Մասունքներ պաշտելը հաճելի՞ է Աստուծոյ
«ՍՈՒՐԲ ՃԷՆՆԱՐՕ»ի արիւնը, որ կ’ըսուի թէ սովորաբար տարին երեք անգամ կը հեղուկանայ, կրօնական բազմաթիւ մասունքներէն մէկն է։ Նոյնն է պարագան Թիւրինի Պատանքին որու մէջ կ’ենթադրուի թէ Յիսուս Քրիստոսի մարմինը փաթթուած էր։ Յիսուսի հետ կապակցութիւն ունեցող մասունքներուն մէջ կան իր ենթադրեալ մսուրը (Հռովմի մեծ եկեղեցիի մը մէջ), իր մանկութեան դասագիրքը եւ աւելի քան հազա՜ր գամեր որոնք իբրեւ թէ գործածուած են իր սպանութեան ատեն։ Կրօնական մասունքներու մաս կը կազմեն նաեւ Յովհաննէս Մկրտիչի շատ մը գլուխներ, իսկ Եւրոպայի տարբեր մասերու մէջ, «Սանթա Լուչիա»ի վերագրուած չորս մարմիններ։
Մասունքներով հռչակաւոր եղող քաղաքներէն մէկն է Գերմանիոյ Թրիէրը ուր պահուած է բազմաթիւ «սուրբ պատմուճաններ»էն մէկը՝ Յիսուս Քրիստոսի հագած անկար ներքնազգեստը։ Վատիկան Քաղաքին մէջ, աւելի քան հազար մասունքներ կան մասնաւոր արխիւի մը մէջ պահուած։ Բառացիօրէն հազարաւոր կրօնական մասունքներ պահուած են Գերմանիոյ Գոլոնյը քաղաքին «Սուրբ Որսոլա» եկեղեցիին մէջ։ Այս ցանկը կարելի է երկարել։ Այո, միայն Իտալիոյ մէջ, կան 2,468 կրօնական մասունքներով այդպէս կոչուած սուրբ վայրեր։
Կը կարծուի որ մասունքներու պաշտամունքը, «սուրբեր»ու պաշտամունքին նման, սկսաւ մեր Հասարակ Դարաշրջանի չորրորդ դարուն։ Կրօնական, տնտեսական եւ նոյնիսկ քաղաքական պատճառներով, մասունքներու թիւը աստիճանաբար բարձրացաւ դարերու ընթացքին եւ ներկայիս անոնցմէ հազարաւորներ գոյութիւն ունին։ Վատիկանի Երկրորդ Խորհրդաժողովը հաստատեց որ «ըստ իր աւանդութեան, Եկեղեցին սուրբերը կը պաշտէ եւ անոնց իսկական մասունքները եւ պատկերները կը պատուէ»։ (Constitution “Sacrosanctum Concilium” sulla sacra Liturgia, in I Documenti del Concilio Vaticano II, 1980, Edizioni Paoline) «Նշանաւոր մասունքները, ինչպէս նաեւ ժողովրդական մեծ բարեպաշտութեամբ պատուուածները» յիշուած են Codex Iuris Canonici–ի (Կանոնագրական Օրէնքին Օրինագրքին) մէջ, հրատարակուած՝ 1983–ին, Յովհաննէս–Պօղոս Զ. Պապին կողմէ։ (Կանոն՝ 1190) Անկլիգան եւ Ուղղափառ եկեղեցիներու անդամներն ալ կը պատուեն մասունքներ։
Քրիստոսի ցցահանուելուն վերագրուած այդքան շատ գամերով եւ Յովհաննէս Մկրտիչին գլուխներով, բացայայտ է որ կրօնական մասունքները յաճախ խարդախուած են։ Ռատիոքարպօնի թուարկութեամբ, զոր օրինակ, Թիւրինի Պատանքին խարդախուած ըլլալը փաստուեցաւ։ Հետաքրքրականօրէն, 1988–ին, ատոր մասին բուռն բանավէճի մը ընթացքին, Վատիկանի հանրածանօթ դիտարկու՝ Մարգօ Թոսաթթի հարցուց. «Եթէ Պատանքին համար գործածուած գիտական վերլուծական քննութիւնները գործածուէին ժողովրդական պաշտամունքի ուրիշ իրերու վրայ, դատավճիռը ի՞նչ պիտի ըլլար»։
Որոշ է որ ո՛չ մէկ խոհեմ անհատ պիտի ուզէր կեղծ մասունք մը պաշտել։ Բայց նկատի առնուելիք ազդակը միայն ասիկա՞ է արդեօք։
