Panangmatmat iti Lubong

Imbestigasion iti Pannakabomba ti Kingdom Hall

Kalpasan ti tallo nga aldaw a bista iti napalabas nga Abril, ti Coroner’s Court iti Sydney, Australia, inkeddengda a “di umdas dagiti pammaneknek” tapno bistaen ti kangrunaan a suspetsa idi Hulio 21, 1985, iti pannakabomba ti maysa a Kingdom Hall of Jehovah’s Witnesses iti asideg ti Sydney, sigun iti Daily Telegraph iti Sydney. Ti panagbettak ti nangpatag iti patakder, nangpapatay iti maysa a lalaki, ken sinugatanna ti pinulpullo pay a dadduma, nasurok a sangadosena ti serioso. (Kitaenyo ti Agriingkayo! a Marso 22, 1986.)

Iti panagsaludsod ti coroner iti ipapatay ti ama ti tallo nga ubbing, ti polis nangiparang kadagiti pammaneknek ti kasasaad a nangiraman iti 39-años a bombero iti pannakabomba ti Kingdom Hall, dua a napalabas a pannakabomba ti dadduma a patakder, ken ti maysa a pinanggep a panangbomba iti kotse, ken tallo a nagduduma a panangpapatay iti nabiit pay a tawen. Kuna dagiti polis nga idi pannakabomba ti Kingdom Hall, ti suspetsa ti mapalpaliiw. Pinalubosan ti naisangsangayan a kalikagum ti polis a maipalgak ti nagan ti suspetsa. Kuna ti coroner a patienna ti interes ti publiko iti kasta a nakakigkigtot a krimen ket napatpateg ngem ti mabalin a pannakaibabain ti maysa a tao.

Manglukat ti EXPO 86

“Ti kadadakkelan a bilang dagiti internasional a makipaset a nagparang pay laeng iti naisangsangayan a World Exposition,” kasta ti panangdeskribir ti maysa a padamag iti 1986 World Exposition, isu a nanglukat idi Mayo 2 idiay Vancouver, British Columbia, idiay Canada. Nasurok a 50 a nasnasion ti nailista, ket adda 14,000 a sibibiag a pabuya a paset ti nairaman a pananglinglingay. Ti EXPO 86 agpaut agingga iti Oktubre 13, 1986.

“Didigra ti Ecolohia”

Ti pannakaipan ti perch iti Nilo idiay Lake Victoria iti Makindaya nga Africa agarup 25 a tawtawenen ti napalabas ket “maysa a proyekto nga eksperimento a nakalkaldaang a biddut,” kuna ti The Times iti Londres. Apay? Agsipud ta imbes a nayonanna ti pagtaudan ti protina kas ti dati a panggepna, ti dakkel a managsida pukpukawenna ti kaaduan iti 300 a dadduma pay a kita ti ikan iti danaw​—agraman ti maysa a mangtultulong a mangtengngel iti makapapatay a sakit a bilharzia. Daytoy a di pagayatan a nagbanagan, agraman ti rigat iti ekonomia a manggatang iti nadagsen nga alikamen a mangtiliw iti daytoy “kas kadakkel ti tao” nga ikan a mabalin nga agdagsen iti 220 libras (100 kg) wenno nadagdagsen pay, ti nangyeg iti didigra iti adu a komunidad a pagkalapan idiay Kenya, Tanzania, ken Uganda. Itan ti IUCN (International Union for Conservation of Nature and Natural Resources) inyebkasnan ti panagdanag maipapan iti kasta met laeng a plano iti danaw ti Malawi ken dagiti dadduma pay a danaw ti Africa.

Mammadto iti Aldaw ti Panangukom

Ti pangulo iti maysa a bassit nga Africano a sekta impadtona a ti panungpalan ti lubong umayto iti tengnga ti rabii, Marso 23, 1986. Adda 200 a lallaki, babbai, ken ubbing, a miembro dayta a sekta, ti nagtitipon a labos idiay pagtaenganna iti asideg ti Dennilton, Sud Africa, nga agur-uray ti aldaw ti panangukom. Naipadawatdan dagiti sanikuada, nga imbellengda payen dagiti muebles, kawes, ken kuartada iti kalsada. Apay? Tapno malisianda ti pungtot dagiti mangibales nga anghel, imbagana kadakuada. Ngem iti sumaganad nga aldaw nasabetna ti panungpalanna iti ima dagiti makapungtot a kakaarrubana a nangtagbat ken nangpuor kenkuana agingga a matay. Gapu iti ania a rason? Patienda nga isu ket mangkukulam.

