Kinapanglaw—Panangbirok iti Permanente a Solusion
ITI laksid dagiti di makaay-ayo a damag iti sangalubongan maipapan iti kinapanglaw, adda latta dagiti mangnamnama iti positibo a solusion. Kas pagarigan, sigun iti parupa ti Manila Bulletin, inreport ti Asian Development Bank a “ti Asia makalung-awto iti kinapanglaw iti uneg ti 25 a tawen.” Inrekomenda ti banko ti panagrang-ay ti ekonomia kas pamay-an tapno maalangon dagiti tattao manipud iti nakaro a kinapanglaw.
Dagiti dadduma nga organisasion ken gobierno nangtedda iti adu a singasing ken plano a mangrisut iti problema. Karaman kadagita dagiti: programa a social insurance, nasaysayaat nga edukasion, panangkanselar kadagiti utang dagiti napanglaw a pagilian kadagiti nabaknang a pagilian, panangikkat kadagiti lapped iti panagangkat tapno dagiti nasion nga addaan iti adu a napanglaw nalakada a mailako dagiti produktoda, ken nalaka a pabalay para kadagiti napanglaw.
Idi tawen 2000, ti United Nations General Assembly nangipasdek kadagiti programa a naituding a makompleto inton 2015. Iramanna daytoy ti panangikkat iti nakaro a kinapanglaw ken panagbisin agraman ti nakaro a di agpada a sapul kadagiti pagpagilian. Agkakaimbag man dagita a programa, adu dagiti agduadua a maragpat dagita gapu ta awan ti panagkaykaysa iti lubong.
Dagiti Praktikal nga Addang Tapno Marisut ti Kinapanglaw
Yantangay narigat a manamnama ti pudno a sangalubongan a panagdur-as, sadino ti mabalin a pagpatulongan ti maysa a tao? Kas immunan a nadakamat, adda gubuayan ti praktikal a sirib a makatulong ita kadagiti tattao. Ania dayta? Isu ti Sao ti Dios, ti Biblia.
Ania ti nakaidumaan ti Biblia kadagiti amin a dadduma a gubuayan ti impormasion? Naggapu dayta iti kangatuan nga autoridad, ti Namarsua kadatayo. Iti Biblia, inlanadna dagiti nainsiriban nga agkakapateg a banag—dagiti praktikal a prinsipio nga agaplikar kadagiti amin a tattao, iti amin a lugar, ken iti amin a tiempo. No masurot dagitoy a prinsipio, matulonganda dagiti napanglaw a mangtagiragsak iti ad-adda a makapnek a biag uray itan. Imutektekantayo ti sumagmamano a pagarigan.
Maaddaan iti umiso a panangmatmat iti kuarta. Kuna ti Biblia: “Ti sirib agpaay a salaknib kas met laeng ti kuarta agpaay a salaknib; ngem ti pagsayaatan ti pannakaammo ket ti met laeng sirib taginayonenna a sibibiag dagiti agik-ikut iti dayta.” (Eclesiastes 7:12) Ania ti kababagas dayta a teksto? Saan laeng a kuarta ti kasapulan. Pudno, mangipaay dayta iti kinatalged. No adda kuarta, magatangtayo dagiti kasapulantayo, ngem adda limitasionna. Adda dagiti napatpateg a banag a saan a magatang ti kuarta. Ti panangbigbig iti daytoy a kinapudno tulongannatayo a mangtaginayon iti natimbeng a panangmatmat kadagiti material a banag, ket iti kasta, maliklikantayo dagiti pannakapaay a napasaran dagidiay nangipamaysa iti biagda iti pananggun-od iti kuarta. Ti kuarta saanna a magatang ti biag, ngem ti nainsiriban a panagtignay masalaknibanna ita ti biag ken luktanna pay ti posibilidad nga agbiag nga agnanayon.
Agbiagkayo sigun iti kabaelanyo. Mabalin nga adda dagiti kayattayo a saantayo a talaga a kasapulan. Masapul nga ipangpangrunatayo dagiti kasapulantayo. Naglakatayo a panunoten a kasapulantayo ti maysa a banag, ngem iti kinapudnona kayattayo laeng dayta, saan ket a kasapulan. Ti masirib a tao gastuenna ti nasapulanna umuna kadagiti talaga a kasapulanna—taraon, kawes, pagnaedan, ken dadduma pay. Kalpasanna, sakbay a gastuenna ti aniaman a nabatbati a kuartana, panunotenna no makaanay dayta a paggasto kadagiti kanayonan a banag. Iti maysa kadagiti ilustrasionna, inrekomenda ni Jesus a ti maysa a tao “agtugaw nga umuna ket pattapattaenna ti magastos, tapno kitaenna no adda umanay a pangleppasna iti dayta.”—Lucas 14:28.