Աստուածաշունչը Ի՞նչ կ’Ըսէ
Աստուածաշունչը չ’ըսեր թէ Աստուծոյ շնորհընկալ ժողովուրդը՝ վաղեմի Իսրայելացիները մասունքներ կը պաշտէին երբ Եգիպտոսի մէջ գերիներ էին։ Ճիշդ է որ Յակոբ նահապետ Եգիպտոսի մէջ մեռաւ եւ իր դիակը Քանանու երկիրը տարուեցաւ «Մաքփելայի արտին այրին մէջ» թաղուելու համար։ Անոր որդին՝ Յովսէփն ալ Եգիպտոսի մէջ մահացաւ եւ իր ոսկորները հետագային Քանանու երկիրը տարուեցան հոն թաղուելու համար։ (Ծննդոց 49։29–33. 50։1–14, 22–26. Ելից 13։19) Սակայն, Սուրբ Գրութիւնները բնաւ չեն մատնանշեր որ Իսրայելացիները Յակոբի եւ Յովսէփի նշխարները որպէս մասունքներ պաշտեցին։
Նկատի առէք նաեւ թէ ի՛նչ տեղի ունեցաւ Մովսէս մարգարէի պարագային։ Աստուծոյ առաջնորդութեան ներքեւ, ան 40 տարի Իսրայելացիները առաջնորդեց։ Ապա, 120 տարեկանին, Նաբաւ Լերը բարձրացաւ, Խոստացեալ Երկիրը դիտեց եւ մեռաւ։ Միքայէլ հրեշտակապետը Բանսարկուին հետ վիճեցաւ Մովսէսի մարմնին համար. սակայն Իսրայելացիները մասունք պաշտելու թակարդին մէջ ձգելու Սատանայի բոլոր ջանքերը ի դերեւ ելան։ (Յուդա 9) Թէեւ հասկնալի է որ անոնք Մովսէսի մահուան համար ողբացին, բայց անոնք բնաւ չպաշտեցին անոր նշխարը։ Իրականութեան մէջ, Աստուած ասիկա անկարելի դարձուց, Մովսէսը թաղելով մարդոց անծանօթ եւ աննշան գերեզմանի մը մէջ։—Բ. Օրինաց 34։1–8
Մասունքներու պաշտամունքի կողմնակից եղողներէն ոմանք կը մէջբերեն Դ. Թագաւորաց 13։21–ը, ուր կ’ըսէ. «Երբ մարդ մը կը թաղէին, ահա գունդ մը տեսան։ Մարդը Եղիսէ [մարգարէ]ին գերեզմանը նետեցին։ Այն մարդը Եղիսէին ոսկորներուն դպածին պէս կենդանացաւ ու իր ոտքերուն վրայ կայնեցաւ»։ Ասիկա Աստուծոյ մարգարէներէն մէկուն անկենդան ոսկորներուն հետ կապակցութիւն ունեցող հրաշք մըն էր։ Բայց Եղիսէն մեռած էր եւ հրաշքը տեղի ունեցած ժամանակ ‘բան մը չէր գիտեր’։ (Ժողովողի 9։5, 10) Հետեւաբար, այս յարութիւնը պէտք է վերագրուի Եհովա Աստուծոյ հրաշագործ զօրութեան, զոր Ան կատարեց իր սուրբ հոգիին կամ գործօն ոյժին միջոցաւ։ Յատկանշական է նաեւ թէ Սուրբ Գրութիւնները չեն ըսեր թէ Եղիսէի ոսկորները որեւէ ատեն պատուուեցան։
Քրիստոնեայ Աշխարհէն եղողներէն ոմանք մասունքներու պաշտամունքը կը ջատագովեն Գործք 19։11, 12–ի խօսքերուն պատճառաւ, ուր կը կարդանք. «Աստուած նշանաւոր հրաշքներ կ’ընէր Պօղոս [առաքեալ]ին ձեռքով. այնպէս որ անոր մարմնէն թաշկինակներ ու գոգնոցներ կը տանէին հիւանդներուն եւ անոնք կը բժշկուէին ու չար ոգիները կ’ելլէին»։ Հաճեցէք նկատի առնել որ Աստուա՛ծ այս նշանաւոր հրաշքները կը կատարէր Պօղոսի միջոցաւ։ Առաքեալը այս հրաշքները ինքնագլուխ չէր կատարեր եւ ան բնաւ մարդոց կողմէ պաշտամունք չընդունեց։—Գործք 14։8–18
Աստուածաշունչի Ուսուցումներուն Հակառակ Է