Ti Polo Norte Babaen iti Pasagad a Guyoden ti Aso

Idi napalabas a Mayo maysa a grupo dagiti lima a lallaki ken maysa a babai manipud iti Estados Unidos ken Canada ti nangkompleto iti immuna a napaneknekan nga ekspedision a napan idiay Polo Norte babaen iti pasagad a guyoden ti aso a di nanayonan ti suplay. Bayat ti ngangani dua a bulan a panagdaliasatda iti arctic, inibturanda ti temperatura a 70 degrees a nababbaba ngem zero Fahrenheit (-57° C.), 60 milia iti maysa nga oras (97 km/hr) nga angin, ken dua a nakaro a bagyo. “Addada tiempo a ngangngani pagarupekon a ti ar-aramidenmi ket imposible,” imbaga ti pangulo ti ekspedision iti polo iti The New York Times. Rinugianda ti panagdaliasatda kas grupo ti walo nga addaan 49 nga as-aso ken lima a kayo a pasagad, a tunggal maysa ti addaan iti kagudua tonelada a suplay. Dua a lallaki ken 28 a nabannoganen nga as-aso ti mailugan iti eroplano a maiyawid sakbay a makagteng iti kalat. Ti nabati iti grupo ti nakagteng iti Polo nga addaan iti agarup sangapulo a libra (5 kg) a taraon. “Naan-anay a nasdaawak iti pannakabalin ti pammati ken ti panagibtur,” kuna ni Steger.

Krimen a Maibusor kadagiti Ubbing

“Inaldaw, tinawen minilion nga agtutubo a biag ti madadael gapu iti ar-aramid a kriminal,” kuna ti Attorney General ti Estados Unidos a ni Edwin Meese iti nasapsapa pay a paset daytoy a tawen. Ti napattapatta a 1.5 milion a kaso dagiti naabuso ken nabaybay-an nga ubbing ti naipadamag idi 1983. Manipud 1976-83, ti naipadamag a panangabuso iti sekso kadagiti ubbing immadu iti 900 porsiento. Nasurok a maysa a milion a tin-edyer a tumalaw iti pagtaengan iti tinawen, masansan tapno malisianda ti panangabuso wenno dadduma pay a nakaro a parikut ti pamilia. Tunggal 19 a segundo mabiktima ti maysa a tin-edyer. Kuna ti assistant Attorney General Lois Herrington a ti maysa a grupo a tinudingan ti presidente ti nabuangay a manglawlawag iti di umiso a pannakaawat maipapan kadagiti krimen a maibusor kadagiti ubbing. “Kas pangarigan,” kunana, “kaaduan a mapukpukaw nga ubbing saan a kinidnap dagiti ganggannaet, no di ket timmalawda wenno innala ti maysa a naganak.”

Kangrunaan a Gapu iti Ipapatay bayat ti Kinaubing

Ti saksakit iti pagangsan isu ti numero uno a gapu iti ipapatay kadagiti ubbing a nababbaba ngem lima a tawen, ipakita dagiti kabbaro a surbey ken medikal nga impormasion. Ipalgak dagiti estadistika a dagiti impeksion iti pagangsan, kas iti pneumonia, lumteg a pagangsan gapu iti kamuras, ken ti kelkelen a panaguyek, ti mangpapatay iti napattapatta a 6.5 milion nga agtutubo iti tinawen iti sangalubongan. Dagiti saksakit a diarrhea, nga idi isu ti kangrunaan a gapu iti ipapatay iti kinaubing, papatayenna ti napattapatta a lima a milion nga ubbing iti tinawen.

Reserba ti Israel iti Naturalesa

Nupay no maysa a bassit a pagilian, ti Israel addaan iti 160 a reserba iti naturalesa a mangsaknap iti agarup 310 milia kuadrada (800 sq km). “Daytoy dina iraman dagiti nalalawa a lugar iti Negev a dayta a mismo ket dakkel a reserba,” kuna ti magasin iti biag nga atap a Custos, Ti klima ti Israel ti mamagbalin a posible ti panagbiag dagiti nadumaduma nga an-animal ken mulmula. Kadagiti 3,000 a kita ti mulmula, 150 ti agbiag laeng idiay Israel. Dagiti mammano nga animal, a gagangay idi panawen ti Biblia, maitaltalimengda ket makitada kadagiti gagangay a pagtaenganda. Iramanna ti atap nga asno, ibex, addaxes, ken nadumaduma nga oryx nga addaan kadagiti nakapimpintas a sara. Ti Eilat Coastal Reserve addaan iti nagpintasan a kabatbatuan nga addaan kadagiti nadumaduma a biag iti danum, isu a mabalin a makita babaen iti pagpaliiwan a kuarto iti uneg ti danum. Ket para kadagiti managayat iti tumatayab, ti Hula Reserve “ket paraiso dagiti managbuya ti tumatayab,” kuna ti Custos. “Ti naisangsangayan a torre a pagbuyaan ti naibangon a maipaay a pagbuyaan kadagiti adu a tumatayab nga umakar iti nagbaetan ti Europa ken Africa.”

[Ladawan iti panid 30]

Ibex

Nagtaudan ti Tao

Ti nabiit pay a panagadal iti nabannayat a panagbalbaliw a naaramid iti DNA (ti genitiko a plano ti biag) ti tao isingasingna a tunggal maysa a sibibiag ita ti kaputotan ti maymaysa a babai nga inapo, kas nalawag nga ipakita ti Biblia. Dagiti sientista manipud iti University of California idiay Berkeley ipadamagna a “dagiti pattapatta a mabalin a mangisubli iti intero a pamilia ti tao iti maymaysa a babai ti naibatay iti panagadal iti DNA, wenno deoxyribonucleic acid, manipud iti kadkadua ti 147 a tattao manipud ti Estados Unidos, Europa, Africa, Australia ken Asia,” kuna ti The New York Times.

