Dagiti Ramut ti Kinaawan Hustisia

AGARUP 2,000 a tawenen ti napalabas, siuumiso a dineskribir ti Biblia dagiti kababalin ti tattao iti kaaldawantayo. Kinunana: “Kadagiti maudi nga aldaw dumtengto dagiti napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan. Ta dagiti tattao managayatdanto iti bagbagida, managayat iti kuarta, . . . saan a managyaman, saan a nasungdo, awanan nainkasigudan a panagayat, saan a sidadaan iti aniaman a tulagan, . . . awanan panagayat iti kinaimbag, mangliliput, natangken ti uloda, natangsit gapu iti panagpannakkel, managayat iti ragragsak imbes a managayat iti Dios.”​—2 Timoteo 3:1-4.

Umanamong ti kaaduan a gagangay itan dagita a dakes a kababalin. Nabatad dagita iti adu a pamay-an, kas iti kinaagum, diskriminasion, gura iti kagimongan, korapsion, ken nagdakkel a nagdumaan ti pobre ken baknang. Saggaysaentayo nga usigen dagita.

KINAAGUM. Adda dagiti mangibagbaga a “Makapasalun-at ti kinaagum” ken “Nasayaat ti kinaagum.” Ngem saan nga agpayso dagita. Nagsaem dagiti epekto ti kinaagum! Kas pagarigan, masansan a ti kinaagum ti makagapu iti panangkusit kadagiti rekord ti negosio, sinasaur a panagpuonan, ken di naannad a panagpautang ken panagutang. Adu ti naapektaran kadagiti resulta dagita, kas iti pannakabangkrap. Sabagay, naagum met ti dadduma kadagiti biktima. Ngem karaman met dagiti nagagaget, a dadduma kadakuada ti naawanan iti pagtaengan ken pension.

DISKRIMINASION. Saan a patas ti pannakilangen dagiti manangidumduma ken tagibassitenda ti dadduma gapu iti puli, kolor ti kudil, kasasaad iti kagimongan, relihion, ken kinalalaki wenno kinababai. Kas pagarigan, naammuan ti maysa a komite ti United Nations nga iti maysa a pagilian iti Abagatan nga America, adda masikog a natay iti ospital. Saan ngamin a naasikaso iti sabali a pasilidad gapu ta napanglaw ken sabali ti pulina. Ti nalabes a diskriminasion ket nagbanag pay iti nakaro a kinaawan hustisia kas iti panangikisap iti puli ken masaker.

GURA ITI KAGIMONGAN. Kuna ti sumario ti Handbook of Antisocial Behavior: “Kada tawen, masinasina ti pinullo a ribu a pamilia, madadael ti ginasut a ribu a biag, ken maperdi dagiti sanikua nga aggatad iti minilion a doliar gapu iti gura iti kagimongan. Nakasaksaknap ti kinaranggas ken guranggura. Imbes a deskribiren dagiti historiador ti arinunos ti maika-20 a siglo kas ti ‘Space Age, wenno ‘Information Age,’ saanen a nakaskasdaaw no iladawanda dayta kas ti ‘Antisocial Age’​—ti tiempo a dinadael ti kagimongan ti bagina.” Sipud pannakaipablaak dayta a libro idi 1997, awan pay simmayaatan ti ugali ken kababalin dagiti tattao.

KORAPSION. Sigun iti report maipapan iti korapsion idiay South Africa, iti unos ti pito a tawen, di umiso ti nakausaran ti nasurok a 81% ti 25.2 bilion rand (4 bilion a doliar ti U.S. idi) a naipaay iti health department ti maysa a probinsia. Saan a nausar ti kuarta a “rumbeng koma nga agpaay iti pannakamantener dagiti ospital, klinika, ken health center iti probinsia,” kuna ti pagiwarnak a The Public Manager.

NAKARO A NAGDUMAAN TI POBRE KEN BAKNANG. Idi 2005, ti dandani 30% iti makatawen a pastrek ti Britania “ket napan iti 5% dagiti kangatuan nga agsapul” ken “nasurok a 33% iti pastrek ti America ti napan iti 5% dagiti kangatuan nga agsapul,” sigun iti impadamag ti magasin a Time. Iti intero a lubong, $1.25 (U.S.) wenno nababbaba pay ti inaldaw a pagbibiag ti agarup 1.4 bilion a tattao, ken 25,000 nga ubbing ti matay kada aldaw gapu iti kinapobre.

Adda Kadi Solusion iti Kinaawan Hustisia?

Ti prime minister ti Australia idi 1987 inaramidna a kalat a no madanon ti 1990, awanen ti ubing nga Australiano a napanglaw. Di pulos napasamak dayta. Kinapudnona, nagbabawyanna ti panangikeddengna iti dayta a kalat.

Wen, kasano man ti kabaknang ken kadakkel ti pannakabalin ken impluensia ti maysa a tao, kaskasdi nga isu ket tao laeng ken dina kabaelan a pukawen ti kinaawan hustisia. Kinapudnona, uray dagiti mannakabalin agsagabada iti kinaawan hustisia, lumakay ken bumaketda, ken matayda. Dagita ti mangipalagip kadatayo iti sumaganad a dua a teksto iti Biblia:

“Saan a kukua ti tao a magmagna uray ti panangiturong iti addangna.”​—Jeremias 10:23.

‘Dikay ikabil ti panagtalekyo kadagiti natan-ok, a kadakuada awan pannakaisalakan.’​—Salmo 146:3.

No bigbigentayo ti kinaagpayso dagita a nainsiriban a sasao, ditayto madismaya no di agballigi dagiti panagregget ti tattao. No kasta, sumukotayo kadi lattan? Saan! Kas iti makitatayo iti maudi nga artikulo iti daytoy a serye, asidegen a maadda ti pudno a kinahustisia ditoy lubong. Ngem kabayatanna, adda maaramidantayo. Mabalintayo a sukimaten ti bagbagitayo. Isaludsodmo iti bagim: ‘Kabaelak kadi nga ad-adda nga ipakita ti kinahustisia iti pannakilangenko iti sabsabali? Adda kadi pay mabalinko a parang-ayen?’ Masungbatan dagita iti sumaganad nga artikulo.

[Dagiti Ladawan iti panid 4, 5]

A. Dagiti polis idiay China a mangar-aresto iti lalaki a nakipaset iti kinaranggas a maigapu iti puli

B. Panagtakaw ken panangdadael iti sanikua idiay London, England

C. Nakaro a kinakurapay iti kampo dagiti nagbakuit idiay Rwanda

[Credit Lines]

Makinngato a kannigid: © Adam Dean/Panos Pictures; makintengnga iti ngato: © Matthew Aslett/Demotix/CORBIS; makinngato a kannawan: © David Turnley/CORBIS