Panangsukimat Kadagiti Antiohos
Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Britania
NAKAANTIOHOSKAY aya a mangbasbasa iti daytoy? Bueno, saan a dakayo laeng ti kasta. Agarup nga 60 porsiento kadagiti taga Britania, kas pangarigan, ti agan-antiohosen.
Nagbalinen a kadawyan ti panagantiohos ta no adda makuna dagiti gagayyemyo iti daytoy, nalabit gapu ta sinukatanyo ti estilo ti frame ti antiohosyo wenno inkeddengyo a dikay pulos nga usarenen dayta. Adu kadatayo ti nairuamen kadagiti antiohostayo, nga isuot ken ikkaten ida a ditay man la pampanunoten ti maipapan kadagitoy—malaksid no agalus-osdan wenno nakudrepen ti lens-da.
Nupay kasta, kaykayat ti kaaduan ti agusar iti 20/20 a kita ti lens a maibagay kadagiti napintas a frame. Mabalin a makasulit dagiti antiohos. Kaskasdi, ad-adut’ magun-odan itan a tulong dagiti nakapuy ti panagkitada ngem idi.
Dagiti Kadaanan a Tulong iti Panagkita
Tapno nasaysayaat ti panagbuya ni Romano nga emperador Nero kadagiti panagay-ayam dagiti gladiador, naipadamag nga isut’ addaan lens a naaramid manipud ti esmeralda—nangina ken saan unay a mangpasayaat iti kumapkapuy a panagkita. Idi unana a tiempo, naaramid dagiti lens manipud iti sarming a kristal, quartz, amatista, berilo, ken topacio. Ngem, agarup idi tawen 1268, deniskribir ti Ingles a monghe a ni Roger Bacon no kasano a ti paset ti maysa a nagtimbukel a sarming ket mabalin a makatulong iti panagbasa. Kabayatan ti isu met laeng a tiempo, dagiti kadaanan nga antiohos—nga addaan nadagsen a lens—ti nangrugin a nagparang.
Asinot’ damo a nangimbento iti antiohos—dagiti Italiano wenno dagiti Insik? Pagsususikanda daytoy, yantangay dandani naggiddan ti itataud daytoy kadagita a daga. Iti sabali a bangir, naikur-it daytoy iti maysa a tanem idiay Florence, Italia: “Naitanem ditoy ni Salvino d’Armato iti pamilia Armati ti Florence. Ti nangimbento iti antiohos. Dios, pakawanem dagiti basolna.” Awan ti makasierto no kaano a natay—1285, 1317, wenno 1340. Iti sabali a bangir, malagip ti nalatak nga Italiano a managlayag a ni Marco Polo ti pannakakitana iti adu a tao idiay China a nakaantiohos idi damo a napan sadiay idi arinunos ti maika-13 a siglo. Kinapudnona, ipamatmat ti leyenda a maus-usaren ti antiohos idiay China sipud pay idi nasapa a paset ti 500 K.P.
Kamaudiananna, idi maika-16 a siglo, rumangrang-ayen ti negosio ti antiohos idiay Venice, agraman idiay Nuremberg ken dadduma a kabisera ti Europa. Adut’ gumatang idi kadagiti antiohos kas pagarkos, nga ilaklako idi dagiti agtagtagilako kadagiti lansangan ti adu a siudad. Ngem daksanggasat ta awan pangeksamin dagiti managlako kadagiti tagilakoda. Isu a mabalin a sumayaat ti langa ti gumatang ngem saan a sumayaat ti panagkitana!
Dagiti Antiohos Ita
Nagtultuloy ti pannakapasayaat dagiti antiohos. Maigalotda iti lapayag babaen kadagiti ribbon wenno maiyipitda iti agong babaen ti spring clip. Idi kattapog ti maika-18 a siglo, adda nakapanunot a mabalin a masuportaran dagiti antiohos babaen kadagiti natibker a maipakawit iti lapayag. Daytoy pay laeng ti kalatakan a pamay-an.
Kasta unay ti irarang-ay ti pannakaaramid dagiti lens. Dagiti nasayaat a kita ti sarming ti nangsukat idi agangay kadagiti nalitnaw a substansia ti kristal. Dagiti eksperimento ni Sir Isaac Newton idi maika-17 a siglo kadagiti prism ti nangituggod iti pannakatarus iti refraction ti lawag. Gapuna, mabalin a nasayaat unay ti pannakaaramid dagiti lens buyogen iti nasientipikuan a kinaumiso.
Idi 1784, inimbento ti Americano nga estadista a ni Benjamin Franklin ti naisangayan a solusion ti parikutna iti antiohosna. Sininga ti antiohos a pagbasana ti panagkitana iti adayo, ket ti usarenna a pangkita iti adayo dina mabalin a pagbasa. Gapuna imbes a kanayon a pagsinnublatenna nga usaren ti dua nga antiohos, inutobna, nga ania ngata no pagtiponenna ti dua a kita ti lens iti maysa laeng a paris ti antiohos? Gapuna, naimbento ti antiohos a doble bista. Nupay kasta, sangagasut pay a tawen sakbay a napartuat ti maysa a nasayaat a pamay-an a pangaramid kadagitoy.
