Nadaeg a Higante iti Amianan ti Canada

Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Canada

“ARI ti Amianan” ken “Appo ti Arctic” dagiti natan-ok a titulo a pagririnnamanan ti agarup 30,000 a polar bear nga agalla-alla iti intero a North Polar Basin.

Adda sumagmamano a naisalsalumina a populasion dagiti polar bear. Napili ti maysa a grupo ti abagatan a laud ti Hudson Bay ti Canada, manipud Akimski Island idiay James Bay agingga idiay Chesterfield Inlet, nga agpaamianan, kas taengda. Isu a ti Churchill, Manitoba a masarakan iti nagbaetanda, ket naawagan kas “ti kabisera ti polar bear ti lubong.”

Agsawar ti kalakian a polar bear iti taengna buyogen ti panagsiddaaw ken kinaawan-bannog. Daytoy ti nakapanagananna iti naibatay-daniw nga Inuit a Pihoqahiak, a kaipapananna “ti naynay-a-managsawar.”

Ti polar bear ket nagsidsiddaawan dagiti kadaanan a managsukisok idiay amianan. Inladawan dayta ni John Muir, maysa nga Americano a naturalista, kas ‘natan-ok-langana nga ayup ken nakapigpigsa, situtured ken sitatalingenngen nga agnanaed iti interamente a nayelo a disso.’

Nupay agdagsen iti 450 inggat’ 640 kilo, kasla pusa ti kinaparagsitda. Kinuna ti maysa a biologo: “Kasda la dadakkel a pusa. Talaga a di nakapapati ti kinaparagsitda​—ania ketdin ti kinaparagsitda.”

Panagasawa ken Panagaramid iti Rukib

Ti kalakian a polar bear ‘dina ammo ti agpamilia.’ Kalpasan ti panangasawana, panawannan ti kabáyan nga isun ti makaammo a mangpadakkel kadagiti urbon. Dumakkel ti pertilisado nga itlog iti aanakan ti kabáyan, sa din dumakkel iti sumaganad nga uppat inggat’ lima a bulan.

No masikogen, mangaramid ti kabáyan iti nakaun-uneg a rukib iti maysa a gabsuon ti niebe a mabirukanna wenno iti takdang ti maysa a danaw. Aggian sadiay a di mangmangan, di umisbo wenno agibleng agingga iti arinunos ti Marso.

Nagsayaat ti pannakaaramid ti rukib. Manipud iti pagserkan, agdua a metro ti kauneg ti napadsok nga abut a kalalainganna a paggiannanna. Maimengan ditoy ti bagina, isu a ti rukib ket masansan a 20 degrees Celsius a nabarbara ngem ti temperatura iti ruar. Adda bassit nga abut iti ngatuenna nga isut’ pagnaan ti angin. No kasapulan, pabaruenna ti suelo babaen ti panangkaskasna iti yelo iti ngatuenna.

Nalabit namnamaenyo a dayta a nagdakkelan a polar bear ket mangipasngay met iti dakkel a kakikitana. Ngem .5 kilo laeng ti kadagsen dagiti kappasngay nga urbon! Masansan a maipasngayda iti Disiembre wenno nasapa a paset ti Enero.

Gapu ta naipasngayda a bulsek ken tuleng, nabungon dagiti urbon iti burbor a de lana malaksid iti dapan ken agongda. Babaen ti kasla-kompay a kukoda, agkaradapda ken inada tapno agsuso iti nananam, nakrema, kasla cod-liver-oil ti ramanna a gatasna.

Masansan a singin ti ipasngay dagiti kabáyan iti kada tallo a tawen iti kaaduan a rehion ti Amianan. Nupay kasta, masansan tallo, ken no dadduma uppat, iti tunggal maikadua a tawen ti ipasngay dagiti adda idiay deppaar ti Hudson Bay. Napartak a dumakkel dagiti urbon. Kalpasan ti ag-26 nga aldaw, makangngegdan. Pito pay nga aldaw, makapagmulagatdan. Agbukiraden dagiti nalpay a burborda, a lallalo pay a rumaber.

No agngudon ti Marso, rummuaren ti agiina manipud rukibda tapno tagiragsakendan ti silnag ti init ti primavera idiay Arctic. Agtulidtulidda iti nakasaksaknap a niebe. No makasarakda iti napadsok a bakras, iyuyasda dagiti nalukmeg a babassit a patongda a nakaunnat dagiti kammauna ken kammaudi a sakada iti nakasagana a mangarakup nga inada idiay baba.