Iti Pilipinas, ni Eufrosina, nga addaan iti tallo nga annak, narigatan a mangyan-anay iti sapulna sipud idi pinanawan ni lakayna sumagmamano a tawenen ti napalabas. Iti panagbadyetna, sinanayna dagiti annakna a mangbigbig iti ipangpangrunada a gatangen. Kas pagarigan, mabalin nga adda makita dagiti annakna a kayatda. Imbes a basta ibagana a saan a mabalin, makirinnason kadakuada a kunkunana: “Bueno, mabalin a gatangem dayta no kayatmo, ngem agpanunotka. Umdas laeng ti kuartatayo para iti maysa a banag. Mabalin gatangentayo dayta kayatmo, wenno ti bassit a karne wenno nateng a sidaentayo iti makalawas. Ita, ania kadagita ti kayatmo? Sika ti agpili.” Masansan a makaawat a dagus dagiti annakna ket umanamongda a kayatda ti maaddaan iti taraon imbes a ti aniaman.
Mapnekkayo. “No adda pagtaraon ken pagkawestayo, mapnektayon kadagitoy a banag,” ti maysa pay a prinsipio ti Biblia. (1 Timoteo 6:8) Ti mismo a kuarta saan a mangyeg iti kinaragsak. Adu a nabaknang ti saan a naragsak, bayat nga adu a napanglaw a tattao ti nakaragragsak, ngamin nasursuroda ti mapnek kadagiti simple a banag a kasapulan iti biag. Dinakamat ni Jesus ti pannakaadda ti ‘simple a mata’ a naipamaysa kadagiti napatpateg a banag. (Mateo 6:22) Daytoy ti tumulong iti tao nga agbalin a kontento. Adu a napanglaw a tattao ti mapnek iti kasasaadda agsipud ta nasukayda ti nasayaat a relasion iti Dios ken addaanda iti naragsak a biag ti pamilia—bambanag a saan a magatang ti kuarta.
Sumagmamano laeng dagitoy a pagarigan dagiti praktikal a singasing ti Biblia a makatulong kadagidiay napanglaw tapno mapagballigianda ti kasasaadda. Adu pay. Kas pagarigan, isardeng dagiti bisio kas iti panagsigarilio ken panagsugal, a mangsaysayang iti kuarta; panunoten no ania dagiti napatpateg a banag iti biag, partikular dagiti naespirituan a kalat; kadagiti lugar a limitado ti pagtrabahuan, padasen nga itukon dagiti paglaingan wenno serbisio kadagiti tattao nga agkasapulan kadagita. (Proverbio 22:29; 23:21; Filipos 1:9-11) Irekomenda ti Biblia ti panangusar iti kasta a “praktikal a kinasirib ken ti pannakabael nga agpanunot” agsipud ta “agbalindanto a biag ita kararuam.”—Proverbio 3:21, 22.
Nupay makatulong dagiti singasing ti Biblia a mangpagin-awa kadagidiay marigrigat, saan pay a nasungbatan dagiti saludsod maipapan iti masanguanan. Dagiti kadi napanglaw agnanayon nga agsagaba iti kinakurapay? Mailinteg kadi ti panaggidiat dagiti nakabakbaknang ken dagiti nakapangpanglaw? Usigentayo ti maysa a solusion a saan nga ammo ti adu a tattao.
Mangted ti Biblia iti Rason Tapno Mangnamnama
Bigbigen ti adu a nasayaat a libro ti Biblia. Ngem masansan a saanda nga ammo a mangipapaay dayta iti espesipiko nga impormasion a mangipatuldo kadagiti dadakkel a panagbalbaliw nga asidegen a mapasamak.
Panggep ti Dios nga agtignay tapno marisut dagiti parikut ti sangatauan, agraman ti kinapanglaw. Yantangay dagiti gobierno ti tao ket napaneknekan a saanda a makabael wenno agkedkedda nga agtignay, panggep ti Dios a sukatan ida. Kasano? Impaganetget ti Biblia iti Daniel 2:44: “Mangipasdekto ti Dios ti langit iti maysa a pagarian a saanto a pulos madadael. Ket ti met laeng pagarian saanto a mayawat iti aniaman a sabali nga ili. Rumekennanto ken pagpatinggaenna amin dagitoy a pagarian, ket dayta agtalinaedto agingga kadagiti tiempo a di nakedngan.”
