Kanser—Kasanot’ Maar-aramidantayo?
Daytoy a serie dagiti artikulo maipapan iti kanser ti naiparang a mangtulong kadakayo a managbasa a maaddaan iti napudno a panangmatmat kadagiti irarang-ay a naragpaten iti panangagas iti daytoy a sakit. Kadagiti nabiit pay a pinullo a tawtawen, naaramiden ti idudur-as iti panangtarus iti dadduma kadagiti pagtataudan ti kanser. Itan dagiti naimbag a pammagbaga maipapan iti pananglapped magun-odandan. Nalaklaka met itattan ti maaddaan iti nasapa a pannakaresita, ket adda ti dakdakkel a posibilidad ti pannakaagasna. Ti U.S. Department of Health and Human Services ti manggupgop iti dayta iti kastoy a pamay-an:
“Naimbag a Damag: Saan a tunggal maysa ket maaddaan iti kanser. 2 iti tunggal 3 nga Americano ti pulos dinto makaptan iti dayta. Nasaysayaat a Damag: Tunggal tawen umad-adu a tattao nga addaan kanser ti maag-agasan. Kasayaatan a Damag: Tunggal aldaw mabalinanyo ti mangaramid iti maysa a banag a mangtulong kadakayo a mangsalaknib iti bagbagiyo manipud kanser.”
DIKAM ranta nga usigen daytoy a tema babaen iti nasayaat ken makaay-ayo a panangmatmat. Total, impamatmat ti maysa a medikal a gubuayan nga idiay Estados Unidos laeng “58 milion nga Americano nga agbibiag itan iti agangay maaddaanto ti kanser.” Adu pay a dadduma a pagilian ti addaan umas-asping a bilang. Gapuna, ti ulbod a pananginanama ti di nainkalintegan. Kaskasdi, ti pananginanama a naibatay kadagiti kinapudno ti makatulong amin a mangsango iti kinapudno nga addaan namnama ken mangparegta met kadagiti pasiente iti kanser a sumaranget iti ad-adda nga epektibo a pannakidangadang.
Maagasan Aya ti Kanser?
Kasanot’ panangsungbat dagiti eksperto iti daytoy a saludsod? Amadenyo ti sumaganad:
“Mabalin a maagasan a sibaballigi ti kanser. Iti adu a kaso daytat’ mabalin a maagasan a naan-anay. Adda di mabilbilangen a tattao a naag-agasan iti kanser a nagbiag kadagiti napaut, nasalun-at a panagbiag, nga awan tanda wenno sintomas iti sakit. . . . Ti kanser piho a maagasan.”—The Complete Medical Guide, ni Dr. Benjamin F. Miller.
“Ti buteng iti daytoy a sakit ti nangpalidem iti kinapudno a ngangngani kagudua kadagiti tattao nga addaan kanser ti mabalin a maagasan, ket ti umiso a panangagas kadagidiay di maagasanen ti mabalin a mangnayon iti tawtawen iti komportable nabunga a panagbiag.”—The Facts About Cancer, ni Dr. Charles F. McKhann, Professor of Surgery, Yale University.
“Dadduma kadagiti kanser ti nalaklaka nga agasan; ket dagiti dadduma ngangani interamente a di maagasanen apaman a maresitada. . . . Dagiti kanser kadagiti tallo nga organo (bara, barukong, ken ti bituka) ti agdama a naisalsalumina ti kinapategda agsipud ta isuda ti agdama a manungsungbat iti kagudua kadagiti ipapatay iti kanser idiay E.U.”—The Causes of Cancer, ni Sir Richard Doll ken Richard Peto, ti University of Oxford, Inglatera.
Ngem kaskasdi adda pay met ti mamagpanunot a banag nga inayon iti daytoy a ladawan. Idiay librona a Target: Cancer, ti mannurat iti siensia a ni Edward J. Sylvester kunana: “Nalawag a ti mammapatay saan pay a nakemmeg. Ti makapapatay unay kadagiti kanser idiay Estados Unidos—ti kanser ti bara, kanser ti barukong kalpasan ti menopause, ken dagiti kanser iti bituka—awan pay nasarakan nga agasna itatta kas iti naglabas a tallopulo ingganat’ uppat a pulo a tawtawen, . . . numan pay dagiti tattao nga addaan kadagitoy a kanser iti dadduma a kaso ti agbiag pay iti mabaybayag.”
Nagdadakkel a kantidad ti kuarta ti mabusbusbos kada tawen iti panagsirarak iti kanser, ngem daytat’ maysa kadagiti naatap unay a makapapatay a sakit a pagaammo pay laeng ti tao. Nupay kasta, adda ti positibo a naammuan kadagiti tallo a kanser a nadakamaten—dadduma kadagiti tattao ti “agbibiag iti nabaybayag.”
No maipapan iti kanser, amintayo aya ti biktima iti tsansa? Wenno adda kadi maaramidantayo a manglapped iti dayta? Ti kadi taraon ken estilo ti panagbiag addaan aniaman a pakainaiganna iti pannakaadda ti kanser?
Kadagiti sumaganad nga artikulo, usigenmi ti sumagmamano kadagiti pagaammo a pagtataudan ti kanser ken dagiti pamay-an ti pananglapped ken panangagas, agraman dagiti pangarigan iti panagballigi a mangparmek iti kanser. Ti maudi nga artikulo ti mangilawlawag no kasano nga ammotayo a ti kanser dandanin a maparmek.