Magun-odan metten ti nadumaduma a kita ti sarming ti mata tapno mapennekna dagiti makalikaguman a pakausaranna. Dagiti addaan layer wenno napuspuskol a lens ti mabalin a mangsalaknib iti mata dagiti trabahador manipud iti aniaman a makapuling. Dadduma a lens ket photosensitive: No maisarangda iti init, kumudrepda, ket no usarenyo ida iti linong wenno uneg ti balay, nalawagda manen. Kaskasdi, dadduma a lens ket plastik, a mangpalag-an kadagiti antiohos ken makatulong kadagiti addaan napuskol a lens a di unay marigatan a mangusar kadakuada.
‘Masapul Kadin nga Agantiohosak?’
Ngem, nalabit, maysakayo kadagiti sumagmamano a naingasatan a naparaburan iti nasayaat a panagkita. Ngem nalabit di agpaut dayta.
‘Kayatyo a sawen addanto tiempo nga agantiohosak?’ mabalin nga iyimtuodyo. Wen, mabalin a kasta, nupay nasayaat pay laeng ti kasasaad dagiti matayo. Apay? Bueno, maysa a gapu ket, inton agtawenkayo iti 45—wenno natataengan pay—madlawyonton dagiti epekto ti presbyopia. [Ngem] dikay madanagan iti dayta a sao. Kaipapananna laeng a saanen a nalaka nga agbaliw dagiti lens ti matayo iti panagkitada iti asideg inggat’ adayo a kas kapartakda idi agtutubokayo pay laeng. Ti antiohos ket maysa laeng kadagiti mangipamatmat a nataengankayon.
Agan-antiohos kadin dagiti nagannakyo? Mamati ti adu a mabalin a matawid ti ikakapuy ti mata. No kasta, mabalin a ti panagusaryonto iti antiohos ket naikeddengen gaput’ natawidyo.
Nupay kasta, inton agangay, mabalin nga addanto di nasayaat nga epekto ti tawen, genes, ken ugali ket makaituggodda kadagiti kadawyan a sakit ti mata, kas ti adayo a panagkita (hyperopia), asideg a panagkita (myopia), astigmatismo (imperpekto a panagbakkug ti cornea), ken nakakirem a panagkita (strabismus). No adda sakityo a kas iti adda iti ngato, mapankayo iti maysa nga espesialista ti mata (kas ti maysa nga optometrist) tapno ammoyo ti nasayaat nga aramidenyo. Gapuna, mabalin a daytat’ panagpili laeng iti maiyataday kadakayo nga antiohos.—Kitaenyo ti kahon.
Panangaywan iti Antiohosyo
Mabalin a medyo nangina dagiti antiohos, ket mabalin nga agpannuraykay kadakuada iti inaldaw a trabahoyo. Masapul ngarud nga annadanyo ida. No ikkatenyo ida, saan a dagiti lens ti idissoyo. Ket siguraduenyo met a diyo ikabil ida iti sadinoman a mabalin a matugawan wenno mabaddekan. Nalaka a marugitan ti antiohos, isu a rumbeng nga inaldaw a punasan dagiti lens iti nalamuyot, namaga a lupot, ken masansan nga ugasan dagiti frame iti napudot a danum ken sabon. No adda ubbingyo nga agan-antiohos, nalabit maamirisyo a masapul a kanayon a madalusanda.
Ngem ania ngay no saanen a nasayaat ti panagplastar ti antiohosyo? Ipatarimaanyo ida iti optician imbes a padpadasenyo a tarimaanen dayta.
Babaen ti umno a panangaywan, makatulongto a naimbag ti antiohosyo. Bueno, pakasulitan ida no maminsan, ngem pasayaatenda met ti panagkitayo—wenno ti langayo pay ketdi. Sigurado a napategda nupay medyo makasulit, di ngamin?
[Kahon iti panid 22]
Antiohos ken Uso
‘Mangpaalas kaniak ti antiohos!’ kunaen ti dadduma no maibaga a masapul nga agantiohosdan. Nupay kasta, kasta unay ti panangipakat dagiti managdisenio iti kinasigoda iti pannakaaramid dagiti antiohos nga uray la nagbalin daytan a pangpapintas nga arkos.
Ti maysa a gapu a ta us-usarenen dagiti managaramid iti frame ti nalaglag-an, napapaut a plastik, nga uray la nakaad-adu ti kolor ken kita a pagpilian. Kasta met a babaen ti panagusar iti high-refractive-index-glass, posiblen ti panagaramid iti naingpis nupay napuskol ti gradona a lens. Ket no nakalupkopanda iti antireflection film, dagiti lens ket gistay di unay madlawen.
No maseknankayo iti uso, mabalinyo ti agpili kadagiti frame a maibagay iti kawesyo. Isingasing ti maysa a broshur a pinataud ti Optical Information Council (ti Britania) a pilienyo ti frame a maibagay iti sukog ti rupayo, a pagminarenna dagiti nasayaat a paset ti rupayo ken dina unay ipadlaw dagiti di nasayaat. Kas pangarigan, kayatyo kadi a medyo kumuttong ti rupayo? Gapuna, kunaen ti broshur, pilienyo ti antiohos a ti pasetna nga agplastar iti agongyo ti napatpatak ti kolorna imbes a ti frame-na. Singkit kadi dagiti matayo? Pilienyo ti antiohos a napatpatak ti kolor ti frame-na ngem ti pasetna nga agplastar iti agongyo. Padasenyo ti nadumaduma nga estilo, ken tingitingenyo ti epektoda iti langayo. Mabalin a nasayaat met no ikuyogyo ti maysa a mapagtalkan a gayyem a mapagpiaran ti opinionna.
No makasulit kadakayo ti antiohos, amirisenyo dagiti contact lens. Adut’ komportable a mangusar kadakuada iti inaldaw.