Kalpasan nga ikkatenna dagitoy a “pagarian,” wenno gobierno, agtignay ti Agturay a dinutokan ti Dios. Saan a tao dayta nga Agturay no di ket maysa a mannakabalin a persona idiay langit a kas iti Dios, nga addaan iti pannakabalin a mangaramid kadagiti dakkel a panagbalbaliw a kasapulan tapno mapukaw ti agdama a panaggidiat. Pinili ti Dios ti mismo nga Anakna a mangaramid iti daytoy. (Aramid 17:31) Dineskribir ti Salmo 72:12-14 no ania ti aramiden daytoy nga Agturay, a kunkunana: “Ispalennanto daydiay napanglaw nga agpatpatulong, kasta met daydiay naparigatan ken siasinoman nga awanan katulongan. Isu maasianto iti daydiay nanumo ken iti daydiay napanglaw, ket dagiti kararua dagidiay napanglaw isalakannanto. Iti pannakairurumen ken iti kinaranggas subbotennanto ti kararuada, ket ti darada napategto kadagiti matana.” Anian a nakaskasdaaw a namnama! Addanto pannakabang-ar kamaudiananna! Agtignay ti dinutokan ti Dios nga Agturay para kadagiti napanglaw ken nanumo a tattao.
Iti dayta a tiempo, marisutto dagiti adu a parikut a nainaig iti kinapanglaw. Kuna ti bersikulo 16 ti Salmo 72: “Maaddanto ti naruay a bukbukel iti daga; iti tapaw dagiti bantay addanto ti panaglaplapusanan.” Awanton ti kinakirang ti taraon kas resulta ti gawat, kaawan ti kuarta, wenno nakapuy a gobierno.
Marisutto met dagiti dadduma a parikut. Kas pagarigan, adu a tattao ita ti awanan iti pagtaengan. Ngem ikari ti Dios: “Pudno unay a mangbangondanto iti balbalay ket agnaedda; ket pudno unay nga agmuladanto kadagiti kaubasan ket kanenda ti bungada. Saandanto a mangbangon ket sabali ti agnaed; saandanto nga agmula ket sabali ti mangan. Ta kas iti al-aldaw ti maysa a kayo kastanto ti al-aldaw ti ilik; ket ti aramid dagiti bukodda nga ima usarento a naan-anay dagidiay pinilik.” (Isaias 65:21, 22) Amin a tao maaddaandanto iti bukodda a pagtaengan ken tagiragsakenda ti trabahoda. Ikarkari ngarud ti Dios ti naan-anay ken permanente a solusion iti kinapanglaw. Awanton ti dakkel a paggidiatan dagiti nabaknang ken napanglaw, awanton dagiti tattao a sangkabirokan sangkaapuyan.
Iti maysa nga agdadamo a makangngeg kadagitoy a kari ti Biblia, mabalin nga ipagarupna a saan a realistiko dagitoy. Ngem ti naun-uneg a panangusig iti Biblia ipakitana a natungpal dagiti amin a kari ti Dios iti naglabas. (Isaias 55:11) Saan ngarud a kasapulan nga iyimtuod no matungpal dayta. Imbes ketdi, ti talaga a saludsod ket, Ania ti masapul nga aramidenyo tapno magunggonaankayo inton matungpal dayta?
Addakayto Ngata Sadiay?
Yantangay gobierno ti Dios dayta, masapul a datayo dagiti kita ti tattao nga awaten ti Dios kas umili iti sidong dayta a panangituray. Ibagana no kasanotayo a makualipikar. Nailanad iti Biblia no ania dagiti aramidentayo.
Nalinteg ti nadutokan nga Agturay, ti Anak ti Dios. (Isaias 11:3-5) Gapuna, masapul a nalinteg dagidiay mapalubosan nga agbiag iti sidong daytoy a gobierno. Kuna ti Proverbio 2:21, 22: “Dagiti napalungdo isuda ti agtaengto iti daga, ket dagiti awan pakababalawanna isuda ti mateddanto iti dayta. No maipapan kadagiti nadangkes, magessatdanto iti mismo a daga; ket no maipapan kadagiti nagulib, maalat-atdanto iti dayta.”
Adda kadi aniaman a pamay-an a maammuan no kasano a maragpat dagitoy a kalikagum? Wen, adda. Babaen ti panangadal iti Biblia ken panangyaplikar kadagiti bilinna, matagiragsakyonto met daytoy naisangsangayan a masanguanan. (Juan 17:3) Maragsakan dagiti Saksi ni Jehova a tumulong kadakayo nga agadal. Awisendakayo a mangaprobetsar iti daytoy a gundaway a mairaman iti kagimongan a saanto pulos nga agpasar iti kinapanglaw ken kinaawan hustisia.
[Ladawan iti panid 5]
Eufrosina: “Ti nainget a panagbadyet tinulonganna ti pamiliak a manggun-od iti kasapulanmi”
[Dagiti Ladawan iti panid 6]
Saan a magatang ti kuarta ti nasayaat a relasion iti Dios ken naragsak a biag ti pamilia