիւն ընեն» (Սոփոնիա 3։9)։ Այդ «մաքուր լեզու»ն Աստուծոյ Խօսքին ճշմարտութիւնն է, որ ներկայիս աշխարհի չորս ծայրը մարդիկ իրարու կը մօտեցնէ։ Տրամաբանական կը թուի, թէ ապագային Աստուած մարդկութիւնը յաւելեալ կերպով պիտի միացնէ, իրենց մէկ հասարակաց լեզու տալով, այսպէս Բաբելոնի մէջ տեղի ունեցած խառնակումը ջնջելով։