Իրապէս, Աստուածաշունչի շատ մը ուսուցումներուն հակառակ է կրօնական մասունքներ պաշտելը։ Օրինակի համար, այս պաշտամունքին անհրաժեշտ ազդակներէն մէկն է հաւատալ մարդկային հոգիին անմահութեան։ Միլիոնաւոր կրօնասէր անհատներ կը հաւատան թէ այդ բոլոր կանոնագրուած եւ պաշտուած «սուրբեր»ուն հոգիները երկնքի մէջ ողջ են։ Այս անկեղծ անհատները կ’աղօթեն այսպիսի «սուրբեր»ու, անոնց պաշտպանութիւնը խնդրելով եւ հայցելով որ անոնք ի նպաստ իրենց բարեխօսեն Աստուծոյ քով։ Իրականութեան մէջ, ըստ եկեղեցական երկի մը, Կաթողիկէները մասունքներուն կը վերագրեն «Աստուծոյ քով Սուրբին բարեխօսելու զօրութիւնը»։
Ըստ Աստուածաշունչին, սակայն, մարդկային հոգին անմահ չէ։ Մարդիկ իրենց ներսիդին հոգի մը չունին, որ անմահ է եւ կարող է մահուընէ ետք մարմնէն անջատ գոյատեւել։ Ընդհակառակը, Սուրբ Գրութիւնները կ’ըսեն. «Տէր Աստուած գետնին հողէն շինեց մարդը եւ անոր ռնգունքներէն կենդանութեան շունչ փչեց ու մարդը կենդանի հոգի եղաւ»։ (Ծննդոց 2։7) Փոխանակ ուսուցանելու որ մարդիկ անմահ հոգիներ ունին, Աստուածաշունչը կ’ըսէ. «Այն անձը [հոգին (ՆԱ)] որ մեղք կը գործէ, պիտի մեռնի»։ (Եզեկիէլ 18։4) Ասիկա կը կիրարկուի բոլոր մարդոց, մէջը ըլլալով՝ հետագային կանոնագրուած «սուրբեր»ը, քանի որ բոլորս ալ մեղք եւ մահ ժառանգած ենք առաջին մարդէն՝ Ադամէն։—Հռովմայեցիս 5։12
Պէտք է խուսափիլ «սուրբեր» պաշտելէ, քանի որ անոնց բնաւ հեղինակութիւն տրուած չէ ոեւէ մէկուն համար Աստուծոյ քով բարեխօսելու։ Եհովա Աստուած վճռած է որ միայն իր Որդին՝ Յիսուս Քրիստոս կրնայ ասիկա ընել։ Պօղոս առաքեալ ըսաւ որ Քրիստոս «մեռաւ, մանաւանդ որ յարութիւն ալ առաւ ու Աստուծոյ աջ կողմն է, որ նաեւ մեզի համար բարեխօսութիւն կ’ընէ»։—Հռովմայեցիս 8։34. բաղդատել Յովհաննու 14։6, 14։
«Սուրբեր»ը եւ անոնց հետ կապակցութիւն ունեցող կրօնական մասունքները պաշտելէ խուսափելու ուրիշ մէկ պատճառն ալ կռապաշտութեան մասին Աստուածաշունչի խրատն է։ Իսրայելացիներուն տրուած տասը պատուիրաններէն մէկը կը նշէր. «Դուն քեզի կուռք չշինես, ո՛չ վերը երկնքի մէջ, ո՛չ վարը երկրի վրայ, կամ երկրի տակի ջուրերուն մէջ եղած բաներուն մէկ նմանութիւնը. անոնց երկրպագութիւն չընես ու զանոնք չպաշտես. վասնզի ես քու Տէր Աստուածդ նախանձոտ [բացարձակ պաշտամունք պահանջող (ՆԱ)] Աստուած եմ»։ (Ելից 20։4, 5) Դարեր ետք, Պօղոս առաքեալ Քրիստոնեայ հաւատակիցներու ըսաւ. «Իմ սիրելիներս, կռապաշտութենէ փախէք»։ (Ա. Կորնթացիս 10։14) Նմանապէս, Յովհաննէս առաքեալ գրեց. «Ո՛րդեակներ, ինքզինքնիդ կուռքերէն պահեցէք»։—Ա. Յովհաննու 5։21
Հետեւաբար, կանոնագրուած «սուրբեր» եւ կրօնական մասունքներ պաշտելը տեղ չի գտներ Աստուածաշունչին մէջ։ Սակայն, կարգ մը անհատներ սուրբ նկատուած բանի մը ներկայութիւնը կը փափաքին, որպէսզի կարենան տեսնել ու դպչիլ եւ կը կարծեն որ անիկա փրկելու զօրութիւնը ունի։ Արդարեւ, շատեր կրօնական մասունքները կը նկատեն երկնքի եւ երկրի միջեւ գտնուող շղթայի մը տեսանելի օղակը։ Հաճեցէք պահ մը այս կէտին վրայ խորհիլ.
