Ti 1990’s—Pagduaduaan a Dekada
TI PANAGBANNAWAG iti 1990’s inyegna dagiti baro a namnama maipaay iti sangalubongan a talna. Ngem inyegna met dagiti di maparisan a panagduadua ken pannakariribuk.
Kas pangarigan, adda dakkel a panagduadua maipapan iti no anianto ti mapasamak kadagiti nasnasion a mangpampanawen kadagiti di nagballigi a naipamaysa ti pannakaiplanona nga ekonomia. Adu kadagitoy a dagdaga ti agbalbaliwen iti awan laplappedna a kapitalismo. Ngem adu a nasnasion a kapitalistan ti addaanen iti nasaknap a kinapanglaw ken kinaawan ti pagtrabahuan, nakaro nga implasion ken utang. Uray pay ti Estados Unidos addaan iti nagdakkelan nga utang—agarup tallo a milion a milion a doliar—ken kasta met ti kadadakkelan a nakautang a nasion iti internasional a negosio.
Maysa a resulta dagiti ay-ay iti ekonomia ti napaliiw iti editorial iti New York Times, isu a nagkuna: “Ad-adu ti kasta unay ti kinapanglawna a tattao iti lubong itatta ngem idi.”
Dadduma a makagapu isut’ umad-adu a pagduaduaan, adut’ nagtungpalen iti kinaagum: ti kababalin a siak nga umuna, ti kinabuklis iti material, ti tarigagay maipaay iti dagus a pannakapnek aniaman ti pagbanaganna. Ti kasta unay a panangabuso iti droga ti pammaneknek iti daytoy. Ni Christopher Lasch, maysa a propesor iti historia idiay University of Rochester, kastoy ti kunana: “Bimmaban iti kasta unay ti moral iti kulturatayo.”
Ti mabigbigbig iti internasional nga ekonomiko a ni Arjo Klamer kunana: “Dagiti artists, ekonomiko, negosiante ken dagiti pamilia napukawdan ti pammatida kadagiti pananginanama dagiti modernista. . . . Ti pannakapaay nagbalinen nga emosion a nagraramanan dagiti tattao iti amin a tay-ak ken kababalin.” Iti panangibagana a “naruay ti pannakariribuk,” kinunana: “Pannakabingaybingay. Kinakawaw. Kinaubbaw. Riribuk. Dagitoy dagiti dadduma nga uso a sasao. Depinarenda ti narikut a sangal kalpasan ti kinamoderno isu a nakapukawanen dagiti tattao.”
Nakalkaldaang ngarud a makita a dagiti napolitikaan, ekonomiko, ken sosial a sistema ti lubong awananda kadagiti remedio a maipaay kadagiti nagdadakkelan a parparikut ken panagduadua. Ngem daytoy a kasasaad ket naipadtoda kadagiti padpadto iti Biblia maipaay iti tiempotayo. Paliiwenyo dagiti sumagmamano a pangarigan: “Kadagiti maudi nga al-aldaw umaydanto dagiti al-aldaw a napeggad.” “Ditoy rabaw ti daga rigat dagiti nasion, nga agdanag . . . dagiti tattao agkapuydanto gapu ti buteng ken danagda kadagiti maar-aramid nga umayto iti amin a daga.”—2 Timoteo 3:1; Lucas 21:25, 26.
[Picture Credit Line iti panid 31]
Fotografía de Publicaciones Capriles, Caracas, Venezuela