Washi—Inaramid Ima a Kadaanan a Papel ti Japan

Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Japan

NO SUMREKKAYO iti kadaywan a pagtaengan dagiti Hapones, mapagnaanyo ti naurnos, nakuadrokuadro nga aguyas a ruangan. No nakastrekkayon, makitayo ti naarkosan a maikupinkupin a bengbeng. Iti uneg ti siled, makitayo ti dadduma pay nga arkos, kas dagiti munieka, naibitin a lukot a napintaan wenno naletraan, lampshade, makaay-ayo a pagkargaan wenno kahon. Adda nagpapadaan dagitoy a nagduduma a bambanag—naaramidda amin iti washi—ti adut’ usarna nga inaramid ima a papel ti Japan.

Atiddog a Pakasaritaan

Binulod dagiti Hapones ti arte ti panagaramid iti papel manipud China idi maikapito a siglo K.P. Iti las-ud ti nasurok a sangaribo a tawen, ti inaramid ima a washi isut’ kakaisuna a papel ti Japan. Iti sumagmamano a lugar, panagaramid iti papel ti kangrunaan a pagsapulan ti intero nga away; dadduma kadakuada ti limmatak gapu iti nasayaat a papel nga inaramidda.

Iti maikadua a paset ti maika-19 a siglo, dimmur-as iti kasta unay ti panagaramid iti papel idiay Japan. Agarup sangaribo a pabrika ti papel ti naipasdek iti intero a pagilian. Iti irarang-ay ti industria, nupay kasta, ti panagaramid iti washi, agraman dadduma pay nga inaramid ima a bambanag, ket kimmapsut. Kaskasdi, uray itatta ti tradision ti inaramid ima a washi sibibiag pay laeng iti sumagmamano a lugar gapu iti nangayed a kalidadna.

No Kasanot’ Panagaramid iti Washi

Inaramid dagiti Insik ti papelda manipud iti seda, lienso, daan a ragragas a kapas, iket, ken ti ukis ti kayo a mulberry. Idi un-unana, us-usaren dagiti Hapones a managaramid iti papel dagitoy met laeng a materiales. Kamaudiananna, pinadasda dagiti materiales a magun-odanda, kas ti makin-uneg nga ukis ti kayo a mitsumata, gampi (mula a masarakan iti kabambantayan ti Japan), ken uray pay kawayan.

Dagiti materiales masapul a maderder pay nga umuna. Dakkel ken naannad a trabaho ti kasapulan dayta a ramanenna ti panangtaltal, panangpaalingasaw, panangkuskos, panangiyuper, panangdalus, ken dadduma pay. Mailaok iti danum ti nabati a sapal tapno tumpaw dagiti labag.

Iti gagangay a pagaramidan a sadiay maus-usar ti gampi, agdaluppisak dagiti babbai iti aglikmut ti batia a kayo a napno iti danum. Babaen kadagiti im-imada, dalusan ken ilasinda dagiti labag ti gampi iti danum agingga a tumpawda amin.

Irarem ti sabali pay a managtrabaho ti dakkel, napino a sagatan a naikapet iti natibker a kuadro a kayo. No maaon ti kuadro, agaruyot ti danum ket agbati dagiti labag iti sagatan a mayaplag kas maysa a pedaso ti washi. Sigun iti eksperto, maaramid ti nasayaat a pedaso babaen ti panangirarem iti sagatan iti mamin-ano a daras iti nalasaw a danum imbes a maminsan laeng iti napalet a danum.

Kalpasanna maibalinsuek ti sagatan iti dakkel a lamisaan. Siiinayad a bagkaten ti managtrabaho ti sagatan sana iyaplag ti nabasa a pedaso ti washi iti lamisaan. Mairarem manen, ket mairutap ti baro a pedaso iti immuna. Saggaysa a maaramid dagiti pedaso, ket iti di agbayag nabuntonen ti agtedtedted a nabasa a papel.

Tapno di agkakapet dagiti pedaso, mailaok iti danum ti nagalis a ramen a maawagan tororo, manipud iti ramut ti sumagmamano a kita ti gumamela. Ti ramen papaletenna met ti danum, ket pabannayatenna ti panagaruyot ti sagatan. Daytat’ ad-adda a mangpasedsed kadagiti labag. Ti aduan kapadasan a managaramid iti washi maibagana babaen ti panangaprosna no umiso ti pannakasedsedna.

Idi un-unana nga al-aldaw, saggaysa a maiyaplag dagiti pedaso kadagiti tabla sa maibilag. Nupay maar-aramat pay laeng daytoy a pamay-an, kaaduan a pabrika ti washi pamagaanda ti papelda iti napudot a di aglati a pedaso ti asero.

Agtultuloy a Tradision

Nupay ti washi saanen nga isut’ kangrunaan a pagsuratan idiay Japan, adda pay la pategna iti lubong ti arte. Kinapudnona, masansan a maibilbilang dayta kas papel ti arte gapu iti adu a tradisional ken napipintas a bambanag a maaramid iti dayta.

Dagiti nangangayed a sabsabong, kaykayo, billit, landscape, ken dadduma pay a disenio ti maaramid babaen ti panangipigket kadagiti pirgis ti washi a nagduduma ti marisna. Agdindinamag iti intero a lubong ti block-printed a buya iti washi babaen dagiti nalalatak a pintor a Hapones, kas kada Hiroshige ken Hokusai. Maar-aramat met ti washi iti sabali pay a klase ti panangipinta a maawagan nihonga. Ti napaglaok a natumek a bato ken sarming iti nadaruy a pigket ti maipinta kadagiti pedaso ti washi a 1.8 metro kuadrado wenno dakdakkel pay, a naaramid a nangnangruna a maipaay itoy a kita ti panangipinta. Maus-usar met daytoy naisangsangayan a papel iti panangaramid iti bag, pitaka, paypay, payong, ullaw, parol, ken papel a munieka, agraman dagiti daddadakkel a bambanag kas ti dibision wenno bengbeng. Tapno maparayray ti panaginteres iti daytoy a kita ti arte, addada popular a pabuya ken panagsanay nga iyus-usuat dagiti moderno a managaramid iti washi.

Ti karang-ayan a panawen ti washi ti Japan ket paset itan ti historia. Kaskasdi, agtultuloy pay laeng ti tradision tapno parayrayen ti biag dagiti tattao iti okupado, moderno a kagimongan.

[Dagiti Ladawan iti panid 23-25]

Bambanag a naaramid iti “washi”:

panid 23, disenio ti bantay iti sobre a papel;

panid 24, papel a munieka, chopstick a naarkosan iti “washi,” ken pagmarka iti libro;

panid 25, billit nga origami, paypay, ken dagiti arkos a kimono