Panagtitipon ti Luterano Naitantan

Dagiti plano a mamagtitipon kadagiti tallo a Luterano a denominasion ti Estados Unidos inton 1988 ti naitantan. Ti nailimed a lapped napasamak idi a dagiti obispo iti Iglesia Luterano idiay America​—ti kadadakkelan kadagiti tallo​—nakitana ti parikut iti pilosopia ken ti pannakaimaton iti naiplano a konstitusion iti baro nga iglesia. Maysa a plano a di nangparagsak iti obispo isu ti posibilidad nga iti sidong ti baro a konstitusion makaawatdanto iti bimmaba a pension.

Narigat a Pukawen a Virus ti AIDS

Ti makapapatay a virus ti AIDS narigrigat pay a pukawen ngem ti pagarupen dagiti adu a tattao. Ti kabbaro a tallo-bulan a panagadal a naipadamag idiay The Journal of the American Medical Association ipakitana a daytoy a virus, isu a mangraut iti sistema ti pananglaban ti bagi iti sakit, ti agbiag iti 15 nga aldaw iti ruar ti bagi no adda iti danum. No mamagaan, ti virus ti AIDS ti agbiag iti pito nga aldaw. Ti autor iti panagadal, ni Dr. Lionel Resnick, kunaenna a ti gagangay a pannakasagid iti virus​—kas ti panangsagid iti namulitan a tugaw ti kasilias​—di agparang a mangisaknap iti sakit. Kunaen dagiti managsirarak a ti gagangay a disinfectants ken sabon nalaka laeng a papatayenna ti virus ti AIDS iti uneg ti sumagmamano a minutos iti ruar ti bagi.

Dakkel nga Aksidente a Nuklear

Ti Abril 26 a panagbettak ken pannakauram iti uneg ti nuclear reactor idiay planta ti bileg iti Union Soviet idiay Ukraine ti nangipugso kadagiti material a radioaktibo kadagiti aglawlawna ken iti atmospera. Ngarud dayta ti nangpataud iti ulep ti radioaktibo a nagsaknap kadagiti adayo a punto iti globo. Nupay no ti eksakto a bilang dagiti biktima a Soviet ti di pay naammuan, ti Pripyat, maysa nga asideg a siudad iti 25,000, ti napanawanen ket maysan nga ili nga awan taona, kuna ti ahensia ti pagiwarnak a Tass. Punulpullo a ribo kadagiti dadduma nga asideg a lugar ti naipanaw met. “Ti maysa a panagbettak ti nangdadael kadagiti paspaset ti patakder a nakaikabilan ti reactor ket adda uram,” kuna ti padamag ti pagiwarnak ti Soviet. “Dagiti bombero id-iddependa ti apuy a 30 metros [100 pie]. Dagiti botada nailumlum iti bitumen a nalunag gapu iti nakaro a pudot.” Dagiti partikulo ti radioaktibo manipud iti sumsumged a nuklear a sungrod ti kimpet kadagiti iro ken tapuk nga intayab ti angin ken nagrikos iti intero a globo.

Ti Panangsuportar a Paset ti Ama

Ti kadi panangsuportar ti lalaki iti asawana impluensiaanna no kasano ti panangtratona kadagiti annakna? Wen, sumungbat dagiti managsirarak manipud iti maysa nga unibersidad a Hapones ken tallo nga Americano nga unibersidad iti Journal of Marriage and the Family. Nupay adda nagdudumaan iti nagbaetan ti estilo ti panagbiag ti pamilia a Hapones ken Americano, ipadamagda nga iti aniaman a kultura “no ad-adu ti makita ti ina a panangsuportar manipud iti asawana, ad-adda met ti pannakaseknanna iti maladaga no agkaduada, ket basbassit ti pannakariknana a masapul ti kaaddana a kanayon a kadua ti ubing.”

Kalalakayan a Tao iti Lubong Natay

Ti Guinness Book of World Records inlistana ni Shigechiyo Izumi iti Japan kas ti kalalakayan a tao. Iti edad a 119, isut’ naipadamag nga addaan ti “agkabannuag a salun-at.” Isut’ natay iti edad a 120, bayat ti nakaro unay a kalam-ekna itoy a Pebrero, kalpasan ti panagiddana nga addaan iti napaut a panateng nga agarup 80 nga al-aldaw. Isut’ nagbalin a pakaawisan dagiti turista ket inawatna dagiti rinibribo a bisita iti tinawen. Iti nabiit pay sakbay ti ipapatayna, tinagiragsakna ti amin a kita ti taraon, isu a ngalngalenna iti 20 agingga iti 30 a daras sakbay ti panangalimonna, ket magmagna met nga inaldaw iti hardinna.