Կրօնական մասունքներ տեսնելով եւ դպչելով չէ որ անհատ մը Աստուծոյ փափաքելի պաշտամունքին մասին Յիսուսի հետեւեալ խօսքերուն հետ ներդաշնակ վարուած կ’ըլլայ. «Ժամանակ պիտի գայ ու հիմա ալ է, երբ ճշմարիտ երկրպագողները երկրպագութիւն պիտի ընեն Հօրը՝ հոգիով ու ճշմարտութիւնով, վասնզի Հայրն ալ իրեն այսպիսի երկրպագողներ կ’ուզէ։ Աստուած Հոգի է եւ իրեն երկրպագողներն ալ պէտք է որ հոգիով ու ճշմարտութիւնով երկրպագութիւն ընեն»։ (Յովհաննու 4։23, 24) Եհովա Աստուած «Հոգի» է, մարդկային աչքերուն անտեսանելի։ Իրեն ‘հոգիով երկրպագութիւն’ ընել կը նշանակէ սիրով եւ հաւատքով լեցուն սրտով մղուած սրբազան ծառայութիւն մատուցանել։ (Մատթէոս 22։37–40. Գաղատացիս 2։16) Չենք կրնար Աստուծոյ ‘ճշմարտութիւնով երկրպագութիւն ընել’ մասունքներ պաշտելով, այլ՝ կրօնական սուտերը մերժելով, Աստուածաշունչին մէջ յայտնուած իր կամքը սորվելով եւ ապա զայն կատարելով։
Զարմանալի չէ ուրեմն, որ ուսումնական Ճէյմս Պէնթլի կ’ընդունի որ ‘վաղեմի Եբրայեցիները մասունքներ չէին պաշտեր’։ Ան նաեւ կ’ըսէ որ Ստեփանոսի մահուընէ եւ Լուսիանի կողմէ անոր մարմնին գերեզմանէն հանուելուն միջեւ եղած չորս դարերու ընթացքին, մասունքներու նկատմամբ Քրիստոնեաներուն կեցուածքը ամբողջովին փոխուեցաւ։ Սակայն, Հ.Դ. հինգերորդ դարուն, հաւատուրաց Քրիստոնեայ Աշխարհը արդէն դադրած էր կռապաշտութեան, մեռելներու վիճակին եւ ‘մեզի համար բարեխօսութիւն ընող’ միակ Յիսուս Քրիստոսի դերին մասին սուրբ գրային յստակ ուսուցումներուն կառչելէ։—Հռովմայեցիս 8։34. Ժողովողի 9։5. Յովհաննու 11։11–14
Եթէ կ’ուզենք որ մեր պաշտամունքը հաճելի ըլլայ Աստուծոյ, վստահ պէտք է ըլլանք որ անիկա ո՛չ մէկ կապակցութիւն ունի կռապաշտութեան որեւէ մէկ կերպի հետ։ Ընդունելի ըլլալու համար, մեր պաշտամունքը պէտք է երթայ Ստեղծիչին՝ Եհովա Աստուծոյ եւ ոչ թէ որեւէ մասունքի, կամ արարածի։ (Հռովմայեցիս 1։24, 25. Յայտնութիւն 19։10) Նաեւ Աստուածաշունչի ճշգրիտ գիտութիւնը ձեռք պէտք է ձգենք եւ զօրաւոր հաւատք մը կերտենք։ (Հռովմայեցիս 10։17. Եբրայեցիս 11։6) Իսկ եթէ ճշմարիտ պաշտամունքին մէջ կը քալենք, Աստուածաշունչի սա բացայայտ ճշմարտութեան հետ համաձայն պիտի վարուինք թէ՝ մասունքներ պաշտելը հաճելի չէ Աստուծոյ։
[Նկար՝ էջ 5]
Թէեւ Եղիսէի ոսկորները յարութեան պատճառ եղան, բայց անոնք չպաշտուեցան