Masansan a marigatan dagiti urbon a mangsurot iti tugot ti inada gapu iti nauneg a niebe. Ti solusion? Aglugan dagiti urbon iti likudan ni inada! Naminsan a nakakita ti maysa a retratista kadagiti kabáyan nga oso, a napatbungan gapu iti maysa a helicopter, nga agtatarayda a nakalugan dagiti urbonda iti bukotda “kas nabutngan a babassit a kabayo.”

Siaannad a sanayen ida ti ina iti agdua ket kagudua a tawen. Sananto bayban-an idan. Makapagwaywayasen dagiti urbon nga oso.

Dadduma Pay nga Ugali

Sigun iti maysa nga artikulo ti magasin a Life, “dagiti polar bear ti kalaingan kadagiti uppat-sakada a lumalangoy iti lubong.” Makalangoyda iti tengnga dagiti bunton a yelo a mangballasiw kadagiti nalawa a baybay. Idinto ta awan dumket a danum wenno kristal ti yelo iti nalana a burborda, ti napigsa a panagwagwagda ti mangiwarsi iti aniaman a mangbabasa kadakuada. Ti panagtulidda iti namaga a niebe ti mangpatangken iti nabatbati a basa, ket sumagmamano laeng a minuto, namagan ti burboran a dutdot ti oso.

Nabiit pay a naduktalan dagiti sientista dagiti nakaskasdaaw a palimed ti burbor ti oso. Saan laeng a mangpabara iti bagi ti panangsilnag ti lawag no di ket dayta pay ti mangpapudaw ken mangpasileng iti burborna.a

Ngem kasanoda a maammuan ti pagnaanda iti naynay-panagbaliwbaliwna nga Arctic a naglaon iti sumagmamano, no adda man, a manayon a pagnaan a nalabit makatulong iti panagbiaheda?

Sigun iti libro nga Arctic Dreams, “adda la ketdi mapa iti utek [ti oso] . . . Saan a makatulong ti memoria. No kasano a patanoren ken usaren dagiti oso dagita a mapa ti maysa kadagiti makapaintriga a saludsod maipapan kadakuada.” Makapagalla-allada iti adu a lawas ket dida maiyaw-awan.

Nupay dagiti polar bear ket mammano a mangraut iti tattao, masapul a bigbigen dagiti turista ti kinapigsa ken kinaparagsitda. Kinuna ti isu met laeng a libro: “Naikay ken nasingpet dagiti polar bear, no idilig kadagiti grizzly bear.” Nupay kasta, nalabit a diyo mapupuotan ti isusungadda gapu ta gistay di mangngeg dagiti addang ti burboran unay a saksakada.

Panangbisita iti Polar Bear

Kasanotay a mabisita dagitoy a makapainteres a parsua? Nangipatakder dagiti sientista iti 14 metro a torre a landok iti kosta ti Hudson Bay nga isut’ lugar a pakaad-adalan kadagiti oso.

Nakasagana dagiti Tundra Buggies kadagiti turista idiay ili ti Churchill. Dagitoy ket dadakkel, nasaripdaan ti metal a lugan a makalaon iti adu a pasahero a panggepdat’ agpasiar. No dadduma mamingmingan ida iti asideg no ti oso ket agsadag iti saripda a metal wenno banugbogenna dayta babaen ti kammauna a sakana tapno mangawis iti atension wenno agkiddaw iti taraon.

Manginanamakami a tinagiragsakyo daytoy a panagpasiar kadagiti higante nga oso ti Amianan, a naipadamag a maysada kadagiti sangapulo a “kalatakan” nga ayup iti lubong. Talaga a nagpintasda a parsua, maysa a gapuanan ti kasisiriban a Namarsua, isu a nangted kadakuada iti abilidad a makibagay kadagiti nasaknap a kayeluan ti North Polar Basin.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 24]

Sanayen ti ina dagiti urbonna iti agdua ket kaguddua a tawen

[Dagiti ladawan iti panid 25]

Aggiginnantil dagiti urbon a kalakian, sadanto agpakalma iti niebe

[Credit Line]

Amin a ladawan: Mike Beedell/Adventure Canada