Sabtenyo Dagiti Tapir

Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Brazil

Mabalin a dikay pay nakasabsabet iti tapir, ta daytoy naamo nga animal ket masarakan laeng kadagiti naiputputong a luglugar idiay Makintengnga ken Makin-abagatan nga America ken iti makin-abagatan a paset iti Asia. Ti tapir ket kas iti kadakkel iti maysa nga asno, ngem gapu ta abbaba ti saksakana, kasla baboy ti itsurana. Ti urbon ket deskribiren ti maysa a zoologo a kasla “gulisan a melon nga addaan saksaka.”

Dagiti tapir umatiddogda manipud 1.8 metros agingga iti 2.4 metros ken agtayagda iti 0.8 metros agingga iti nasursurok bassit a 0.9 metros, ket agdagsenda iti manipud 230 kilos agingga iti 290 kilos. Dagiti nalukmeg a bagida napuskol ti tengngedna ken ababa ti ipusda. Bassit ti matada ket nakapuy ti panagkitada. Ti sungoda immatiddog a mangporma iti ababa a makutikuti a sungo a nausar a naimbag no dagiti tapir agsapsapulda iti taraon. “Kadagiti amin a dadakkel nga animal iti lubong,” kuna ti The International Wildlife Encyclopedia, “nalabit dagitoy ti naan-anay nga awan depensana.”

Gagangay, ti managbutbuteng nga animal agtaengto iti kasamekan a paset ti kabakiran, ket iti kasta maliklikanna dagiti mabalin a kabusorna, kas iti jaguar wenno ti tigre. No kamaten ti jaguar ti maysa a tapir, makuna a tumaray a dagus ti tapir a sumrek iti nasamek a karuotan iti kabakiran. Ti jaguar ngarud ket malapdan babaen iti nasamek a ruruot iti kabakiran. Gapu iti napuskol a kudilna, a dagus nga agimbag, ti tapir kaaduanna saan a masugatan iti kasta unay.

Dagiti tapir kanayon nga agnaedda iti asideg ti karayan wenno danaw, ket busbosenda ti adu a tiempoda nga aglanglangoy ken agtamtampisaw iti danum, agraman panaglugnak. Daytoy ti mangbang-ar kadakuada iti pudot ken mangsalaknib kadakuada kadagiti mangkagat nga insekto iti tropiko. Nupay nadagsen ti bagida, makatarayda a sipapartak, no nasken. Ti napigsa namsek a bagida nga ababa ti tengngedda ket naan-anay a maibagay iti aglawlawda, a mangipalubos iti iseserrekda a silalaka iti nasamek a karuruotan.

Tallo a kita dagiti tapir—Baird’s, Brazilian, ken tapir iti bantay—masarakan iti Sud ken Central America, ket ti tapir ti Malaya agnaed idiay Makin-abagatan a daya nga Asia. Dagiti tedtedda a nasarakan idiay Europa, China, ken ti Estados Unidos patalgedanna nga iti maysa a tiempo dagiti tapir addada iti aglawlaw ti lubong.

Dagiti tapir kaaduanna ket saanda a mannakilangen nga animal. Agsolsoloda wenno paris, ket ti ad-adu ngem tallo mammano a makita malaksid kadagiti zoo. Uray pay idiay mammano a mangikasoda iti maysa ken maysa. Dagitoy ket mannanganda iti ruruot, nga agarabda laeng kadagiti nababa a mulmula iti daga wenno kadagiti mulmula nga agbiag iti danum. Naisangsangayan ti panagayatda iti asin ket agbiaheda iti nawatiwat tapno mangdilpat laeng iti asin. Dagitoy nga animal a nangnangruna nga aktibo iti rabii mabalin nga agbiagda agingga iti kapaut a 30 a tawen.

Dagiti tapir ti kasla agpaadu iti aniaman a panawen, ket sinaggaysa a maipasngay dagiti urbonda kalpasan ti 13 a bulan a pannakaisikog. Ti urbon a tapir ket lumabaga a kolor-kape ti dutdotna a batikbatikan wenno gulisan nga agpaatiddog iti amarilio ken puraw, isu a nagsayaatan a panglimo iti nasipnget a lawag iti tropikal a kabakiran. Gagangay nga agpukaw daytoy a kolor sakbay ti panagngudo ti umuna a tawen; kalpasan dayta ti tapir iti Malaya ket nangisit nga addaan iti akaba a barikes a puraw iti bakrangna, bayat a ti tapir iti Sud America ket nasudi a dapuen wenno kolor kape.

Agpegpeggad ti Panagbiagda

Dagiti tapir an-anopan dagiti tattao a maipaay iti taraon, masansan iti rabii no dagiti animal ket aktibo unay. No dadduma maiwaras ti asin tapno awisenna ti animal. Kalpasan ti panangdilpatna iti asin, ti tapir agturongen iti kaasitgan a waig. Tapno nalaklaka a paltogan, dagiti mangnganop paturonganda ti lawag dagiti matana, a temporario a mangbulsek iti dayta.

Ti karne, a bassit laeng ti tabana, ket masansan a maibarbecue ket makuna a nananam. Ti nalagda, natangken a lalat ket napateg met; daytat’ mausar a latiko, silo, ken rienda. No dadduma dagiti Indians a taga Brazil aywananda ti tapir kas taraken.

Gapu ta an-anopan ti tao ida a maipaay a taraon wenno ay-ayam, ken nangnangruna gapu ta pinukandan ti pagnanaedanda a kabakiran, mammanon dagiti tapir kadagiti adu a luglugar a sadiay aduda idi. Gapuna, ti tapir iti bantay, ti Baird’s, ken dagiti tapir iti Malaya ket nailistan a kas agpegpeggad a kita.

Nupay no ti gundaway ti tao a makasabet iti tapir nga atap ket mammanon, apay a dikay ikagumaan ti mangkita iti maysa iti sumaganad a bumisitakayo iti maysa a zoo?