Shark Bay—Nakaskasdaaw a Taeng Dagiti Parsua iti Danum

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY AUSTRALIA

TI Shark Bay ket maysa a dakkel, ababaw a danum, a masarakan iti kalaudan a paset ti Australia, nga agarup 650 a kilometro iti amianan ti siudad ti Perth. Idi 1629, ti Olandes a managsukisok a ni Francois Pelsaert, pinanagananna daytoy a desierto a “natikag ken nailunod a pagilian, nga awanan iti karuotan.” Dagiti naud-udi a bimmisita iti lugar inawaganda dayta kas Awanan Namnama a Lugar, Awan Usarna a Danum, ken Lugar a Pakadismayaan.

Ngem ita, nasurok a 120,000 a tattao ti mangpaspasiar iti Shark Bay iti tinawen. Nakaskasdaaw dagiti pakaawisan iti daytoy nagadayo a lugar ta dayta ket nairaman iti World Heritage List idi 1991.a

Kapatagan nga Agburburayok iti Biag

Mabalin a nakasarak koma ni Pelsaert kadagiti patag a karuotan no nagsapul iti uneg ti danum, ta ti Shark Bay ti pakasarakan iti kalawaan ken nagduduma ti kitana a ruot ti baybay iti intero a lubong. Nasurok nga 4,000 a kilometro kuadrado ti kalawa dayta. Ti laeng Wooramel Seagrass Bank saklawennan ti 130 a kilometro iti igid ti makindaya a sanga ti Shark Bay.

Dagiti ruot ti baybay, a talaga a mulmula nga agsabong, taraonanda ti adu a nagduduma a kita ti animal iti danum. Dagiti semilia nga udang, babassit nga ikan, ken nagadu a sabsabali nga animal iti danum agnaedda iti daytoy naraber a pagaponan. Dagiti patag a karuotan ti baybay mangipaayda met iti umdas a taraon kadagiti agnanaed nga agarup 10,000 a dugong. Siuulimek nga agarab dagitoy a naamo ken nausiuso nga animal, nga agdagsen iti 400 a kilo, kadagiti naraber a karuotan iti uneg ti danum. No dadduma, nasurok a 100 ti maysa a pangen. Mabalin nga agnaed itan ti kaaduan a dugong iti lubong iti Makin-amianan nga Australia, manipud iti Shark Bay iti laud agingga iti Moreton Bay iti daya.b

Maitutop iti naganna, adu dagiti nagduduma a kita ti pating iti Shark Bay. Karaman kadagitoy ti tiger shark ken ti nagdakkel ngem naamo a whale shark, a kadakkelan nga ikan iti lubong. Agkakadua dagiti pating ken dolphin ditoy. Dayta ti mangpaneknek a saan nga agpayso ti sarsarita a no sadino ti ayan dagiti dolphin, awan dagiti pating. Kinapudnona, natakuatan dagiti managsukisok nga agarup 70 a porsiento kadagiti dolphin iti daytoy a lugar ti addaan piglat gapu iti panangraut dagiti pating. Karaman met dagiti rinibu a humpback whale kadagiti nagduduma a kita ti animal a dumagas ditoy tapno aginana bayat ti tinawen a panagakarda nga agpaabagatan, ken kasta met ti kaadu ti sumangpet a pawikan iti tinawen tapno agitlogda kadagiti aplaya.

Talaga Kadi a Bato Dagitoy?

Maisupadi iti dadduma a paset ti Shark Bay, awan ti sibibiag nga animal iti Hamelin Pool, iti makin-abagatan a pungto ti luek. Nakaro ngamin ti apgad dagiti danum gapu ta napartak a maatianan. Adda dagiti kasla napusyaw a dapuen a bato kadagiti igid ti danum. Ngem no sukimaten a naimbag, dagitoy a “bato” ket stromatolite, a pinataud dagiti kolonia ti maysa ti selulana a mikroorganismo a maawagan iti cyanobacteria wenno bumerde nga asul nga alga. Agarup tallo a bilion ti bilang ti agnaed iti maysa a metro kuadrado!

Dagitoy a naandur a nagbabassit a parsua agaramidda iti semento babaen ti panangilaokda iti napigket a buteg kadagiti material nga agtaud iti danum ti baybay. Dayta ti ituonda kadagiti pagtaenganda a kasla bato. Mabayag daytoy a proseso. Kinapudnona, ti maysa a pie a katayag ti stromatolite ket mabalin a dandani 1,000 a tawenen ti kabayagna!

Ti Hamelin Pool ti pagnanaedan ti kaaduan ken nadumaduma nga stromatolite nga agbibiag iti danum iti lubong. Maysa pay dayta kadagiti katalgedan a lugar a pagbiaganda a masarakan iti lubong.

Dagiti Kalatakan iti Shark Bay

Dagiti bottlenose dolphin iti Monkey Mia, maysa nga aplaya iti igid ti Denham Peninsula, ti kangrunaan a pangawis ti Shark Bay. Ti Monkey Mia ti maysa kadagiti sumagmamano a lugar iti lubong a kanayon a sangladan dagiti atap a dolphin tapno makilangenda kadagiti tattao. Awan ti sigurado a makaammo no kaano a nangrugi daytoy a pannakilangen.

Kuna ti dadduma nga idi dekada 1950, dagiti dolphin akayenda dagiti ikan kadagiti ababaw a danum. Ar-aramidenda pay laeng dayta agingga ita. Mabalin a ginundawayan dagiti tattao daytoy a kasasaad tapno pakanen ken makigayyemda kadagiti dolphin. Idi 1964, maysa a babai a mangngalap iti dayta a lugar ti nangipuruak iti ikan iti agsolsolo a dolphin a mangrikrikus iti bilogna iti Monkey Mia. Ti dolphin, a pinanaganan dagiti tattao iti Charlie, nagsubli iti simmaganad a rabii ket innalana a mismo ti ikan iti imana. Di nagbayag, dagiti gagayyem ni Charlie kimmuyogdan kenkuana.

Sipud idin, tallo a kaputotan dagiti dolphin ti nangparagsaken kadagiti minilion a bisita. Pinaragsakda met dagiti biologo. Nasurok a 100 kadakuada manipud iti nadumaduma a pagilian ti nagsukisoken kadagitoy nga animal, a namagbalin kadakuada kas ti dolphin a kaaduan nga inadal ti tao.

Kadagitoy nga aldaw, masansan a dagiti dolphin kaduada dagiti annakda a bumisita iti aplaya ti Monkey Mia iti kaaduan nga agsapa. Adu a maragragsakan a tattao ti agur-uray iti isasangpetda, ngem manmano laeng ti addaan iti gundaway a mangpakan kadagitoy. Apay? Agsipud ta kayat a siguraduen dagiti agbambantay iti parke a saan nga agpannuray dagiti animal kadagiti maited a taraon. Nupay kasta, amin dagiti tattao nalawag a makitada ti mapaspasamak. “Nagsayaat ketdin no makalangen dagiti tattao ti amin a parsua ditoy daga!” kinuna ti maysa a babai.

Ipakita ti Biblia a dayta a tarigagay iparangarangna ti orihinal a panggep ti Dios nga amin nga animal sitatalna nga agpaituray iti tao. (Genesis 1:28) No pagay-ayatmo dagiti animal, maragsakanka a makaammo a naan-anayto a matungpal ti panggep ti Dios, a temporario a nalapdan gapu iti basol. Mapasamak dayta inton agturay ditoy daga ti Pagarian ti Dios, maysa a nailangitan a gobierno nga iturayan ni Jesu-Kristo.—Mateo 6:9, 10; Apocalipsis 11:15.

Inton agturay ti Pagarian ti Dios, ti intero a daga agbalinto a natalged ken napintas a lugar nga aglaplapusanan iti kinasalun-at ken biag. Iti mabiiten, dagiti lugar a kas iti Shark Bay ad-addanto pay a paragsakenda dagiti tattao ngem ita.—Salmo 145:16; Isaias 11:6-9.

[Footnotes]

[Mapa iti panid 15]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

AUSTRALIA

SHARK BAY

[Ladawan iti panid 16, 17]

Buya ti aplaya iti Monkey Mia manipud iti tangatang

[Ladawan iti panid 16, 17]

Naamo a dugong

[Credit Line]

© GBRMPA

[Ladawan iti panid 16, 17]

Binilion a babassit nga organismo ti agaramid kadagiti stromatolite

[Ladawan iti panid 17]

Dagiti atap a dolphin kanayon a mapanda iti aplaya ti Monkey Mia

[Picture Credit Lines iti panid 15]

© GBRMPA; satellite map: Jeff Schmaltz, MODIS Rapid Response Team, NASA/GSFC

[Picture Credit Line iti panid 17]

Amin a ladawan, malaksid iti dugong, impaay ti Tourism Western Australia